BÀI 42: MÔI TRƯỜNG VÀ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
I. Sử dụng hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường là điều kiện để phát triển
- Hiện trạng của tài nguyên và môi trường:
+ Các nguồn tài nguyên có hạn, đang bị cạn kiệt.
+ Môi trường sinh thái đang bị ô nhiễm, suy thoái, sự nóng lên của Trái Đất do các khí thải làm tăng hiệu ứng nhà kính.
- Sự phát triển bền vững:
+ Sử dụng hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường.
+ Mục tiêu của sự phát triển bền vững: Sự phát triển phải đảm bảo cho con người có đời sống vật chất, tinh thần ngày càng cao,trong môi trường sống lành mạnh.
- Hướng giải quyết các vấn đề môi trường:
+ Phối hợp, nỗ lực chung của mọi tầng lớp trong xã hội và các quốc gia.
+ Chấm dứt chạy đua vũ trang, chấm dứt chiến tranh.
+ Áp dụng các tiến bộ khoa học - kĩ thuật để kiểm soát tình trạng môi trường, sử dụng hợp tài nguyên.
+ Thực hiện các công tác quốc tế về môi trường, luật môi trường.
II. Vấn đề môi trường và phát triển ở các nước phát triển
- Thực trạng môi trường: Ô nhiễm nước, không khí,… nghiêm trọng.
- Nguyên nhân: Sự phát triển công nghiệp, đô thị hóa nhanh,…
- Hậu quả: Các vấn đề môi trường toàn cầu như mưa axit, thủng tầng ô dôn, hiệu ứng nhà kính,…
- Các nước thải nhiều: EU, Nhật Bản, Hoa Kì, Trung Quốc,…
III. Vấn đề môi trường và phát triển ở các nước đang phát triển
1. Các nước đang phát triển là nơi tập trung nhiều vấn đề môi trường và phát triển
- Đặc điểm:
+ Chiếm 1/2 diện tích các lục địa, 3/4 dân số thế giới.
+ Giàu tài nguyên thiên nhiên nhưng môi trường bị hủy hoại nghiêm trọng.
- Nguyên nhân: Đói nghèo, thiếu vốn, khoa học - kĩ thuật, nợ xấu, xung đột,…
2. Khai thác và chế biến khoáng sản ở các nước đang phát triển
- Khai thác và chế biến khoáng sản: là nguồn xuất khẩu chủ yếu để thu ngoại tệ.
- Khai thác khoáng sản nhưng không chú ý đến bảo vệ môi trường dẫn đến môi trường bị ô nhiễm.
- Các nước phát triển lợi dụng khó khăn ở các nước đang phát triển để bóc lột các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
3. Việc khai thác tài nguyên nông, lâm nghiệp ở các nước đang phát triển
- Đặc điểm:
+ Tài nguyên rừng rất phong phú.
+ Rừng bị suy giảm về diện tích, chất lượng, thúc đẩy quá trình hoang hoá.
- Nguyên nhân: Đốt rừng làm nương rẫy, phá rừng lấy củi, lấy lâm sản xuất khẩu, mở rộng diện tích canh tác,...
Nhiều nước phát triển đã bảo vệ tốt hơn môi trường của nước mình nhờ sự tiến bộ về khoa học kĩ thuật, có thể tìm ra nguồn khoáng sản thay thế, hệ thống xử lí chất thải,…
Hội nghị thể hiện sự nỗ lực chung của thế giới trong vấn đề bảo vệ môi trường là hội nghị Thượng đỉnh Trái Đất. Hội nghị thượng đỉnh về trái đất đầu tiên được tổ chức vào năm 1992 ở Rio de Janero.
Nguồn xuất khẩu chủ yếu để thu ngoại tệ ở các nước Tây Á, nhiều nước châu Phi và Mĩ La Tinh là các loại khoáng sản thô và đã qua chế biến.
Các vấn đề ở nhóm nước đang phát triển hiện nay là
- Chiếm ½ diện tích các lục địa và tới ¾ dân số thế giới (bùng nổ dân số), môi trường bị hủy hoại nghiêm trọng.
- Các công ti xuyên quốc gia lợi dụng những khó khăn về kinh tế của các nước đang phát triển để bóc lột tài nguyên. Nền kinh tế phát triển ở trình độ thấp.
=> Sự chậm phát triển - hủy hoại môi trường - sự bùng nổ dân số là những vòng luẩn quẩn mà các nước đang phát triển bị trói buộc, cần phải tháo gỡ để thoát nghèo.
Phát triển bền vững được tiến hành trên các phương diện bền vững về kinh tế, xã hội, môi trường.
Những vấn đề môi trường mà con người cần phải giải quyết đòi hỏi phải có sự phối hợp, nỗ lực chung của các quốc gia, của mọi tầng lớp trong xã hội.
Sự phát triển của công nghiệp chính là nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường ở các nước đang phát triển.
Sự phát triển bền vững của môi trường là khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên cho sự phát triển hôm nay và tạo nền tảng cho phát triển tương lai.
Hội nghị Thưởng định Trái Đất ở Rio đê Gia-nê-rô (tháng 6 năm 1992) thể hiện sự nỗ lực chung của các quốc gia và toàn thế giới về vấn đề bảo vệ môi trường.
Sự phát triển công nghiệp, đô thị hóa nhanh,dẫn đến vấn đề môi trường toàn cầu (thủng tầng ô dôn, hiệu ứng nhà kính, mưa axit,...) $\Rightarrow1$ Như vậy, những vấn đề môi trường của các nước phát triển chủ yếu gắn với hoạt động phát triển công nghiệp.
Các nước khai thác gỗ chủ yếu để lấy củi là các quốc gia thuộc châu Phi, châu Á, Nam Mĩ.
Ở các nước đang phát triển tài nguyên rừng rất phong phú, đặc biệt là các khu rừng mưa nhiệt đới có các loài cây gỗ quý, chim, thú quý hiếm.
Hội nghị thượng đỉnh về trái đất được tổ chức năm 1992 ở Rio de Janero. Thể hiện sự nỗ lực chung trong việc giải quyết các vấn đề môi trường của các quốc gia và toàn thế giới.
Mục tiêu của sự phát triển bền vững là đảm bảo cho con người có đời sống vật chất, tinh thần cao và môi trường sống lành mạnh.