Sự tích hồ Gươm

A. Nội dung bài học

I. Đôi nét về tác phẩm: Sự tích hồ Gươm

1. Tóm tắt

Thời giặc Minh đô hộ, Lê Lợi dựng cờ tụ nghĩa tại Lam Sơn được Đức Long Quân cho mượn thanh gươm thần giết giặc. Người đánh cá Lê Thận ba lần kéo lưới đều được một lưỡi gươm. Ít lâu sau, Lê Lợi bị giặc đuổi, chạy vào rừng thấy cây gươm nạm ngọc, tra vào lưỡi gươm nhà Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần. Nhờ có gươm thần, nghĩa quân đánh thắng quân xâm lược. Một năm sau, Lê Lợi đi thuyền chơi hồ Tả Vọng, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi gươm thần. Từ đó hồ Tả Vọng đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm.

2. Bố cục (2 phần)

- Phần 1 (từ đầu đến “một tên giặc nào trên đất nước”): Lạc Long Quân cho Lê Lợi và nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc

- Phần 2 (còn lại): Lê Lợi trả gươm

3. Giá trị nội dung

Truyện “Sự tích Hồ Gươm” ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược do Lê Lợi lãnh đạo ở đầu thế kỉ XV. Truyện cũng nhằm giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, đồng thời thể hiện khát vọng hòa bình dân tộc

4. Giá trị nghệ thuật

Sử dụng nhiều chi tiết tưởng tượng, kì ảo, giàu ý nghĩa

II. Phân tích văn bản Sự tích hồ Gươm

I. Mở bài

- Giới thiệu về thể loại truyền thuyết (khái niệm truyền thuyết, khái quát đặc trưng thể loại truyền thuyết…)

- Giới thiệu về truyền thuyết “Sự tích Hồ Gươm” (tóm tắt văn bản, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Lạc Long Quân cho Lê Lợi và nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc

- Hoàn cảnh:

   + Giặc Minh đô hộ nước ta, làm nhiều điều bạo ngược, coi dân ta như cỏ rác

   + Nghĩa quân Lam Sơn thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua

→ Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần

- Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm:

   + Lê Lợi: chủ tướng, nhặt được chuôi gươm ở trên ngọn cây đa trong một khu rừng

   + Lê Thận: người dân đánh cá, nhặt được lưỡi gươm

→ Trên lưỡi gươm có hai chữ “Thuận Thiên” nghĩa là theo ý Trời, qua đó khẳng đinh tính chất chính nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn. Đồng thời, việc Lê Lợi nhặt được chuôi gươm và Lê Thận nhặt được lưỡi gươm cho chúng ta thấy đây là cuộc khởi nghĩa mang tính chất toàn dân

- Kết quả:

   + Nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng

   + Họ xông xáo đi tìm giặc chứ không phải trốn tránh như trước

   + Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, đến lúc không còn bóng giặc nào trên đất nước nữa

2. Lê Lợi trả gươm

- Thời gian: một năm sau khi đuổi giặc Minh

- Địa điểm: hồ Tả Vọng

- Nhân vật đòi gươm: Rùa Vàng – sứ giả của Đức Long Quân

- Hoàn cảnh đất nước:

   + Đất nước ta đã đánh tan giặc Minh xâm lược

   + Chủ tướng Lê Lợi lên ngôi vua

→ Ca ngợi tính chất toàn dân, chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa. Đồng thời, lí giải tên gọi hồ Hoàn Kiếm hay Hồ Gươm hiện nay

III. Kết bài

Khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản

   + Nội dung: ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược do Lê Lợi lãnh đạo ở đầu thế kỉ XV và giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, đồng thời thể hiện khát vọng hòa bình dân tộc

   + Nghệ thuật: sử dụng chi tiết tưởng tượng kì ảo…

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Truyền thuyết hồ Gươm ra đời trong thời điểm lịch sử nào?

