Nhật Bản
Lý thuyết về Nhật Bản
BÀI 14: NHẬT BẢN
I. Điều kiện tự nhiên
- Là quần đảo nằm ở Đông Á, trải ra theo 1 vòng cung dài khoảng 3800km trên Thái Bình Dương.
- Bao gồm 4 đảo lớn: Hôcaiđô, Hônsu, Xicôcư, Kiuxiu.
- Địa hình: chủ yếu là đồi núi (80%), đồng bằng nhỏ hẹp tập trung ở ven biển.
- Khí hậu: nằm trong khu vực khí hậu gió mùa, có sự phân hoá Băc – Nam.
- Tài nguyên: nghèo khoáng sản, thuỷ hải sản giàu có và phong phú.
II. Dân cư
- Dân số đông: 126,7 triệu người (năm 2017) - đứng thứ 11 thế giới.
- Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên: thấp và giảm dần.
- Cơ cấu dân số già: tỉ lệ > 65 tuổi cao, tăng nhanh, là nước có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới (83,6 tuổi - 2015).
- Tỉ lệ dân thành thị: cao 79% - 2004 (hơn 90% - 2015).
- Mật độ dân số: mật độ dân số cao, phân bố không đều.
- Người dân cần cù, có tinh thần trách nhiệm cao, ham học hỏi.
+ Giờ giấc, tác phong công nghiệp cao, tự giác, kỉ luật nghiêm, thông minh, giàu tính quyết đoán.
+ Giáo dục phát triển.
- Thành phần dân tộc: 99,3% dân số là người Nhật.
III. Kinh tế
Nhật Bản là cường quốc kinh tế trên thế giới.
1. Sau chiến tranh II đến 1950
Do là nước bại trận trong chiến tranh thế giới thứ II nên nền kinh tế lâm vào tình trạng suy sụp nghiệm trọng.
2. Từ 1952 - 1973
- Thành tựu: là thời kì phát triển “thần kì” với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, GDP phát triển nhanh 7,8% – 18,8%, đứng thứ 2 thế giới, nhiều sản phẩm đứng vị trí cao (vô tuyến, máy ảnh,…).
- Nguyên nhân: tích lũy vốn, sử dụng triệt để nguồn lao động, tập trung vào những ngành sinh lời nhanh, duy trì cơ cấu kinh tế hai tầng,…
3. Từ 1973 đến nay
- Tốc độ phát triển kinh tế chậm lại.
- Nguyên nhân: Khủng hoảng năng lượng, chính phủ thực hiện chiến lược kinh tế mới, kết quả làm cho nền kinh tế tăng trưởng cao nhưng không ổn định.
- Hiện nay, GDP đứng thứ 3 thế giới, sau Hoa Kì, Trung Quốc.
IV. Các ngành kinh tế
1. Công nghiệp
- Đứng thứ 2 thế giới, sau Hoa Kì.
- Cơ cấu ngành:
+ Công nghiệp truyền thông: hóa dầu, sản xuất ô tô, luyện kim.
+ Công nghiệp hiện đại: sản xuất điện tử, tin học, công nghệ cao.
- Phân bố: Các trung tâm tập trung chủ yếu ven biển-phía đông nam.
2. Dịch vụ
- Dịch vụ là khu vực kinh tế quan trọng chiếm 68% giá trị GDP.
- Giá trị thương mại đứng thứ 4 thế giới. Thị trường XNK: các nước phát triển và các nước đang phát triển.
- Ngành tài chính ngân hàng phát triển hàng đầu thế giới.
- Giao thông vận tải biển đứng thứ 3 thế giới.
3. Nông nghiệp
- Là ngành chiếm vai trò thứ yếu trong nền kinh tế Nhật Bản, chiếm khoảng 1% GDP.
- Cơ cấu:
+ Ngành trồng trọt:
* Cây lương thực: lúa gạo chiếm 50% diện tích đất canh tác.
