Tìm hiểu chung về văn nghị luận
I. Kiến thức cơ bản
Trong đời sống, ta thường gặp văn nghị luận dưới dạng ý kiến nêu ra trong cuộc họp các bài xã hội, bình luận
Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng, quan điểm nào, luận điểm cần rõ ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục
Những tư tưởng quan điểm trong bài văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong đời sống mới có ý nghĩa
II. Bài tập vận dụng
Cho đoạn văn sau:
Lớp trẻ Việt Nam cần nhận ra những cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam để rèn những thói quen tốt khi bước vào nền kinh tế mới.
Tết năm nay là sự chuyển tiếp giữa hai thế kỉ, và hơn thế nữa, là sự chuyển tiếp giữa hai thiên niên kỉ. Trong thời khắc như vậy, ai ai cũng nói tới việc chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, thiên niên mới.
Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất. Từ cổ chí kim bao giờ con người cũng là động lực phát tiển của lịch sử. Trong thế kỉ mà ai ai cũng thừa nhận rằng nền kinh tế tri thức sẽ phát triển mạnh mẽ thì vai trò con người lại càng nổi trội.
Cần chuẩn bị những cái cần thiết trong hành trang mang vào thế kỉ mới, trong khi chúng ta đã chứng kiến như huyền thoại của khoa học và công nghệ, sự giao thoa, hội nhập giữa các nền kinh tế chắc chắn sẽ sâu rộng hơn nhiều.
Trong một thế giới như vậy, nước ta lại phải cùng một lúc giải quyết ba nhiệm vụ: thoát khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu của nền kinh tế nông nghiệp, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đồng thời lại phải tiếp cận ngay với nền kinh tế tri thức. Làm nên sự nghiệp ấy đương nhiên là những con người Việt Nam với những điểm mạnh và điểm yếu của nó.
- Đây có phải là bài văn nghị luận không? Vì sao?
- Để thuyết phục tác giả đưa ra những lí lẽ và dẫn chứng nào?
- Bài văn sau đây có nhằm giải quyết vấn đề có trong thực tế hay không? Em có tán thành với ý kiến của bài viết không? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
- Đoạn văn trên là bài văn nghị luận, bởi vì đoạn văn nêu lên vấn đề có tính thời sự: hành trang cho người trẻ trong thời đại hội nhập
+ Văn bản đưa ra lý lẽ, dẫn chứng thuyết phục.
Luận điểm: “Lớp trẻ Việt Nam cần nhận ra những cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam để rèn những thói quen tốt khi bước vào nền kinh tế mới. ”
- Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất.
- Trong một thế giới như vậy, nước ta lại phải cùng một lúc giải quyết ba nhiệm vụ: thoát khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu của nền kinh tế nông nghiệp, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đồng thời lại phải tiếp cận ngay với nền kinh tế tri thức
Dẫn chứng: Cần chuẩn bị những cái cần thiết trong hành trang mang vào thế kỉ mới, trong khi chúng ta đã chứng kiến như huyền thoại của khoa học và công nghệ, sự giao thoa, hội nhập giữa các nền kinh tế chắc chắn sẽ sâu rộng hơn nhiều.
- Trong thế kỉ mà ai ai cũng thừa nhận rằng nền kinh tế tri thức sẽ phát triển mạnh mẽ thì vai trò con người lại càng nổi trội.
- Đoạn văn trên nhằm giải quyết vấn đề đang đặt ra bức thiết hiện nay, con người Việt Nam cần gì trong thời kì kinh tế mới, thời kì hội nhập
Em đồng ý với quan niệm, ý kiến trên vì quan điểm của tác giả Vũ Khoan giúp khắc phục những điểm yếu, phát huy điểm mạnh của người Việt Nam
Phần trắc nghiệm
Câu 1: Nhận định nào sau đây không đúng với đặc điểm của văn nghị luận ?
A. Nhằm tái hiện sự việc, người, vật, cảnh một cách sinh động
B. Nhằm thuyết phục người đọc, người nghe về một ý kiến, một quan điểm, một nhận xét nào đó.
C. Luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục.
D. ý kiến, quan điểm, nhận xét nêu nên trong văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vẫn đề có thực trong đời sống thì mới có ý nghĩa.
Hướng dẫn giải:
Đáp án A
Câu 2: Những câu tục ngữ trong bài học được biểu đạt theo phương thức nào ?
A. Tự sự B. Miêu tả
C. Biểu cảm D. Nghị luận
Hướng dẫn giải:
Đáp án D
Câu 3: Văn nghị luận không được trình bày dưới dạng nào ?
A. Kể lại diễn biến sự việc
B. Đề xuất một ý kiến
C. Đưa ra một nhận xét
D. Bàn bạc, thuyết phục người đọc, người nghe về một vấn đề nào đó bằng lí lẽ và dẫn chứng.
Hướng dẫn giải:
Đáp án A
Câu 4: Để thuyết phục người đọc, người nghe, một bài văn nghị luận cần phải đạt được những yêu cầu gì ?
A. Luận điểm phải rõ ràng. B. Lí lẽ phải thuyết phục
C. Dẫn chứng phải cụ thể, sinh động D. Cả ba yêu cầu trên.
Hướng dẫn giải:
Đáp án D
Câu 5: Tìm trong số những câu tục ngữ sau những câu nào không nói về thiên nhiên và lao động sản xuất.
1. Trăng mờ tốt lúa nỏ
Trăng tỏ tốt lúa sâu.
2. Ruộng không phân như thân không của.
3. Lợn đói một đêm không bằng tằm đói một bữa.
4. Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
5. Mồm gầu dai, tai lá mít, đít lồng bàn.
6. Có cứng mới đứng đầu gió.
7. Nực cười châu chấu đá xe,
Tưởng rằng chấu ngã ai dè xe nghiêng.
8. Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa.
9. Một lượt tát, một bát cơm.
Hướng dẫn giải:
Đáp án: 3 câu (4,6,7)
Câu 6: Trong đời sống ta thường gặp văn nghị luận dưới dạng nào?
A. Các ý kiến nêu ra trong cuộc họp B. Các bài xã luận, bình luận
C. Bài phát biểu ý kiến trên báo chí D. Cả 3 ý trên
Hướng dẫn giải:
Đáp án: D
Câu 7: Đoạn văn sau có phải là đoạn văn nghị luận không?
“[... ] Khi con ngỗng đầu đàn mệt mỏi, nó sẽ chuyển sang vị trí bên cánh và một con ngỗng khác sẽ dẫn đầu. Chia sẻ vị trí lãnh đạo sẽ đem lại lợi ích cho tất cả và những công việc khó khăn nên được thay phiên nhau đảm nhận. Tiếng kêu của bầy ngỗng từ đằng sau sẽ động viên những con đi đầu giữ được tốc độ của chúng. Những lời động viên đã tạo nên sức mạnh cho những người đang ở đầu con sóng, giúp cho họ giữ vững tốc độ, thay vì để họ mỗi ngày phải chịu đựng áp lực công việc và sự mệt mỏi triền miên. ”
(Bài học từ loài ngỗng - Quà tặng của cuộc sổng, Trang 97, Nxb Trẻ, 2003)