II. HOOCMON ỨC CHẾ
1. Êtilen
- Nguồn gốc: được sinh ra từ hầu hết các phần khác nhau của hầu hết các thực vật. Êtilen cũng sinh ra nhiều trong thời gian rụng lá, khi hoa già, khi mô bị tổn thương, bị tác động của cá điều kiện bất lợi, quả đang chín…
- Tác động: Êtilen thúc quả nhanh chín, rụng lá.
2. Axit abxixic – AAB
- Nguồn gốc: AAB sinh ra trong lục lạp của lá, chóp rễ và tích lũy ở các cơ quan đang hóa già.
- Tác động: liên quan đến sự chín, ngủ của hạt, đóng mở khí khổng
III. TƯƠNG QUAN HOOCMON THỰC VẬT
Tương quan giữa hoocmon kích thích và hoocmon ức chế
Tương quan nồng độ AAB/GA điều tiết trạng thái ngủ và hoạt động của hạt.
Tương quan giữa các hoocmon kích thích với nhau
Tương quan giữa Auxin/Xitokinin điều tiết sự phát triển của mô trong nuôi cấy mô thực vật.
Giberelin tăng số lần nguyên phân và sinh trưởng dãn dài tế bào làm thân mọc cao, kích thích ra hoa (Gibêrelin nhiều làm cây ra nhiều hoa đực hơn hoa cái), tạo quả không hạt (quả nho...), kích thích nảy mầm của hạt, củ, chồi. (SGK cơ bản lớp 11 trang 141)
Kích thích sự sinh trưởng của các chồi bên.
Do: Tương quan giữa auxin và xitôkinin điều tiết sự phát triển của mô callus. Khi ưu thế nghiêng về auxin ,mô ra rễ. Khi ưu thế nghiêng về xitôkinin, chồi xuất hiện và cây mọc nhiều cành.
SGK Sinh học 11 T.141+142
Hai phytohoocmon điều chỉnh hiện tượng ưu thế ngọn là auxin làm tăng ưu thế ngọn, còn Cytokinin làm yếu ưu thế ngọn. Auxin được sản sinh ở đỉnh sinh trưởng ngọn với hàm lượng khá cao và khi vận chuyển xuống dưới đã gây ảnh hưởng ức chế lên chồi bên. Do đó càng xa đỉnh ngọn hàm lượng auxin càng giảm và hiện tượng ưu thế ngọn cũng yếu dần và các cành bên được sinh trưởng. Ngược lại Cytokinin được sản sinh trong hệ thống rễ và lại được vận chuyển lên các cơ quan trên mặt đất để giải phóng các chồi bên khỏi sự ức chế của chồi ngọn. Sự cân bằng giữa hai loại hoocmon sinh trưởng auxin/ Cytokinin quyết định hiện tượng ưu thế ngọn trong cây.
Xitokinin là một nhóm chất tự nhiên và nhân tạo có tác dụng gây ra sự phân chia tế bào (SGK cơ bản lớp 11 trang 140). Ở mức tế bào: kích thích phân chia tế bào, làm chậm quá trình già của tế bào. Ở mức cơ thể: hoạt hóa sự phát sinh chồi thân trong nuôi cấy mô khi có mặt của auxin
Do GA( Giberelin) là hoocmon kích thích được sinh ra nhiều ở lá và rễ. GA kích thích sự phân chia tế bào theo chiều dọc nên làm tăng số lần nguyên phân, tăng chiều dài của tế bào và chiều dài thân.
Để thu hoạch quả thì quả phải được tạo ra và chín đến độ thu hoạch => ta kết thúc ở giai đoạn này mới thu hoạch được quả
Giai đoạn mọc lá, ra hoa chưa có quả nên không thu hoạch được quả
Giai đoạn kết hạt và hạt chín không liên quan đến thu hoạch quả của cam, chanh
Theo SGK cơ bản lớp 11 trang 141, Auxin có vai trò:
+ Ở mức độ tế bào: Kích thích quá trình nguyên phân và sinh trưởng kéo dài của TB.
