Bài thơ: Sau phút chia li

A. Nội dung bài học

Nội dung bài thơ: Sau phút chia li

I. Đôi nét về tác giả Đặng Trần Côn và dịch giả

- Đặng Trần Côn chưa rõ năm sinh, năm mất, quê ở làng Nhân Mục, nay thuộc quận Thanh Xuân, Hà Nội

- Ông sống vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII

- Ngoài sáng tác chính là Chinh phụ ngâm, ông còn sáng tác thơ chữ Hán và viết một số bài phú bằng chữ Hán

- Sau khi ra đời, Chinh phụ ngâm khúc được nhiều người diễn Nôm. Bản diễn Nôm này từng được xem là của Đoàn Thị Điểm (1705-1748), một phụ nữ có tài sắc, người làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, xứ Kinh Bắc, nay là huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên. Tuy nhiên, có ý kiến lại cho là của Phan Huy Ích

II. Đôi nét về tác phẩm Sau phút chia li

1. Hoàn cảnh ra đời

- Chinh phụ ngâm khúc là khúc ngâm về nỗi lòng sầu thương, nhớ nhung của người vợ có chồng ra chiến trận. Cả bản nguyên tác chữ Hán và bản diễn Nôm được dùng đều là kiệt tác trong lịch sử văn học Việt Nam

- Đoạn trích nói về tâm trạng của người vợ ngay sau phút chia li. Nhan đề do người soạn sách đặt

2. Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (4 câu đầu): Nỗi buồn trống trải của lòng người trước cuộc chia li

- Phần 2 (4 câu tiếp): Nỗi buồn xót xa, quyến luyến

- Phần 3 (còn lại): Nỗi sầu trước cảnh vật rộng lớn

3. Giá trị nội dung

Đoạn ngâm khúc cho thấy nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau lúc tiễn chồng ra trận. Nỗi sầu này vừa có ý nghĩa tố cáo chiến tranh phi nghĩa, vừa thể hiện niềm khát kháo hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ

4. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn từ vô cùng điêu luyện

- Sử dụng phép đối lập tài tình

- Sử dụng nhiều hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng

- Sử dụng điệp ngữ

III. Dàn ý phân tích tác phẩm Sau phút chia li

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Đặng Trần Côn và các bản diễn Nôm

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm Chinh phụ ngâm khúc và đoạn trích Sau phút chia li (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Bốn câu thơ đầu

- Chàng, thiếp: cách xưng hô thân mật, gần gũi, thể hiện cuộc sống vợ chồng yên ấm, hạnh phúc

- Sử dụng hình ảnh đối lập:

   + Chàng đi – thiếp về

   + Cõi xa mưa gió – buồng cũ chiếu chăn

⇒ Chàng thì ra nơi chiến trận hiểm nguy, thiếp trở về với tổ ấm hạnh phúc cô đơn, từ đó, nhấn mạnh sự xa cách khắc nghiệt và hiện thực chia li phũ phàng

- Hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng cho sự xa cách: mây biếc, núi xanh kết hợp với các động từ “tuôn”, “trải” làm cho nỗi buồn chia li trở nên da diết, dài rộng đến không cùng

⇒ Bốn câu thơ đầu vẽ nên không gian rộng lớn, vô cùng, vô tận gộ nỗi buồn chia li, nỗi xót xa cô đơn khi hạnh phúc bị chia cắt

2. Bốn câu tiếp theo

- Địa danh: Hàm Dương, Tiêu Tương – tượng trưng cho vị trí xa cách của hai vợ chồng

- Nghệ thuật:

   + Đối lập: chàng ngảnh lại – thiếp trông sang

   + Điệp từ: Hàm Dương, Tiêu Tương

   + Đảo vị trí của hai địa danh

⇒ Nhấn mạnh nỗi sầu xa cách

⇒ Trong bốn câu thơ này, nỗi buồn được tô đậm thêm, nỗi buồn chia li trở thành nỗi sầu muộn

3. Bốn câu thơ còn lại

- Nghệ thuật đối lập:

   + Trông lại – chẳng thấy

   + Chàng – thiếp

- Điệp từ: cùng, thấy, ngàn dâu, ai

- Tính từ chỉ mức độ: xanh xanh, xanh ngắt

- Sử dụng động từ chỉ trạng thái “sầu” và câu hỏi tu từ

⇒ Nỗi buồn biệt lí đã trở thành một nỗi sầu thương nặng trĩu trong tâm hồn người chinh phụ

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích

   + Nội dung: nỗi sầu muộn của người chinh phụ và sự lên án, tố cáo chiến tranh phi nghĩa

   + Nghệ thuật: ngôn từ điêu luyện, nghệ thuật đối lập, sử dụng điệp ngữ…

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Ai là dịch giả của tác phẩm Chinh phụ ngâm khúc

A. Hồ Xuân Hương B. Đoàn Thị Điểm

C. Bà huyện Thanh Quan D. Nguyễn Khuyến

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

→Tương truyền Chinh phụ ngâm khúc do Đoàn Thị Điểm diễn Nôm từ bản chữ Hán của Đặng Trần Côn

Câu 2. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc được viết theo thể thơ nào?.

A. Lục bát B. Song thất lục bát

C. Thất ngôn bát cú D. Ngũ ngôn bát cú

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 3. Nội dung của đoạn trích Sau phút chia ly là gì?

A. Diễn tả cảnh chia tay lưu luyến giữa chinh phu và chinh phụ

B. Diễn tả hình ảnh hào hùng của chinh phu khi gia trận

C. Diễn tả tình cảm thủy chung son sắt của chinh phụ đối với chinh phu

D. Diễn tả nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau khi tiễn người chinh phu ra trận

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 4. Từ màu xanh nào không xuất hiện trong đoạn thơ?

A. Xanh xanh B. Xanh ngắt

C. Xanh biếc D. Núi lam

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 5. Nghệ thuật nổi bật trong việc diễn tả nỗi sầu chia ly của người chinh phụ là?

A. Dùng lối nói đối nghĩa B. Điệp từ ngữ

C. Những hình ảnh có tính ẩn dụ D. Cả 3 đáp án trên

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 6. Nhà thơ Hồ Xuân Hương được mệnh danh là?

A. Thần thơ thánh chữ B. Nữ hoàng thi ca

C. Bà chúa thơ Nôm D. Thi tiên thi thánh

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 7. Bài thơ có thể thơ gần giống với thể thơ của bài thơ nào sau?

A. Côn Sơn ca B. Thiên Trường vãn vọng

C. Tụng giá hoàn kinh sư D. Nam quốc sơn hà

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Thể thơ song thất lục bát gần giống với thể lục bát trong bài Côn Sơn ca

Câu 8. Nghệ thuật nổi bật của đoạn thơ Sau phút chia ly là gì?

A. Điệp ngữ B. Ẩn dụ

C. Chơi chữ D. Nói giảm nói tránh

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 9. Nỗi sầu trong bài thơ có ý nghĩa gì?

A. Tố cáo chiến tranh phi nghĩa

B. Thể hiện khát vọng hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ

C. Cả A và B đều đúng

D. Cả A và B sai

Hướng dẫn giải:

Đáp án C