Giáo án môn tin 11 cả năm chương trình chuẩn 3 cột

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

10 ph

10 ph

15 ph

BÀI 1: KHÁI NIỆM LẬP TRÌNH VÀ NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH

1. Thuật toán:

Có hai dạng để diễn tả thuật toán:

• Liệt kê.
• Dùng sơ đồ khối.

VD: so sánh a và b

Để giải quyết một bài toán ta thực hiện các bước sau:

• 1. Xác định bài toán.
  2. Diễn tả thuật toán.
  3. Viết chương trình.
  4. Chạy và kiểm tra chương trình.

Khái niệm lập trình: Lập trình là sử dụng CTDL và các câu lệnh của ngôn ngữ lập trình cụ thể để mô tả dữ liệu và diễn đạt các thao tác thuật toán.

2. Quá trình chuyển đổi chương trình

CT dịch

CT đích

CT nguồn

* CT nguồn:

- Là CT viết trên ngôn ngữ bậc cao.

- Được nhiều người sử dụng làm công cụ lập trình.

- Thực hiện được trên nhiều loại máy tính khác nhau.

* CT dịch:

- Có chức năng chuyển đổi CT viết bằng ngôn ngữ bậc cao thành chương trình ngôn ngữ máy.

Có hai loại

Thông dịch (Interpreter): Là quá trình dịch lặp lại nhiều lần cho đến khi kết thúc chương trình.

Các bước lặp:

1. Kiểm tra tính đúng đắn của câu lệnh tiếp theo trong chương trình nguồn.
2. Chuyển đổi câu lệnh đó thành một hay nhiều câu lệnh tương ứng trong ngôn ngữ máy.
3. Thực hiện các câu lệnh vừa chuyển đổi được.

Biên dịch (compiler): Là quá trình dịch lặp chỉ một lần.

Các bước lặp:

1. Duyệt, phát hiện lỗi, kiểm tra tính đùng đắn của các câu lệnh trong CT nguồn.
2. Dịch toàn bộ CT nguồn thành một CT đích và có thể lưu trữ để sử dụng lại khi cần thiết.

Chú ý:

+ Thông dịch không có chương trình đích để lưu trữ.

+ Biên dịch dịch có thể lưu trữ để sử dụng về sau.

* CT đích: là ngôn ngữ máy.

- Ghi bài học lên bảng.

- Trước khi tìm hiểu về ngôn ngữ lập trình, ta ôn lại phần thuật toán.

- Em nào nhắc lại khái niệm về thuật toán ?

- Có mấy dạng để diễn tả thuật toán?

- Em hãy diễn tả thuật toán so sánh 2 số a và b theo hai dạng trên?

- Như vậy muốn máy tính hiểu và xử lý thông tin chính xác mà ta nhập vào thì con người cần phải lập trình.

- Mọi bài toán có thuật toán đều có thể giải được trên máy tính điện tử, nó bao gồm các bước nào mà ta đã học?

- Bước cuối cùng đó là lập trình, lập trình là gì? em nào có thể nêu khái niệm về lập trình?

- Như sơ đồ diễn tả thuật toán trên, CTDL là cách lưu trữ giá trị a và b. Còn câu lệnh để mô tả thuật toán trong Pascal như sau:

If a > b then writeln(‘max=’,a)

Else writeln(‘max =’,b);

- Chương trình viết bằng ngôn ngữ pascal trên là ngôn ngữ bậc cao chính là chương trình nguồn. làm sao để máy tính hiểu và xử lý được thì nó phải thông qua một chương trình dịch để chuyển sang chương trình đích là ngôn ngữ máy. ta có quá trình chuyển đổi như sau:

- Em hãy nêu đặc điểm của CT nguồn?

- Em hãy nêu chức năng của CT dịch?

- Chương trình dịch có hai loại thông dịch và biên dịch. Các em xem VD trong SGK.

- Thông dịch là gì?

- Hiện nay có một số ngôn ngữ lập trình thông dụng như:

- Biên dịch là gì?

- Nêu đặc điểm của thông dịch và của biên dịch.

* Pascal, Turbo C++ là những ngôn ngữ ứng dụng trong nhà trường phục vụ học lập trình cơ sở.

* C#, C++ lập trình ứng dụng.

* ASP, ASP.net, J#, JAVA thiết kế Website...

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

12 ph

20 ph

BÀI 2: CÁC THÀNH PHẦN CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH

1. Các thành phần cơ bản

Có 3 thành phần:

• Chữ cái.
• Cú pháp.
• Ngữ nghĩa.

a) Chữ cái: Là tập các ký tự được dùng để viết chương trình.

- Ký tự là chữ cái: ‘a’...’z’,‘A’...‘Z’

- Số thập phân: 0, 1, ..., 8, 9.

- Các ký tự đặc biệt: #, $, -, +, ...

Chú ý:

- Bảng chữ cái trong các ngôn ngữ khác nhau có thể khác nhau một số ký tự:

VD: Pascal sử dụng dấu ‘’

C++ sử dụng dấu “”, \, và !

b) Cú pháp: Là bộ quy tắc để viết chương trình.

VD: ten a (không hợp lệ vì có khoảng trắng)

Var x integer; (không hợp lệ vì thiếu dấu ‘:’)

c) Ngữ nghĩa: Là xác định ý nghĩa của các tổ hợp ký tự trong chương trình.

VD: A và B nhận giá trị nguyên.

X và Y nhận giá trị thực.

Ta sử dụng phép toán trong ngôn ngữ lập trình như sau:

A+B: là cộng hai số nguyên

X+Y: là cộng hai số thực.

Chú ý: - CT sẽ phát hiện lỗi cú pháp trước, lỗi ngữ nghĩa sau.

- Khi lỗi cú pháp không còn thì chương trình mới thực hiện.

- Khi chương trình được thực hiện trên dữ liệu cụ thể thì lỗi ngữ nghĩa mới được phát hiện.

VD:

2. Một số khái niệm

a) Tên

Khái niệm: Tên là một dãy liên tiếp không quá 127 ký tự bao gồm chữ số, chữ cái hoặc dấu gạch dưới.

Quy tắc đặt tên:

• Không có khoảng trắng.
• Không bắt đầu bằng chữ số.
• Không chứa ký tự đặc biệt.

VD: 43c (tên sai)

A_c (tên đúng)

Ten_f (tên đúng)

Hoa# (tên sai)

Chú ý:

- Tên dùng để quản lý và phân biệt các đối tượng trong chương trình.

- Để gợi nhớ nội dung của đối tượng.

- Tên có 3 loại:

* Tên dành riêng (từ khóa): Dùng với ý nghĩa riêng xác định. Không được sử dụng với các mục đích khác nhau. VD(SGK).

* Tên chuẩn: Dùng với ý nghĩa nhất định nào đó, có thể sử dụng với các mục đích khác nhau. VD(SGK).

* Tên do người lập trình tự đặt: Không được trùng với tên dành riêng.

b) Hằng và biến

* Hằng: Hằng là đại lượng có giá trị không thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình.

Có 3 loại hằng:

+ Hằng số học: là các hằng số nguyên hay số thực: 3, -3, ...

+ Hằng logic: True hoặc False

+ Hằng xâu: Là chuỗi ký tự trong bảng mã ASCII, nằm trong cặp dấu nháy đơn ( ‘’ ) của Pascal.

Chú ý:

- Hằng dấu ‘’ trong Pascal là “”.

VD: ‘‘s’’ có hằng xâu là ‘s’

- Hằng số thực E được biểu diễn bởi số mũ của 10

VD: 2.1E-6 = 2 x 10­­^-6.

-2.236E01 = -2.236 x 10⁰¹ = -22.36

- Có thể sử dụng hằng Hexa, cần thêm $ trước giá trị biểu diễn:

VD: $A1₁₆ = 161₁₀

* Biến: Là đại lượng được đặt tên, dùng để lưu trữ giá trị và giá trị có thể được thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình.

c) Chú thích

- Trong Pascal sử dụng cặp dấu {và}hoặc (*và*).

- Chú thích không ảnh hưởng đến chương trình nguồn nên chương trình dịch bỏ qua.

- Ghi bài học lên bảng.

- Em nào cho biết ngôn ngữ lập trình có mấy thành phần, những thành phần đó là gì?

- Các ký tự được sử dụng trong ngôn ngữ để viết chương trình.

- Nhìn vào bảng chữ cái các em có thấy khác với chữ cái trong ngôn ngữ tự nhiên không?

- Trong ngôn ngữ tự nhiên khi sử dụng bảng chữ cái cũng phải có cú pháp. VD về các thành phần trong câu có chủ ngữ, vị ngữ ...

- Trong ngôn ngữ lập trình cũng vậy cũng cần phải có cú pháp.

- Em nào cho thầy biết cú pháp trong ngôn ngữ lập trình dùng để làm gì?

- Cú pháp là bộ quy tắc để viết chương trình, dựa vào đó mà người lập trình và chương trình dịch biết được tổ hợp nào của các ký tự trong bảng chữ cái là hợp lệ. Các em xem các VD sau:

• ten a
• Var x integer;

- Ngoài cú pháp, trong ngôn ngữ lập trình còn có ngữ nghĩa.

- VD sau cho các em hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa.

- Em nào có thể cho biết khi chương trình bắt đầu thực hiện thì chương trình dịch phát hiện lỗi cú pháp dễ dàng hơn hay khó khăn hơn ngữ nghĩa?

- Để có thể viết một chương trình không còn lỗi cú pháp ta cần chú ý một số quy tắc về cách đặt tên.

- Em nào xét xem các VD sau VD nào có cách đặt tên đúng, vì sao?

- Ngoài quy định phải đặt tên cho chương trình thì cần phải khai báo hằng và biến.

- Các em xem các VD trong SGK và giải thích các ký hiệu E trong hằng số học.

- Em nào có thể lấy một VD để làm rõ khái niệm về biến.

VD: A, B,tong là biến nguyên

A:=5; B:=6;

Tong:=A+B;

Tong:=A+B+A;

Giá trị của tổng là thay đổi.

- Đoạn chú thích trong chương trình nhằm giúp người lập trình nêu các câu dẫn mà không cần phải tuân thủ quy tắc trong ngôn ngữ lập trình.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

15 ph

20 ph

BÀI 3: CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH

1. Cấu trúc chung

*Ngôn ngữ lập trình có 2 phần:

- Phần khai báo.

- Phần thân.

2. Các thành phần của chương trình.

a) Phần khai báo

* Khai báo tên chương trình:

Cú pháp:

Program <tên chương trình>;

Chú ý: Tên chương trình do người lập trình tự đặt theo cú pháp quy tắc của Pascal.

VD: program dtHCN;

* Khai báo thư viện

Cú pháp:

Uses <tên các thư viện>;

VD:

Uses crt;

Chú ý: Trong Pascal khi khai báo thư viện crt ta dùng lệnh clrscr trong phần thân chương trình để xóa kết quả trước của chương trình trên màn hình.

* Khai báo hằng

Cú pháp:

Const <tên hằng> = <giá trị của hằng>;

VD: Const n = 100;

Xau = ‘hang xau’;

Lg = true;

* Khai báo biến (BÀI HỌC SAU)

b) Phần thân chương trình

Cú pháp:

Begin

<dãy các câu lệnh>;

End.

VD1: đoạn thân chương trình tính tổng hai số a và b

Begin

Writeln(‘nhap a va b’); readln(a,b);

Tong:=a+b;

Writeln(‘tong cua a va b la:’,tong);

End.

3. Ví dụ chương trình đơn giản (SGK)

- Ghi bài học lên bảng.

- Trên bảng là một cấu trúc của một chương trình được viết trên ngôn ngữ lập trình Pascal. Em nào cho thấy biết phần nào là phần khai báo, phần nào là phần thân chương trình?

- Trên bảng cấu trúc chung của một chương trình đơn giản bao gồm 2 phần, đó là phần khai báo và phần thân chương trình.

- Em nào đã biết cú pháp của từng phần trong phần khai báo này không?

- Chúng ta sẽ tìm hiểu rõ về các phần này trong mục tiếp theo.

- Đối với phần khai báo em nào cho thầy ví dụ về khai báo tên chương trình tính diện tích hình chữ nhật?

- Trong phần khai báo tên có bắt buộc không?

- Mỗi ngôn ngữ lập trình đều có sẵn thư viện cung cấp một số chương trình đã được lập sẵn. Để sử dụng các chương trình đó ta khai báo thư viện chứa nó.

- Em nào lấy VD về khai báo thư viện.

- Em nào có thể nhắc lại khái niệm về hằng? Có mấy loại hằng.

- Em hãy lấy 3 VD khai báo cho 3 loại hằng khác nhau.

- Các em chú ý trong khai báo hằng thường được sử dụng cho những giá trị xuất hiện nhiều lần trong chương trình.

- Phần khai báo tiếp theo là khai báo biến. Em nào nhắc lại khái niệm biến là gì? Nó dùng để làm gì?

- Cách khai báo biến bài học sau ta sẽ nghiên cứu kỹ hơn.

- Phần thân chương trình được bắt đầu bằng từ khóa begin và kết thúc bằng từ khóa end

- Các em cho biết dấu (;) dùng để làm gì?

- Các em xem VD sau trong SGK tại sao lại không có phần khai báo biến.

- GV nhắc lại ý nghĩa của biến bằng cách nêu thêm VD bài trước đã học viết trong thân chương trình:

VD: A, B,tong là biến nguyên

A:=5; B:=6;

Tong:=A+B;

Tong:=A+B+A;

Giá trị của tổng là thay đổi.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

5 ph

5 ph

5 ph

5 ph

BÀI 4-5: MỘT SỐ KIỂU DỮ LIỆU CHUẨN VÀ KHAI BÁO BIẾN (tiết 5)

1. Kiểu nguyên

Chú ý: Kiểu Byte và Word chỉ biểu diễn cho số nguyên dương.

2. Kiểu thực

3. Kiểu kí tự

Chú ý:

-Việc so sánh các kí tự được thực hiện bằng cách so sánh các mã ASCII tương ứng.

VD:

- A có mã ASCII là 65, a = 97

- B có mã ASCII là 66, b = 98

=> A < B, a < b.

4. Kiểu logic

Chú ý:

- Kiểu Logic là kiểu có thứ tự đếm được.

- Trong quá trình lập trình, người lập trình cần tìm hiểu đặc trưng của các kiểu dữ liệu chuẩn được xác định bởi bộ dịch và sử dụng để khai báo biến.

5. Khai báo biến

Cú pháp:

Var <DS biến>:<Kiểu DL>;

* Trong đó:

- DS biến: là một hoặc nhiều tên biến, mỗi biến cách nhau bởi dấu phẩy (,).

- Kiểu dữ liệu là 1 trong các kiểu chuẩn (real, integer,...) hoặc kiểu do người dùng tự định nghĩa (chương IV).

- Sau từ khóa var có thể khai báo nhiều danh sách biến khác nhau.

