Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam

Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam

4.3/5

Tác giả: Thầy Tùng

Đăng ngày: 19 Aug 2022

Lưu về Facebook:
Hình minh họa Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam

Lý thuyết về Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam

I. Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp (1897 – 1914)

Sau khi hoàn thành công cuộc bình định Việt Nam, thực dân Pháp tiến hành cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914). 

1. Tổ chức bộ máy nhà nước

- Pháp thành lập Liên bang Đông Dương, gồm Việt Nam, Lào và Cam-pu-chia, đứng đầu là viên toàn quyền người Pháp.

- Việt Nam bị chia làm 3 xứ với 3 chế độ cai trị khác nhau: Nam Kì (thuộc địa), Trung Kì (bảo hộ), Bắc Kì (nửa bảo hộ). Xứ và các tỉnh đều do viên quan người Pháp cai trị. 

- Mỗi xứ gồm nhiều tỉnh, đứng đầu xứ và tỉnh là những viên quan người Pháp. 

- Dưới tỉnh là phủ, huyện, châu, xã.

* Nhận xét:

- Tổ chức bộ máy nhà nước vô cùng chặt chẽ, với tay xuống tận nông thôn.

- Kết hợp giữa thực dân và phong kiến cai trị.

2. Chính sách kinh tế

- Nông nghiệp:

  • Đẩy mạnh cướp đoạt ruộng đất. 
  • Áp dụng phương thức bóc lột phong kiến: Phát canh thu tô.

- Công nghiệp: 

  • Khai thác mỏ than và kim loại để xuất khẩu.
  • Các ngành sản xuất xi măng, gạch ngói, xay xát gạo, giấy, diêm,... cũng được đầu tư.

- Giao thông vận tải: Xây dựng hệ thống đường giao thông để tăng cường bóc lột và đàn áp.

- Thương nghiệp: Độc chiếm thị trường Việt Nam, ưu tiên cho hàng hóa Pháp, đánh thuế nặng hàng hóa các nước khác nhập vào Việt Nam. Hàng hóa của Việt Nam chủ yếu chỉ xuất sang Pháp.

- Tăng thêm các loại thuế, đặc biệt là thuế rượu, muối, thuốc phiện.

=> Kinh tế Việt Nam vẫn là nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phụ thuộc vào kinh tế Pháp.

3. Chính sách văn hoá, giáo dục

- Duy trì nền giáo dục phong kiến.

- Mở một số trường học và cơ sở y tế, văn hoá.

- Hệ thống giáo dục phổ thông được hình thành gồm 3 bậc, đưa tiếng Pháp vào chương trình học bắt buộc ở bậc Trung học.

II. Những biến chuyển của xã hội Việt Nam

1. Các vùng nông thôn

- Giai cấp địa chủ phong kiến:

  • Ngày càng đông, đa phần đầu hàng, cấu kết, làm tay sai cho thực dân Pháp.
  • Một bộ phận địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước.

- Giai cấp nông dân

  • Bị bần cùng hoá, sống cơ cực, không lối thoát.
  • Một bộ phận nhỏ trở thành tá điền, làm phu đồn điền cho Pháp.
  • Một bộ phận phải “tha phương cầu thực”, ra thành thị làm nghề phụ như cắt tóc, kéo xe, ở vú,... Số ít thành công nhân, làm việc trong các nhà máy, hầm mỏ của tư bản.

2. Đô thị phát triển, sự xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới

- Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX nhiều đô thị mới xuất hiện và phát triển nhanh: Hà Nội, Hải Phòng, Sài Gòn, Chợ Lớn, Nam Định, Vinh,…

- Sự xuất hiện một số giai cấp và tầng lớp mới:

3. Xu hướng mới trong cuộc vận động giải phóng dân tộc

- Đầu thế kỉ XX, những tư tưởng dân chủ tư sản ở châu Âu được truyền bá vào Việt Nam qua sách báo Trung Quốc.

