I. KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
- Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển
Vd: Khi trời lạnh mèo xù lông, co mạch máu, và nằm co mình lại
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ HỆ THẦN KINH
Cảm ứng ở động vật nguyên sinh
- Động vật đơn bào chưa có tổ chức thần kinh có khả năng nhận biết và trả lời kích
Vd: Trùng đế giày Paramecium bơi tới chỗ có ôxi, trùng biến hình amip thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH KHÁC NHAU:
1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
- Có ở động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn (ruột khoang)
- Các tế bào thần kinh nằm rải rác, liên hệ với sợi thần kinh $ \to $ tạo mạng lưới thần kinh
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
- Có ở động vật có cơ thể dạng đối xứng hai bên (giun dẹp, giun tròn, chân khớp)
- Các tế bào tập trung thành hạch thần kinh.Các hạch nối với nhau bằng dây thần kinh tạo thành chuỗi hạch thần kinh dọc theo cơ thể: Hạch là trung tâm điều khiển một vùng xác định.
3. Ưu điểm hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
- Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh ở động vật tăng
- Do tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp tăng cường .
- Do mỗi hạch điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới .
Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời
các kích thích của môi trường ngoài hoặc môi trường trong dưới sự điều khiển của
hệ thần kinh. Cung phản xạ là đường dẫn truyền xung thần kinh từ cơ quan thụ cảm,
qua trung ương thần kinh tới cơ quan phản ứng (cơ hoặc tuyến). Vòng phản xạ bao
gồm cung phản xạ và các đường phản hồi (thông báo ngược)
SGK cơ bản trang 108. Chính vì sự phân bố rải rác trong khắp cơ thể và chưa có
sự phân hóa thành khoang vùng nên phản ứng chưa thực sự chính xác.
Nhóm động vật chưa có tổ chức thần kinh đáp ứng với các kích thích bằng cách: hướng động →chuyển động của cả cơ thể hoặc co rút của chất nguyên sinh hướng tới hoặc tránh xa nguồn kích thích.
Hệ
thần kinh dạng chuỗi hạch được tạo thành do các tế bào thần kinh tập trung
thành các hạch thần kinh và được nối với nhau bởi các dây thần kinh tạo thành
chuỗi hạch thần kinh bụng như ở các ngành Giun, hay dạng thần kinh hạch gồm hạch
não, hạch ngực và hạch bụng như ở Thân mềm, chân khớp, chuỗi hạch thần kinh nằm
dọc theo chiều dài của cơ thể (SGK lớp 11 cơ bản trang 108)
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 107)
Phản xạ là phản ứng của cơ thể với các kích thích bên trong hay bên ngoài cơ thể thông qua các cung phản xạ là đúng vì:
Khi cơ thể bị tác động từ môi trường cơ thể sẽ đáp ứng lại thông qua các bộ phận của một cung phản xạ.
Động vật nào có hệ thần kinh dạng ống: bò sát vì hệ thần kinh dạng ống gặp ở động vật có xương sống.
SGK trang 111.
Các tế bào thần kinh tập trung thành các hạch thần kinh, các hạch thần kinh được nối với nhau thành chuỗi hạch nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Đúng vì tùy vào từng loài mà các chuỗi hạch có thể nằm ở mặt bụng hay mặt lưng của cơ thể.
Đâu là đặc điểm của phản xạ không điều kiện
I. Bẩm sinh đã có.
II. Có khả năng di truyền.
III. Không thể quên.
IV. Cần học, rèn luyện.
V. Có thể quên khi không được củng cố.
Phản xạ không điều kiện là những phản xạ có từ khi sinh ra :
+ Tự nhiên, bẩm sinh mà có.
+ Không dễ bị mất đi.
+ Mang tính chủng thể, di truyền.
+ Số lượng có hạn.
Còn ý IV, V là đặc điểm của phản xạ có điều kiện.
Có thể mất đi nếu không được rèn luyện.
Phản xạ có điều kiện chỉ được hình thành trong quá trình sống, không do gen qui định nên dễ mất đi nếu không được rèn luyện.
Trong khi đó phản xạ không điều kiện mang tính bẩm sinh, do gen qui định nên bền vững và di truyền cho thế hệ sau.
Trùng biến hình chưa có tổ chức thần kinh, nó chuyển động của cả cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh để hướng đến kích thích (hướng động dương), tránh xa nguồn kích thích (hướng động âm).