VD1: - Khai báo biến bài toán tính diện tích hình chữ nhật lấy giá trị vào ra giá trị nguyên:

Var a,b: integer;

dt: integer;

VD2: - Khai báo biến cho bài toán nhập 1 kí tự từ bàn phím:

Var Kitu: char;

Chú ý:

- Tên biến phải gợi nhớ.

- Tên biến không quá dài, quá ngắn.

- Khi khai báo biến phải chú ý đến phạm vi giá trị.

VD2: Trong VD1 nếu khai báo:

Var a,b: real;

dt: integer; => Là sai

- Các biến đơn chỉ chứa một giá trị tại một thời điểm.

- Các biến của kiểu dữ liệu có cấu trúc có thể chứa hơn một giá trị tại một thời điểm như biến mảng.

- Ghi bài học lên bảng.

- Trong toán học ta có các tập số gì?

- Kiểu nguyên tương ứng với tập số nào?

- Các kiểu nguyên được lưu trữ và kết quả tính toán là số đúng. Giá trị của nó là phần nguyên không có số dư hoặc số thập phân.

- Tuy nhiên tập số nguyên là vô hạn và có thứ tự, đếm được nhưng trong máy tính kiểu nguyên là hữu hạn, có thứ tự. Bảng trên là bảng kiểu nguyên.

- Kiểu số thực được lưu trữ và kết quả tính toán chỉ gần đúng với sai số không đáng kể. Miền giá trị được mở rông hơn so với kiểu số nguyên, số thực trong máy tính cũng là rời rạc và hữu hạn.

- Em nào cho thầy biết nếu phép toán sử dụng kiểu số nguyên và kiểu số thực thì kết quả cho ra kiểu gì? (Kiểu số thực).

- Kiểu kí tự có tập giá trị là các kí tự trong bảng mã ASCII, được dùng khi thông tin là các kí tự, xâu (string). Vì vậy hầu hết các ngôn ngữ lập trình đều có kiểu kí tự để làm việc với văn bản.

- Kiểu kí tự có phải là kiểu có thứ tự, đếm được không ? Dựa vào đâu để thực hiện việc so sánh các kí tự?

- Việc so sánh các kí tự được thực hiện bằng cách so sánh các mã ASCII của chúng.

- Kiểu logic trong Pascal chỉ có 2 giá trị là True (đúng) và False (sai), được dùng khi kiểm tra một điều kiện hoặc tìm giá trị của một biểu thức logic.

- Theo em kiểu logic có phải là kiểu có thứ tự đếm được không? (Là kiểu có thứ tự đếm được).

- Một số ngôn ngữ lập trình không dùng kiểu logic như C++, thay vào đó là các giá trị 0 (false), khác 0 (true).

- Em nào nhắc lại khái niệm về biến.

- Ý nghĩa sử dụng biến để làm gì?

- Trong khi khai báo biến, lưu ý về những biến là hằng số, ta nên khai báo biến hằng số bằng hàm const .

VD: Khai báo biến cho bài toán tính diện tích hình thang có chiều cao bằng 5dv:

Const cao = 5;

Var daynho,daylon: real;

- Tên biến phải gợi nhớ để người lập trình và người xem chương trình biết ý nghĩa sử dụng của biến đó.

- Khi khai báo biến phải chú ý đến phạm vị giá trị, VD biến khai báo để lưu trữ số học sinh trong lớp là kiểu byte, nhưng biến khai báo để lưu trữ học sinh trong trường là kiểu word.

VD: khai báo biến mảng

Var mang:array[1..10] of integer;

Biến mang chứa 10 giá trị tại một thời điểm.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

5 ph

5 ph

5 ph

5 ph

15 ph

BÀI 6: PHÉP TOÁN, BIỂU THỨC, CÂU LỆNH GÁN (tiết 6)

1. Phép toán

Chú ý:

- Kết quả của phép toán quan hệ cho giá trị logic.

- Một trong những ứng dụng của phép toán logic là để tạo ra các biểu thức phức tạp từ các quan hệ đơn giản.

VD:

1. 7 div 4 = 1;
2. 7 mod 4 = 3;
3. Not(true) = false;
4. True and False = False;
5. True or False = True

2. Biểu thức số học

* VD về biểu thức số học:

* Mức ưu tiên các phép toán:

Chú ý:

- Các phép toán trên được thực hiện trong dấu ngoặc tròn ( ) đầu tiên.

- Phép toán IN để xác định biểu thức có trong một tập hợp không.

VD:

4 IN [1..14] => kq là True

3. Hàm số học chuẩn

*Để lập trình được thuận tiện, các ngôn ngữ lập trình đều có thư viện chứa một số chương trình tính giá trị những hàm toán học thường dung. Các chương trình như vậy gọi là các hàm chuẩn.

* Một số hàm chuẩn thường dung:

+ Các hàm kiểu thực hoặc nguyên:

- Round(x) 🡪 Cho giá trị là số nguyên gần x nhất.

- Trunc(x) 🡪 Cho giá trị là phần nguyên của x.

+ Các hàm kiểu thực:

- SQR(x) 🡪 Cho giá trị là x².

- SQRT(x) 🡪Cho giá trị là (x>=0).

- ABS(x) 🡪Cho giá trị là

- LN(x) 🡪Cho giá trị là lnx (x>0).

- EXP(x)🡪Cho giá trị là e^x.

- SIN(x) 🡪Cho giá trị là sinx.

- COS(x)🡪Cho giá trị là cosx.

VD: Biểu diễn biểu thức toán học bằng TP sau:

1. x² + => sqr(x) + sqrt(x).
2. sin(3x³) + cosx =>sin(3*x*sqr(x))+cos(x).

+ Các hàm khác:

- INC(k,i): Tăng giá trị k lên i lần.

- DEC(k,i): Giảm giá trị k lên i lần.

4. Biểu thức quan hệ

Cú pháp:

* Trong đó: Biểu thức 1 và Biểu thức 2 có cùng kiểu dữ liệu xâu hoặc cùng kiểu số học.

VD:

i+3 > j+1;

x >= x+1;

5. Biểu thức logic

* Biểu thức logic đơn giản là biến logic hoặc hằng logic.

* Giá trị của biểu thức logic là true hoặc false

VD:

Tập giá trị của x:

1 ≤ x ≤ 6 → (1<= x) and (x <= 6)

Điều kiện x là số chẵn không chia hết cho 4:

(x mod 2 = 0) and (x mod 4 <>0)

6. Câu lệnh gán

Cú pháp:

<tên biến> := <biểu thức>;

VD:

x := 5; (x=5)

y := 4; (y=4)

x := x+y; (x=9)

- Một số phương pháp biểu diễn thông thường:

Chú ý:

- Biểu thức bên phải cần được xác định giá trị trước khi gán.

- Kiểu của biểu thức bên phải dấu gán phải phù hợp với kiểu của biến gán.

- Ghi bài học lên bảng.

- Để mô tả thuật toán, mỗi ngôn ngữ lập trình đều xác định và sử dụng một số khái niệm cơ bản: Phép toán, biểu thức, gán giá trị...

- Đối với phép toán toán học và phép toán trong Pascal, các em xem trên bảng sẽ thấy có nhiều kí hiệu tương ứng là khác nhau. VD phép chia là dấu (/).

- Với ý nghĩa sử dụng các phép toán em nào có thể đưa ra đáp án cho các phép toán sau:

1. 7 div 4 = ?;
2. 7 mod 4 = ?;
3. Not(true) = ?;
4. True and False = ?;
5. True or False = ?;

- Trong lập trình biểu thức số học là một biến kiểu số, hoặc một hằng số, hoặc các biến kiểu số và các hằng số liên kết với nhau bởi một số hữu hạn phép toán số học.

- Em nào có thể điền kết quả biểu thức TP trong các biểu thức toán học tương ứng?

- Các em chú ý về mức ưu tiên của các phép toán như sau: (bảng hình bên)

- Đối với các phép toán sẽ là không đủ quy tắc để biểu diễn các phép toán học. Do đó trong TP đưa ra các hàm số học chuẩn để thực hiện các phép toán đó.

- Ta có bảng các hàm chuẩn sau:

+ Các hàm kiểu thực hoặc nguyên:

- SQR(x) 🡪 Cho giá trị là x².

- SQRT(x) 🡪Cho giá trị là (x>=0).

- ABS(x) 🡪Cho giá trị là

Đối với các biểu thức kết quả có thể là kiểu thực

+ Các hàm kiểu thực:

- LN(x) 🡪Cho giá trị là lnx (x>0).

- EXP(x)🡪Cho giá trị là e^x.

- SIN(x) 🡪Cho giá trị là sinx.

- COS(x)🡪Cho giá trị là cosx.

- Dựa vào các hàm đã cho, em hãy biểu diễn các biểu thức sau sang dạng của TP:

1. x² + => ?
2. sin(3x³) + cosx =>?

- Ngoài các hàm số học chuẩn, để sử dụng các phép toán quan hệ TP cung cấp biểu thức quan hệ theo cú pháp sau:

- Biểu thức quan hệ được thực hiện theo trình tự: Tính giá trị biểu thức trước khi thực hiện phép toán quan hệ theo mức ưu tiên của phép toán.

- Kết quả của biểu thức quan hệ là giá trị logic true hoặc false.

VD: điều kiện để điểm M(x,y) thuộc hình tròn tâm I(a,b), bán kính R là:

- Cuối cùng là câu lệnh gán, đây là một trong những lệnh cơ bản nhất của ngôn ngữ lập trình.

- Em thử nhận xét xem cách gán giá trị cho biến sau đã hợp lệ chưa?

* Khai báo:

Var a: char;

x,y : real;

* Gán:

a := x+y;

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

15 ph

20 ph

5 ph

BÀI 7-8: CÁC THỦ TỤC VÀO/RA, SOẠN THẢO CHƯƠNG TRÌNH... (tiết 8)

1. Nhập dữ liệu từ bàn phím

* Thủ tục nhập:

Cú pháp:

Read(<danh sách biến vào>);

hoặc

Readln(<danh sách biến vào>);

* Trong đó:

- Danh sách biến vào có thể có 1 hoặc nhiều biến, nếu nhiều biến thì mỗi biến cách nhau bởi dấu phẩy (,).

VD:

- Read(r) hoặc Readln(r); Nhập 1 giá trị cho bán kính r.

- Read(r1, r2,...) hoặc Readln(r1, r2,...); Nhập nhiều giá trị cho bán kính r.

2. Đưa dữ liệu ra màn hình

* Thủ tục xuất:

Cú pháp:

Write(<danh sách kết quả ra>);

hoặc

Writeln(<danh sách kết quả ra>);

* Trong đó:

- Write: Khi thực hiện chương trình con trỏ nằm trên dòng hiện tại.

- Writeln: Con trỏ tự động xuống dòng tiếp theo.

- Danh sách kết quả ra: Có thể là tên biến đơn, biểu thức, xâu ký tự hoặc hằng số.

- Đối với biến đơn, biểu thức, hằng số thì không có dấu nháy đơn (‘’).

VD:

- write('nhap ban kinh '); in ra : nhap ban kinh

- writeln('dien tich hinh tron co ban kinh ',r:5:2,' la',s:6:2); In ra: dien tich hinh tron co ban kinh 2.00 la 12.56.

Chú ý:

- Các thủ tục Readln hoặc Writeln có thể không có tham số.

VD: Readln; (Tạm dừng xem kq chương trình). Writeln; (Tự động đưa con trỏ xuống dòng).

- Quy cách ra:

:<độ rộng>:<số chữ số thập phân>

hoặc

:<độ rộng>

3. Soạn thảo, dịch, thực hiện và hiệu chỉnh chương trình

Thanh bảng chọn

Tên tệp CT

Dòng

Cột

*Thao tác thực hiện:

- Soạn thảo: Gõ nội dung chương trình.

- Lưu chương trình: Nhấp phím F2.

- Mở CT có sẵn trong TP: Nhấn F3

- Kiểm tra chương trình: F9.

- Biên dịch chương trình: Alt+F9.

- Chạy chương trình: Ctrl+F9.

- Đóng cửa sổ chương trình: Alt+F3.

- Thoát khỏi Pascal: Alt+X.

- Ghi bài học lên bảng.

- VD: Bài toán tính diện tích hình tròn:

program dt_hinhtron;

uses crt;

const pi=3.14;

var r,s:real;

begin

clrscr;

write('nhap ban kinh ');readln(r);

s:=pi*sqr(r);

writeln('dien tich hinh tron co ban kinh ',r:5:2,' la',s:6:2);

readln

end.

-VD trên là một chương trình đơn giản. Input của chương trình trên là gì? Để đưa thông tin vào thì thông qua câu lệnh nào? (Khi thực hiện chương trình người ta nhập giá trị bán kính thông qua câu lệnh nhập Read/Readln)

- Mỗi lần nhập giá trị cho bán kính thì giá trị đó được gán cho biến r.

- Khi nhập nhiều giá trị cho biến thì xong mỗi thao tác nhập sử dụng phím Enter để nhập giá trị tiếp theo.

- Chú ý khi nhập giá trị của biến thì phải tương ứng với kiểu của biến.

- Em nào có thể sử dụng máy tính đã có sẵn chương trình nhập giá trị cho biến r ?

- Để đưa câu dẫn 'nhap ban kinh ' và kết quả tính diện tích ra màn hình thì người ta sử dụng câu lệnh nào ? (câu lệnh xuất Write/ Writeln).

- Em nào cho thầy biết khi thực hiện chương trình thì thủ tục Write và Writeln khác nhau điểm nào?

- Em nào cho thầy biết khi thực hiện chương trình ở VD trên, thủ tục write('nhap ban kinh '); sẽ in ra như thế nào?

- Còn đối với câu lệnh writeln('dien tich hinh tron co ban kinh ',r:5:2,' la',s:6:2); sẽ in ra như thế nào nếu ta nhập bán kính bằng 2?

- Em nào cho biết hiên tượng gì sẽ xảy ra nếu câu lệnh in kết quả được thay đổi như sau: writeln('dien tich hinh tron co ban kinh ',r ,' la', s); ? In kết quả là Vì vậy Pascal đưa quy cách của kết quả ra.

VD: writeln('dien tich hinh tron co ban kinh ',r:5:2,' la',s:6:2);

- Em có nhận xét gì về cách viết trên: ( r được dành 5 vị trí trong đó có 2 vị trí dành cho chữ số thập phân, 1 vị trí cho phần nguyên và 1 vị trí cho dấu (.), còn diện tích có 6 vị trí, 2 vị trí cho phần thập phân và 3 vị trí cho phần nguyên, 1 vị trí cho dấu (.))

- Để có thể thực hiện chương trình được viết bằng ngôn ngữ lập trình thì ta cần soạn thảo chương trình trên môi trường ngôn ngữ lập trình cụ thể. Ngôn ngữ lập trình Pascal là một ví dụ và ta sẽ tìm hiểu về môi trường lập trình này

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

15 ph

20 ph

5 ph

BÀI 9: CẤU TRÚC RẼ NHÁNH (tiết 11-12)

1. Rẽ nhánh

VD1:

* Châu hẹn Ngọc: Chiều mai nếu trời không mưa thì Châu sẽ đến nhà Ngọc.

