Khái niệm ưu thế lai
Ưu thế lai là hiện tượng con lai có năng suất, phẩm chất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển vượt trội so với các dạng bố mẹ.
Đặc điểm của ưu thế lai
- Ưu thế lai thể hiện rõ nhất ở F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ
- Ưu thế lai cao nhất thể hiện ở lai khác dòng.
* Giả thuyết về cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai
Giả thuyết về ưu thế lai được thừa nhận rộng rãi nhất là thuyết siêu trội.
Nội dung giả thuyết : Kiểu gen dị hợp có sức sống, sức sinh trưởng phát triển ưu thế hơn hẳn dạng đồng hợp trội và đồng hợp lặn. Có thể tóm tắt giả thuyết này như sau AA < Aa > aa.
Giải thuyết siêu trội
Giải thích hiện tượng ưu thế lai bằng thuyết siêu trội
+ Mỗi alen của một gen thực hiện chức năng riêng của mình; ở trạng thái dị hợp thì chức năng của cả 2 gen đều được biểu hiện.
+ Mỗi alen của gen có khả năng tổng hợp riêng ở những môi trường khác nhau, do vậy kiểu gen dị hợp có mức phản ứng rộng hơn.
+ Cả 2 alen ở trạng thái đồng hợp sẽ tạo ra số lượng một chất nhất định quá ít hoặc quá nhiều còn ở trạng thái dị hợp tạo ra lượng tối ưu về chất này.
Ưu
thế lai biểu hiện cao nhất ở đời F1, sau đó giảm dần qua các thế hệ.
Gỉa thuyết siêu trội cho rằng ở trạng thái dị hợp tử về nhiều cặp gen khác nhau, con lai có kiểu hình vượt trội nhiều mặt so với bố mẹ ở trạng thái đồng hợp tử, do hiệu quả bổ trợ giữa 2 alen khác nhau về chức phận trong cùng một locus trên 2 NST của cặp tương đồng.
Sự phân li độc lập
của các cặp gen nằm trên các cặp NST khác nhau trong quá trình phát sinh giao tử
và sự tổ hợp tự do của chúng trong quá trình thụ tinh là cơ chế chủ yếu tạo nên
các tổ hợp gen mới => tạo nên các biến dị tổ hợp
Lai tạo tạo ra 1 nguồn biến dị tổ hợp phong phú,
do phương pháp lai tạo ra 1 lượng lớn các kiểu gen khác nhau biểu hiện nhiều kiểu
hình khác nhau
con lai F1 có nhiều cặp gen dị hợp, ưu thế lai thể hiện rõ nhất, sau đó giảm dần qua
các thế hệ: đồng hợp tăng, dị hợp giảm dần qua các thế hệ => đời con phân
li, ưu thế lai giảm
Tự thụ phấn và giao phối gần làm cho tỉ lệ dị
hợp giảm, đồng hợp trội và lặn ngày càng tăng, trong đó các đồng hợp lặn biểu
hiện ra kiểu hình có thể là các tính trạng có hại (bình thường không biểu hiện
do ở trạng thái dị hợp) => thoái hóa giống