Bài thơ: Tiếng gà trưa

A. Nội dung bài học

Nội dung bài thơ: Tiếng gà trưa

I. Đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh

- Xuân Quỳnh (1942-1988), quê ở làng La Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)

- Bà là nữ nhà thơ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam

- Năm 2017, Xuân Quỳnh được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật

- Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

II. Đôi nét về tác phẩm Tiếng gà trưa

1. Hoàn cảnh ra đời

Bài thơ được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968) của Xuân Quỳnh

2. Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Phần 2 (5 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu

- Phần 3 (2 khổ còn lại): Tiếng gà trưa gợi những suy tư

3. Giá trị nội dung

Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước

4. Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm tự nhiên

- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực

- Sử dụng điệp từ

III. Dàn ý phân tích tác phẩm Tiếng gà trưa

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Xuân Quỳnh (những nét chính về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác, đặc điểm thơ Xuân Quỳnh…)

- Giới thiệu về bài thơ “Tiếng gà trưa” (hoàn cảnh ra đời, xuất xứ, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Hoàn cảnh: trên đường hành quân xa, dừng chân bên xóm nhỏ

- Âm thanh tiếng gà trưa: “Cục…cục tác cục ta”

⇒ Âm thanh tự nhiên, chân thực

- Nghệ thuật điệp từ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:

   + Nghe xao động nắng trưa

   + Nghe bàn chân đỡ mỏi

   + Nghe gọi về tuổi thơ

⇒ Tiếng gà trưa gọi về kỉ niệm tuổi thơ, tình cảm xóm làng và xua tan những vất vả, mệt nhọc trên đường hành quân.

2. Tiếng gà trưa gợi lại những kỉ niêm thời thơ ấu

a) Những kỉ niệm tuổi thơ

- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp như tranh

- Kỉ niệm: tò mò xem gà đẻ bị bà mắng

- Hình ảnh bà đầy yêu thương, chắt chiu, dành dụm từng quả trứng cho cháu

- Niềm vui và mong ước nhỏ bé của tuổi thơ: được quần áo mới

⇒ Những kỉ niệm tuổi thơ bình dị, gần gũi, hồn nhiên không thể nào quên của gia đình làng quê Việt Nam.

b) Hình ảnh người bà và tình bà cháu

- Bà mắng: “Gà đẻ…mặt”

⇒ Lời mắng xuất phát từ tình yêu thương, sự quan tâm, chăm soc của bà dành cho cháu

- Bà chắt chiu trong cảnh nghèo khó, dành trọn vẹn tình yêu thương, sự chăm lo cho cháu: “Tay bà khum soi trứng … Cháu được quần áo mới”

⇒ Tình bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết, bà chắt chiu, chăm lo, quan tâm cho cháu, cháu luôn yêu thương, kính trọng bà

3. Tiếng gà trưa gợi những suy tư

- Tiếng gà trưa mang đến hạnh phúc vì nó làm thức dậy biết bao tình cảm cao đẹp: tình bà cháu, tình xóm làng, tình cảm gia đình… Niềm hạnh phúc ấy đem vào giấc ngủ hồng sắc trứng

- Nghệ thuật điệp từ và điệp cấu trúc (vì lòng yêu Tổ quốc, vì xóm làng thân thuộc, vì bà…): qua đó, nhấn mạnh mục đích chiến đấu vừa cao cả và thiêng liêng nhưng cũng hết sức bình dị, cụ thể

- Tình cảm gia đình, quê hương đã làm sâu sắc thêm tình yêu Tổ quốc

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:

   + Nội dung: Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước

   + Nghệ thuật: thể thơ 5 chữ, điệp ngữ, hình ảnh thơ bình dị, gần gũi…

- Cảm nghĩ của bản thân về tình bà cháu

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Bài thơ Tiếng gà trưa được viết theo thể thơ gì?

A. Tự do B. Đường luật

C. Năm chữ D. Bốn chữ

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 2. Hình ảnh xuyên suốt bài thơ là gì?

A. Tiếng gà trưa B. Qủa trứng hồng

C. Người bà D. Người chiến sĩ

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 3. Tình cảm, cảm xúc được nhân vật trữ tình thể hiện trong bài thơ là tình cảm gì?

A. Nỗi nhớ về tuổi thơ, sự hoài niệm về tuổi thơ B. Tình bà cháu

C. Tình yêu quê hương, đất nước D. Cả 3 ý trên

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 4. Từ “chắt chiu” trong câu “Dành từng quả chắt chiu” có nghĩa gì?

A. Tiết kiệm, dè sẻn B. Giữ gìn, nâng niu

C. Quan tâm, chăm sóc D. Âu yếm, vỗ về

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 5. Từ nào sau đây có thể thay thế cho từ “thân thuộc” trong câu “vì xóm làng thân thuộc”

A. Thân thiết B. Thân tình

C, Thân ái D. Thân thiện

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 6. Trong bài thơ, tác giả dùng mấy từ láy?

A. 2 từ B. 3 từ

C. 4 từ D. 5 từ

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→ Các từ láy được sử dụng trong bài: chắt chiu, sột soạt, thân thuộc

Câu 7. Đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ trên là?

A. Cách diễn đạt tự nhiên với những hình ảnh giản dị chân thực

B. Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc

C. Sử dụng các biện pháp so sánh, nhân hóa có giá trị biểu cảm cao

D. Sử dụng rộng rãi lối liên tưởng, tưởng tượng

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 8. Nội dung của bài thơ là gì?

A. Tiếng gà trưa gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu.

B. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương, đất nước

C. Tình bà cháu sâu nặng, gắn bó.

D. Cả 3 đáp án trên

Hướng dẫn giải:

Đáp án D