* Ngọc nói với Châu: Chiều mai nếu trời không mưa thì Ngọc sẽ đến nhà Châu, nếu trời mưa thì sẽ gọi điện cho Châu để trao đổi.

🡺 Diễn đạt dạng thiếu:

Nếu ... thì...

🡺 Diễn đạt dạng đầy đủ:

Nếu ... thì..., nếu không thì...

VD2: Giải phương trình bậc 2:

ax² + bx + c = 0 (a ≠ 0)

* Giải thuật sơ đồ khối

2. Câu lệnh If – then

a) Dạng thiếu:

Cú pháp:

If <điều kiện> then <câu lệnh>;

b) Dạng đủ:

Cú pháp:

If <điều kiện> then <câu lệnh 1> else <câu lệnh 2>;

* Trong đó:

- DK: điều kiện là biểu thức logic.

- Câu lệnh: Là câu lệnh trong Pascal.

- Trước Else không có dấu (;).

VD: Các VD trong SGK.

3. Câu lệnh ghép

Trong quá trình giải các bài toán phức tạp, không phải chỉ thao tác với 1 câu lệnh mà có thể thao tác với nhiều câu lệnh, các câu lệnh được gộp lại và tạo thành câu lệnh ghép.

Câu lệnh ghép có dạng:

Begin

<Các câu lệnh>;

End;

VD:

If d < 0 then write(‘vo nghiem’)

else

begin

x1 := (-b-sqrt(D)) / (2*a*c);

x2 := -b/a – x1;

end;

Chú ý:

- Câu lệnh if - then có thể lồng nhau và có dạng:

Dạng 1:

If <Đk 1> then

Begin

<câu lệnh 1>;

If <Đk 2> then <câu lệnh 2>;

End

Else <câu lệnh 3>;

Dạng 2:

If <Đk 1> then <câu lệnh 1>;

If <Đk 2> then <câu lệnh 2>

Else <câu lệnh 3>;

- Ghi bài học lên bảng.

- Mời một em đọc VD trong SGK về cuộc hẹn giữa Châu và Ngọc.

- VD mà bạn vừa đọc là một VD thực tế các em thường gặp. Ở đây có 2 tình huống rõ rệt xảy ra:

* Châu hẹn Ngọc: Chiều mai nếu trời không mưa thì Châu sẽ đến nhà Ngọc.

* Ngọc nói với Châu: Chiều mai nếu trời không mưa thì Ngọc sẽ đến nhà Châu, nếu trời mưa thì sẽ gọi điện cho Châu để trao đổi.

- Như vậy 2 tình huống xảy ra cho ta 2 khả năng diễn đạt, tình huống thứ 2 diễn đạt đầy đủ hơn.

- Vậy trong toán học có các khả năng xảy ra như vậy không? Câu trả lời là có. Ta xem VD giải phương trình bậc 2:

ax² + bx + c = 0 (a ≠ 0). Bạn nào có thể viết thuật toán trên theo sơ đồ khối hoặc liệt kê.

- Trên bảng các em thấy rõ sơ đồ thể hiện cấu trúc rẽ nhánh trường hợp có nghiệm và vô nghiệm.

- Vậy em nào biết để thực hiện bài toán rẽ nhánh trên ngôn ngữ lập trình Pascal cho phép người lập trình sử dụng câu lệnh nào ?

Đó là câu lệnh If – then.

- Tương ứng với 2 dạng thiếu và đủ ở trên, Pascal có hai dạng câu lệnh If – then như sau:

a) Dạng thiếu:

If <điều kiện> then <câu lệnh>;

b) Dạng đủ:

If <điều kiện> then <câu lệnh> else <câu lệnh 2>;

- Dang thiếu chỉ thực hiện 1 câu lệnh nếu đúng, sai thì kết thúc, Còn dạng đủ thực hiện theo 2 nhánh, nếu đúng thì thực hiện câu lệnh 1, sai thì thực hiện câu lệnh 2.

- Các em xem các VD trong sách giáo khoa và cài đặt các bài toán đó.

- Từ khóa Begin và End không chỉ dùng để bắt đầu hoặc kết thúc một chương trình mà còn dùng để bắt đầu hoặc kết thúc một dãy các câu lệnh đó là câu lệnh ghép.

- Em nào có thể viết chương trình cho bài toán giải phương trình bậc 2.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

10 ph

10 ph

20 ph

30 ph

BÀI 10: CẤU TRÚC LẶP (tiết 14)

1. Lặp

Cho và . Tính giá trị S

Bài 1:

Bài 2:

Cho đến khi

- Hai bài toán đều thực hiện phép lặp cộng bắt đầu từ N=0..

- Bài toán 1 thực hiện lặp với N=100.

- Bài toán 2 thực hiện phép lặp chưa biết trước số lần N, phép lặp dừng cho tới khi .

2. Lặp với số lần biết trước và câu lệnh FOR-DO

Thuật toán

Dạng lặp tiến:

Dạng lăp lùi:

Nhận xét:

- Lặp tiến: Xuất phát N=0, sau mỗi lần lặp thì N tăng lên 1 đơn vị.

- Lặp lùi: Xuất phát N=101, Sau mỗi lần lặp thì N giảm đi một đơn vị.

- Số lần lặp tiến và lặp lùi là 100 lần.

* Câu lệnh FOR-DO

Dạng lặp tiến:

FOR <biến đếm>:=<gt.đầu> TO <gt.cuối> DO <câu lệnh>;

Dạng lặp lùi:

FOR <biến đếm> := <gt.cuối> DOWNTO <gt.đầu> DO <câu lệnh>;

Trong đó:

- Biến đếm: Là biến đơn, thường có kiểu nguyên.

- gt.đầu, gt.cuối: Là các biểu thức có cùng kiểu với biến đếm.

Chú ý:

­- Giá trị của biến đếm được điều chỉnh tự động, câu lệnh sau DO không được thay đổi giá trị biến đếm.

VD1: Chương trình cài đặt cho bài toán 1 theo 2 dạng lặp (SGK)

VD2: (SGK)

- Ghi bài học lên bảng.

- Các em vừa được biết 2 VD về lặp thường thấy trong cuộc sống tự nhiên. Bây giờ ta sẽ xem xét 2 VD trong toán học trong SGK.

- Từ 2 bài toán trên em nào cho thầy biết bài thứ nhất lặp cộng bao nhiêu lần? Và xuất phát từ số hạng nào, tại số hạng này N bằng bao nhiêu?

- Còn đối với bài toán 2 lặp cộng bao nhiêu lần? Và xuất phát từ số hạng nào, tại số hạng này N bằng bao nhiêu?

=> Như vậy đối với bài toán 1 phép lặp giới hạn 100 lần, bài toán 2 phép lặp là không biết trước, nó thực hiện lặp cộng cho đến khi thỏa mãn điều kiện thì kết thúc.

- Bài học hôm nay ta nghiên cứu về phép lặp đã biết trước số lần lặp tương ứng với cấu trúc câu lệnh FOR-DO.

- Em nào có thể nêu ý tưởng thuật toán để giải bài toán 1.

- Ta có 2 cách để viết thuật toán giải bài toán 1. Đó là lặp tiến và lặp lùi.

- Em nào có thể trình bày thuật toán dưới dạng sơ đồ khối.

- Em nào có thể nhận xét về hai dạng lặp trên nó có điểm giống và khác nhau ở chỗ nào?

- Em nào cho thầy biết tương ứng với 2 dạng lặp trên thì ngôn ngữ lập trình Pascal đã cung cấp cho chúng ta câu lệnh nào?

- Đó là câu lệnh FOR-DO dùng để mô tả cho hai dạng lặp ở trên.

- Em nào có thể nêu cách thức hoạt động của câu lệnh FOR-DO?

- Câu lệnh FOR-DO được áp dụng trong bước mấy của 2 dạng thuật toán trên?

- Em nào có thể viết chương trình tương ứng với 2 dạng thuật toán đó.

Áp dụng vào thuật toán hoặc chương trình em nào có thể thực hiện chạy chương trình với a=2

- VD2: GV giúp học sinh tìm hiểu thuật toán, cài đặt chương trình và kiểm thử bằng các bộ test.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

10 ph

10 ph

10 ph

BÀI 10: CẤU TRÚC LẶP (tiết 14)

Cho và . Tính giá trị S

Bài 2:

Cho đến khi

3. Lặp với số lần chưa biết trước và câu lệnh WHILE-DO

Thuật toán liệt kê:

B1: Nhập a;

B2: S:=1/a; N:=0;

B3: Nếu 1/(a+N)<0,0001 → B6;

B4: N:=N+1;

B5: S:=S+1/(a+N) → B2;

B6: In S

Cú pháp câu lệnh lặp:

While <ĐK> do <câu lệnh>;

* Trong đó:

- ĐK: Điều kiện là biểu thức logic;

- Câu lệnh:Làcâu lệnhđơn hoặc ghép.

Thuật toán theo sơ đồ khối:

Chương trình:

Program tong_2;

Var a, n : Integer;

S : Real;

Begin

Write(‘nhap a= ’); Readln(a);

S:=1/a;

N:=0;

While 1/(a+N)>=0.0001 Do

Begin

N := N + 1;

S := S + 1/(a+N);

End;

Writeln(‘tong S cua bai toan 2 la ’, S:10:2);

Readln;

End.

VD1: Tìm ƯCLN của 2 số nguyên dương M và N.

*Ý tưởng:

- Nhập và kiểm tra 2 số M và N, nếu M=N thì ƯCLN là M. Nếu không thực hiện vòng lặp gán M=M-N nếu M>N và ngược lại, cho đến khi M=N

*Thuật toán:

*Chương trình:

Program UCLN;

Var m,n : Integer;

Begin

Write(‘Nhap m va n: ’); readln(m,n);

While m<>n do

If m > n then m := m - n

Else n := n – m;

Writeln(‘UCLN = ’, M);

Readln

End.

- Ghi bài học lên bảng.

- Bài trước các em đã tìm hiểu khái niệm về lặp và lặp với số lần biết trước, bài học hôm nay ta sang phần tiếp theo là lặp với số lần chưa biết trước, ta sẽ làm việc trên bài toán 2 trong bài này số lần lặp N là chưa biết.

- Em nào có thể nêu ý tưởng giải bài toán 2?

- Em nào có thể viết thuật toán giải bài toán 2 bằng phương pháp liệt kê?

- Theo em lặp với số lần chưa biết trước có mấy dạng?

- Lặp với số lần chưa biết trước có 2 dạng:

Dạng 1:

Trong khi <ĐK> còn đúng thì thực hiện <câu lệnh>.

Dạng 2:

Thực hiện <công việc> trong khi <ĐK> còn đúng.

- Ở dạng 1: Đầu tiên kiểm tra và tính giá trị của ĐK, nếu ĐK còn đúng thì thực hiện công việc và chỉ thực hiện 1 lần. Mỗi lần thực hiện công việc có thể sẽ làm thay đổi giá trị của ĐK nên đến một lúc nào đó ĐK lặp không còn đúng nữa và vòng lặp sẽ được kết thúc.

- Theo em ĐK lặp trong bài toán 2 là gì và khi nào thì kết thúc lặp?

- Như vậy thuật toán của bài toán 2 áp dụng phương pháp lặp dạng 1. Nó kiểm tra ĐK 1/(a+N)<0,0001 trước khi thực hiện công việc lặp.

- Tương ứng với dạng 1 em nào cho biết câu lệnh lặp trong Pascal là gì?

- Theo sơ đồ khối vòng lặp While – Do thể hiện trong những bước nào?

- Theo cấu trúc lặp trong Pascal, em nào có thể viết chương trình giải bài toán 2 theo dạng 1?

- Em hãy thực hiện phép lặp với a = 9995.

B1: Nhập a = 5;

B2: Gán N=0;

B3: Thực hiện lặp:

• 1/9995 > 0.0001:

N:=0+1=1;

S:=1/9995+1/(9996) → B3

• 1/9996 > 0.0001:

N:=1+1=2;

S:=1/9995+1/(9996) +1/(9997) → B3

• 1/9996>0.0001:

N:=2+1=3;

S:=1/9995+1/(9996) +1/(9997) +1/(9998) → B3

• …….
• 1/10000 = 0.0001:

N:=4+1=6;

S:=1/9995+1/(9996) +1/(9997) + 1/(9998) + 1/(9999) + 1/(10000) + 1/(10001) → B3

• 1/10001 < 0.0001→ B6

Kết thúc

- Ta xem xét tiếp 2 VD sau:

VD1: Tìm ƯCLN của 2 số nguyên dương M và N.

- Em nào có thể nêu ý tưởng thực hiện bài toán?

- Em nào viết được thuật toán?

- Em nào viết chương trình thực hiện thuật trên.

- Em nào có thể thực hiện chương trình trên bằng bộ test: M=28, N=12.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

5ph

10 ph

15 ph

BÀI 11: KIỂU MẢNG (tiết 19)

1. Kiểu mảng 1 chiều

Khái niệm: Là một dãy hữu hạn bao gồm các phần tử cùng kiểu, được đặt tên mỗi pt có chỉ số nhất định và có chiều dài nhất định.

VD1: Mảng nhiệt độ:

+ Xây dựng kiểu mảng:

.Tên kiểu mảng.

.Số lượng phần tử;

.Kiểu dữ liệu của phần tử.

.Khai báo các biến cho mảng

.Cách tham chiếu đến phần tử.

a. khai báo:

C1: Khai báo trực tiếp

Var <tên mảng> : array [kiểu chỉ số] of <kiểu phần tử>;

VD2: Khai báo mảng nhiệt độ.

Var

Nhietdo : array [1..7] of real;

C2:Khai báo gián tiếp

Type <tên kiểu mảng> = array [kiểu chỉ số] of <kiểu phần tử>;

Var <tênmảng> : <tên kiểu mảng>

VD3: Khai báo mảng nhiệt độ.

Type

Mangnhietdo = array [1..7] of real;

Var

Nhietdo : mangnhietdo;

* Chú ý:

- Kiểu chỉ số là một đoạn số nguyên liên tục n1..n2. (n1≤ n2). Cho biết số phần tử có trong mảng.

- Kiểu phần tử là kiểu của các phần tử trong mảng.

- Cách nhập và truy xuất (tham chiếu) tới các phần tử trong mảng:

+ Tham chiếu tới các phần tử của mảng được xác định bởi tên mảng cùng với chỉ số được viết trong cặp dấu ngoặc [và].

VD: Giá trị của phần tử thứ 5 trong mảng nhiệt độ là nhietdo[5] = 41.6

+ Dùng câu lệnh FOR-DO để nhập và xuất giá trị phần tử của mảng.

VD:

* Thao tác nhập nhiệt độ cho 7 ngày trong tuần:

For i:=1 to 7 do

Begin

Write (‘nhap nhiet do cua ngay thu’,i:2,’ =’); readln(nhietdo[i]);

End.

* Thao tác xuất nhiệt độ cho 7 ngày trong tuần:

For i:=1 to 7 do

Begin

Write (‘ nhiet do cua ngay thu’,i:2,’ =’, nhietdo[i]:10:2);

End.

- Thao tác gán mảng với mảng: Cho mảng A và mảng B cùng kiểu. Ta viết A:=B thì tất cả các giá trị mảng B sẽ nằm trong mảng A.

VD:

Var A,B : array[1..5] of byte;

i:byte;

Begin

For i:=1 to 5 do a[i] := i;

B:=A;

...

End.

- Thao tác gán giá trị cho mảng:

a[i] := i;

- Giáo viên viết đề bài:

- Em nào có thể nêu khái niệm về mảng.

=> Mảng là một dãy hữu hạn các phần tử, nó có tên, chỉ số phần tử và chiều dài nhất định

- VD mảng nhiệt độ có 7 phần tử, mỗi phần tử là nhiệt độ của ngày trong tuần. Chỉ số i là vị trí thứ i của phần tử trong mảng. Do đó để lưu nhiệt độ của các ngày trong tuần người ta sử dụng cấu trúc mảng như trên.

- Em nào cho thầy biết khi xây dựng kiểu mảng một chiều thì ngôn ngữ lập trình cung cấp cho người lập trình những quy tắc cho phép xây dựng mảng một chiều những vấn đề gì?

- Bất kỳ bài toán nào có sử dụng biến cũng cần phải khai báo, vậy khi dùng biến mảng một chiều thì ta cần phải khai báo. Có mấy cách khai báo?

- Cú pháp khai báo trực tiếp như thế nào?

- Em nào có thể khai báo mảng nhiệt độ đã cho ở trên?

- Trong trường hợp ta cần nhiều mảng có cùng kiểu mảng thì làm thế nào? Có phải cần khai báo nhiều lần như khai báo trực tiếp không?

Var

Nhietdo : array [1..7] of real;

Nhietdo2 : array [1..7] of real;

Nhietdo3 : array [1..7] of real;

Ta có cách khai báo gián tiếp nhằm hạn chế việc khai báo dài dòng như trên mà vẫn đảm bảo như bài toán yêu cầu.

- Em nào có thể khai báo gián tiếp cho biến mảng nhiệt độ ở trên.

- Bây giờ em nào có thể khai báo một biến mảng cho bài toán sau theo 2 cách: Khai báo một biến mảng số nguyên bất kỳ.

VD4: Khai báo biến mảng nguyên.

C1: Khai báo trực tiếp

Var m_nguyen : array[1..n] of integer;

C2: Khai báo gián tiếp

Type mang = array [1..n] of integer;

Var mang_nguyen : mang;

- Em nào có thể cho thầy biết là để đưa ra giá trị nhiệt độ của ngày thứ 5 trong mảng nhiệt độ ở trên ta làm thế nào?

- Ta có thể truy xuất bất kỳ nhiệt độ của từng phần tử trong mảng được không?

- Để nhập nhiệt độ của 7 ngày trong tuần vào mảng ta làm thế nào?

- Dùng câu lệnh FOR-DO để nhập và xuất giá trị phần tử của mảng.

- Em nào có thể viết đoạn chương trình nhập nhiệt độ của 7 ngày trong tuần?

- Tương tự em nào có thể viết đoạn chương trình xuất nhiệt độ trung bình của mỗi ngày sau khi đã nhập.

- Cho a,b là các biến có cùng một kiểu mảng và giả sử các phần tử của biến a đã được gán giá trị, khi đó ta có thể dùng lệnh gán b:=a; Sau lệnh gán này các phần tử của biến mảng b có giá trị tương ứng giống như các phần tử của biến mảng a.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

- Chúng ta xét một số VD sau:

VD1: Tìm phần tử lớn nhất của dãy số nguyên.- Yêu cầu xác định bài toán: Input và output?

- Yêu cầu HS đưa ra thuật toán liệt kê đã được học ở lớp 10.

- Nhận xét và đưa ra thuật toán chính xác.

- Em nào có thể thực hiện theo thuật toán cho một bộ test sau:

N=4, a₁=4,a₂=2, a­₃=7,a₄=1.

- Yêu cầu đọc SGK và suy nghĩ về chương trình để trả lời câu hỏi.

? Trong bài này ta cần khai báo những biến nào?

­- Ta nhận thấy dãy các số nguyên nên khai báo theo kiểu biến mảng và mảng này là mảng các số nguyên có dấu. Ngoài ra chúng ta có thể khai báo một số khai báo khac nữa như: khai báo thư viện, khai báo hằng, khai báo kiểu dữ liệu mảng.

- Một em hãy lên bảng viết đoạn chương trình nhập giá trị cho các phần tử của mảng.

- t luận và vừa viết chương trình vừa giải thích. ở đây chỉ số của phần tử mang giá trị lớn nhất chúng ta sẽ chỉ ra phần tử lớn nhất cuối cùng.

? Như vậy chúng ta cần khai báo thêm một biến nào?

- Chúng ta tìm hiểu tiếp VD tiếp theo:

VD2: Sắp xếp dãy số nguyên bằng thuật toán tráo đổi.

- Yêu cầu xác định bài toán: Input và output bài toán?

- Yêu cầu nều thuật toán tráo đổi đã được học ở lớp 10.

- Từ thuật toán trên ta thực hiện bộ test sau:

Với N =4, a₁=4, a₂=2,a­₃=7,a₄=1.

B1: Nhập N=4 và a₁= 4, a₂=2, a­₃=7,a₄=1.

B2: M🡨N(M=4);

Lần 1: B3: M<2(4<2) =>sai.

B4:M🡨M-1=4-1=3, i🡨0;

B5: i🡨i+1=0+1=1.

B6: (i=1)>(M=3)=>sai

B7: (a₁=4)>(a₁₊₁=2)=>đúng nên tráo đổi a₁và a₂ cho nhau.=>a₁=2,a₂=4.

B8: Quay lại B5.

B5: i🡨 i+1=1+1=2;

B6: (i=2)>(M=4)=>sai.

B7: (a₂=4)>(a₃=7)=>sai.

B8: Quay lại B5.

B5: i🡨i+1=2+1=3.

B6: (i=3)>(M=3)=>sai.

B7:(a₃=7)>(a₃₊₁=1)=>đúng nên tráo đổi a₃ và a₄ cho nhau=>a₃=1, a₄=7.

B8: quay lại B5.

B5: i🡨i+1=3+1=4.

B6: (i=4)>(M=3)=>đúng nên quay lại B3.

Lần 2: …

Lần 3:…

Lần 4:…

Tương tự như cách thực hiện lần 1 ta sẽ có dãy được sắp xếp thành dãy không giảm:1 2 4 7.

? Theo các em qua thuật toán trên ta cần khai báo những biến nào?

- Nhận xét và kết luận những biến cần khai báo. Trước hết chúng ta làm quen với một thuật toán tráo đổi 2số a_i và a_j nhau như sau:

Tam:=a_i; a_i=a_j; a_j=tam;

Vì vậy chúng ta cần khai báo các biến sau:

N, i, tam, mảng số nguyên, j.

- Chúng ta sẽ có phần khai báo: tên chương trình, thư viện, hằng, khai báo dữ liệu mảng như ví dụ 1. yêu cầu các em tự viết vào

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

15 ph

15 ph

BÀI 11: KIỂU MẢNG

2. Kiểu mảng hai chiều

Các yếu t­ố xác định mảng hai chiều:

+ Tên mảng một chiều.

+ Số phần tử trên một dòng và một cột.

+ Kiểu dữ liệu của phần tử.

+Cách khai báo biến mảng một chiều.

* 2 cách tạo kiểu mảng 2 chiều:

a) Khai báo:

Cách 1: Khai báo trực tiếp

Var <tên biến mảng>:array[chỉ số hang, chỉ số cột] of <kiểu phần tử>;

Cách 2: Khai báo gián tiếp

Type <Tên kiểu mảng> = array [chỉ số dòng, Chỉ số cột] Of <Kiểu phần tử>;

Var <tên mảng>:<tên kiểu mảng>;

VD: Khai báo mảng 2 chiều dùng cho bảng cửu chương:

C1:Khai báo trực tiếp:

Var Bang_CC : array [1..9,1..10] of integer;

C2: Khai báo gián tiếp

Type Mang = array [1..9,1..10] of integer;

Var Bang_CC : Mang;

Chú ý:

- Ngoài mảng 1 và 2 chiều còn có mảng nhiều chiều.

- Tham chiếu đến các phần tử: Tên_biến_mảng[chỉ_số_dòng, Chỉ_số_cột];

- Để nhập dữ liệu và xuất dữ liệu từ mảng ta sử dụng 2 vòng FOR-DO lồng nhau.

- Cách nhập dữ liệu trong mảng 2 chiều:

Writeln('nhap mang 2 chieu:');

For i:=1 to n do

For j:=1 to n do

Begin

Write('a[',i,',',j,']= ');

Readln(a[i,j]);

End;

- Cách xuất dữ liệu trong mảng 2 chiều:

Writeln(‘xuat DL mang 2 chieu:');

For i:=1 to n do

For j:=1 to n do

Begin

Write('a[',i,',',j,']= ', a[i,j]:3);

End;

b) Một số ví dụ:

VD1: Viết chương trình tính và đưa ra màn hình bảng cửu chương.(SGK)

VD2:Viết chương trình nhập vào từ bàn phím các phần tử của mảng hai chiều B gồm 5, hàng 7 cột với các phần tử là các số nguyên và một số nguyên K. Sau đó, đưa ra màn hình các phần tử của mảng có giá trị nhỏ hơn K.

- Giới thiệu VD trong SGK (trang 59): Tính và đưa ra màn hình bảng cửu chương.

- Hỏi: Sử dụng kiến thức mảng một chiều, hãy đưa ra cách lưu trữ bảng cửu chương? => Sử dụng 9 mảng một chiều, một mảng lưu một hàng của bảng.

- Hỏi tiếp: Với các lưu trữ như vậy ta cần phải khai báo bao nhiêu biến mảng? => Dùng mảng một chiều ta khai báo 9 biến mảng.

- Vậy khó khăn gì khi khai báo 9 biến mảng => Khó khăn viết chương trình nhập xuất dữ liệu dài.

- Để khắc phục khó khăn ta xem một mảng một chiều là một phần tử, ta ghép 9 mảng một chiều thành một mảng hai chiều.

- Yêu cầu HS nhận xét về mảng hai chiều => Nhận xét: Nếu xem mỗi hàng của mảng hai chiều là một phần tử thì ta có thể nói mảng hai chiều là mảng một chiều mà mỗi phần tử là mảng một chiều.

- Hỏi: Để mô tả kiểu mảng hai chiều, ta cần xác định những yếu tố chính nào?

- Em hãy nêu cách khai báo biến mảng 2 chiều.

- Để tham chiếu đến các phần tử của mảng 2 chiều ta làm thế nào?

- Em nào nêu cách nhập và xuất dữ liệu của mảng 2 chiều ?

- Vậy việc nhập và xuất dữ liệu giống trong mảng 1 chiều nhưng dùng câu lệnh FOR-DO lồng nhau.

- Các em nghiên cứu VD 1 trong sách giáo khoa và cho biết cách tính bảng cửu chương trong chương trình?

- Các em nghiên cứu VD1 trong sách giáo khoa và trả lời các câu hỏi sau:

+ Để giải bài toán trên cần loại mảng nào, vì sao?

+ Giá trị lưu trong mảng là kiểu số gì?

+ Khi cài đặt bài toán trên có cần nhập giá trị cho mảng không? Vì sao?

+ Để tính giá trị của bảng cửu chương ta làm thế nào?

+ Để in giá trị của bảng cửu chương ta làm thế nào?

- Em nào có thể viết chương trình cài đặt cho bài toán trên.

- Các em nghiên cứu VD 2: Để nhập các giá trị cho mảng ta làm thế nào?

- Để so sánh các giá trị của mảng nhỏ hơn K ta làm thế nào?

- Em nào có thể viết chương trình cài đặt cho bài toán trên.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

40 ph

40 ph

BÀI TẬP VÀ THỰC HÀNH SỐ 3 (tiết 23-24)

Bài 1: Tạo mảng A gồm n (n<=100) số nguyên, mỗi số có trị tuyệt đối không vượt quá 300. Tính tổng các phần tử của mảng là bội số của một số nguyên dương k cho trước.

a. Hãy tìm hiểu và chạy thử chương tình sau đây:
Program sum1;

uses crt;

const nmax=100;

type myarray= array[1..max] of integer;

Var a:myarray;

S, n, i, k: integer;

Begin

Clrscr; randomize;

writeln(‘nhập n=:’); readln(n);

for i:=1 to n do a[i]:=random(300)- random(300);

for i:=1 to n do write(a[i]:5);

writeln;

write(‘nhập k=’);readln(k);

s:=0;

For i:=1 to n do

if a[i] mod k =0 then s:=s+a[i];

Writeln(‘tổng cần tính là:’, s);

Readln

End.

b. Hãy đưa các câu lệnh sau đây vào vị trí cần thiết nhằm sửa chương trình trong câu a) để có được chương trình đưa ra các số dương và số các số âm trong mảng.

posi, neg: integer

posi:= 0; neg:=0;

if a[i] >0 then posi:=posi+1

else if a[i]<0 then neg:=neg+1;

writeln(posi:4, neg:4);

Bài 2: Viết chương trình tìm phần tử lớn nhất của mảng và đưa ra màn hình chỉ số và giá trị của phần tử tìm được. Nếu có nhiều phần tư có cùng giá trị lớn nhất thì đưa ra phần tử có chỉ số nhỏ nhất.

a. Hãy tìm hiểu chương trình sau đây:
program maxelment;

const nmax=100;

type myarray=array[1..nmax] of integer;

var a:myarray;

n, i, j: integer;

begin

writeln(‘nhập số lượng phần tử của dãy số, n=’); readln(n);

for i:=1 to n do

begin

write(‘phần tử thứ’,i,’=’);

readln(a[i]);

end;
j:=1;

for i:=2 to n do

if a[i]>a[j] then j:=i;

write(‘chi so:’,j,’gia trị:’, a[j]:4);

readln;

end.

b. Chỉnh sửa chương trình để đưa ra chỉ số lớn nhất của các phần tử có cùng giá trị lớn nhất.

- Đưa ra nội dung bài thực hành:

Tạo mảng A gồm n (n<=100) số nguyên, mỗi số có trị tuyệt đối không vượt quá 300. Tính tổng các phần tử của mảng là bội số của một số nguyên dương k cho trước.

- Yêu cầu học sinh tìm hiểu và chạy thử chương trình trên.

