Tập hợp các số hữu tỉ

Tập hợp các số hữu tỉ

4.2/5

Tác giả: Thầy Tùng

Đăng ngày: 20 Aug 2022

Lưu về Facebook:
Hình minh họa Tập hợp các số hữu tỉ

Lý thuyết về Tập hợp các số hữu tỉ

1. Khái niệm số hữu tỉ

Số hữu tỉ là số có thể viết dưới dạng $\dfrac{a}{b}$ với $a,b\in \mathbb{Z},b\ne 0$ và được kí hiệu là $\mathbb{Q}$.

2. Biểu diễn số hữu tỉ trên trục số

Cách biểu diễn số hữu tỉ $\dfrac{a}{b}\left( a,b\in {{Z}^{+}},b\ne 0 \right)$ như sau: 

+ Chia đoạn có độ dài 1 đơn vị thành $b$ phần bằng nhau, lấy một đoạn làm đơn vị mới thì điểm biểu diễn số hữu tỉ $\dfrac{a}{b}$ cách gốc 0  $a$ đơn vị mới.

- Với số hữu tỉ $\dfrac{a}{b}$ có tử số và mẫu số trái dấu ta biểu diễn tương tự nhưng chia đoạn 1 đơn vị bên trái gốc 0.

- Với số hữu tỉ $\dfrac{a}{b}$ có tử số và mẫu số trái dấu ta biểu diễn tương tự nhưng chia đoạn 1 đơn vị bên trái gốc 0.

3. So sánh số hữu tỉ

Để so sánh hai số hữu tỉ $x,y$  ta làm như sau:
– Viết $x,y$ dưới dạng phân số cùng mẫu dương $x=\dfrac{a}{m};y=\dfrac{b}{m}(m>0)$

– So sánh các tử là số nguyên $a$ và $b$

Nếu $a>b$ thì $x>y$
Nếu $a=b$ thì $x=y$
Nếu $a< b$ thì $x< y$

4. Chú ý

– Số hữu tỉ lớn hơn 0 gọi là số hữu tỉ dương.
– Số hữu tỉ nhỏ hơn 0 gọi là số hữu tỉ âm.
– Số 0 không là số hữu tỉ dương, cũng không là số hữu tỉ âm.

Bài tập tự luyện có đáp án

Câu 1: Có bao nhiêu cặp số nguyên $ x,\text{ }y $ thỏa mãn $ \dfrac{x}{2}=\dfrac{3}{y} $ là

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

$ \dfrac{x}{2}=\dfrac{3}{y}\Rightarrow xy=6\Rightarrow \left( x,\,y \right) $ là các ước số nguyên cùng dấu của 6.

$ \left( x;y \right)=\left\{ \left( 2;3 \right);\left( 3;2 \right);\left( 1;6 \right);\left( 6;1 \right);\left( -2;-3 \right);\left( -3;-2 \right);\left( -1;-6 \right);\left( -6;-1 \right) \right\} $ .

Câu 2: Số hữu tỉ thỏa mãn lớn hơn $ -\dfrac{1}{4} $ và nhỏ hơn $ \dfrac{3}{4} $ là

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có $ -\dfrac{1}{4} < \dfrac{2}{7} < \dfrac{3}{4} $ .

Câu 3: Sắp xếp các số sau theo thứ tự tăng dần: $ \dfrac{4}{9};\dfrac{-2}{3};\dfrac{3}{7};0;\dfrac{-3}{4}. $

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có: $ \dfrac{-2}{3} $ và $ \dfrac{-3}{4} $ là số hữu tỉ âm, luôn nhỏ hơn 0; $ \dfrac{3}{4} > \dfrac{2}{3}\Rightarrow \dfrac{-3}{4} < \dfrac{-2}{3}. $

$ \dfrac{4}{9} $ và $ \dfrac{3}{7} $ là số hữu tỉ dương, luôn lớn hơn 0; $ \dfrac{3}{7} < \dfrac{4}{9}. $

Vậy $ \dfrac{-3}{4} < \dfrac{-2}{3} < 0 < \dfrac{3}{7} < \dfrac{4}{9}. $

Câu 4: Tìm số nguyên $ a $ sao cho $ \dfrac{-3}{4} < \dfrac{a}{12} < \dfrac{-5}{9}. $

