Tìm hiểu chung về văn tự sự

A. Nội dung bài học

- Tự sự là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đế một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. - Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen, chê. - Phân biệt khái niệm tự sự với một số khái niệm tương ứng:

B. Bài tập luyện tập

Bài 1: Hãy chứng minh rằng truyện Con Rồng cháu Tiên có một chuỗi sự việc kế tiếp và thể hiện một ý nghĩa?

Gợi ý:

Yêu cầu của bài tập này là liệt kê một chuỗi các sự việc của truyện theo đúng thứ tự (không cần kể và tả chi tiết cụ thể) , sau đó rút ra ý nghĩa của truyện.

- Chuỗi sự việc của truyện Con Rồng cháu Tiên như sau:

   + Lạc Long Quân – con trai thần Long Nữ, giúp dân diệt trừ yêu quái và dạy dân trồng trọt, chăn nuôi.

   + Âu Cơ thuộc dòng dõi Thần Nông, gặp Lạc Long Quân, thành vợ thành chồng.

   + Âu Cơ sinh một bọc trăm trứng, nở ra một trăm người con.

   + Vì tập quán khác nhau nên không thể ở lâu dài bên nhau, họ chia tay. Long Quân đêm năm mươi con xuống biển, Âu Cơ đem năm mươi con lên núi.

   + Người con trưởng theo Âu Cơ được tôn làm Hùng Vương, lập nước Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu.

   + Do đó người Việt, khi nói đến nguồn gốc của mình, thường xưng là con Rồng cháu Tiên.

- Ý nghĩa truyện: Truyện Con Rồng cháu Tiên nhằm suy tôn nguồn gốc giống nòi và thể hiện ý nguyện đoàn kết cộng đồng của người Việt.

Bài 2: Đọc các đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn văn nào dùng phương thức tự sự. Giải thích sự lựa chọn của mình

(1) “Bấy giờ có giặc Ân đến xâm phạm bờ cõi nước ta. Thế giặc mạnh, nhà vua lo sợ, bèn sai sứ giả đi khắp nơi rao tìm người tài giỏi cứu nước Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “mẹ ra mời sứ giả vào đây”. Sứ giả vào, đứa bé nói: “Ông về tâu với vua sắm cho ta mọt con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt ta sẽ phá tan lũ giặc này”. Sứ giả vừa ngạc nhiên vừa mừng rỡ, vội vàng về tâu vua. Nhà vua truyền cho thợ ngày đêm làm gấp những vật chú bé dặn”.

(Trích Thánh Gióng, Sách NV6 T1)

(2) “Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ”

(Dế mèn phưu lưu kí, Tô Hoài)

Gợi ý:

- Đoạn văn (1) là đoạn văn dùng phương thức tự sự. Vì có các sự kiện sau:

   + Giặc Ân sang xâm lược.

   + Nhà vua tìm người tài giỏi cứu nước

   + Đứa bé bỗng cất tiếng nói “Ông về tâu với vua sắm cho ta mọt con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt ta sẽ phá tan lũ giặc này”.

   + Sứ giả ngạc nhiên về tâu với vu và làm theo lời của bé dặn.

- Đoạn văn (2) là đoạn văn dùng phương thức miêu tả. Các chi tiết, hình ảnh miêu tả Dế Choắt gồm:

   + “người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện”.

   + “cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi lê”.

   + “Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ”.

Bài 3: Em hãy kể một câu chuyện ngắn gọn nhằm giải thích phong tục cúng tổ tiên ngày Tết bằng bánh chưng, bánh giầy của người Việt?

Gợi ý:

- Yêu cầu của bài tập này là nhằm giải thích một phong tục nên chỉ cần kể tóm tắt bằng những chi tiết có chọn lọc đủ để giải thích tục cúng tổ tiên bằng bánh chưng, bánh giầy. Bởi thế, do cách sắp xếp chi tiết khác nhau ở mỗi người mà có nhiều cách kể khác nhau.

- Tham khảo đoạn văn sau:

Tục truyền rằng Lang Liêu - con trai thứ mười tám của vua Hùng đã làm hai thứ bánh, bánh hình tròn tượng Trời, bánh hình vuông tượng Đất để dang vua cha cúng Tiên vương trong ngày Tết. Thấy Lang Liêu biết quý hạt gạo, làm ra thứ bánh có ý nghĩa, vua cha truyền dạy lấy đó làm tục lệ và cho chàng nối ngôi. Từ đó, người Việt ta có phong tục ngày Tết Nguyên đán cúng tổ tiên bằng bánh chưng, bánh giầy.

Phần trắc nghiệm

Câu 1. Khái niệm đúng về tự sự là?

A. Là phương thức trình bày một chuỗi các quan hệ theo trình tự lo gic, mạch lạc nhất định

B. Mục đích giao tiếp của tự sự: nhằm giúp cho người kể giải thích, tìm hiểu, bày tỏ thái độ về sự việc

C. Trình bày các sự việc theo trình tự mạch lạc nhất định

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 2. Truyền thuyết Thánh Gióng là văn bản miêu tả, kết hợp biểu cảm và tự sự, đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→ truyền thuyết Thánh Gióng là văn bản tự sự

Câu 3. Truyền thuyết Thánh Gióng nhằm mục đích gì?

A. Giải thích nguồn gốc sự việc

B. Tìm hiểu con người

C. Bày tỏ thái độ khen chê

D. Ca ngợi người anh hùng, có công đánh giặc, cứu nước

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 4. Văn tự sự có thể kết hợp với các phương thức biểu đạt như miêu tả, biểu cảm được không?

A. Có B. Không

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Sự kết hợp giữa tự sự với yếu tố miêu tả, biểu cảm sẽ giúp văn bản trở nên sinh động, giàu sức biểu cảm

Câu 5. Những yếu tố quan trọng, bắt buộc phải có trong văn tự sự là?

A. Cốt truyện, nhân vật, thời gian

B. Nhân vật, thời gian

C. Chi tiết, nhân vật

D. Nhân vật, chuỗi sự kiện (cốt truyện) , thời gian, người kể.

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 6. Trong văn tự sự, có thể lược bớt yếu tố nhân vật, đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→ Nhân vật là một trong những yếu tố căn bản của văn tự sự

Câu 7. Sắp xếp các chi tiết dưới đây cho phù hợp với truyền thuyết Thánh Gióng

A. Gióng biết nói và nhận lời sứ giả B. Sóng lớn nhanh, cưỡi ngựa đi đánh giặc

C. Giặc tan, Gióng bay về trời D. Sự ra đời thần kì của Gióng

E. Vua lập đền thờ và phong danh hiệu Phù Đổng Thiên Vương

Hướng dẫn giải:

Thứ tự: D- A- B - C - E

Câu 8. Văn bản tự sự, nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tư tưởng của văn bản, nhân vật phụ chỉ giúp nhân vật chính hoạt động. Đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Cả nhân vật chính và nhân vật phụ đều giúp tác giả thể hiện tư tưởng của văn bản

Câu 9. Chủ đề trong văn tự sự được toát lên qua sự việc, cốt truyện, mỗi văn bản tự sự có thể có một hoặc nhiều chủ đề. Đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Một văn bản có thể có một hoặc nhiều chủ đề. Chủ đề văn tự sự toát lên qua sự việc, cốt truyện

Câu 10. Sự việc trong văn tự sự được trình bày cụ thể, sự việc xảy ra trong thời gian, địa điểm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, diễn biến, kết quả… được sắp xếp theo ý đồ người kể. Đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án A