• Yêu cầu một HS trả lời yêu cầu của bài toán.

- Nhận xét và yêu cầu HS thực hành sửa chương trình ở câu a)và chạy chương trình vừa sửa..

- Suy nghĩ và trả lời.

Program sum1;

uses crt;

const nmax=100;

type myarray= array[1..max] of integer;

Var a:myarray;

S, n, i, k, posi, neg: integer;

Begin

Clrscr; randomize;

writeln(‘nhập n=:’); readln(n);

for i:=1 to n do

a[i]:=random(300)- random(300);

for i:=1 to n do write(a[i]:5);

writeln;

write(‘nhập k=’);readln(k);

posi:= 0; neg:=0;

if a[i] >0 then posi:=posi+1

else if a[i]<0 thenneg:=neg+1;

writeln(posi:4, neg:4);

Readln

End.

Bài 2. Hướng dẫn HS thực hành và làm bài tập.

Bài 2: câu b:?Chương trình có cần giữ lại đoạn tìm phần tử có giá trị lớn nhất không?

? Để đưa ra tất cả các chỉ số của các phần tử đạt giá trị lớn nhất đó có cần duyệt lại tất cả các phần tử trong mảng không?

b. Ta sửa nhu sau:

for i:=2 to n do

if a[i]>=a[j] then j:=i;

• Cần giữ lại;
• Cần duyệt lại tất cả các phần tử của mảng để làm được việc đó.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

30 ph

30 ph ph

20 ph

BÀI TẬP VÀ THỰC HÀNH SỐ 4 (tiết 25-26)

Bài 1: Tìm hiểu và chạy thử chương trình thực hiện thuật toán sắp xếp dãy số nguyên bằng thuật toán tráo đổi với cac giá trị khác nhau của n dưới đây. Qua đó nhận xét về thời gian chạy của chương trình.

a. {Chương trình SGK trang 65, 66}

b. Khai báo thêm biến nguyên Dem và bổ sung vào chương trình những câu lệnh cần thiết để biến Dem tính số lần thực hiện tráo đổi trong thuật toán. Đưa kết quả tìm được ra màn hình.

Bài 2: Hãy đọc và tìm hiểu những phân tích để viết chương trình giải bài toán:

Cho mảng a gồm n phần tử. Hãy viết chương trình tạo mảng b[1..n], trong đó b[i] là tổng của i phần tử đầu tiên của a.

Program subsum1;

uses crt;

const nmax=100;

type myarray= array[1..max] of integer;

Var a, b:myarray;

n, i, j: integer;

Begin

Clrscr; randomize;

writeln(‘nhập n=:’); readln(n);

for i:=1 to n do

a[i] := random(300)-

random(300);

for i:=1 to n do write(a[i]:5);

writeln;

{Bắt đầu tạo b}

for i:=1 to n do

begin

b[i]:=0;

for j:=1 to i do

b[i]:=b[i]+a[j];

end;

{Kết thúc tạo b}

for i:=1 to n do write(b[i]:5);

readln;

end.

Bài 3: Viết chương trình nhập n phần tử là các số nguyên dương vào mảng 1 chiều a và đếm xem có bao nhiêu phần tử bằng k? (k được nhập từ bàn phím).

- Đưa ra nội dung bài thực hành:

- Đoạn nào thể hiện một lần tráo đổi giá trị của hai phần tử liền kề của mảng?

- For j:=n dowto 2 do

For i:=1 to n j-1 do

If a[i]>a[i+1] then

Begin

T:=a[i];

A[i]:=a[i+1];

A[i+1]:=a[i];

End;

- Qua bài thực hành số 3, chúng ta thấy có thể tăng biến Dem để đếm số lần tráo đổi hay không? Để làm điều đó phải đăt câu lệnh tăng biến Dem ở đâu?

- Có thể làm được. Và ta đặt nó như sau:

Dem:integer;

Dem:=0;

For j:=n dowto 2 do

For i:=1 to j-1 do

If a[i]>a[i+1] then

Begin

T:=a[i];

A[i]:=a[i+1];

A[i+1]:=a[i];

Dem:=dem+1;

End;

- Hướng dẫn học sinh thựchành.

Bài 2:

- Thực hành theo hướng dẫn của GV.

- Để ý ta thấy có hệ thức sau:

B[1]=a[1];

B[i]=b[i-1]+a[i];

Do đó, ta có thể đổi đoạn {băt đầu tạo b} đến{kết thúc tạo b} bởi hai lệnh:

b[1]:=a[1];

for i:=2 to n do B[i]:= b[i-1]+a[i];

Bài 3: Hướng dẫn HS thực hành bổ sung.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Chú ý theo dõi SGK nội dung bài thực hành .

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

10 ph

15 ph

15 ph

40 ph

BÀI 12: KIỂU XÂU (tiết 27-28)

* Một số khái niệm:

- Xâu là một dãy ký tự trong bảng mã ASCII.

- Mỗi ký tự được gọi là một phần tử của xâu.

- Số lượng ký tự trong xâu được gọi là độ dài của xâu.

- Xâu có độ dài bằng 0 được gọi là xâu rỗng.

- Tham chiếu tới phần tử trong xâu được xác định thông qua chỉ số của phần tử xâu.

- Chỉ số phần tử trong xâu thường được đánh số là 1, 2, 3...

- Trong NNLT Pascal, tham chiếu tới phần tử của nó được viết là:

<Tên biến xâu> [chỉ số]

* Cách khai báo và thao tác trên kiểu xâu:

1. Khai báo:

Var <tên biến> : String [độ dài lớn nhất của xâu];

Trong đó:

- String: Là tên dành riêng để khai báo kiểu xâu.

VD:

Var Ten : String[10] ;

Ho_dem : String[50] ;

Que : String ;

Chú ý:

- Nếu không khai báo độ dài tối đa cho biến xâu ký tự thì độ dài ngầm định của nó là 255.

VD: Var xaumax : String;

- Hằng xâu được đặt trong cặp dấu nháy đơn ‘’.

2. Các thao tác xử lý xâu:

- Ghép xâu, nối xâu (+):

VD: S1 = ‘HA’, S2 = ‘NOI’

S = S1+S2 = ‘HA NOI’

- Các phép so sánh xâu (SGK):

* Pascal sẽ so sánh xâu theo thứ tự từ trái sang phải.

* S1 > S2 nếu ký tự đàu tiên khác nhau giữa chúng kể từ trái sang phải trong xâu S1 có mã ASCII lớn hơn.

VD: S1 = ‘aB’, S2 = ‘AB’

=> S1 > S2. vì a = 97, A = 65.

* Nếu S1 S2 thì S1 < S2.

S1 = ‘Bc’ , S2 = ‘aBcd’

=> S1 < S2

- Một số thủ tục và hàm chuẩn:

* Delete(St,vt,n): Xóa đi n ký tự bắt đầu từ vị trí vt trong xâu st

VD: St = ‘Song Hong’

Delete(St,1,5) Kết quả

St1 = ‘Hong’

* INSERT(St1, St2, vt): Chèn xâu St1 vào xâu St2 bắt đầu từ vị trí vt.

VD:

St1 = ‘vi-’

St2 = ‘May-tinh’

Insert(St1,st2,5) Kết quả

St2 = ‘May-vi-tinh’

COPY(St, vt, n): Tạo một xâu gồm n ký tự liên tiếp được lấy trong xâu St bắt đầu từ vị trí vt.

VD: St1 = ‘Xau-ky-tu’

Copy(St,5,5) Kết quả St2 = ‘ky tu’

LENGTH(St): St = ‘Tin hoc’

Length(St) Kết quả St có độ dài là 7

POS(St1, St2): Cho vị trí xuất hiện đầu tiên của xâu St1 trong xâu St2. Nếu xâu St1 không có trong xâu St2 thì cho kết quả là 0.

VD:

St2 = ‘Tin hoc’

St1 = ‘hoc’

Pos(St1,St2) Kết quả xuất hiện đầu tiên của St1 tại vị trí 5

UPCASE(Ch): Cho giá trị là ký tự in hoa ứng với ký tự Ch.

Ch:= Upcase(a) cho kết quả là ch = A

* Một số VD trong SGK:

VD1: Viết chương trình nhập vào 2 biến xâu và in ra xâu dài hơn.

VD2: Nhập vào 2 xâu ký tự và kiểm tra ký tự đầu tiên của xâu thứ nhất có trùng với ký tự cuối cùng của xâu thứ 2 không ?

- Đặt vấn đề: Để lưu trữ thông tin họ tên của một người, các kiểu dữ liệu đã học có đáp ứng được không?

- Phân tích các phương án của học sinh, từ đó đưa ra yêu cầu cần phải sử dụng một kiểu dữ liệu mới đó là kiểu xâu.

- Giới thiệu một số khái niệm và thao tác thường dùng khi làm việc với xâu ký tự trong lập trình nói chung.

- Đây là cách khai báo trong NGLT Pascal, đối với các ngôn ngữ lập trình khác có thể có cách khai báo khác.

- Nếu không khai báo độ dài tối đa cho biến xâu ký tự thì độ dài ngầm định của nó là bao nhiêu?

- Cho xâu ký tự: ‘nGuyen vaN A’. Để xử lý xâu trên cần bao nhiêu thao tác để được xâu hoàn chỉnh ‘Nguyen Van A’ ?

• Làm sao để biết một ký tự là dấu cách ?
• Làm thế nào để xóa đi một vài ký tự?
• Làm thế nào để thêm một vài ký tự ?
• Để in chữ hoa thì làm thế nào?
• Làm thế nào để kiểm tra xâu có bao nhiêu ký tự?

=> Từ đó đưa ra một số thủ tục và hàm chuẩn.

- Ứng với mỗi thủ tục và hàm chuẩn giáo viên lấy VD cụ thể trong Pascal để các em hiểu.

- Trong các VD đã có trong Sách giáo khoa, giáo viên đặt ra các câu hỏi gợi mở để học sinh viết chương trình.

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Học sinh theo dỏi, ghi chép và làm bài

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

30 ph

30 ph

20

ph

BÀI TẬP VÀ THỰC HÀNH SỐ 5 (tiết 30-31)

Bài thực hành 1: Nhập vào một xâu, kiểm tra xem nó có phải là một palindrome hay không?

a) Chạy thử chương trình:

Var i, x: byte; a, p: string;

Begin

Write(‘nhap vao mot xau’);

Readln(a);

x:= length(a);

p:=’ ‘;

for i:=x downto 1 do p := p+a[i];

if a = p then write(‘xau la palidrom’)

else write(‘xau khong la palindrome’);

readln;

end.

b) Viết lại chương trình trên trong đó không dùng biến xâu p.

Cách 1:

Var i, x: byte; a: string;

Palin: boolean;

Begin

Write(‘nhap xau’); Readln(a);

x:= length(a);

palin := true;

for i:=1 to x div 2 do

if a[i]<>a[x-i+1] then palin:=false;

if palin then write(‘ la palidrom’)

else write(‘xau khong la palindrome’);

readln;

end.

Cách 2:

Var i, x: byte; a: string;

Begin

Write(‘nhap xau’); Readln(a);

x:= length(a);

i:=1;

while (i<=(x div 2)) and (a[i]=a[x-i+1]) do i:=i+1;

if i>(x div 2) then write(‘ la palidrom’)

else write(‘xau khong la palindrome’);

readln;

end.

Bài thực hành 2: Viết chương trình nhập vào một xâu kí tự S và thông báo ra màn hình số lần xuất hiện của mỗi chữ cái tiếng anh trong S (không phân biệt chữ hoa chữ thường)

Bài thực hành 3: Thay thế xâu kí tự “anh” bằng xâu “em”.

var st:string;

i, vt:integer;

begin

write('nhap xau ');readln(st);

writeln;

while pos('anh',st) <> 0 do

begin

vt:= pos('anh',st);

delete(st,vt,3);

insert('em',st,vt);

end;

write('xau moi la ',st);

readln

end.}

Bài thực hành 1:

- Tìm hiểu đề bài

- Giới thiệu nội dung đề bài lên bảng.

- Diễn giài: một xâu được gọi là palidrom nếu ta đọc các kí tư từ phải sang trái sẽ giống khi đọc từ trái sang phải (Xâu đảo)

- Yêu cầu học sinh cho hai ví dụ về xâu palidrom và một ví dụ không phải là palidrom

- Tìm hiểu chương trình gợi ý

- Chiếu chương trình lên bảng

- Hỏi: chương trình sau đây có chức năng làm gì? kết quả in ra màn hình như thế nào?

- Thực hiện chương trình để học sinh kiểm nghiệm suy luận của mình .

- Cải tiến chương trình:

- Nêu yêu cầu mới: viết lại chương trình mà không sử dụng biến trung gian p.

- Yêu cầu: nhận xét về các cặp ở vị trí đối xứng nhau trong một xâu palidrom?

- Hỏi: kí tự thứ i đối xứng với kí tự vị trí nào?

- Hỏi: cần phải so sánh bao nhiêu kí tự trong xâu để biết đươc xâu đó là palidrom?

- Hỏi: dùng cấu trúc lặp để so sánh?

- Yêu cầu học sinh viết chương trình hoàn chỉnh

- Yêu cầu học sinh nhập dữ liệu cho sẵn của giáo viên và thông báo kết quả

- Xác nhận những bài làm có kết quả đúng

Bài thực hành 2:

1. Giới thiệu đề bài:

- Chiếu nội dung đề bài lên bảng. nêu mục đích của bài toán

- Chia lớp thành hai nhóm

+ Nhóm 1: đặt câu hỏi phân tích

+ Nhóm 2: trả lời các câu hỏi phân tích

• Theo dõi những câu hỏi phân tích của nhón 1 và trả lời câu hỏi phân tích của nhóm 2. Bổ sung và sửa sai cho cả nhóm 1 và nhóm 2.

Nhóm 1:

- Hỏi: dữ liệu vào, dữ liệu ra của bài toán?

- Nêu các nhiệm vụ chính cần thực hiện khi giải quyết bài toán

- Hỏi cấu trúc dữ liệu phải sử dụng như thế nào?

- Ta phải sử dụng hàm nào

Nhóm 2:

- Vào: một xâu S

- Ra: giải các số ứng với sụ xuất hiện của mỗi loại kí tự trong xâu

- TT:duyệt từ trái sang phải, thêm một đơn vị cho kí tự đọc được

- Cấu trúc dữ liệu: Dem[‘A’..’Z’]

- Dùng hàm Upcase()

2. Độc lập soạn chương trình vào máy :

- Nhập dữ liệu của giáo viên và thực hiện chương trình và để xem xét kết quả

- Thông báo kết quả cho giáo viên.

Bài thực hành 3:

- Hướng dẫn học sinh sử dụng các hàm Pos, Insert, và hàm Delete.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Học sinh theo dỏi, thực hành và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

20 ph

25 ph

40 ph

BÀI 13: KIỂU BẢN GHI (tiết 35)

* Một số khái niệm:

VD: Bảng điểm kết quả thi.