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có: $ \dfrac{-3}{4} < \dfrac{a}{12} < \dfrac{-5}{9}\Rightarrow \dfrac{-27}{36} < \dfrac{3a}{36} < \dfrac{-20}{36}\Rightarrow -27 < 3a < -20. $

Vì $ a\in \mathbb{Z} $ nên $ 3a=-24\Rightarrow a=-8 $ hoặc $ 3a=-21\Rightarrow a=-7. $

Vậy $ a\in \left\{ -8;-7 \right\}. $

Câu 5: Các giá trị nguyên của x để $ \dfrac{3}{2x-1} $ là số nguyên âm bằng

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Yêu cầu bài toán $ \Leftrightarrow 2x-1\in \left\{ -1;-3 \right\}\Leftrightarrow x\in \left\{ 0;\,-1 \right\} $ .

Câu 6: Cho số hữu tỉ $ y=\dfrac{2a-1}{-3}. $ Với giá trị nào của $ a $ thì $ y $ là số dương ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta thấy: $ -3 < 0 $ .

Để $ y $ là số dương thì $ 2a-1 < 0\Rightarrow 2a < 1\Rightarrow a < \dfrac{1}{2}. $

Câu 7: Giá trị nào của $ x $ để $ \dfrac{x+3}{x-2} $ là số hữu tỉ không âm, không dương?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Yêu cầu bài toán $ \Leftrightarrow x+3=0\Leftrightarrow x=-3 $ .

Câu 8: Số hữu tỉ nào sau đây không nằm giữa $ -\dfrac{1}{3} $ và $ \dfrac{2}{3} $ .

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Có vô số hữu tỉ không nằm giữa

Ta có $ -\dfrac{4}{9} < -\dfrac{3}{9}=-\dfrac{1}{3} $

Nên số hữu tỉ không nằm giữa $ -\dfrac{1}{3} $ và $ \dfrac{2}{3} $ là $ -\dfrac{4}{9} $ .

Câu 9: Sắp xếp các số hữu tỉ sau theo thứ tự giảm dần:

$ \dfrac{-5}{9};\dfrac{-5}{7};\dfrac{-5}{2};\dfrac{-5}{4};\dfrac{-5}{8};\dfrac{-5}{3};\dfrac{-5}{11}. $

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Vì $ 11 > 9 > 8 > 7 > 4 > 3 > 2 $ nên $ \dfrac{5}{2} > \dfrac{5}{3} > \dfrac{5}{4} > \dfrac{5}{7} > \dfrac{5}{8} > \dfrac{5}{9} > \dfrac{5}{11}. $

Vậy $ \dfrac{-5}{11} > \dfrac{-5}{9} > \dfrac{-5}{8} > \dfrac{-5}{7} > \dfrac{-5}{4} > \dfrac{-5}{3} > \dfrac{-5}{2}. $

Câu 10: Trong các phân số $ \dfrac{6}{-15};\dfrac{4}{-12};\dfrac{-14}{35};\dfrac{4}{-10};\dfrac{17}{-40} $ , những phân số bằng số hữu tỉ $ \dfrac{2}{-5} $ là:

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Những phân số bằng số hữu tỉ $ \dfrac{2}{-5} $ là những phân số có giá trị bằng $ \dfrac{2}{-5} $ .

Các phân số đó là:

${\dfrac{6}{{ - 15}} = \dfrac{{6:3}}{{ - 15:3}} = \dfrac{2}{{ - 5}}}$

\[{\dfrac{{ - 14}}{{35}} = \dfrac{{ - 14:\left( { - 7} \right)}}{{35:\left( { - 7} \right)}} = \dfrac{2}{{ - 5}}}\]

\[{\dfrac{4}{{ - 10}} = \dfrac{{4:2}}{{ - 10:2}} = \dfrac{2}{{ - 5}}}\]

Câu 11: Cho số hữu tỉ $ x=\dfrac{a-3}{2}. $ Với giá trị nào của $ a $ thì $ x $ không là số nguyên dương và cũng không là số nguyên âm ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Để $ x $ không là số nguyên dương và cũng không là số nguyên âm thì $ x=0. $

Ta có: $ 2\ne 0 $ và nếu $ x=0 $ thì $ a-3=0\Rightarrow a=3. $

Câu 12: Tìm tất cả giá trị của x để $ \dfrac{5}{x-1} $ là số nguyên.

