Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954-1965)

Bài sau

4.6/5

Tác giả: Thầy Tùng

Đăng ngày: 19 Aug 2022

Lưu về Facebook:

Hình minh họa Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954-1965)

MỤC LỤC

Lý thuyết

Bài tập

Lý thuyết về Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954-1965)

I. Tình hình và nhiệm vụ cách mạng nước ta sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương

1. Tình hình

Sau Hiệp định Giơnevơ về Đông Dương, Việt Nam tạm thời bị chia cắt làm hai miền:

- Miền Bắc:

Ngày 10/10/1954, quân ta tiến vào tiếp quản Hà Nội.
Ngày 1/1/1955, Trung ương Đảng, chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra mắt nhân dân Thủ đô.
Tháng 5/1955, toán lính Pháp cuối cùng rút khỏi Cát Bà, miền Bắc hoàn toàn giải phóng.

- Miền Nam:

Tháng 5/1956, Pháp rút khỏi miền Nam.
Mĩ dựng lên chính quyền Ngô Đình Diệm, thực hiện âm mưu chia cắt Việt Nam, biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mĩ ở Đông Dương và Đông Nam Á.

2. Nhiệm vụ

- Miền Bắc: khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh; tiến lên CNXH.

- Miền Nam: tiếp tục tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện hòa bình, thống nhất đất nước.

- Cả nước: đấu tranh chống đế quốc Mĩ và tay sai, giải phóng miền Nam, thực hiện hòa bình, thống nhất nước nhà, tạo điều kiện để cả nước đi lên CNXH.

II. Miền Bắc hoàn thành cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, cải tạo quan hệ sản xuất (1954 - 1960)

1. Hoàn thành cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh (1954 - 1957)

a) Hoàn thành cải cách ruộng đất

- Chủ trương: Căn cứ vào hoàn cảnh thực tế ở miền Bắc và yêu cầu về quyền lợi kinh tế, chính trị của nông dân, củng cố khối liên minh công - nông và mặt trận dân tộc thống nhất, Đảng và Chính phủ quyết định “Đẩy mạnh phát động quần chúng thực hiện cải cách ruộng đất”.

- Quá trình thực hiện: từ tháng 4/1953 đến đầu năm 1956, miền Bắc tiến hành 5 đợt cải cách ruộng đất và nhiều đợt giảm tô.

- Kết quả: Tịch thu, trưng thu, trưng mua khoảng 81 vạn ha ruộng đất, 10 vạn trâu bò và 1,8 triệu nông cụ từ tay giai cấp địa chủ chia cho 2 triệu hộ nông dân.

- Ý nghĩa:

Khẩu hiệu “người cày có ruộng đã trở thành hiện thực”
Bộ mặt nông thôn Miền Bắc có nhiều thay đổi cơ bản, giai cấp địa chủ phong kiến bị đánh đổ, giai cấp nông dân được giải phóng, khối liên minh công – nông được củng cố.
Góp phần tích cực vào thực hiện nhiệm vụ khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh.

b) Khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh

2. Cải tạo quan hệ sản xuất, bước đầu phát triển kinh tế - xã hội (1958 - 1960)

III. Miền Nam đấu tranh chống chế độ Mĩ - Diệm, giữ gìn và phát triển lực lượng cách mạng, tiến tới “Đồng khởi” (1954 - 1960)

1. Đấu tranh chống chế độ Mĩ - Diệm, giữ gìn và phát triển lực lượng cách mạng (1954 - 1959)

2. Phong trào “Đồng khởi” (1959 - 1960)

a) Hoàn cảnh

Tháng 5/1957, Ngô Đình Diệm ban hành đạo luật đặt cộng sản ngoài vòng pháp luật (Luật 10/59), công khai chém giết, làm cho hàng vạn cán bộ, đảng viên bị giết hại, hàng chục vạn đồng bào yêu nước bị tù đày.

=> Cần có một biện pháp quyết liệt để đưa cách mạng vượt qua khó khăn, thử thách.

b) Chủ trương của Đảng

Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15 (1/1959):

- Để nhân dân miền Nam sử dụng bạo lực cách mạng đánh đổ chính quyền Mĩ - Diệm.

- Phương hướng của cách mạng miền Nam: khởi nghĩa giành chính quyền bằng đấu tranh chính trị là chủ yếu, kết hợp với đấu tranh vũ trang đánh đổ Mĩ - Diệm.

c) Diễn biến chính

- Phong trào lẻ tẻ: Vĩnh Thạnh (Bình Định), Bác Ái (Ninh Thuận), Trà Bồng (Quảng Ngãi) năm 1959.

- Cao trào cách mạng: Đầu năm 1960 bùng nổ ra ở Bến Tre, sau đó lan khắp Nam Bộ, Tây Nguyên và một số nơi ở miền Trung Trung Bộ.

d) Kết quả, ý nghĩa

- Giáng đòn nặng nề vào chính sách thực dân mới của Mĩ, làm lung lay tận gốc chính quyền Ngô Đình Diệm.

- Đánh dấu bước phát triển của cách mạng miền Nam: chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.

- Tháng 12/1960, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời.

IV. Miền Bắc xây dựng bước đầu cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội (1961 - 1965)

1. Đại hội đại biểu lần thứ III của Đảng (9/1960)

a. Bối cảnh

Tháng 9/1960, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng được triệu tập tại Hà Nội.

b. Nội dung

- Đề ra nhiệm vụ chiến lược của cách mạng cả nước và của cách mạng từng miền:

Miền Bắc tiến hành cách mạng XHCN.
Miền Nam đẩy mạnh cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà.
Cả nước: hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trên phạm vi cả nước, thực hiện hòa bình, thống nhất đất nước.

- Xác định vị trí, vai trò và mối quan hệ giữa cách mạng hai miền Bắc - Nam:

Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc có vai trò quyết định nhất đối với sự phát triển của cách mạng cả nước.
Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam có vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp giải phóng miền Nam.
Cách mạng hai miền có mối quan hệ mật thiết, gắn bó và tác động lẫn nhau.

- Thông qua Báo cáo chính trị, Báo cáo sửa đổi Điều lệ Đảng và thông qua kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 - 1965).

- Bầu Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Bộ Chính trị.

c. Ý nghĩa

Đánh dấu bước phát triển mới của cách mạng Việt Nam, bước trưởng thành của Đảng trong quá trình lãnh đạo cách mạng.

2. Miền Bắc thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 - 1965)

a. Kế hoạch nhà nước 5 năm (1961 - 1965)

- Nhiệm vụ cơ bản:

Ra sức phát triển công nghiệp và nông nghiệp.
Tiếp tục cải tạo chủ nghĩa xã hội; củng cố và tăng cường thành phần kinh tế quốc doanh.
Cải thiện một bước đời sống vật chất – tinh thần của nhân dân lao động.
Tăng cường trật tự và an ninh xã hội.

- Thành tựu:

* Công nghiệp:

Được nhà nước ưu tiên đầu tư vốn để phát triển.
Công nghiệp nặng có bước phát triển mạnh mẽ: nhiều nhà máy, xí nghiệp được xây dựng và đi vào hoạt động: khu gang thép Thái Nguyên, các nhà máy nhiệt điện Uông Bí, thủy điện Thác Bà,...
Công nghiệp nhẹ, có các khu công nghiệp Việt Trì, Thượng Đỉnh (Hà Nội), các nhà máy đường Vạn Điếm, sứ Hải Dương, pin Văn Điển,...
Công nghiệp quốc doanh chiếm tỉ trọng 93,1 % trong tổng giá trị sản lượng công nghiệp toàn miền Bắc, giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân,...

* Nông nghiệp:

Nhiều nông trường, lâm trường quốc doanh được xây dựng.
Trên 90% hộ nông dân vào hợp tác xã, trong đó 50% hộ vào hợp tác xã bậc cao.
Diện tích canh tác được mở rộng, năng suất lao động tăng nhanh.

* Thương nghiệp quốc doanh được Nhà nước ưu tiên phát triển nên đã chiếm lĩnh được thị trường.

* Giao thông vận tải: mạng lưới đường bộ, đường sắt, đường sông, đường biển được xây dựng, củng cố, hoàn thiện, đã phục vụ đắc lực cho yêu cầu giao lưu kinh tế và củng cố quốc phòng.

* Văn hoá, giáo dục, y tế:

Vấn đề văn hóa - tư tưởng, xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa được đặc biệt coi trọng.
Giáo dục: so với năm học 1960 - 1961, số học sinh phổ thông năm học 1964 - 1965 tăng từ 1,9 triệu lên 2,7 triệu, số sinh viên đại học tăng từ 17000 lên 27000.
Ngành y tế mở rộng mạng lưới đến tận huyện, xã.

- Ý nghĩa: Làm thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội, giúp Miền Bắc vững mạnh, tạo điều kiện để củng cố an ninh quốc phòng và thực hiện tốt nghĩa vụ hậu phương, chi viện cho tiền tuyến Miền Nam.

b) Miền Bắc làm nghĩa vụ hậu phương

- Trong 5 năm ( 1961 - 1965), khối lượng lớn vũ khí, đạn dược, thuốc men,... từ miền Bắc được chuyển vào chiến trường miền Nam; nhiều đơn vị vũ trang, nhiều cán bộ quân sự, chính trị, văn hóa, giáo dục, y tế được huấn luyện đưa vào chiến trường tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, xây dựng vùng giải phóng.

V. Miền Nam chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mĩ (1961 - 1965)

1. Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ

- Lí do thực hiện: Hình thức thống trị bằng chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm thất bại.

- Bản chất: Là hình thức chiến tranh xâm lược thực dân mới của Mĩ, được tiến hành bằng quân đội Sài Gòn, do “cố vấn” Mĩ chỉ huy, dựa vào vũ khí, phương tiện chiến tranh của Mĩ.

- Âm mưu: “Dùng người Việt đánh người Việt”.

- Thủ đoạn:

* Kế hoạch Xtalây - Taylo: bình định miền Nam trong vòng 18 tháng:

Đưa vào Miền Nam nhiều cố vấn quân sự, tăng cường lực lượng và trang bị cho quân đội Sài Gòn nhiều phương tiện chiến tranh hiện đại; thành lập Bộ chỉ huy quân sự Mĩ ở miền Nam.
Dồn dân lập “ấp chiến lược” (xương sống của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt).
Sử dụng các chiến thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận”.
Mở các cuộc hành quân càn quét, tiêu diệt lực lượng cách mạng miền Nam.
Tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc.

* Kế hoạch Giônxơn - Mác Namara: bình định miền Nam có trọng điểm trong 2 năm.

2. Miền Nam chiến đấu chống “Chiến tranh đặc biệt”

- Mặt trận chống phá bình định:

Với quyết tâm “Một tấc không đi, một li không rời”, nhân dân miền Nam kiên quyết bám đất, giữ làng, phá thế kìm kẹp của địch.
Năm 1965, địch chỉ còn kiểm soát 2200 ấp. “Ấp chiến lược”-xương sống của “Chiến tranh đặc biệt” bị phá sản về cơ bản.

- Mặt trận chính trị: Nổi bật là cuộc đấu tranh của các tín đồ Phật giáo, “đội quân tóc dài” chống lại sự đàn áp của chính quyền Diệm.

- Mặt trận quân sự:

Chiến thắng Ấp Bắc (Mĩ Tho, 2/1/1963) mở ra khả năng đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” và dấy lên phong trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” trên toàn miền Nam.
Chiến thắng Bình Giã (Bà Rịa, 2/12/1964) làm phá sản về cơ bản “Chiến tranh đặc biệt”.
Chiến thắng An Lão, Ba Gia, Đồng Xoài,… làm phá sản hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”.

Bài sau