- Kiểu bản ghi được dùng để mô tả các đối tượng có cùng thuộc tính, có thể có các kiểu dữ liệu khác nhau.

- Bản ghi được gọi là Record, mỗi Record sẽ lưu trữ dữ liệu về một đối tượng cần quản lý.

- Mỗi thuộc tính của từng đối tượng sẽ tương ứng với từng bản ghi.

- Các ngôn ngữ lập trình thường cho phép xác định:

• Tên kiểu bản ghi.
• Tên các trường.
• Kiểu dữ liệu của trường.
• Cách khai báo biến.
• Cách tham chiếu đến các trường.

1. Khai báo.

* Cách định nghĩa kiểu và khai báo biến:

Type <tên kiểu bản ghi> = Record

<tên trường 1>:<kiểu trường1>

<tên trường 2>:<kiểu trường2>

...............

<tên trường n>:<kiểu trườngn>

End;

Var <tên biến>:<tên kiểu bản ghi>;

VD:

Type HOCSINH = Record

Hoten : String [30];

Ngaysinh : String [10];

Gioitinh : boolean;

Toan, ly, hoa : real;

End;

Var A, B : HOCSINH;

Lop:array[1..Max]of HOCSINH

Trong đó:

- A, B là hai bản ghi đơn chứa tất cả các thông tin Hoten, Ngaysinh, Gioitinh.

- Lop là một mảng chứa nhiều bản ghi (giống như dạng bảng chứa nhiều dòng) chứa tất cả các thông tin Hoten, Ngaysinh, Gioitinh.

*Cách truy cập từng trường trong kiểu bản ghi:

<tên biến mảng>. <tên trường>

VD:

A.hoten

B.ngaysinh

Lop[i].Hoten. (i là vị trí bất kỳ).

2. Gán giá trị:

Có 2 cách:

C1: Dùng lệnh gán trực tiếp.

- Nếu A, B là 2 bản ghi cùng kiểu ta có thể gán giá trị của A cho B:

VD: A:=B; hoặc B:=A;

C2: Gán giá trị cho từng trường.

VD:

A.hoten := ‘nguyen van an’;

Readln(A.ngaysinh);

- Xét VD sau:

Viết chương trình quản lý các thí sinh của một kỳ thi tuyển sinh. Chương trình cần quản lý được:

+ SBD thí sinh.

+ Họ tên.

+ Giới tính ...

=> Có thể quản lý các thông tin trên bằng mảng 1 chiều được không?

=> Từ đó đưa ra kiểu bản ghi.

- GV lấy 1 VD và cho học sinh nhận biết các thành phần trong kiểu bản ghi.

- Ngôn ngữ Pascal không cho phép khai báo biến bản ghi trực tiếp mà phải khai báo biến bản ghi thông qua các kiểu bản ghi.

- Làm thế nào có thể khai báo nhiều biến bản ghi cùng một kiểu ?

=> Sử dụng kiểu mảng trong đó phần tử mảng sẽ có kiểu bản ghi.

Var <tên mảng>:Array[1..n] of <tên kiểu bản ghi>;

- Đưa ra một số VD.

- Từ VD trên em hãy cho biết ý nghĩa của cách khai báo hai biến bản ghi A, B và Lop.

- Khi nhập thông tin vào từ bàn phím ta phải nhập thông tin vào từ trường.

- Chương trình được viết trong NNLT Pascal dùng kiểu bản ghi để xử lý bằng kết quả thi bao gồm 2 môn toán và văn của học sinh. Sau khi nhập xong sẽ đưa ra kết quả học tập và hạnh kiểm.

(SGK)

Học sinh theo dỏi, ghi chép bài học.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

10 ph

5 ph

25 ph

BÀI 14: KIỂU DỮ LIỆU TỆP VÀ THAO TÁC VỚI TỆP (tiết 37)

* Phân loại tệp :

• Theo cách tổ chức dữ liệu :
• Tệp văn bản .
• Tệp có cấu trúc .
• Theo cách thức truy cập :
• Tệp truy cập tuần tự .
• Tệp truy cập trực tiếp .

* Các thao tác trên tệp (Hình SGK trang 86) :

1. Khai báo

Cú pháp:

Var <tên biến tệp>: Text ;

VD: Var t1, t2: text;

2. Thao tác với tệp.

a) Gắn tên tệp

Cú pháp:

Assign(<tên biến tệp>, <tên tệp>);

VD1: Để gán tên tệp baihoc.txt cho biến tệp f ta có 2 cách:

Assign(f, ‘baihoc.txt’);

Assign(f, ‘D:\baihoc.txt’);

Chú ý: Không tác tác trên tên tệp mà thao tác thông qua biến tệp.

b) Mở tệp

* Mở tệp để ghi:

Cú pháp:

Rewrite(<tên biến tệp>);

VD2:

Assign(f, ‘baihoc.txt’);

Rewrite(f);

* Mở tệp để đọc:

Cú pháp:

Reset(<tên biến tệp>);

VD3:

Assign(f, ‘baihoc.txt’);

Reset(f);

c) Đọc/ghi tệp văn bản

* Đọc tệp:

Cú pháp:

Read(<biến tệp>,<DS biến>);

Hoặc

Readln(<biến tệp>,<DS biến>);

VD: Ghi vào tệp các số nguyên m, n vào tệp baihoc thông qua biến tệp f:

Read(f, m, n);

* Ghi tệp:

Cú pháp:

Write(<biến tệp>,<DS kết quả>);

Hoặc

Writeln(<biến tệp>,<DS kết quả>);

VD: In ra màn hình các số nguyên m, n vừa ghi vào tệp bài học:

Write(f, ’m= ‘,m,’ va n=’,n);

Trong đó:

- DS biến: Là một hoặc nhiều biến đơn.

- DS kết quả: Là một hoặc nhiều phần tử.

- Để tác động lên tệp như đếm các pt của tệp thì phải đọc tệp trước khi thao tác.

Chú ý:

- Hàm EOF(<biến tệp>) trả về giá trị TRUE nếu con trỏ tệp ở vị trí cuối tệp.

- Hàm EOLN(<biến tệp>) trả về giá trị TRUE nếu con trỏ tệp ở vị trí cuối dòng.

d) Đóng tệp

Cú pháp:

Close(<biến tệp>);

GV: Trong máy tính có những loại bộ nhớ nào? Loại bộ nhớ nào không bị mất dữ liệu khi tắt máy hoặc mất điện?

- GV hỏi: Em hãy cho biết dữ liệu trong các kiểu dữ liệu từ trước đến nay ta sử dụng được lưu trữ ở loại bộ nhớ nào khi thực hiện chương trình? Vì sao?

- GV diễn giải: Để lưu trữ được dữ liệu ta phải lưu nó ở bộ nhớ ngoài thông thông qua kiểu dữ liệu tệp. Mọi ngôn ngữ lập trình đều có các thao tác: khai báo biến tệp, mở tệp, đọc/ ghi dữ liệu, đóng tệp.

- Yêu cầu học sinh nghiên cứu SGK và cho biết đặc điểm của kiểu tệp? Có mấy loại kiểu tệp?

- Yêu cầu HS trình bày khái niệm tệp có cấu trúc và tệp văn bản.

- GV giới thiệu cấu trúc chung của khai báo biến tệp.

- Yêu cầu HS tìm ví dụ cụ thể.

GV giới thiệu các thao tác xử lý tệp như: gán tên tệp, tạo tệp mới để ghi, mở tệp để đọc, đóng tệp.

- Yêu cầu HS lấy ví dụ minh hoạ mở tệp để ghi thông tin và mở tệp để đọc thông tin.

- GV chiếu sơ đồ làm việc với tệp lên bảng, hình 16 trang 86 SGK. Yêu cầu học sinh giải thích ý nghĩa của sơ đồ.

- GV giới thiệu cấu trúc chung của thủ tục đọc ghi dữ liệu tệp văn bản. Yêu cầu HS lấy ví dụ minh hoạ.

- HS sinh quan sát cấu trúc chung và tìm ví dụ minh họa:

- Readln(f, x1, x2); Đọc dữ liệu từ biến tệp f, đặt giá trị vào hai biến x1, x2.

- Writeln(g, ‘Tong la’, x1+x2); Ghi vào biến tệp g hai tham số dòng chữ ‘Tong la’ và giá trị tổng x1+x2.

- Các hàm này thường dùng với hàm While-Do để kiểm tra vị trí con trỏ trong tệp VB.

- Sau khi thao tác với tệp VB cần phải đóng VB bằng thủ tục Close.

Đó là bộ nhớ RAM. Vì nó mất dữ liệu khi mất điện

+ Không mất thông tin khi tắt máy.

+ Dung lượng dữ liệu được lưu trữ lớn.

+ Có hai loại kiểu tệp: tệp có cấu trúc và tệp văn bản.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Học sinh theo dỏi, ghi chép và trả lời.

Thời gian

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

5 ph

10 ph

10 ph

5 ph

5 ph

BÀI 16: VÍ DỤ VỀ THAO TÁC VỚI TỆP (tiết 38)

Câu hỏi thảo luận 1:
Ưu điểm của tệp trong quá trình lưu trữ dữ liệu là gì?

Trả lời: Tệp có thể lưu trữ một lượng lớn dữ liệu trên bộ nhớ ngoài, vì vậy, dữ liệu sẽ không bị mất khi cúp điện hoặc tắt máy.

Câu hỏi thảo luận 2:

Nêu một số trường hợp cần phải dùng tệp?

Trả lời: Khi lượng thông tin lớn và cần lưu trữ lâu dài thì chúng ta sẽ dùng tệp.

Câu hỏi thảo luận 3:

Trong sơ đồ thao tác với tệp, khi cần nhập dữ liệu từ tệp phải dùng những thao tác nào?

Trả lời:Gắn tên tệp, mở tệp để ghi, ghi dữ liệu vào tệp, đóng tệp để hoàn tất việc ghi dữ liệu.

assign (f, fi);

rewrite(f);

write(f,’ ‘,y,’ ‘,z);

close(f);

Câu hỏi thảo luận 4:

Tại sao cần có câu lệnh mở tệp trước khi đọc/ ghi tệp?

Trả lời: Trước khi sử dụng tệp phải có câu lệnh mở tệp để trình dịch biết thực hiện mục đích mở tệp để đọc hay ghi, đồng thời đặt con trỏ tệp vào vị trí thích hợp.

Câu hỏi thảo luận 5:

Tại sai phải dùng câu lệnh đóng tệp sau khi đã kết thúc ghi dữ liệu vào tệp?

Trả lời: Phải dùng câu lệnh đóng tệp sau khi đã kết thúc ghi dữ liệu vào tệp để hệ thống hoàn tất việc ghi dữ liệu ra tệp.

Giới thiệu sơ lược những nội dung cần quan tâm:

• • • Tệp dữ liệu là gì?

- Tệp lưu trữ dữ liệu như thế nào?

Gợi ý để HS trả lời tốt câu hỏi:
- Tệp lưu trữ dữ liệu ở bộ nhớ nào?
- Lưu trữ dữ liệu như vậy có ưu điểm gì?

Gợi ý để HS trả lời sau khi trình chiếu

- Khi dữ liệu cần sử dụng chỉ trong 1 ngày thì có cần dùng tệp không?
- Lượng dữ liệu có kích thước như thế nào thì nên lưu trữ ở dạng tệp?....

Gợi ý để HS trả lời câu hỏi:
-Khi làm việc với tệp dữ liệu cần có những gì?, những thao tác nào là không thể thiếu?
- Gợi ý phạm vi để HS có cơ sở làm bài: bài 14

Gợi ý để HS trả lời:
- Tệp dữ liệu do chương trình nào quản lý?.
- khi đọc và ghi dữ liệu có gì khác nhau?, và chương trình dịch có thể hiểu được chúng ta muốn làm gì không nếu không mở tệp?

Hướng dẫn để HS làm bài:

- Khi đi ra khỏi nhà chúng ta có cần phải đóng cửa nhà lại hay không?, mục đích của việc đóng cửa nhà lại là gì?.
- Việc đóng tệp cũng gần giống như việc đóng cửa nhà.

Thảo luận theo nhóm (không xem tài liệu)

- Đại diện của từng nhóm phát biểu ý kiến nhóm mình.
- Các nhóm nhận xét đánh giá cho nhóm bạn

Các nhóm nêu ý kiến và nhận xét ý kiến của nhóm bạn

Nghe gợi ý, hướng dẫn và thảo luận nhóm để có câu trả lời chính xác nhất.

Các nhóm nêu ý kiến của nhóm mình và trao đổi ý kiến với nhóm bạn

Thảo luận để trả lời câu hỏi

Đại diện của từng nhóm phát biểu ý kiến của nhóm mình.

- Trao đổi ý kiến trong nhóm

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

BÀI 17: CHƯƠNG TRÌNH CON VÀ PHÂN LOẠI (tiết 39-40)

1. Khái niệm chương trình con.

Khái niệm:

Chương trình con là một dãy lệnh mô tả một số thao tác nhất định và có thể được thực hiện (được gọi) từ nhiều vị trí trong chương trình.

VD: SGK

* Lợi ích của việc sử dụng chương trình con:

­- Tránh việc phải viết lặp đi lặp lại cùng một dãy lệnh.

- Hỗ trợ việc thực hiện các chương trình lớn.

- Phục vụ quá trình trừu tượng hóa.

- Mở rộng khả năng ngôn ngữ.

- Thuận tiện cho việc nâng cấp, phát triển chương trình.

2. Phân loại chương trình con.

a) Phân loại:

* Hàm (Function): Thực hiện một số thao tác nào đó và trả về một giá trị thông qua tên hàm.

VD: SGK

* Thủ tục (Procedure): Thực hiện các thao tác nhất định, nhưng không trả về giá trị thông qua tên của nó.

VD: SGK

b) Cấu trúc chương trình

Cấu trúc chung của ctc

<Phần đầu>

<[phần khai báo]>

<phần thân>

* Trong đó:

- Phần đầu của chương trình con là bắt buộc phải có.

- Phần khai báo có thể là biến, hằng,…

- Phân thân là một dãy lệnh thực hiện nhiệm vụ nhất định của ctc.

*Chú ý về tham số:

+ Tham số hình thức: Là tham số được đưa vào khi định nghĩa chương trình con.

- CT con có thể có hoặc không có tham số hình thức

+ Tham số thực sự: Là tham số được viết trong lời gọi chương trình con. Gồm các hằng và biến nằm trong dấu ngoặc (và) có tên CTCon.

+ Biến toàn cục: Là các biến được khai báo trong CT chính.

+ Biến cục bộ: Là các biến được khai báo trong CTCon.

+ Mọi CT con sử dụng được biến toàn cục.

+ CT chính và CT con khác không sử dụng được biến cục bộ của CT con.

b) Thực hiện chương trình con.

