Sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh
I. Kiến thức cần nhớ
Để thuyết minh cho cụ thể, sinh động, hấp dẫn, bài thuyết minh có thể kết hợp với các yếu tố miêu tả
Yếu tố miêu tả có tác dụng làm cho đối tượng thuyết minh được nổi bật, gây ấn tượng
II. Bài tập vận dụng
Bài 1: Tìm các câu văn miêu tả trong đoạn văn thuyết minh dưới đây:
Trên các miền hoa trái nước ta, có bốn loại bưởi nổi tiếng, bưởi Đoan Hùng ở Phú Thọ, bưởi đỏ Mê Linh ở Vĩnh Phúc, bưởi Long Thành ở Đồng Nai và bưởi Phúc Trạch ở Hà Tĩnh. Người sành nhìn hình dáng quả bưởi đã có thể biết được vùng bưởi nào. Nếu đúng là bưởi Phúc Trạch thì quả không tròn , đỉnh quả không dô ra, dáng hơi dẹt, đầu cuống và đầu núm. Vỏ anh ánh màu vàng mịn, không bị rỗ. Nâng trên lòng bàn tay, vỏ thấm vào da một cảm giác mát mẻ và thoang thoảng hương thơm. Chỉ dùng ngón tay trỏ ấn nhẹ vào vỏ, xung quanh nơi ấn màu vỏ sáng lên và li ti hiện ra một lớp tinh dầu mơ hồ thoang thoảng mùi hương dịu nhẹ…
Hướng dẫn trả lời
Các câu văn miêu tả trong đoạn trích dưới:
- đúng là bưởi Phúc Trạch thì quả không tròn , đỉnh quả không dô ra, dáng hơi dẹt, đầu cuống và đầu núm
- Vỏ anh ánh màu vàng mịn, không bị rỗ
- Chỉ dùng ngón tay trỏ ấn nhẹ vào vỏ, xung quanh nơi ấn màu vỏ sáng lên và li ti hiện ra một lớp tinh dầu mơ hồ
Yếu tố miêu tả giúp bài văn giàu hình ảnh, gây được ấn tượng với người đọc.
Phần trắc nghiệm
Câu 1: Để thuyết minh cho sinh động, hấp dẫn, bài thuyết minh sử dụng yếu tố miêu tả nhằm?
A. Làm cho đối tượng thuyết minh được nổi bật, gây ấn tượng
B. Bài văn trở nên hấp dẫn, sinh động
C. Đối tượng thuyết minh được sáng rõ hơn
D. Cả 3 đáp án trên
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 2: Cho đoạn văn sau:
Xuân Quỳnh tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh 6/10/1942 quê ở thôn La Khê, xã Văn Khê, ngoại thị Hà Đông, tỉnh Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội. Năm 1955, làm diễn viên múa trong đoàn văn công. Từ năm 1963, làm báo, biên tập viên nhà xuất bản, ủy viên Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam (khóa III) Xuân Quỳnh làm thơ từ lúc còn là diễn viên. Ngay từ những tác phẩm đầu tay, Xuân Quỳnh đã bộc lộ một tâm hồn thơ phong phú, hồn nhiên, tươi mới và sôi nổi khát vọng.
A. Miêu tả B. Thuyết minh
C. Tự sự D. Nghị luận
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 3: Đoạn văn trên có sử dụng yếu tố miêu tả không?
A. Có B. Không
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 4: Đoạn văn dưới đây là đoạn văn gì?
Con sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân…Mùa xuân dòng sống xanh ngọc bích, chứ nước sông Đà không xanh màu canh hến của sông Gâm sông Lô. Mùa thu nước Sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn mỗi độ thu về…
A. Tự sự B. Thuyết minh
C. Nghị luận D. Biểu cảm
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 5: Trong đoạn văn trên tác giả kết hợp phương thức biểu đạt gì?
A. Miêu tả và tự sự B. Thuyết minh và miêu tả
C. Tự sự và nghị luận D. Nghị luận và thuyết minh
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Cho đoạn văn sau:
Tôi không biết có từ lúc nào, không rõ lắm, nhưng chắc chắn là từ rất xưa. Từ khi con người biết trồng bông dệt vải may áo, chắc là phải cần kim để khâu áo. Làm ra cây kim lúc đầu hẳn là rất khó khăn, cho nên giờ mới có câu tục ngữ Có công mài sắt, có ngày nên kim.
Họ nhà Kim chúng tôi rất đông. Ngoài kim khâu vải may áo, còn có loại kim dùng để thêu thùa, có kim khâu dùng trong phẫu thuật, kim khâu giày, kim đóng sách sách… Công dụng của kim là đưa chỉ mềm luồn qua các vật dày, mỏng để kết chúng lại. Thiếu chúng tôi thì ngành sản xuất gặp nhiều khó khăn đấy! Nghe nói từ cuối thế kỉ XVIII, một người Anh đã sáng chế ra máy khâu, nhưng máy khâu vẫn cứ phải có kim thì mới khâu được!
