Buổi học cuối cùng (An-phông-xơ Đô-đê)

I. Đôi nét về tác giả: An-phông-xơ Đô-đê

- An-phông-xơ Đô-đê (1840-1897) , nhà văn Pháp

- Tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng như: Một thời niên thiếu, Những cuộc phiêu liêu kì diệu của Tactaranh ở Taraxcong…

II. Đôi nét về tác phẩm: Buổi học cuối cùng (Chuyện của một em bé người An-dát)

1. Bối cảnh của truyện

Truyện “Buổi học cuối cùng” lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử: Sau cuộc chiến tranh Pháp – Phổ năm 1870-1871, nước Pháp thua trận, hai vùng An-dát và Lo-ren giáp biên giới với Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên các trường học ở hai vùng này bị buộc học tiếng Đức. Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dát

2. Tóm tắt

Chuyện kể về buổi học tiếng Pháp cuối cùng ở vùng An-dát qua lời kể của cậu học trò Phrăng. Sáng hôm ấy, cậu bé Phrăng đến lớp hơi muộn và ngạc nhiên khi thấy lớp học có vẻ khác thường. Cậu thực sự choáng váng khi nghe thầy Ha-men nói đây là buổi học tiếng Pháp cuối cùng. Cậu thấy tiếc nuối và ân hận vì bấy lâu nay đã bỏ phí thời gian, đã trốn học đi chơi và ngay sáng nay cậu cũng phải đấu tranh mãi mới quyết định đến trường. Trong buổi học cuối cùng đó không khí thật trang nghiêm. Thầy Ha-men đã nói những điều sâu sắc về tiếng Pháp, đã giảng bài say sưa cho đến khi đồng hồ điểm 12 giờ. Kết thúc buổi học, thầy nghẹn ngào không nói nên lời, thầy cố viết thật to lên bảng: "NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM".

3. Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (từ đầu đến “vắng mặt con”): Quang cảnh trên đường đến trường và cảnh ở trường trước buổi học qua sự quan sát của Phrăng.

- Phần 2 (tiếp đó đến “nhớ mãi buổi học cuối cùng này”): Diễn biến buổi học cuối cùng và tâm trạng của mọi người

- Phần 3 (còn lại): Cảnh kết thúc buổi học cuối cùng

4. Giá trị nội dung

Qua câu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng và hình ảnh cảm động của thầy Ha-men, truyện đã thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc và nêu chân lí: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”

5. Giá trị nghệ thuật

- Miêu tả nhân vật qua ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng

- Ngôi kể thứ nhất, làm cho câu chuyện trở nên sinh động, chân thực, hấp dẫn

- Ngôn ngữ tự nhiên với giọng kể chân thành, xúc động

III. Phân tích văn bản Buổi học cuối cùng

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả An-phông-xơ Đô-đê

- Giới thiệu về văn bản “Buổi học cuối cùng” (bối cảnh của truyện, tóm tắt truyện, khái quát giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Quang cảnh trên đường đến trường và ở trường trước buổi học qua sự quan sát của Phrăng

- Tâm trạng của Phrăng trước buổi học: thoáng ý nghĩ trốn học và rong chơi ngoài đồng nội nhưng cưỡng lại được và sau đó chú bé ba chân bốn cẳng chạy đến trường

- Quang cảnh trước khi buổi học bắt đầu:

   + Có nhiều người đứng trước bảng dán cáo thị

   + Trường học không ồn ào như thường ngày mà “bình lặng”

   + Không khí trong lớp trang trọng, Ha-men mặc lễ phục, thầy dịu dàng không giận dữ

   + Có thêm cụ Hô-de, bác phát thư, và người dân làng ngồi trong lớp

→ Ngạc nhiên vì những điều khác lạ

2. Diễn biến buổi học cuối cùng và tâm trạng của mọi người

a) Cậu bé Phrang

- Khi biết được đây là buổi học cuối cùng

   + Choáng váng, sững sờ, bất ngờ và xúc động

   + Nuối tiếc vì sự lười nhác học tập và sự ham chơi

   + Ân hận khi không thuộc bài

- Khi thầy giảng:

   + Chăm chú nghe, thấy rõ ràng, dễ hiểu (trước đây thấy phức tạp, rắc rối, khó hiểu)

   + Thấy yêu thầy, biết ơn thầy

   + Nhớ mãi buổi học cuối cùng này

→ Phrang hiểu giá trị của việc học tiếng mẹ đẻ, tha thiết muốn được học,được yêu tiếng nói của dân tộc và xét đến cùng đó là biểu hiện của lòng yêu nước

b) Thầy Ha-men

- Thái độ với học sinh:

   + Không giận dữ, dịu dàng nhắc nhở, không trách phạt

   + Nhiệt tình giảng dải bài học như muốn truyền hết hiểu biết của mình cho học sinh