- Lệnh gọi CT con sẽ thực hiện từ trên xuống dưới trong CT chính.

- Khi thực hiện gọi CT con, các tham số hình thức dùng để nhập dữ liệu vào của tham số thực sự tương ứng. Khi xuất dữ liệu thì tham số hình thức lưu trữ dữ liệu ra sẽ trả giá trị cho tham số thực sự tương ứng.

- Chiếu hai chương trình con được viết sẵn: (Có sẵn trong SGK), một chương trình không sử dụng ctc, một ct có sử dụng ctc.

- Gọi 1 HS nhận xét về tính ngắn gọi và dễ hiểu của 2 ct?

- Khi nào nên sử dụng ct con?

- Yêu cầu học sinh cho biết k/n của chương trìng con?

- Có mấy loại ctc? gọi tên của chúng?

- Các em đã sử dụng hàm và thủ tục chưa? lấy một số hàm và thủ tục đã được học?

- Ý nghĩa của hàm và thủ tục?

- Yêu cầu hs so sánh với cấu trúc của ct chính.

- Yêu cầu hs giải thích phần khai báo, phần thân ctc?

- GV diễn giảng: Phần đầu ctc có tên ctc các tham số ctc các tham số này được gọi là tham số hình thức, khi dùng chương trìng con ta phải truyền tham số cho chúng, tham số được truyền vào đgl tham số thực sự.

- Để sử dụng hàm và thủ tục các em thường viết ở đâu và viết như thế nào?

VD: Tìm hiểu CTCon sau:

- A,B là biến toàn cục, x1,y1,x2,y2 là biến cục bộ dùng trong các CT con cong và tru.

- x1,y1,x2,y2 là các tham số hình thức trong thủ tục và hàm dưới đây:

- Khi nhập giá trị A và B, thực hiện CTCon CONG(A,B) thì A,B là tham số thực sự truyền cho x1,y1 tương ứng.

- Nếu viết lời gọi CTCon CONG(2, 5) thì tham số hình thức x1,y1 sẽ nhận giá trị của tham số thực sự là x1=1, y1=5.

- Tiếp tục thực hiện lời gọi CT con TRU(A,B) tương tự.

- Nếu viết TRU(B,A) thì x2 nhận giá trị của B, y2 nhận giá trị của A để thực hiện phép toán trong CTC.

- Học sinh quan sát 2 ctc được giáo viên đưa ra, nhằm so sánh trong đầu về sự khác biệt của 2 ct này.

- Nhận xét ct có sử dụng ctc, ngắn gọi dễ hiểu hơn so với ct không sử dụng ctc.

- Đối với bài toán lớn, nhiều người viết, ct dài cần chia ra nhiều đoạn, có nhiều lệnh lặp đi lặp lại khi đó nên sử dụng ctc.

- HS đọc SGK và trả lời.

- Có hai loại chương trình con: hàm và thủ tục.

- Hàm và thủ tục chuẩn

- VD: Hàm sqrt(), hàm abs(), length(), …

- Hàm sử dụng một số thao tác nào đó và trả về một giá trị kiểu đơn giản thông qua tên hàm.

- Thủ tục thực hiện các thao tác nhất định, nhưng không trả về giá trị thông qua tên của nó.

- Giống như kiểu khai báo của chương trình chính.

- Khác nhau: Phần đầu của chương trình con là bắt buộc phải có.

- Phần khai báo có thể là biến, hằng,…

- Phân thân là một dãy lệnh thực hiện nhiệm vụ nhất định của ctc.

- Viết trong ct chính, viết thủ tục kèm theo các tham số và kết thúc là dấu chẩm phẩy (;). Viết hàm trong lệnh nào đó hoặc trong thủ tục, hàm không được viết như lệnh.

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

BÀI 18: VÍ DỤ VỀ CÁCH VIẾT VÀ SỬ DỤNG CHƯƠNG TRÌNH CON (tiết 41-42)

1. Cách viết và sử dụng thủ tục

VD:Vẽ hình chữ nhật SGK

a) Cấu trúc của thủ tục:

Lưu ý:

- Procedure: Từ khoá

- Tên thủ tục: Bắt buộc phải có.

- Kết thúc thủ tục bằng từ khoá End;

- Kết thúc chương trình chính là dấu (.) sau End.

b. Ví dụ về thủ tục.

VD: Vẽ hình chữ nhật bằng cách xây dựng thủ tục (SGK).

Các khái niệm:

- Tham số hình thức gồm 2 loại: Tham biến và tham số giá trị (tham trị).

- Tham biến: Khai báo phải có từ khoá Var. Khi gọi chương trình con, các tham số hình thức là biến chỉ được phép thay thế bằng các tham số thực sự là biến và các giá trị này có thể thay đổi trong quá trình thực hiện chương trinh.

- Tham số giá trị: Khi khai báo không có từ khoá Var ở trước, khi gọi chương trình con, các tham số giá trị sẽ được thay thế bằng các tham số thực sự là giá trị hoặc biến.

VD1: Viết CT con tính tổng, hiệu của 2 số nguyên a và b.

- x1, y1, x2, y2 đều là tham biến. Nếu CTC tổng không có tham số thì ta viết: Procedure cong; và lời gọi là cong; Khi đó trong thân CTC phải sử dụng biến CT chính:

tong := A + B;

VD2: Tìm hiểu về tham biến. (SGK).

- Giới thiệu ví dụ mở đầu.

GV: Từ bài cũ dẫn dắt vấn đề sang bài mới. Khi muốn vẽ một HCN thì chúng ta phải viết các lệnh như trên bảng -> mất thời gian. Để khắc phục điều đó chúng ta phải làm gì?

GV: Cụ thể là chúng ta sẽ viết thủ tục. Cách viết đó như thế nào hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu

GV: Chiếu vidu_thutuc1, giới thiệu cho học sinh cấu trúc thủ tục, lời gọi thủ tục.

* Tìm hiểu cấu trúc thủ tục

GV: Vị trí của thủ tục nằm ở phần nào trong chương trình chính?

GV: Cấu trúc chung của thủ tục bao gồm có mấy phần?

GV: Phân biệt sự giống nhau khác nhau giữa thủ tục và chương trình chính.

GV: Em hãy nêu cấu trúc chung của thủ tục?

* Tìm hiểu tham số hình thức và tham số thực sự.

GV: Chiếu VD_thutuc2 <sgk T₉₈)

GV: Phân biệt VD_thutuc2 với thutuc1.

GV: Thutuc2 cho phép vẽ nhiều hình chữ nhật với kích thước khác nhau bởi vì có hai tham số chdai,chrong.

GV: Trong chương trình chúng ta vẽ được bao nhiêu nhiêu hình chữ nhật.

GV: Vì sao?

GV: Đưa ra phương án đúng và giải thích cho học sinh.

Trong lời gọi ve_hcn(a,b) vì có vòng lặp (for i:=1 to 4 do ) nên ta vẽ được 4 hình chữ nhật. Giáo viên chạy chương trình cho học sinh quan sát.

GV: Theo em chdai, chrong, 25, 10, a, b được gọi là gì?

GV: Em hãy chỉ ra tham số hình thức và tham số thực ở ví dụ trên.

a,b: Là tham số thực sự

4/ Tìm hiểu tham số giá trị và tham số biến.

GV: Chiếu ví dụ thambien1 lên bảng.

HS: Quan sát ví dụ và trả lời câu hỏi.

GV: Trong phần đầu của thủ tục có tên thambien1 có gì khác với thủ tục ve_hcn.

HS: Phần khai báo có chữ Var.

GV: Tham số trong chương trình con có hai chức năng: Đưa dữ liệu vào, đưa kết quả ra.

GV: Quan sát ví dụ thambien1 cho biết x, y thuộc loại tham biến nào?

GV: Chiếu ví dụ tham bien2, x, y thuộc loại tham số nào?

GV: Chiếu và cho chạy chương trình các ví dụ để cho học sinh nắm rõ hơn về tham số biến và tham số giá trị.

HS: Viết chương trình con.

HS: Quan sát theo dõi ví dụ

HS: Nằm ở phần khai báo,sau khái báo biến.

HS: Ba phần: Tên thủ tục, khai báo của thủ tục, phần thân.

HS: Thủ tục nằm ở trong chương trình chính, thủ tục mở đầu bằng từ Procedure

HS: Quan sát, nghiên cứu trả lời câu hỏi.

HS: Thutuc2 có thêm chdai, chrong ở trong phần đầu của thủ tục.

HS: 3 hình chữ nhật

HS: Thông qua lời gọi: Ve_hcn(25,10);

Ve_hcn(5,10);

Ve_hcn(a,b);

HS: Tham số

HS: chdai, chrong: tham số hình thức.

HS: x, y thuộc loại tham số biến.

HS: x: Tham số giá trị, y: Tham số biến

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

BÀI 18: VÍ DỤ VỀ CÁCH VIẾT VÀ SỬ DỤNG CHƯƠNG TRÌNH CON

(tiết 42)

2. Cách viết và sử dụng hàm

* Cấu Trúc của Hàm:

Function <Tên hàm>[(Danh sách tham số)]:<kiểu dữ liệu>;

[( Phần khai báo)];

Begin

[<dãy các lệnh>];

<Tên hàm> := <Biểuthức>;

end;

* Sự giống nhau và khác nhau giữa thủ tục và hàm:

Giống nhau:

- Đều là chương trình con, có cấu trúc giống một chương trình.

- Đều có thể chứa các tham số, cùng tuân theo các quy định về khai báo và sử dụng các loại tham số này. (Có thể không có tham số)

Khác nhau:

- Hàm luôn trả về một giá trị thuộc kiểu xác định thông qua tên hàm. (các kiểu dữ liệu đơn giản: integer, real, boolean, char, string).

- Đầu hàm bắt đầu bằng từ khóa Function còn thủ tục bắt đầu với từ khóa Procedure.

- Phải chỉ ra kết quả của hàm thuộc kiểu dữ liệu nào.

- Trong thân hàm thường có câu lệnh gán giá trị cho tên hàm.

- Khi viết các bài toán có giá trị luôn thay đổi, mà giá trị này cần in Kết quả thì sử dụng hàm vì kq lấy thông qua tên hàm mà không cần tham biến. Nếu viết dạng thủ tục thì phức tạp vì phải khai báo thêm tham biến để lấy giá trị thay đổi.

* Cách sử dụng hàm:

Việc sử dụng hàm giống như việc sử dụng các hàm chuẩn.

=> Khi viết lệnh gọi tên hàm gồm: Tên hàm và tham số thực sự tương ứng với các tham số hình thức.

VD 1: Rút gọn phân số (SGK)

- Nếu ý tưởng giải bài toán.

- Chương trình (SGK).

- Cách thực hiện bài toán theo chương trình:

VD: nhập tuso=21, mauso=27

=> a = 3, kq = .

VD 2: Tìm Min 3 số (SGK).

GV: - Chúng ta đã tim hiểu về thủ tục (Procedure), đây là chương trình con không có giá trị trả về. Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu về một loại chương trình con có giá trị trả về đó là Hàm (Function). Vậy Hàm và Thủ tục khác nhau như thế nào? Cách viết và sử dụng Hàm như thế nào?

- Ghi tựa đề bài và phần 2.

GV: Xét bài toán tìm số nhỏ nhất trong 2 số:

a và b.

-Đặt câu hỏi: Theo các em bài toán trên cho ta kết quả là gì?

GV: Vậy thì bài toán trên chúng ta không thể sử dụng thủ tục mà phải sử dụng hàm. Các em hãy quan sát cấu trúc chung của Hàm như sau:

• Dùng máy chiếu chiếu cấu trúc của hàm.
• Các em hãy chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau giữa Thủ tục và Hàm?
• Kiểu dữ liệu là các kiểu nào?

GV: Nhận xét, giải thích và chốt lại.

GV: Các em xem ví dụ 1 SGK trang 101 và cho biết việc sử dụng Hàm như thế nào?

GV: Nhận xét, giải thích và chốt lại.

- Học sinh nêu ý tưởng giải bài toán VD 1>

- Học sinh nêu ý tưởng và thực hiện bài toán tìm giá trị nhỏ nhất của 3 số a, b, c.

Lắng nghe.

Lắng nghe và trả lời. (Học sinh trả lời được).

HS: Thảo luận nhóm trong thời gian 5 phút và một em trả lời.

- Các nhóm khác nhận xét và bổ sung.

Tự ghi bài.

Xem ví dụ 1 SGK trang 101 và thảo luận nhóm trong 3 phút

Một em trả lời câu hỏi.

Các nhóm khác nhận xét và bổ sung.

Tự ghi bài.

Tìm UCLN của tử số và mẫu số, sau đó lấy tử số và mẫu số chia cho UCLN.

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

BÀI TẬP VÀ THỰC HÀNH 6 (tiết 43-44)

Bài tập 1:

a) Tìm hiểu cách xây dựng 2 thủ tục sau:

- Thủ tục CatDan(s1,s2);

- Thủ tục CanGiua(s);

b) Viết chương trình nhập một xâu kí tự từ bàn phím và đưa xâu đó ra màn hình có dạng dòng chữ chạy giữa màn hình văn bản 25x80.

Uses crt;

Type str79 = string[79];

Var s1, s2: str79;

stop: boolean;

Procedure catdan(s1:str79; var s2: str79);

begin

s2:=copy(s1,2,length(s1)- 1) + s1(1);

end;

procedure cangiua(var s:str79);

var i, n: integer;

begin

n:= length(s);

n:= (80-n) div 2;

for i:= 1 to n do s:=’ ‘ + s;

end;

begin

clrscr;

write(‘Nhap xau s1:’); readln(s1);

cangiua(s1);

clrscr;

stop:=false;

while not (stop) do

begin

gotoxy(1,12);

write(s1);

delay(500);

catdan(s1,s2);

s1:= s2;

stop:= keypressed;

end;

readln;

end.

c) Bổ sung câu lệnh theo yêu cầu SGK.

Bài tập 2: Thực hành các bài tập dạng thủ tục và dạng hàm là các bài tập về nhà đã giao:

a) Tích và thương 2 số.

b) Diện tích các hình.

c) Tính x^y.

d) Tính n!

GV: Cho bài tập ( làm tiếp theo bài tiết trước)

+ Hướng dẫn học sinh đưa ra giải thuật .

+ Giáo viên hướng dẫn cách viết .

Hướng dẫn cách khai báo xâu ký tự:

• Cách 1 : gián tiếp .

TYPE

Tên chuoi1 = string[ spt tối đa ];

Tên chuoi1 = string;

Var biên1: tên chuoi 1;

Biến 2 : ten chuoi 2;

Cách 2: Trực tiếp .

VAR biến 1: string[spt tối đa];

Biến 2: string;

GV: cho học sinh giải bài trên máy.

GV: hướng dẫn học sinh sửa lỗi.

GV: Cho bài tập :

+ Học sinh đưa ra giải thuật .

+ Giáo viên hướng dẫn học sinh giải thuật và cách viết chương trình.