- Việc Nhật Bản đi theo con đường tư bản chủ nghĩa mà trở nên giàu mạnh đã tác động mạnh vào Việt Nam. 

=> Các nhà tri thức Nho học tiến bộ tiếp thu tư tưởng mới và lao vào cuộc vận động cứu nước theo con đường dân chủ tư sản.

Bài tập tự luyện có đáp án

Câu 1:  Bộ phận nào của giai cấp địa chủ phong kiến có tinh thần yêu nước chống đế quốc?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Mặc dù bộ phận đại địa chủ đã đầu hàng làm tay sai cho đế quốc nhưng một bộ phần trung tiểu địa chủ vẫn có tinh thần yêu nước, có ý thức tham gia cuộc đấu tranh chống đế quốc.

Câu 2:  Chính sách nào dưới đây thuộc về chính trị mà Pháp đã áp dụng ở Việt Nam ngay từ khi tiến hành khai thác thuộc địa lần thứ nhất?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Về chính trị, Pháp đã áp dụng ở Việt Nam ngay từ khi tiến hành khai thác thuộc địa lần thứ nhất là chính sách "chia để trị". Theo đó Việt Nam bị chia làm ba xứ với ba chế độ cai trị khác nhau: Bắc Kì là xứ nửa bảo hộ, Trung Kì theo chế độ bảo hộ, Nam Kì theo chế độ thuộc địa".

Câu 3:  Tầng lớp tiểu tư sản Việt Nam không bao gồm thành phần nào dưới đây?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Từ trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, tầng lớp tiểu tư sản đã ra đời. Thành phần của họ khá phức tạp, gồm những tiểu thương, tiểu chủ sản xuất và buôn bán hàng thủ công, các công chức như nhà báo, nhà giáo…, học sinh, sinh viên.

Câu 4:  Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, ở lĩnh vực nông nghiệp, thực dân Pháp đã áp dụng chính sách gì?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, ở lĩnh vực nông nghiệp, thực dân Pháp đã đẩy mạnh việc cướp đoạt ruộng đất.

Câu 5:  Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914) được thực dân Pháp được tiến hành ở Việt Nam trong bối cảnh như thế nào?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Từ năm 1897-1914, thực dân Pháp đã bắt tay vào cuộc khai thác thuộc địa quy mô lớn ở Việt Nam sau khi đã căn bản hoàn thành công cuộc bình định quân sự (Cũng có nghĩa sau khi đàn áp xong phong trào Cần Vương).

Câu 6:  Giai cấp công nhân Việt Nam xuất thân chủ yếu từ giai cấp nào?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, một bộ phận nông dân bị phá sản vì đế quốc, địa chủ phong kiến cướp mất ruộng đất, phải bỏ làng xóm ra thành thị, đến nhà máy, đồn điền, hầm mỏ để xin việc làm và trở thành công nhân.
\Rightarrow1 Nguồn gốc xuất thân chủ yếu của công nhân là từ giai cấp nông dân.

Câu 7: Giai cấp nông dân Việt Nam có thái độ như thế nào đối với thực dân Pháp và tay sai ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Cuộc sống người nông dân Việt Nam cực khổ trăm bề do bị thực dân phong kiến áp bức, bóc lột nặng nề. Do đó họ đều căm ghét chế độ bóc lột của chúng, cộng với ý thức dân tộc sâu sắc, nông dân sẵn sàng hưởng ứng, tham gia các cuộc đấu tranh do bất cứ cá nhân, tổ chức, giai cấp nào đề xướng để giành được tự do và no ấm.

