Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Lý thuyết về Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
I. Lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố
1. Tình hình thế giới
- Đầu tháng 8/1845, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc.
- Ở châu Âu, Đức đầu hàng đồng minh không điều kiện (5/1945).
- Ở châu Á, Nhật đầu hàng động minh không điều kiện (8/1945).
2. Tình hình trong nước
- Ngay khi nghe tin sắp Nhật đầu hàng, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ra Quân lệnh số 1 kêu gọi nhân dân nổi dậy.
- Hội nghị toàn quốc của Đảng được họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) từ ngày 14 đến 15/8/1945 đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Đại hội quốc dân Tân Trào được tổ chức (16/8) nhất trí tán thành Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm chủ tịch.
- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư đến đồng bào kêu gọi Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
- Chiều 16/8, thị xã Thái Nguyên được giải phóng, mở đường về Hà Nội.
II. Diễn biến chính của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám
1. Giành chính quyền ở Hà Nội
- Diễn biến:
- Ở Hà Nội không khí cách mạng sục sôi, Việt Minh hoạt động khắp thành phố.
- Sáng ngày 19/8, cả Hà Nội tràn ngập khí thế cách mạng, đồng bào rầm rập kéo đến quảng trường Nhà hát lớn dự cuộc mít tinh do Mặt trận Việt Minh tổ chức. Bài hát Tiến quân ca lần đầu vang lên.
- Cuộc mít tinh nhanh chóng chuyển thành biểu tình, chia ra nhiều đoàn đi chiếm các công sở của chính quyền bù nhìn.
- Kết quả: Trước khí thế của cuộc khởi nghĩa, quân Nhật không dám chống lại. Cuộc khởi nghĩa hoàn toàn thắng lợi ở Hà Nội.
- Ý nghĩa:
- Cổ vũ mạnh mẽ phong trào Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Làm cho quân Nhật hoang mang, dao động.
2. Giành chính quyền trong cả nước
- Từ ngày 14 đến ngày 18/8/1945, nhiều xã huyện một số tỉnh đã giành chính quyền sớm nhất trong cả nước, đó là Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam.
- Ngày 30/8/1945, vua Bảo Đại thoái vị
- Trong vòng 15 ngày (từ 14 đến 28), cuộc Tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi trong cả nước.
- Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
III. Ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thành công của Cách mạng tháng Tám
1. Ý nghĩa lịch sử
- Đối với Việt Nam:
- Phá tan 2 tầng xiềng xích nô lệ thực dân Pháp và phát xít Nhật, lật nhào chế độ chuyên chế tồn tại gầm 1000 năm.
- Đưa Việt Nam từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập dưới chế độ Dân chủ Cộng hòa, đưa nhân dân từ nô lệ thành người độc lập, tự do.
- Mở ra kỉ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam – kỉ nguyên độc lập, tự do.
- Đối với thế giới: Cổ vũ mạnh mẽ tinh thần đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa và nửa thuộc địa trên thế giới.
2. Nguyên nhân thắng lợi
- Nguyên nhân chủ quan:
- Có sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với đường lối đúng đắn, sáng tạo.
- Dân tộc Việt Nam có truyền thống yêu nước sâu sắc, đấu tranh kiên cường cho độc lập tự do nên khi có ĐCS Đông Dương và Mặt trận Việt Minh phất cao ngọn cờ cứu nước thì mọi người hăng hái hưởng ứng.
- Có khối liên minh công - nông vững chắc, tập hợp được mọi lực lượng yêu nước trong một mặt trận dân tộc thống nhất.
- Có quá trình chuẩn bị lâu dài (1930 – 1945), qua các phong trào cách mạng đã rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm.
- Nguyên nhân khách quan: Thắng lợi của quân Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai đã cổ vũ và tạo điều kiện để nhân dân Việt Nam giành chính quyền.
Bài tập tự luyện có đáp án
Câu 1: Nội dung nào dưới đây không phải là nguyên nhân dẫn tới thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam?
- A
- B
- C
- D
Cách mạng tháng Tám thành công là do các nguyên nhân sau :
- Truyền thống yêu nước, đấu tranh bất khuất của dân tộc được phát huy khi Đảng Cộng sản Đông Dương phất cao ngọn cờ cứu nước, cứu nhà.
- Có đường lối, phương pháp đấu tranh đúng đắn, có sự chuẩn bị chu đáo về lực lượng
- Tranh thủ được hoàn cảnh quốc tế thuận lợi: Quân Đồng minh đã đánh bại phát xít Đức, Nhật trong chiến tranh thế giới thứ hai.
=> Như vậy, nhận xét "Nhận được sự giúp đỡ, ủng hộ to lớn từ các nước tư bản phát triển" là không đúng.
Câu 2: "Lúc này thời cơ thuận lợi đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập" là câu nói nổi tiếng của nhân vật lịch sử nào ?