HS: thực hành trên máy.

HS: thực hành trên máy.

Nội dung ghi bảng

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

BÀI TẬP VÀ THỰC HÀNH 7

(tiết 45-46)

Tiết 1

Câu 1: Tại sao các chương trình con: Kh_cach, chuvi, dientích, đều là hàm mà không là thủ tục?

Tại sao các hàm trên trả về cho ta một số thực?

Câu 2: Tại sao các chương trình con hienthi, tinhchat, dacanh lại là thụ tục mà không là hàm?

Ổ định lớp

Để mô tả hay quản lý điểm hay tam giác ta dùng kiểu dữ liệu nào?

Khi biết toạ độ ba đỉnh của một tam giác thì ta có thể tìm được những yếu tố nào?

-> Mỗi yếu tố là một chương trình con trong lập trình -> Theo yêu cầu của đề bài ta cần xây dựng những chương trình con nào?

Hãy tìm hiểu và thảo luận chương trình ở câu b và trả lời các câu hỏi sau:

Câu 1: Tại sao các chương trình con: Kh_cach, chuvi, dientích, đều là hàm mà không là thủ tục?

Tại sao các hàm trên trả về cho ta một số thực?

Câu 2: Tại sao các chương trình con hienthi, tinhchat, dacanh lại là thụ tục mà không là hàm?

Yêu cầu học sinh copy bài chuẩn bị ở nhà vào máy (hay giáo viên chuẩn bị sẵn) và tiến hành kiểm tra lỗi và chạy thử.

Quan sát giúp đỡ học sinh khi gặp khó khăn.

Độ dài của của các cạnh, chu vi, diện tích, tính chất của tam (đều, cân hay) vuông của tam giác đó.

Trả lời:

+Procedure daicanh (var R:tamgiac, var a,b,c: real);

+ function chuvi (varR:tamgiac) : real ;

+ function dientich (var R:tamgiac):real;

+ function kh_cach (var P,Q: Diem):real;

+ Procedure hienthi (var R:tamgiac);

+ Procedure tinhchat (var R:tamgiac, var deu,can,vuong: boolean);

Tra lời: trả về giá trị qua tên hàm.

Do khoảng các hai điểm có thể là số thực -> chuvi, dientich cũmg có thể là số thực.

Không trả về một giá trị cụ thể

Tiết 2

uses crt;

type

Diem=record

x,y: real;

end;

tamgiac=record

A,B,C: Diem;

end;

const eps = 1.0E-6;

var T:tamgiac;

d,cn,v:boolean;

n,i,deu,can,vuong:word;

f,f1:text;

function kh_cach(P,Q:Diem):real;

begin

kh_cach:=sqrt((P.x-Q.x)*(P.x-Q.x)+(P.y-Q.y)*(P.y-Q.y));

end;

procedure daicanh(var R:tamgiac; var a,b,c: real);

begin

a:=kh_cach(R.B,R.C);

b:=kh_cach(R.A,R.C);

c:=kh_cach(R.A,R.B);

end;

procedure tinhchat(var R:tamgiac; var deu,can,vuong:boolean);

var a,b,c: real;

begin

deu:=false;

can:=false;

vuong:=false;

daicanh(R,a,b,c);

if (abs(a-b) < eps) and (abs(a-c)<eps) then

begin

deu:=true;

can:=true;

end

else

if (abs(a-b)<eps) or (abs(a-c)<eps) or (abs(b-c)<eps) then

can:=true;

if (abs(a*a+b*b-c*c)<eps) or (abs(a*a+c*c-b*b)<eps)

or(abs(c*c+b*b-a*a)<eps) then vuong:=true;

end;

begin

deu:=0;

can:=0;

vuong:=0;

assign(f,'tamgiac.dat');

reset(f);

readln(f,n);

assign(f1,'tamgiac.out');

rewrite(f1);

for i:=1 to n do

begin

readln(f,T.A.x,T.A.y,T.B.x,T.B.y,T.C.x,T.C.y);

tinhchat(T,d,cn,v);

if d then deu:=deu+1

else

begin

if cn then can:=can+1;

if v then vuong:=vuong+1;

end;

writeln(f1,'co: ',deu,'tam giac deu');

writeln(f1,'co: ',can,'tam giac can(khong deu)');

writeln(f1,'co:',vuong,'tam giacvuong');

writeln(f1);

end;

close(f);

close(f1);

end.

Phân tích bài toán:

+ Input là gì?

+ Output là gì?

+ Input và Output nằm ở đâu?

-> Vì vậy để lập trình giải bài toán ta cần có những thao tác nào?

Hướng giải quyết bài toán:

+ Bài toán cần có những chương trình con nào? Có thể khai thác ở đâu?

+ Các thao tác đọc tệp văn bản.

+ Các thao tác đếm các loại tam giác.

+ Các thao tác để ghi kết quả đạt được.

-> Các thao tác thực hiện trên chương trình chính( sử dụng máy chiếu hoặc ghi lên bảng):

• khởi tạo các biến đếm.
• Mở tệp tamgiac.dat để đọc.
• Đọc số N.
• Từ dòng 1 đến dòng N thực hiện các thao tác :

+ Đọc 6 số vào 6 biến (readln(T.A.x,T.A.y,T.B.x,T.B.y,T.C.x,T.C.y))

+ Gọi thủ tục tính chất.

+ Kiểm tra điều kiện và đếm.

• Mở tệp tamgiac.out để ghi kết quả.

Yêu cầu học sinh lập trình giải bài toán.

Quan sát và giải đáp thắc mắc của học sinh.

Hướng dẫn học sinh chạy thử và kiểm tra chương trình trên tệp có sẵn bằng cách đổi tên tệp tamgiac.dat thành các tên tệp có sẵn.

Dòng đầu tiên chứa số N

N dòng tiếp theo chứ toạ độ ba đỉnh của tam giác.

Dòng đầu là số tam giác đều

Dòng thứ hai là số tam giác cân (không đều).

Dòng thứ ba là số tam giác vuông.

Trả lời: nằm trong hai tệp có tên là tamgiac.dat và tamgiac.out.

Cần 3 chương trình con: kh_cách, daicanh, tinhchat.(sử dụng các chương trình có sẵn ở câu

b).

Theo dõi

Thực hành trên máy

Chạy thử và kiểm tra lỗi.

Kiểm tra chương trình với các tệp thông số có sẵn và đối chiểu kết quả.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

1. Tìm hiểu thủ tục Clrscr:

- Yêu cầu học sinh nghiên cứu SGK, kể tên các chương trình con trong thư viện CRT.

- Cho HS tham khảo chương trình sau:

Begin

Clrscr;

Readln;

End.

- Biên dịch chương trình. Hỏi? Tại sao lại xuất hiện lỗi? khắc phục như thế nào?

- Thêm Uses CRT; vào đầu chương trình và thực hiện chương trình để HS thấy được kết quả, chú ý cho HS ghi nhớ màn hình trước lúc thực hiện chương trình.

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Clrscr;

2. Tìm hiểu thủ tục Textcolor.

- Chiếu chương trình VD sau:

Uses CRT;

Begin

Write(‘chua dat mau chu’);

Textcolor(4);

Write(‘da dat mau chu do’);

Readln

End.

- Thực hiện chương trình để HS thấy kết quả.

- Hỏi: Chức năng của lệnh Textcolor(4);

3. Tìm hiểu thủ tục Texbackground.

- chiếu chương trình VD sau:

Uses CRT;

Begin

Textbackground(1);

Write(‘da dat mau nen’);

Readln

End.

- Thực hiệc CT để HS thấy được kết quả.

- Hỏi: Chức năng của lệnh Texbackground(1).

4. Tìm hiểu thủ tục Gotoxy.

- Chiếu chương trình VD sau:

Uses CRT;

Begin

Write(‘con tro dang o cot 10 dong 20’);

Gotoxy(10,20);

Readln

End.

- Thực hiện CT để HS thấy kết quả.

- Hỏi: Chức năng của lệnh Gotoxy(10,20);

1. Tham khảo SGK:

- Clrscr, textcolor, textbackground, gotoxy.

- Quan sát chương trình.

- Vì sử dụng thủ tục nhưng chưa sử dụng thư viện CRT.

- Thêm lệnh Uses CRT;

- Quan sát giáo viên thực hiện chương trình.

- Xóa màn hình.

- Quan sát chương trình.

- HS quan sát chương trình.

- Đặt màu chữ thành màu chữ đỏ.

- HS quan sát chương trình.

- Đặt màu nền thành màu xanh da trời.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả.

- Đưa con trỏ về vị trí cột 10, dòng 20.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

1. Yêu cầu HS nghiên cứu SGK để trả lời các câu hỏi:

- Hỏi: Các dạng dữ liệu nào có thể được hiển thị trên màn hình?

- Hỏi: Nhiệm vụ chính của Card màn hình?

- Hỏi: Khi nói màn hình có độ phân giải 640x480 là nói đến điều gì?

2. Đưa ra cấu trúc chung của thủ tục khởi động đồ họa.

* Initgraph(dr, md : integer ; pth : string) ;

- Giải thích các thông số trong thủ tục cho HS.

- Cho HS thấy một VD khởi động đồ họa.

3. Giới thiệu thủ tục trở về chế độ đồ văn bản Closegraph;

- Yêu cầu khởi động chế độ đồ họa và chuyển về chế độ văn bản.

1. Tham khảo SGK để trả lời.

- Văn bản và hình ảnh.

- Làm cầu nối giữa CPU và màn hình khi thể hiện thông tin.

- Là nói đến màn hình có 640 dòng và 480 cột.

2. Quan sát theo dõi dẫn dắt của giáo viên.

- Quan sát giáo viên thực hiện.

3. Quan sát và so sánh giữa hai chế độ văn bản và đồ họa.

- Thay phiên nhau thực hiện việc chuyển đổi giữa hai chế độ văn bản và đồ họa.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

1. Tìm hiểu thủ tục Setcolor.

- Cấu trúc chung của thủ tục:

Setcolor(m:word);

- Chương trình VD:

Uses graph

Begin

Drive:=0;

Initgraph(drive,mode,‘c:\Tp\BGI’);

Circle(12,40,100);

Setcolor(4);

Circle(12,40,200);

Readln;

End.

- Thực hiện CT để HS thấy được kết quả.

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Setcolor.

2. Tìm hiểu thủ tục Putpixel

- Cấu trúc chung của thủ tục:

Putpixel(x,y:integer;color:word);

- Chiếu chương trình VD:

Uses graph;

var driver,mode:integer;

Begin

Driver:=0;

Initgraph(driver, mode, 'D:\tp\BGI');

Putpixel(100,40,14);

readln

End.

- Thực hiện chương trình để HS thấy kết quả.

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Putpixel.

3. Tìm hiểu thủ tục Line.

- Cấu trúc chung của thủ tục Line:

Line(x1,y1,x2,y2:integer);

- Chiếu chương trình VD nhưng thay lệnh Putpixel(12,40,15); bằng lệnh Line(1,1,20,20);

- Thực hiện CT để HS thấy được kết quả.

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Line.

4. Tìm hiểu thủ tục Lineto.

- Cấu trúc chung của thủ tục:

Lineto(x,y:integer);

- Chiếu chương trình VD trên nhưng thay lệnh Putpixel(12,40,15); bằng lệnh Lineto(20,20);

- Thực hiện CT để HS thấy được kết quả.

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Lineto.

5. Tìm hiểu thủ tục Linerel.

- Cấu trúc chung của thủ tục:

Linerel(dx,dy:integer);

- Hỏi: Chức năng của thủ tục Linerel.

6. Tìm hiểu thủ tục Circle, Ellipse,

Rectangle .

- Cấu trúc chung của thủ tục:

* Circle(x,y:integer;r:word);

* Ellipse(x,y:integer; stangle, endangle,

xr,yr:word);

* Rectangle(x1,y1,x2,y2:integer);

- Chương trình VD:

Uses graph;

var driver,mode:integer;

Begin

Driver:=0;

Initgraph(driver, mode, 'D:\tp\BGI');

setcolor(86);

Circle(40,40,30);

setcolor(14);

Ellipse(500,200,50,120,50,100);

setcolor(2);

Rectangle(100,100,200,200);

readln

End.

1. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả của chương trình.

- Vẽ một điểm có màu Color trên màn hình tại tọa độ (x,y).

2. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả chương trình.

- Vẽ một đường thẳng từ điểm có tọa độ (x1,y1) đến điểm có tọa độ (x2,y2).

3. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả chương trình.

- Vẽ một đoạn thẳng từ điểm hiện tại đến điểm có tọa độ (x,y).

4. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Vẽ đoạn thẳng nối điểm hiện tại với điểm có tọa độ bằng tọa độ điểm hiện tại cộng với dx, dy.

5. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả chương trình.

+ Circle : Vẽ một đường tròn có tâm tại (x,y) và bán kính r.

+ Ellipse : Vẽ cung của Ellipse có tâm tại điểm x,y với bán kính trục xr, yr, từ góc khởi đầu stangle đến góc kết thúc endangle .

6. Quan sát cấu trúc chung và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

- Quan sát chương trình.

- Quan sát kết quả chương trình.

- Setcolor (m:word) : đặt màu cho nét vẽ với màu có số hiệu m.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

1. Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, nêu tên các thư viện.

2. Yêu cầu HS nêu chức năng của mỗi thư viện.

1. Các thư viện:System, Dos, Printer

2. Chức năng mỗi thư viện:

- System : Chứa các hàm và thủ tục vào/ra sơ cấp.

- Dos : Chứa các thủ tục như tạo thư mục, đóng mở file,…

- Printer : Chức các thủ tục liên quan đến máy in.

Hỏi: Chức năng của thủ tụcạt động của thầy

Hỏi: Chức năng của thủ tụcạt động của trò

1. Giới thiệu nội dung yêu cầu lên bảng.

Định hướng cách giải quyết vấn đề cho HS.

- Thủ tục để vẽ được một hình tròn có tâm là điểm chính giữa màn hình.

- Cần bao nhiêu câu lệnh như vậy, dùng cấu trúc nào để điều khiển.

2. Chia lớp làm 3 nhóm, một nhóm viết chương trình trên máy, 2 nhóm viết lên bìa trong.

­- Thu phiếu trả lời. Chiếu lên bảng gọi HS nhóm khác lên nhận xét đánh giá. Sửa chương trình hoàn chỉnh cho học sinh viết trên máy.

3. Thực hiện chương trình trên máy để HS thấy kết quả.

1. Quan sát yêu cầu của GV:

Circle(x,y : integer ; r : word);

- Cần 20 câu lệnh, nên dùng vòng For để chương trình ngắn gọn.

2. Thảo luận theo nhóm để viết chương trình lên giấy bìa trong.

- Báo cáo kết quả viết được.

- Nhận xét, đánh giá và bổ sung thiếu sót của các nhóm khác.

3. Quan sát kết quả trên màn hình.