Bài thơ: Đi đường (Tẩu lộ - Hồ Chí Minh)

A. Nội dung bài học

Nội dung bài thơ Đi đường (Tẩu lộ)

Phiên âm

Dịch nghĩa

Dịch thơ

I. Đôi nét về tác giả Hồ Chí Minh

- Hồ Chí Minh (1890- 1969), tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung

- Quê quán: làng Kim Liên (làng Sen), xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác

   + Là vị lãnh tụ kính yêu của nước Việt Nam

   + Sau 30 năm bôn ba nước ngoài, Bác trở về trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng trong nước

   + Không chỉ có sự nghiệp cách mạng, Người còn để lại một số di sản văn học quý giá, xứng đáng là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc.

- Phong cách sáng tác: Thơ Bác hay viết về thiên nhiên đất nước với tình yêu tha thiết, niềm tự hào, lời thơ nhẹ nhàng bay bổng lãng mạn.

II. Đôi nét về bài thơ Đi đường

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Đi đường là bài thơ số 20 trong tập thơ Nhật kí trong tù của Bác, sáng tác nhằm ghi lại những lần Bác di chuyển giữa các nhà lao ở Quảng Tây

2. Thể thơ

- Thất ngôn tứ tuyệt Đường Luật

3. Giá trị nội dung

- Bài thơ khắc họa chân thực những gian khổ mà người tù gặp phải, đồng thời thể hiện thể hiện chân dung tinh thần người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh, nói lên ý nghĩa triết lí cao cả: từ việc đi đường núi mà hiểu được đường đời: Vượt qua gian lao thử thách sẽ đi được tới thắng lợi vẻ vang

4. Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

- Kết cấu chặt chẽ

- Giọng điệu thơ biến đổi linh hoạt

- Hình ảnh sinh động, giàu ý nghĩa.

III. Dàn ý phân tích bài thơ Đi đường

I/ Mở bài

- Khái quát vài nét tiêu biểu về cuộc đời và tài năng của chủ tịch Hồ Chí Minh

- Khái quát về bài thơ Đi đường: khắc họa chân thực những gian khổ mà người tù gặp phải, đồng thời thể hiện thể hiện chân dung tinh thần người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh, nói lên ý nghĩa triết lí cao cả.

II/ Thân bài

1. Câu 1

- “Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan”: Có đi đường mới biết đường khó đi: Đây không phải sự miêu tả con đường đơn thuần mà nhằm gợi lên những suy ngẫm sâu sắc

- Điệp từ “tẩu lộ” nhấn mạnh việc đi đường rất gian khổ, chỉ có người từng trải mới cảm nhận được hết sự vất vả đó

⇒ Đó chính là ẩn dụ chỉ con đường Cách mạng, con đường đầy gian nan thử thách

2. Câu 2

- Câu thơ khắc họa rõ nét những khó khăn gian khổ, những chông gai mà người tù phải trải qua “trùng san chi ngoại hựu trùng san”

- Câu thơ mang nghĩa có rất nhiều núi cao, hết núi cao này lại đến núi cao khác, khó khăn không giảm, không ngớt

- “hựu trùng san”: khẳng định khó khăn không những không giảm đi mà còn có sự tăng cấp

⇒ Điệp từ “trùng san” cộng thêm từ “hựu” càng làm tăng thêm sự gian truân, khó nhọc, hiện lên trước mắt người đọc những ngọn núi cao trọc trời

3. Câu 3

- “Trùng san đăng đáo cao phong hậu”: Diễn tả hoàn cảnh vượt mọi hoàn cảnh khó khăn gian khổ để “lên đến tận cùng”: Mọi gian khổ rồi sẽ kết thúc,mọi khó khăn sẽ lùi về sau

- Thấy rõ tứ thơ cổ điển “đăng cao” cùng phong hái ung dung chiếm lĩnh cảnh vật, hòa mình vào vũ trụ bao la, rộng lớn

- Con người như sánh ngang với thiên nhiên vũ trụ, ung dung giữa trời đất, ta không thấy ở đó bóng dáng của một người tù đang bị giam cầm trong thực tại mà chỉ thấy một tâm hồn tự do chiếm lĩnh

⇒ Có trải qua gian khổ thì mới tới đích, càng gian khổ thì càng gần tới đích hơn

4. Câu 4

- “Vạn lí dư đồ cố miện gian”: Lúc này người đi đường như một du khách ung dung say sưa ngắm nhìn lại khung cảnh thiên nhiên bao la, ngắm ngại những gì mình đã trai qua => Con người làm chủ thiên nhiên, đất trời

⇒ Từ việc đi đường, bài thê mang đến một chân lí đường đời đó là vượt qua được gian lao sẽ đi được tới thành công

III/ Kết bài

- Khái quát những nét chủ yếu về giá trị nội dung và nghệ thuật làm nên thành công của văn bản

- Tài năng và khí chất của chủ tịch Hồ Chí Minh xứng đáng là tấm gương cho thế hệ trẻ học tập và noi theo

B. Bài tập luyện tập

Câu 1: Bài thơ “Đi đường” được sáng tác trong hoàn cảnh nào?