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Yêu cầu bài toán

$ \begin{array}{l} \Leftrightarrow \,5\vdots \,\left( x-1 \right)\Rightarrow x-1\in \left\{ 1;\,5;\,-1;\,-5 \right\} \\ \Rightarrow x\in \left\{ 2;\,\,6;\,\,0;-4 \right\}. \end{array} $

Câu 13: Chọn đáp án đúng. Phân số lớn hơn $ \dfrac{1}{3} $ và nhỏ hơn $ \dfrac{4}{7} $ trong các phân số dưới đây là:

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Gọi phân số $ \dfrac{a}{21} $ là phân số phải tìm.

Ta có: $ \dfrac{1}{3} < \dfrac{a}{21} < \dfrac{4}{7}\Rightarrow \dfrac{7}{21} < \dfrac{a}{21} < \dfrac{12}{21}\Rightarrow 7 < a < 12. $

Vậy phân số lớn hơn $ \dfrac{1}{3} $ và nhỏ hơn $ \dfrac{4}{7} $ trong các phân số đã cho là $ \dfrac{8}{21}. $

Câu 14: Tìm tất cả các giá trị của x để $ \dfrac{4}{2-x} $ là số hữu tỉ âm bằng

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Để $ \dfrac{4}{2-x} $ là số hữu tỉ âm $ \Leftrightarrow \left\{ \begin{array}{l} 2-x < 0 \\ 2-x\in \mathbb{Z} \end{array} \right.\Leftrightarrow \left\{ \begin{array}{l} x > 2 \\ x\in \mathbb{Z} \end{array} \right. $ .

Câu 15: Chọn đáp án SAI.

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta thấy: $ \dfrac{2}{9} $ là số hữu tỉ nên $ \dfrac{2}{9}\notin \mathbb{Z}. $

Câu 16: Tìm tất cả các giá trị x để $ \dfrac{2x-6}{3} $ là số hữu tỉ dương bằng

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Để $ \dfrac{2x-6}{3} $ là số hữu tỉ dương $ \Leftrightarrow \left\{ \begin{array}{l} 2x-6\in \mathbb{Z} \\ 2x-6 > 0 \end{array} \right.\Leftrightarrow \left\{ \begin{array}{l} x\in \mathbb{Z} \\ x > 3 \end{array} \right. $ .

Câu 17: Khẳng định nào sau đây là đúng.

So sánh hai số hữu tỉ $ -\dfrac{1941}{1031};-\dfrac{2011}{2001} $ ta được kết quả là

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có $ \dfrac{1941}{1031} > \dfrac{2011}{2001}\Leftrightarrow -\dfrac{1941}{1031} < -\dfrac{2011}{2001} $ .

Câu 18: Chọn mệnh đề đúng trong các mệnh đề sau

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có $ \dfrac{3}{2} > \dfrac{2}{3} $ ; $ \dfrac{6}{12}=\dfrac{1}{2} $ ; $ -\dfrac{3}{2} < -\dfrac{2}{3} $ ; $ -\dfrac{1}{7} < \dfrac{3}{4} $ .

Câu 19: Thứ tự sắp xếp các số $ -\dfrac{3}{10};-\dfrac{4}{9};-\dfrac{6}{7};\dfrac{3}{4};\dfrac{4}{5} $ từ bé đến lớn là

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có $ -\dfrac{6}{7} < -\dfrac{4}{9} < -\dfrac{3}{10} < \dfrac{3}{4} < \dfrac{4}{5} $ .

Câu 20: Cho $ a,b,c,d\in \mathbb{Z} $ và $ 0 < a < b < c < d. $ Trong các phân số sau đây, phân số nào lớn nhất ?

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Phân số lớn nhất là phân số có tử lớn nhất và mẫu nhỏ nhất.

Vậy phân số lớn nhất là $ \dfrac{c+d}{a+b}. $

Câu 21: Cho các phép so sánh:

Chọn đáp án đúng.

  • A
  • B
  • C
  • D
Bấm vào đây để xem đáp án chi tiết

Ta có: $ \dfrac{-2}{3} < 0;\,\,\,\dfrac{-1}{7}=\dfrac{5}{-35}. $