- Tâm niệm của học sinh: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”

→ Khẳng định sức mạnh to lớn của dân tộc, sức sống của dân tộc nằm trong tiếng nói – đó là biểu hiện của lòng yêu nước

c) Các nhân vật khác

- Cụ Hô-de nâng cuốn sách vỡ lòng bằng hai tay, đánh vần từng chữ theo bọn trẻ,giọng đọc run run vì xúc động

3. Cảnh kết thúc buổi học

- Âm thanh: tiếng chuông nhà thờ điểm mười hai giờ và tiếng kèn của bọn lính Phổ đi tập về

- Thầy Ha-men đứng dậy trên bục giảng, mặt tái nhợt, nghẹn ngào, không nói được hết câu

- Thầy khuyên mọi người hãy yêu nước và giữ gìn tiếng nói của dân tộc

- Cầm một viên phấn, dằn mạnh hết sức, viết thật to dòng chữ “Nước Pháp muôn năm”

→ Thầy là người có tấm lòng yêu nước và ý thức giữ gìn tiếng nói của dân tộc

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản:

   + Nội dung: truyện đã thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc và nêu chân lí: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”

   + Nghệ thuật: miêu tả nhân vật, ngôi kể thứ nhất,..

- Bài học cho bản thân: yêu nước, giữu gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt,…

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Văn bản được kể theo lời của nhân vật nào?

A. Người kể giấu mặt B. Nhân vật xưng tôi

C. Thầy giáo Ha-men D. Cụ già Hô- de

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→ truyện kể theo ngôi thứ nhất, nhân vật xưng “tôi” kể chuyện

Câu 2. Tác giả An- phông-xơ Đô- đê là nhà văn của nước nào?

A. Anh B. Đức

C. Pháp D. Mĩ

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

→ Nhà văn An-phông-xơ-đô-đê là nhà văn người Pháp, tác giả của nhiều truyện ngắn nổi tiếng.

Câu 3. Ý nghĩa nhan đề Buổi học cuối cùng?

A. Buổi học cuối của một học kì

B. Buổi học cuối cùng của môn học tiếng Pháp

C. Buổi học cuối cùng của một năm học

D. Buổi học cùng của cậu bé Phrăng trước khi chuyển đến ngôi trường mới

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→ Buổi học cuối cùng này chính là buổi học cuối cùng môn tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng và hình ảnh cảm động của thầy Ha-men

Câu 4. Câu chuyện xảy ra trong khoảng thời gian nào?

A. Chiến tranh thế giới chiến thứ nhất (1914- 1918) B. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939- 1945)

C. Chiến tranh Pháp- Phổ cuối thế kỉ XIX D. Chiến tranh chống đế quốc Mĩ cuối thế kỉ XX

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

→ Sau chiến tranh Pháp - Phổ (1870 - 1871) , vùng An-dat và Lo-ren bị nhập vào Phổ. Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dat.

Câu 5. Tâm trạng chú bé Phrăng diễn biến như thế nào trong buổi học cuối cùng?

A. Hồi hộp chờ và rất xúc động

B. Vô tư và thờ ơ

C. Lúc đầu ham chơi, lười học, sau đó ân hận, xúc động

D. Cảm thấy bình thường như những buổi học khác

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 6. Đúng nào nói đúng tâm trạng thầy giáo Ha-men trong buổi học cùng?

A. Đau đớn và rất xúc động B. Bình tĩnh và tự tin

C. Bình thường như những buổi học khác D. Tức tối, căm phẫn

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Thầy Ha-men là người yêu nước, yêu nghề dạy học, yêu tiếng mẹ đẻ. Vào những giây phút cuối lúc kết thúc buổi học thầy xúc động mạnh, người tái nhợt, nghẹn ngào.

Câu 7. Lòng yêu nước của thầy giáo Ha-men được biểu hiện thế nào trong tác phẩm

A. Yêu mến, tự hào về vùng quê An-dát của mình

B. Căm thù sục sôi kẻ thù đã xâm lược quê hương

C. Kêu gọi mọi người cùng đoàn kết, chiến đấu chống quân thù

D. Yêu tha thiết tiếng nói dân tộc.

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 8. Em hiểu thế nào về câu văn: “Khi dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”

A. Dân tộc ấy không thể bị đồng hóa, bởi họ vẫn còn tiếng nói của mình

B. Tiếng nói sẽ giúp dân tộc ấy không đánh mất bản sắc của mình

C. Tiếng nói của dân tộc là biểu hiện của lòng yêu nước, và chính điều đó sẽ tạo nên sức mạnh để mở cánh cửa nô lệ

D. Gồm cả 3 ý trên

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 9. Truyện đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật thầy Ha-men và chú bé Phrăng qua miêu tả ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng của họ, đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 10. Tác phẩm buổi học cuối cùng là thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc và nêu chân lí, đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án A