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 107).
Khả năng đáp ứng và chính xác của hệ thần kinh không phụ thuộc vào mức độ tiến hóa của động vật. Không đúng vì: Khi mức độ tiến hóa của động vật càng cao thì đòi hỏi sự thích nghi với môi trường càng phải tốt hơn, chính vì thế mà khả năng đáp ứng và tính chính xác của hệ thần kinh càng tăng lên.
Được điều khiển bằng vỏ bán cầu đại đại não: Không phải là đặc điểm của phản xạ không điều kiện vì: các phản xạ không điều kiện do hoạt động phần dưới vỏ não chi phối.
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 108) Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển hoạt động của một vùng xác định của cơ thể
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 108) Ở động vật chân khớp, não (hạch thần kinh đầu) có kích thước lớn hơn hẳn so với các hạch thần kinh khác.
Phản xạ có điều kiện được hình thành trong quá trình sống để thích nghi với môi trường vì vậy nó có số lượng không hạn chế.
Thủy tức có hệ thần kinh dạng lưới do: thủy tức thuộc ngành ruột khoang, mà hệ thần kinh của ngành ruột khoang thuộc hệ thần kinh dạng lưới.
Bán cầu đại não ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển hoạt động sống. Những loài động vật có mức độ tiến hóa càng cao, thì kích thước bán cầu đại não càng lớn và càng phát triển.
Phản xạ không điều kiện có thể mất đi nếu không được luyện tập, nhắc lại .SAI vì:
Phản xạ không điều kiện mang tính bẩm sinh do gen qui định vì thế mà bền vững, không mất đi trong quá tình sống và di truyền được cho thế hệ sau.
Dựa vào cấu
tạo, hệ thần kinh dạng ống được chia thành hệ thần kinh trung ương (gồm não và
tủy sống) và hệ thần kinh ngoại biên (gồm các dây và hạch thần kinh). Dựa vào
chức năng, hệ thần kinh dạng ống được chia thành: hệ thần kinh vận động (điều
khiển hoạt động của các cơ vân trong hệ vận động) và hệ thần kinh sinh dưỡng
(điều khiển và điều hòa hoạt động của các nội quan).
Mức độ tiến hóa của tổ
chức thần kinh tỉ lệ thuận với sự phức tạp và hoàn chỉnh, bắt đầu với hệ thần
kinh dạng lưới (như ở Ruột khoang) với các tế bào cảm giác và tế bào thần kinh
liên kết với nhau như các mắt lưới, tiến hóa hơn là hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
(như ở Giun dẹp, Giun đốt,..) khi các tế bào thần kinh tập trung thành dạng chuỗi
hạch thần kinh bụng, cơ thể đã bắt đầu có phản ứng định khu nhưng chưa hoàn
toàn chính xác. Tiến hoá nhất là hệ thần kinh dạng ống như ở ĐVCXS với hệ thần
kinh chia thành bộ phận trung ương (gồm não và tủy sống) kết hợp với hệ thần
kinh ngoại biên gồm các dây thần kinh giúp các phản xạ diễn ra nhanh
chóng và chính xác nhất.
Co toàn bộ cơ thể do cấu trúc hệ thần kinh dạng lưới: gồm các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể, nối với nhau bằng các sợi thần kinh tạo nên mạng lưới →vì thế mà khi kích thích gây co toàn thân→phản ứng không định khu và tiêu tốn nhiều năng lượng.
Có số lượng không hạn chế.
Do: Phản xạ không điều kiện là loại phản xạ sinh ra đã có và có số lượng hạn chế.
Ở động vật chưa có hệ thần kinh, sự thay đổi trạng thái chất nguyên sinh là hình thức phản ứng lại các kích thích từ môi trường.
Do bẩm sinh được hình thành không qua quá trình luyện tập là sai vì:
Phản xạ có điều kiện không có tính bẩm sinh, được hình thành trong quá trình rèn luyện, dễ mất đi và di truyền cho thế hệ sau.
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 111) Bán cầu dại não ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong điều khiển các hoạt động của cơ thể.
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 111) Bán cầu dại não ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong điều khiển các hoạt động của cơ thể.
(SGK sinh học cơ bản 11 trang 108) Các hạch thần kinh được nối với nhau bởi các dây thần kinh và tạo thành chuỗi hạch tthần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi nơron
đều gồm phần thân và các tua.
+ Phần
thân chứa nhân.