A. Trước khi quân Minh sang xâm lược nước ta (1407)

B. Trong thời kì kháng chiến chống giặc Minh (1407- 1427)

C. Sau khi chiến thắng quân Minh xâm lược của nghĩa quân Lam Sơn

D. Sau khi Lê Lợi dời đô từ Tây Đô về kinh thành Thăng Long

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 2. Truyền thuyết Sự tích hồ Gươm ra đời trong mối quan hệ với di tích lịch sử nào của nước ta

A. Thanh nhà Hồ ( thành Tây Giai, Tây Đô) ở Thanh Hóa

B. Lam Kinh (Thọ Xuân, Thanh Hóa) , nơi dựng nghiệp, nơi yên nghỉ của Lê Lợi

C. Hồ Gươm ở kinh thành Thăng Long xưa (Hà Nội ngày nay)

D. Tháp Bút bên Hồ Gươm ở kinh thành Thăng Long (Hà Nội)

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 3. Tại sao chúng ta khẳng định Sự tích Hồ Gươm là truyền thuyết?

A. Ghi chép hiện thực lịch sử cuộc kháng chiến chống quân Minh

B. Kể về hoạt động của Lê Lợi và nghĩa quân trong quá trình khởi nghĩa

C. Câu chuyện lịch sử về Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa chống quân Minh được kể bằng trí tưởng tượng, bằng sự sáng tạo lại hiện thực lịch sử

D. Câu chuyện được sáng tạo nhờ trí tưởng tượng của tác giả.

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 4. Ai là người cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần?

A. Long Vương B. Long Quân

C. Âu Cơ D. Là một nhân vật khác

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 5. Sự tích Hồ Gươm được gắn với sự kiện lịch sử nào?

A. Lê Thận vớt được lưỡi gươm

B. Lê Lợi thấy lưỡi gươm trên cây cổ thụ

C. Lê Lợi có báu vật là gươm thần

D. Cuộc kháng chiến chống quân Minh gian khổ nhưng thắng lợi vẻ vang của nghĩa quân Lam Sơn

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 6. Tại sao ban đầu nghĩa quân Lam Sơn lại nhiều lần bị thua

A. Chưa có gươm thần B. Đức Long Quân chưa phù hộ

C. Trời chưa phó thác trách nhiệm cho Lê Lợi D. Thế và lực của nghĩa quân còn non yếu

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 7. Chi tiết Lê Lợi nhận lưỡi gươm và chuôi gươm từ hai hoàn cảnh khác nhau có ý nghĩa:

A. Tăng thêm độ dài của truyện kể B. Thêm tình tiết cho câu chuyện

C. Trời chưa phó thác trách nhiệm cho Lê Lợi D. Thế và lực của nghĩa quân còn non yếu

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

→ Lúc bấy giờ thế và lực của nghĩa quân còn yếu

Câu 8. Con vật nào thay Long Quân nhận lại gươm thần?

A. Rùa thần B. Mãng xà

C. Đại bàng D. Rồng

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 9. Lê Lợi trả gươm cho Long Quân ở đâu?

A. hồ Tả Vọng B. Hồ Tây

C. Hồ con Rùa D. Không rõ

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 10. Lạc Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì?

A. Thể hiện tinh thần đoàn kết dân tộc của cuộc kháng chiến

B. Thể hiện sự vất vả của Lê Lợi trong việc tìm vũ khí chiến đấu

C. Đề cao sự phát triển nhanh chóng, chiến thắng của cuộc kháng chiến

D. Đề cao vai trò của những người có công giúp Lê Lợi chiến thắng

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

→ Thể hiện sự phù trợ của thần trong cuộc chiến bảo vệ độc lập

Câu 11. Gươm thần Long Quân cho mượn tượng trưng cho điều gì?

A. Sức mạnh của thần linh B. Sức mạnh của Lê Lợi, nghĩa quân

C. Sức mạnh của vũ khí hiệu nghiệm D. Sức mạnh của sự đoàn kết nhân dân

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 12. Lê Lợi mượn gươm ở Thanh Hóa nhưng trả gươm ở Thăng Long

A. Vì rùa Vàng đòi gươm khi Lê Lợi đang cưỡi thuyền rồng

B. Đất nước hòa bình, nhà vua còn nhiều việc phải làm

C. Đất nước hòa bình nên nhà vua có nhiều việc phải làm

D. Thể hiện tư tưởng hòa bình của toàn dân trên khắp mọi miền đất nước

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 13. Đặc điểm nổi bật của truyền thuyết là?

A. Mang dấu hiệu của hiện thực lịch sử B. Có những chi tiết hoang đường

C. Có yếu tố kì ảo D. Sự kiện, nhân vật lịch sử gắn chặt với yếu tố kì ảo

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

→ Đặc điểm nổi bật của truyền thuyết là sự kiện, lịch sử gắn với các yếu tố kì ảo