- A
- B
- C
- D
Trong bối cảnh những điều kiện thuận lợi cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền của nhân dân Việt Nam đã đến, Hồ Chí Minh trong lúc đang ốm nặng đã căn dặn với trung ương Đảng : "Lúc này thời cơ thuận lợi đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập"
Câu 3: Bài "Tiến quân ca" - sau này trở thành Quốc của nước ta - lần đầu tiên được vang lên trong sự kiện nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 93, sáng 19 – 8 – 1945, cả Hà Nội tràn ngập khí thế cách mạng. Đồng bào rầm rập kéo đến Nhà hát lớn dự cuộc mít tinh do Việt Minh tổ chức. Tại đây lần đầu tiên bài hát Tiến quân ca được vang lên.
Câu 4: Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945 không thông qua vấn đề nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào (Tuyên Quang). Đại hội đã tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh và cử ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
Phương án "Thông qua kế hoạch toàn dân Tổng khởi nghĩa" là nội dung của Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Sơn Dương – Tuyên Quang) từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945.
Câu 5: Trong cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, bốn tỉnh giành được chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước là
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 94, bốn tỉnh giành được chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước là Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam.
Câu 6: Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương (từ ngày 14 đến 15 – 8 – 1945) đã quyết định Tổng khởi nghĩa, giành lấy chính quyền vào thời điểm nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 92, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trào từ ngày 14 đến 15 – 8 – 1945 đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước giành lấy chính quyền trước khi quân Đồng minh vào.
Câu 7: Sự kiện nào đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chế độ phong kiến Việt Nam ?
- A
- B
- C
- D
Từ khi triều đình nhà Nguyễn đầu hàng Pháp năm 1884, tuy chỉ tồn tại như chính phủ bù nhìn nhưng thực tế ở nước ta vẫn tồn tại một triều đình phong kiến. Đến cuối tháng 8 – 1945, Bảo Đại - vị vua cuối cùng của triều đại phong kiến Việt Nam tuyên bố thoái vị, chính thức đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của triều đại phong kiến Việt Nam.
Câu 8: Sau khi trở về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, lãnh tụ Hồ Chí Minh lần đầu tiên ra mắt quốc dân đại biểu trong sự kiện nào?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 92, Đại hội Quốc dân được tiến hành ở Tân Trào (16/8) gồm đại biểu ba xứ thuộc đủ các giới, các đoàn thể, các dân tộc, tiêu biểu cho ý chí và nguyện vọng của toàn dân. Lần đầu tiên, lãnh tụ Hồ Chí Minh ra mắt các đại biểu của quốc dân.
Câu 9: Đảng Cộng sản Đông Dương đã phát động Lệnh Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cả nước trong hoàn cảnh thế giới như thế nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 92, ngay khi nghe tin Chính phủ Nhật đầu hàng, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ra Quân lệnh số 1 kêu gọi toàn dân nổi dậy. Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trào từ ngày 14 đến 15 – 8 – 1945 đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước giành lấy chính quyền trước khi quân Đồng minh vào.
Câu 10: Nội dung cơ bản của Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tuyên Quang từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945 là gì ?
- A
- B
- C
- D
Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trào- Tuyên Quang từ ngày 14 đến 15-8-1945 đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước, giành lấy chính quyền trước khi quân Đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật.
Câu 11: 10 chính sách của Mặt trận Việt Minh được thông qua trong sự kiện nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 92, Đại học Quốc dân được tiến hành ở Tân Trào (16-8) gồm đủ đại biểu ba xứ thuộc đủ các giới, các đoàn thể, các dân tộc, tiêu biểu cho ý chí và nguyện vọng của toàn dân. Đại hội đã nhất trí tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của mặt trận Việt Minh, lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam (tức Chính phủ Lâm thời sau này) do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
Câu 12: Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi ở Hà Nội vào thời gian nào?
- A
- B
- C
- D
Ngày 19/8/1945, Tổng khởi nghĩa tháng Tám giành thắng lợi ở Hà Nội.
Câu 13: Ngay khi nhận được tin chính phủ Nhật đầu hàng, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh đã
- A
- B
- C
- D
Ngay từ ngày 13-8-1945, khi nhận được tin Chính phủ Nhật đầu hàng, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh lập tức thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc và Uỷ ban đã ra bản Quân lệnh số 1 kêu gọi toàn dân nổi dậy.
Câu 14: Ngày 2-9-1945, ở Việt Nam đã diễn ra sự kiện nào dưới đây?
- A
- B
- C
- D
Ngày 2-9-1945, tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước cuộc mít tinh lớn của hàng vạn nhân dân Thủ đô và các vùng lân cận, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập, trịnh trọng tuyên bố với toàn thể quốc dân và thế giới: nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập.
Câu 15: Nội dung nào dưới đây không phải là ý nghĩa của Cách mạng tháng Tám năm 1945 đối với Việt Nam?
- A
- B
- C
- D
Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam chỉ lật đổ nền thống trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật nhưng chưa buộc được Pháp công nhận các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam là độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.
Pháp công nhận các quyền dân tộc cơ bản của nhân dân Việt Nam khi kí Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương.
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới