Hội thoại (tiếp theo)
MỤC LỤC
A. Củng cố kiến thức cơ bản: Lượt lời trong hội thoại
1. Định nghĩa: Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
2. Chú ý:
- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
B. Bài tập củng cố
1. Đọc đoạn trích sau và cho biết mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt lời?
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi? Họ vừa bắt xong.
…Tôi hỏi cho có chuyện:
- Thế nó cho bắt à?
- Khốn nạn. . . Ông giáo ơi! Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi về thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. Cứ thế là thằng Mục với thằng Xiên, hai thằng chúng nó chỉ loay hoay một lúc đã trói chặt cả bốn chân nó lại. Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết! Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này?”. Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi còn đánh lừa một con chó, nó không ngờ tôi nỡ tâm lừa nó!
Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt? Ta giết nó chính là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.
Lão chua chát bảo:
- Ông giáo nói phải! Kiếp con chó là kiếp khổ thì ta hóa kiếp cho nó để nó làm kiếp người, may ra có sung sướng hơn một chút. . . kiếp người như kiếp tôi chẳng hạn!. . .
Tôi bùi ngùi nhìn lão bảo:
- Kiếp ai cũng thế thôi, cụ ạ! Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng?
- Thế thì không biết nếu kiếp người cũng khổ nốt thì ta nên làm gì cho thật sướng?
Lão cười và ho sòng sọc. Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào. . . Thế là sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Hướng dẫn làm bài
Ông giáo nói: 5 lượt lời
Lão Hạc nói: 6 lượt lời
⇒ Họ tôn trọng nhau và quan tâm lẫn nhau.
2. Em hãy chỉ ra sự vi phạm về lượt lời trong đoạn hội thoại sau. Dấu hiệu nào cho thấy điều đó?
a. -Đê vỡ rồi! Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không? Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắt gì nữa à?
- Dạ, bẩm.
- Đuổi cổ nó ra!
b. Dế choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang. . .
Chưa nghe hết câu tôi đã hếch răng, xì một hơi rõ dài rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta làm sao chịu được. Thôi im cái điệu hát mưa dầm sụt sùi ấy đi. Ðào tổ nông thì cho chết!
Hướng dẫn làm bài
a. Quan lớn vi phạm lượt lời: Hỏi nhiều câu (4 câu) nhưng không để người nghe (binh lính, người nhà quê) trả lời. Cho thấy sự thiếu tôn trọng trong giao tiếp, sự trịch thượng, cậy quyền uy ra dọa dẫm kẻ bên dưới và sự thờ ơ, vô trách nhiệm của quan phụ mẫu với dân chúng.
b. Dế Choắt chưa nói hết câu thì Dế Mèn đã cắt ngang. Cho thấy sự thiếu tôn trọng. Dấu hiệu dựa vào dấu ba chấm “…” cuối lời nói của Dế Choắt.
Đồng thời thể hiện thái độ của Dế Mèn khi trò chuyện với Dế Choắt: không biết lắng nghe người khác, thiếu sự bình tĩnh khi giao tiếp
Phần trắc nghiệm
Câu 1: Lượt lời trong hội thoại là gì?
A. Số người nói chuyện B. Số từ ngữ mỗi người nói
C. Số lần mỗi người nói D. Số câu mỗi người nói
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 2: Thế nào là hành vi cướp lời (xét theo cách hiểu về lượt lời) ?
A. Nói tranh lượt lời của người khác.
B. Nói khi người khác đã kết thúc lời của người đó.
C. Nói khi người khác chưa kết thúc lời của người đó.
D. Nói xen vào khi người khác không yêu cầu.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 3: Trong hội thoại, khi nào người nói "im lặng" mặc dù đến lượt mình?
A. Khi muốn biểu thị một thái độ nhất định.
B. Khi không biết nói điều gì.
C. Khi người nói đang ở trong tình trạng phân vân, lưỡng lự.
D. Cả A, B, C đều đúng.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 4: Cha mẹ đang bàn bạc với nhau về vấn đề kinh tế trong gia đình. Người con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện kiến cha mẹ rất bực mình. Trong lĩnh vực hội thoại, hiện tượng người con nói xen vào câu chuyện như trên được gọi là hiện tượng gì?
A. Nói leo. B. Nói tranh.
C. Cướp lời. D. Nói hỗn.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 5: Trong một buổi thảo luận ở lớp học, cô giáo yêu cầu học sinh A phát biểu ý kiến về một vấn đề. Học sinh A chưa kịp trình bày ý kiến của mình thì học sinh B đã vội vàng đưa ra những suy nghĩ về vấn đề đó. Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi đó của B được gọi là hành vi gì?
A. Nói leo. B. Nói tranh.
C. im lặng. D. Nói hỗn
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi từ câu 6 đến câu 9:
Thầy nó bảo:
- (1) Hôm nay mày phải xuống chợ một tí đi, con ạ.
- (2) Mua bán gì mà đi chợ?
- (3) Mua mấy xu chè tươi, với mấy quả cau. Người ta đến cũng phải có bát nước, miếng trầu tươm tất chứ.
- (4) Chào ! . . . Vẽ chuyện !
- (5) Sao lại vẽ chuyện ? Không có, không coi được.
Dần cười tủm tỉm. Thằng em lớn, tì một tay lên đùi cha, múa may tay kia và nhún nhảy người, giễu chị:
- (6) Lêu lêu ! Lêu lêu! Có người sắp được đi lấy chồng . . . lêu lêu!. . .
Dần khoặm mặt, lườm em. Người cha sợ con gái xấu hổ, củng vào đầu con trai một cái và mắng nó:
- (7) im thằng này! . . . Để cho người ta dặn nó. Mua độ hai xu chè. . .
-(8) Rầy hai xu, hàng chè không bán thì sao. . .
Dần kêu lên thế và cố cười to để cho khỏi thẹn.
(Nam Cao, Một đám cưới)
Câu 6: Có mấy nhân vật tham gia trong cuộc hội thoại trên?
A. 2 B. 3
C. 4 D. 5
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 7: Quan hệ của những người tham gia cuộc hội thoại trên là quan hệ gì?
A. Quan hệ hàng xóm, láng giềng. B. Quan hệ gia đình.
C. Quan hệ bạn bè. D. Quan hệ chức vụ xã hội.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 8: Trong cuộc hội thoại trên, có lần nào Dần "im lặng" khi đến lượt lời của mình hay không?
A. Có. B. không.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 9: Trong cuộc hội thoại trên, Dần đã cướp lời của cha khi nào?
A. Khi dần cười tủm tỉm không đáp. B. Khi Dần thực hiện lượt lời số (2).
C. Khi Dần thực hiện lượt lời số(4). D. Khi Dần thực hiện lượt lời số (8).
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 10: Để giữ lịch sự trong hội thoại, chúng ta cần làm gì?
A. Cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời của người khác.
B. Nhất thiết phải đáp lại tất cả những câu người khác hỏi khi giao tiếp.
C. Chỉ cần im lặng.
D. Cả A,B,C đều đúng.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A