+ Ở mức độ cơ thể: Tham gia vào quá trình hướng động, ứng động, kích thích nảy mầm của hạt, chồi; kích thích ra rễ phụ, .v.v.
Axit abxixic là phitohoocmon có tác dụng kìm hãm sinh trưởng của cành, lóng, gây trạng thái ngủ của chồi, hạt, làm đóng khí khổng (SGK cơ bản lớp 11 trang 141)
Xitokinin kích thích sự phát triển chùm hoa, làm chậm sự phân huỷ diệp lục, chậm sự hoá già của tế bào, của cây (SGK lớp 11 cơ bản trang 140)
Hoocmôn kích thích gồm Auxin, Giberelin và Xitôkinin (SGK cơ bản lớp 11 trang 140); các hoocmôn axit abxixic, êtilen là hoocmôn ức chế.
Có 2 nhóm hoocmon là nhóm hoocmon ức chế và nhóm hoocmon kích thích
+ Là các hợp chất hữu cơ được tạo nên trong một thành phần của cơ thể và di chuyển đến các thành phần khác, tại đó chúng kích thích hay ức chế sinh trưởng.
+Với nồng độ rất thấp có thể gây ra những biến đổi lớn trong cơ thể.
+Trong cây, hoocmôn thực vật di chuyển trong mạch gỗ và mạch libe.
+Khác biệt về enzym là chất xúc tác cho một phản ứng sinh hóa, hoocmôn hoạt hóa cả một chương trình phát sinh hình thái như kích thích hạt và chồi nảy mầm bao gồm rất nhiều quá trình và nhiều phản ứng hóa sinh.
Đặc điểm chung của hoocmôn thực vật tại SGK Sinh học 11 T.139
Tác động của hoocmon xitokinin.
+ Ở mức tế bào: kích thích phân chia tế bào, làm chậm quá trình già của tế bào.
+ Ở mức cơ thể: hoạt hóa sự phát sinh chồi trong mô callus khi có mặt của auxin (trong nuôi cấy mô thực vật) (SGK lớp 11 cơ bản trang 140-141).
Auxin.
Do: Auxin tự nhiên và các auxin nhân tạo như ANA, AIB,… được sử dụng để kích thích sự ra rễ ở cành giâm, cành chiết, tăng tỉ lệ thụ quả…
SGK Sinh học 11 T.140
Auxin/ Xitôkinin.
Do: Tương quan giữa auxin và xitôkinin điều tiết sự phát triển của mô callus. Khi ưu thế nghiêng về auxin, mô callus ra rễ. Khi ưu thế nghiêng về xitôkinin, chồi xuất hiện.
SGK Sinh học 11 T.142.
AIA và GA là hoocmon kích thích
Etilen và AAB(axit abxixic) thuộc nhóm hoocmon ức chế
Auxin và xitôkinin.
SGK Sinh học 11
Tất cả đều đúng.
Do hoocmôn thực vật có hai nhóm là hoocmôn kích thích và hoocmôn ức chế , hai nhóm này tương quan với nhau và trong từng nhóm các hoocmôn cũng tương quan với nhau. Do đó khi sử dụng cần chú ý đến tính đối kháng, hỗ trợ giữa các hoocmôn.
Hoocmôn thực vật với nồng độ rất thấp cũng gây ra những biến đổi mạnh trên các quá trình sinh lí của cây. Do đó cần chú ý sử dụng nồng độ thích hợp và chú ý đến dinh dưỡng của cây , tránh tác dụng không mong muốn của hoocmôn.
Etilen là hoocmon ức chế có tác dụng thúc quả nhanh chín của quả (SGK cơ bản lớp 11 trang 141), ức chế quá trình sinh trưởng của cây non, mầm thân củ và gây rụng lá, quả. Ứng dụng tạo quả trái vụ ở dứa, sử dụng để dấm hoa quả và ức chế để hoa nở vào đúng dịp lễ, tết.
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới