BÀI 27: VAI TRÒ, ĐẶC ĐIỂM, CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN, PHÂN BỐ NÔNG NGHIỆP. MỘT SỐ HÌNH THỨC TỔ CHỨC LÃNH THỔ NÔNG NGHIỆP
I. Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp
1. Vai trò
- Cung cấp lương thực, thực phẩm cho con người.
- Nguyên liệu cho các ngành công nghiệp.
- Nguồn hàng có giá trị xuất khẩu, thu ngoại tệ.
2. Đặc điểm
a) Đất trồng là tư liệu sản xuất chủ yếu và không thể thay thế
- Đặc điểm quan trọng phân biệt nông nghiệp với công nghiệp.
- Cần phải duy trì và nâng cao độ phì cho đất, sử dụng hợp lí, tiết kiệm.
b) Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là cây trồng, vật nuôi
- Sinh trưởng và phát triển theo quy luật sinh học và chịu tác động lớn của quy luật tự nhiên.
- Cần phải hiểu biết và tôn trọng quy luật sinh học.
c) Sản xuất nông nghiệp có tính mùa vụ
- Thời gian sinh trưởng và phát triển dài thông qua các giai đoạn kế tiếp nhau.
- Cần phải xây dựng cơ cấu hợp lí, đa dạng hóa sản xuất,…
d) Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên
- Đối tượng lao động của nông nghiệp là cây trồng, vật nuôi.
- Các yếu tố tự nhiên có mối quan hệ gắn kết chặt chẽ với nhau và cùng tác động đến sự phát triển, sinh trưởng của cây trồng, vật nuôi.
e) Trong nền kinh tế hiện đại, nông nghiệp trở thành ngành sản xuất hàng hóa
II. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển và phân bố nông nghiệp
- Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển và phân bố nông nghiệp.
- Ví dụ:
+ Đất: Ảnh hưởng đến quy mô, cơ cấu, năng xuất, phân bố cây trồng vật nuôi.
+ Khí hậu, nước: Ảnh hưởng đến thời vụ, cơ cấu, khả năng xen canh tăng vụ, mức ổn định của sản xuất nông nghiệp.
+ Tiến bộ khoa học kĩ thuật: Ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, sản lượng.
+ Thị trường tiêu thụ: Ảnh hưởng đến giá cả, điều tiết sản xuất, hướng chuyên môn hóa.
III. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp
- Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp: trang trại, thể tổng hợp nông nghiệp, vùng nông nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình,…
- Vai trò: Tạo những tiền đề cần thiết nhằm sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hôi.
1. Trang trại
- Điều kiện hình thành: Hình thành và phát triển trong thời kì công nghiệp hóa thay thế kinh tế tiểu nông.
- Mục đích: Sản xuất hàng hóa.
- Cách tổ chức quản lí: chuyên môn hóa, thâm canh, ứng dụng KHKT, thuê nhân công lao động.
2. Thể tổng hợp nông nghiệp (thuộc chương trình giảm tải)
3. Vùng nông nghiệp
- Khái niệm: Là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ nông nghiệp.
- Đặc điểm:
+ Là lãnh thổ nông nghiệp tương đối đồng nhất về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội.
+ Phân bố hợp lí cây trồng vật nuôi, hình thành vùng chuyên môn hóa nông nghiệp.
- Ở Việt Nam có 3 vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn: Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Vùng nông nghiệp là hình thức cao nhất, là lãnh thổ nông nghiệp tương đối đồng nhất về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội.
Biểu hiện của nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa là hình thành và phát triển các vùng chuyên môn hóa.
Số lượng lao động hoạt động trong nông nghiệp trên thế giới hiện nay khoảng 40%.
Vùng nông nghiệp là hình thức cao nhất, là lãnh thổ nông nghiệp tương đối đồng nhất về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội nhằm phân bố hợp lí cây trồng vật nuôi, hình thành vùng chuyên môn hóa nông nghiệp.
Hình thức canh tác nông nghiệp thâm canh là hình thức canh tác thể hiện một nền nông nghiệp hiện đại và phát triển.
Ở các nước phát triển phần lớn nông phẩm cung cấp cho xã hội được sản xuất từ các trang trại.
Hình thức chăn nuôi gia cầm phổ biến nhất hiện nay là tập trung công nghiệp.
Vai trò quan trọng nhất của ngành sản xuất nông nghiệp là cung cấp lương thực thực phẩm cho con người.
Hiện nay nước ta có 7 vùng nông nghiệp, đó là Trung du miền núi Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.
Đất trồng là tư liệu sản xuất chủ yếu và không thể thay thế.
Biểu hiện của nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa là hình thành và phát triển các vùng chuyên môn hóa. Phát triển nông nghiệp trở thành ngành sản xuất hàng hóa, góp phần tạo ra khối lượng nông sản lớn và có chất lượng $\Rightarrow1$ đảm bảo nguồn nguyên liệu cho các ngành công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm, sản xuất hàng tiêu dùng, nâng cao giá trị nông sản.
Sản xuất nông nghiệp mang tính mùa vụ là đặc điểm điển hình của sản xuất nông nghiệp, nhất là trong trồng trọt.
Điểm khác nhau cơ bản dễ nhận thấy nhất về chăn nuôi giữa các nước phát triển và đang phát triển là tỉ trọng trong cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp (các nước phát triển có tỉ trọng trong cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp rất thấp trong khi các nước đang phát triển có tỉ trọng trong cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp lại rất cao).
Nông nghiệp hiểu theo nghĩa rộng bao gồm nông – lâm – ngư nghiệp, có vai trò:
- Cung cấp lương thực, thực phẩm.
- Nguyên liệu cho các ngành công nghiệp.
- Nguồn hàng xuất khẩu, thu ngoại tệ.
$\Rightarrow1$ Loại trừ đáp án A, B, D (Các ý A, B, D là vai trò của ngành công nghiệp).
Trong giai đoạn hiện nay, các hợp tác xã hoạt động phù hợp có hiệu quả thường là hợp tác xã tín dụng, hợp tác xã chế biến và tiêu thụ nông sản, hợp tác xã dịch vụ, kĩ thuật.
Đặc điểm của ngành nông nghiệp là: Cây trồng, vật nuôi là đối tượng lao động; Đất trồng là tư liệu sản xuất chủ yếu; Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc chặt chẽ vào điều kiện tự nhiên và Sản xuất có tính thời vụ.
Vùng nông nghiệp là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ nông nghiệp.
Ở nước ta, các nông trường quốc doanh được thành lập chủ yếu ở các vùng trung du, cao nguyên, các vùng đất mới khai khẩn.
Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là các cây trồng và vật nuôi.
Nông nghiệp theo nghĩa rộng bao gồm nông – lâm – ngư nghiệp.
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới