Trung Quốc giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

I. Trung Quốc bị các nước đế quốc chia xẻ

- Trung Quốc là một nước lớn, giàu tài nguyên, có nền văn hóa rực rỡ, nhưng từ nửa sau thế kỉ XIX đã suy yếu vì chế độ phong kiến mục nát.

- Trong những năm 1840 - 1842, thực dân Anh gây ra cuộc chiến tranh thuốc phiện, mở đầu quá trình xâm lược Trung Quốc.

- Các nước đế quốc tranh nhau xâu xé Trung Quốc:

• Đức chiếm tỉnh Sơn Đông.
• Anh chiến vùng châu thổ song Dương Tử.
• Pháp thôn tính vùng Vân Nam.
• Nga, Nhật chiếm vùng Đông Bắc.

II. Phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc cuối thế kỉ XIX – đấu thế kỉ XX

- Các phong trào tiêu biểu:

• Phong trào nông dân Thái bình Thiên quốc (1851 – 1864).
• Cuộc vận động Duy tân của Khang Hữu Vi và Lương Khả Siêu (1898).
• Phong trào Nghĩa Hòa đoàn (1899 – 1901).

- Kết quả: Các phong trào đều thất bại.

- Nguyên nhân: 

• Tương quan lực lượng quá chênh lệch.
• Các phong trào đấu tranh diễn lẻ tẻ, tự phát.
• Chưa có sự lãnh đạo của một tổ chức chính trị vững mạnh.

III. Cách mạng Tân Hợi (1911)

1. Hoàn cảnh

- Đầu thế kỉ XX giai cấp tư sản Trung Quốc bắt đầu tập hợp lực lượng. Đại diện tiêu biểu của phong trào cách mạng tư sản Trung Quôc đầu thế kỉ XX là Tôn Trung Sơn.

- Tháng 8/1905, Tôn Trung Sơn thành lập Trung Quốc đồng minh hội:

• Lực lượng tham gia: Tư sản, tiểu tư sản, địa chủ, thân sĩ, công nhân, nông dân.
• Mục tiêu: Đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc, thực hiện quyền bình đẳng về ruộng đất cho dân cày.
• Cương lĩnh chính trị dựa trên học thuyết Tam dân  của Tôn Trung Sơn: “Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc”. 

2. Diễn biến

- Ngày 10/10/1911, Đồng minh hội lãnh đạo khởi nghĩa Vũ Xương và giành thắng lợi.

- Phong trào lan khắp miền Nam và tiến lên miền Bắc, chính quyền Mãn Thanh sụp đổ.

- Ngày 29/12/1911, chính phủ lâm thời được thành lập và tuyên bố thành lập Trung Hoa Dân quốc do Tôn Trung Sơn làm Tổng thống.

- Tháng 2/1912, Viên Thế Khải lên làm Tổng thống, cách mạng kết thúc.

3. Kết quả, ý nghĩa, tính chất

- Kết quả: Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thành lập chế độ cộng hòa.

- Hạn chế: Không nêu vấn đề đánh đổ đế quốc, không tích cực chống phong kiến, chưa đựng chạm đến giai cấp địa chủ phong kiến, không giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

- Ý nghĩa: 

• Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, tạo điều kiện thuận lợi cho chủ nghia tư bản ở Trung Quốc phát triển.
• Có ảnh hưởng đáng kể đối với phong trào giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á.

- Tính chất: Mang tính chất của một cuộc cách mạng tư sản.