Câu 8:  Theo sự phân chia của người Pháp, xứ Bắc Kì theo chế độ cai trị nào?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Việt Nam bị chia làm 3 xứ với 3 chế độ cai trị khác nhau:
- Bắc Kì là xứ nửa bảo hộ
- Trung Kì theo chế độ bảo hộ
- Nam Kì theo chế độ thuộc địa

Câu 9:  Thực dân Pháp đã sử dụng biện pháp gì để nắm giữ độc quyền thị trường Việt Nam?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Để nắm giữ độc quyền thị trường Việt Nam, hàng hóa của Pháp nhập vào Việt Nam chỉ bị đánh thuế rất nhẹ hoặc được miễn thuế. Trong khi đó, hàng hóa các nước khác bị đánh thuế rất cao, có mặt hàng tới 120\%. Hàng hóa của Việt Nam chủ yếu xuất sang Pháp.

Câu 10: Tầng lớp tư sản Việt Nam có nguồn gốc từ

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Mầm mống ra đời của tầng lớp tư sản Việt Nam xuất phát từ một số người đứng ra hoạt động công thương nghiệp. Trong quá trình khai thác thuộc địa, thực dân Pháp cần có những người làm trung gian, đại lý tiêu thụ hoặc thu mua hàng hóa, cung ứng nguyên vật liệu. Nhờ buôn bán họ trở tên giàu có. Đó chính là những lớp người đầu tiên của tư sản Việt Nam.

Câu 11:  Phương thức bóc lột chính của các chủ đất mới trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất là gì?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Giới chủ đất mới vẫn áp dụng phương pháp bóc lột nông dân theo lối phát canh thu tô như địa chủ Việt Nam.

Câu 12:  Tầng lớp tư sản Việt Nam có nguồn gốc từ

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Tầng lớp tư sản Việt Nam xuất phát từ một số người đứng ra hoạt động công thương nghiệp. Trong quá trình khai thác thuộc địa, thực dân Pháp cần có những người làm trung gian, đại lý tiêu thụ hoặc thu mua hàng hóa, cung ứng nguyên vật liệu. Nhờ buôn bán họ trở tên giàu có. Đó chính là những lớp người đầu tiên của tư sản Việt Nam.

Câu 13:  Hệ thống giáo dục phổ thông thời Pháp thuộc chia ra làm mấy bậc? Đó là những bậc nào?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Hệ thống giáo dục phổ thông thời Pháp thuộc chia ra làm ba bậc: Ấu học, Tiểu học và Trung học.

Câu 14:  Giai cấp nông dân Việt Nam có thái độ như thế nào đối với thực dân Pháp và tay sai?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Cuộc sống người nông dân Việt Nam cực khổ trăm bề do bị thực dân phong kiến áp bức, bóc lột nặng nề. Do đó họ đều căm ghét chế độ bóc lột của chúng, cộng với ý thức dân tộc sâu sắc, nông dân sẵn sàng hưởng ứng, tham gia các cuộc đấu tranh do bất cứ cá nhân, tổ chức, giai cấp nào đề xướng để giành được tự do và no ấm.

Câu 15: Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914), thực dân Pháp đã sử dụng biện pháp gì để nắm giữ độc quyền thị trường Việt Nam ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Để nắm giữ độc quyền thị trường Việt Nam, hàng hóa của Pháp nhập vào Việt Nam chỉ bị đánh thuế rất nhẹ hoặc được miễn thuế. Trong khi đó, hàng hóa các nước khác bị đánh thuế rất cao, có mặt hàng tới 120%. Hàng hóa của Việt Nam chủ yếu xuất sang Pháp.

Câu 16:  Ai là người đứng đầu Liên bang Đông Dương trong thời gian cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897-1914)?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Thực dân Pháp thành lập Liên bang Đông Dương gồm Việt Nam, Campuchia và Lào, đứng đầu là viên toàn quyền người Pháp.

Câu 17: Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914) được thực dân Pháp được tiến hành ở Việt Nam trong bối cảnh như thế nào ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Từ năm 1897-1914, thực dân Pháp đã bắt tay vào cuộc khai thác thuộc địa quy mô lớn ở Việt Nam sau khi đã căn bản hoàn thành công cuộc bình định quân sự (Cũng có nghĩa sau khi đàn áp xong phong trào Cần Vương).