Cùng họ Kim chúng tôi còn có cây kim châm cứu. Nó bé mà dài, làm bằng bạc, dùng để châm vào huyệt chữa bệnh. Những cây kim của ông Nguyễn Tài Thu đã nổi tiếng thế giới!
Câu 6: Đoạn văn vừa trích sử dụng phương thức biểu đạt nào?
A. Thuyết minh B. Nghị luận
C. Tự sự D. Miêu tả
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 7: Phương pháp thuyết minh nào được sử dụng trong đoạn trích?
A. Phương pháp nêu ví dụ B. Phương pháp so sánh
C. Phương pháp liệt kê D. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 8: Theo em, khi nào cần thuyết minh sự vật một cách hình tượng, bóng bẩy?
A. Khi thuyết minh các đặc điểm cụ thể, dễ thấy của đối tượng
B. Khi thuyết minh các đặc điểm trừu tượng, không dễ nhận thấy của đối tượng
C. Khi muốn cho văn bản thuyết minh được sinh động, hấp dẫn
D. Khi muốn trình bày rõ diễn biến của sự việc, sự kiện
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 9: Đoạn văn sau sử dụng phương thức biểu đạt nào?
Từ lâu, dừa sáp nổi là đặc sản nổi tiếng của huyện Cầu Kè. Theo những người cao niên trong làng thì dừa sáp được trồng vào giữa thế kỉ XX do sư cả chùa Chợ đến Cam-pu-chia mua về. Nhìn bề ngoài thì cây dừa sáp cũng giống cây dừa ta. Sở di dừa được gắn với tên dừa sáp là vì cơm của nó vừa mềm, vừa xốp lại dẻo như bột đã được nhào sệt, đồng thời lại có màu đùng đục của sáp. Đặc biệt cơm dừa chiếm gần trọn cả gáo.
Thời gian trước, người ta thưởng thức dừa bằng cách nạo cơm dừa rồi bỏ vào li đã có sẵn đá rồi sau đó cho sữa bò vào. Ngày nay, người ta bỏ cơm dừa vào máy xay sinh tố có chứa sữa đá ở trong đó. Vị lạnh của đá được xay nhuyễn làm cho vị thơm ngon của dừa trộn sữa toát ra hết rồi lan tỏa khắp miệng để lại sư vị tuyệt vời trên đầu lưỡi. Có lẽ nhờ hương vị tuyệt hảo của mỗi trái dừa sáp có giá cao gấp 10 lần dừa thường.
A. Tự sự và nghị luận B. Tự sự và miêu tả
C. Miêu tả và biểu cảm D. Thuyết minh và miêu tả
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Giải thích:
Câu 10: Đọc đoạn văn sau và cho biết biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn văn trên để thuyết minh?
Đi khắp Việt Nam nơi đâu ta cũng gặp những cây chuối thân mềm vươn lên như những trụ cột nhẵn bóng, tỏa ra vòm lá xanh mướt che rợp từ vườn tược đến núi rừng. Hầu như ở nông thôn, nhà nào cũng trồng chuối. Cây chuối rất ưa nước nên người ta thường trồng bên ao hồ để nhanh tươi tốt, còn bên những khe suối hay thung lũng, chuối mọc thành từng rừng bạt ngàn vô tận. Chuối phát triển rất nhanh, chuối mẹ đẻ chuối con, chuối phát triển rất nhanh, chuối mẹ đẻ chuối con, chuối con đẻ chuối cháu, cứ phải gọi là “con đàn cháu lũ”.
Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn văn trên để thuyết minh về cây chuối?
A. Liệt kê và so sánh B. Liệt kê và nhân hóa
C. Nhân hóa và so sánh D. Nói quá và hoán dụ
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 11: Đoạn văn sau đây được viết theo phương thức thuyết minh kết hợp với biện pháp nghệ thuật nhân hóa. Đúng hay sai?
Múa lân có từ lâu đời và rất thịnh hành ở các tỉnh phía nam. Múa lân diễn ra vài những ngày lễ Tết chúc năm mới an khang, thịnh vượng. Các đoàn lân có khi đông tới trăm người, họ là thành viên của một câu lạc bộ hay một lò võ trong vùng. Lân được trang trí công phu, râu ngũ sắc, lông mày bạc, mắt lộ to, thân mình có các họa tiết đẹp. Múa lân rất sôi động với các động tác khỏe khoắn, bài bản: lân chào ra mắt, lân chúc phúc, leo cột… Bên cạnh đó có ông Địa vui ngộn chạy quanh. Thông thường múa lân còn kèm theo cả biểu diễn võ thuật.