A. Trong lúc Bác Hồ bị bắt giam ở nhà tù Tưởng Giới Thạch (Trung Quốc), trên đường bị chuyển từ trại giam này sang trại giam khác. Bác đã sáng tác bài thơ.

B. Trong lúc Bác đi chiến dịch biên giới, phải trèo lên núi cao để quan sát.

C. Trong lúc Bác vượt biên giới tìm đường sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ ở nước ngoài.

D. Trong quá trình bôn ba hơi hải ngoại để tìm đường cứu nước.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 2: Bài thơ Đi đường được sáng tác theo thể thơ gì ?

A. Thất ngôn tứ tuyệt B. Thể thơ tự do

C. Song thất lục bát D. Thể thơ ngũ ngôn

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 3: Trong các bài thơ đã học dưới đây, bài thơ nào không được viết theo thể thơ tứ tuyệt ?

A. Ngắm trăng B. Đi đường

C. Rằm tháng riêng D. Hai chữ nước nhà

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 4: Có thể thay thế từ gian lao trong bản dịch bài thơ Đi đường bằng từ nào ?

A. phức tạp      B. khó khăn

C. nghiệt ngã     D. mệt mỏi

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 5: Nhận định nào nói đúng nhất triết lí sâu xa của bài thơ Đi đường ?

A. Đường đời nhiều gian lao, thử thách nhưng nếu con người kiên trì và có bản lĩnh thì sẽ đạt được thành công.

B. Để vững vàng trong cuộc sống, con người cần phải tôi rèn bản lĩnh.

C. Để thành công trong cuộc sống, con người phải biết chớp lấy thời cơ.

D. Càng lên cao thì càng gặp nhiều khó khăn gian khổ.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 6: Từ “trùng san” được lặp lại mấy lần trong bài thơ Đi đường ?

A. Hai lần     B. Bốn lần

C. Ba lần     D. Không lặp lại

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 7: Dòng nào nói đúng nhất tâm trạng của tác giả được thể hiện ở hai câu thơ cuối bài Đi đường ?

A. Kiêu hãnh vì đã được đứng trên tất cả mọi người.

B. Sảng khoái vì đã thoát khỏi những nhọc nhằn trên đường đi.

C. Thanh thản, nhẹ nhàng, ung dung vì đã lên đến đỉnh cao nhất.

D. Mệt mỏi vì phải trải qua quãng đường đầy gian lao, vất vả.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 8: Câu thơ nào trong bài Đi đường diễn tả rõ nhất sự trải dài bất tận của những dãy núi trên chặng đường đầy gian khổ, thử thách ?

A. Câu 1     B. Câu 3

C. Câu 2     D. Câu 4

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 9: Biện pháp tu từ nào được sử dụng nhiều nhất trong bài thơ Đi đường ?

A. Điệp từ     B. So sánh

C. Nhân hoá      D. Hoán dụ

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 10: Trong bài thơ, từ “Tẩu lộ” được nhắc lại mấy lần?

A. 1 lần B. 2 lần

C. 3 lần D. 4 lần

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 11: Mượn sự kiện đi đường đầy gian nan, Hồ Chí Minh muốn khẳng định triết lí gì?

A. Đường đời có rất nhiều thử thách, con người phải có những biện pháp cụ thể để vượt qua từng thử thách.

B. Cuộc sống có nhiều cơ hội, con người phải biết nắm bắt và tận dụng triệt để.

C. Con người có sức mạnh to lớn có thể đánh bại mọi khó khăn.

D. Đường đời chông gai, chứa đựng nhiều khó khăn, vất vả nhưng nếu cố sức vượt qua thì sẽ có niềm vui và hạnh phúc to lớn.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 12: Bài thơ “Đi đường” thể hiện tinh thần gì của Bác Hồ?

A. Tính kiên trì, vượt qua mọi khó khăn, thử thách và thái độ lạc quan.

B. Tinh thần gan dạ, dũng cảm, chiến đấu vì sự nghiệp cách mạng.

C. Tinh thần yêu đời, yêu cuộc sống.

D. Tinh thần yêu độc lập, tự do.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A