* Cây công nghiệp: chè, thuốc lá, dâu tằm.
* Rau quả cận nhiệt, ôn đới.
+ Ngành chăn nuôi: tương đối phát triển.
+ Thủy sản:
* Đánh bắt cá: sản lượng đúng đầu thế giới, kĩ thuật đánh bắt hiện đại.
* Nuôi trồng được chú trọng.
V. Bốn vùng kinh tế gắn với bốn đảo lớn
| Vùng KT | Đặc điểm chung | Trung tâm công nghiệp |
| Hôn-su | Diện tích rọng nhất, dân số đông nhất, kinh tế phát triển nhất với các ngành công nghiệp truyền thống và hiện đại. | Tô-ki-ô, Iôcôhama, Caoaxaki, Nagôia, Côbê, Kiôtô,… |
| Kiu-xiu | Phát triển công nghiệp nặng, nhất là khai thác than và luyện thép do có nguồn nguyên liệu và vị trí thuận lợi trong nhập nguyên nhiên liệu. | Phucuôca, Nagaxaki,… |
| Xi-cô-cư | Phát triên công nghiệp khai thác quặng đồng, nông nghiệp. | Côchi. |
| Hô-cai-đô | Phát triển lâm nghiệp, công nghiệp khia thác. | Xappôrô, Murôan, Cusirô,… |
Bài tập tự luyện có đáp án
Câu 1: Ngành khai thác than của Nhật Bản phát triển chủ yếu ở đảo nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Căn cứ vào bảng: Bốn vùng kinh tế gắn với bốn đảo lớn, SGK Địa lí lớp 11, trang 83: Tại đảo Kiu-xiu "Phát triển công nghiệp nặng đặc biệt là khai thác than và luyện thép".
Câu 2: Cơ cấu kinh tế hai tầng của Nhật Bản biểu hiện ở việc
- A
- B
- C
- D
Cơ cấu kinh tế hai tầng là: Vừa phát triển các xí nghiệp lớn có trình độ kĩ thuật hiện đại, vừa duy trì và phát triển các cơ sở sản xuất thủ công nhỏ. Tác dụng của cơ cấu kinh tế hai tầng:
+ Tận dụng nguồn lao động tại chổ, tạo việc làm cho người lao động, giảm tỉ lệ thất nghiệp.
+ Tạo dựng được thị trường nhỏ ở khắp các địa phương trong nước.
+ Các cơ sở sản xuất nhỏ dễ xoay đổi để thích nghi với sự thay đổi của tình hình trong nước và quốc tế.
+ Các có quy mô lớn với nền sản xuất lớn và hiện đại để cạnh tranh với các cường quốc kinh tế lớn.
Câu 3: Hai ngành công nghiệp nào sau đây của Nhật Bản chiếm tới 60% sản lượng thế giới?
- A
- B
- C
- D
Dựa vào bảng 9.4 SGK Địa lí 11 trang 79: Hai ngành công nghiệp xe gắn máy và Robot của Nhật Bản chiếm tới 60% sản lượng thế giới.
Câu 4: Đảo Hô-cai-đô của Nhật Bản là nơi phát triển mạnh ngành
- A
- B
- C
- D
Căn cứ vào bảng: Bốn vùng kinh tế gắn với bốn đảo lớn, SGK Địa lí lớp 11, trang 83: Ở đảo Hô-cai-đô "Công nghiệp: khai thác than đá, quặng sắt, luyện kim đen, khai thác và chế biến gỗ, sản xuất giấy và bột xenlulô". Như vậy, đảo Hô-cai-đô của Nhật Bản là nơi phát triển mạnh ngành chế biến gỗ, sản xuất giấy và bột xenlulô.
Câu 5: Loại nông sản nào sau đây của Nhật Bản có sản lượng đứng hàng đầu thế giới?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Địa lí lớp 11, trang 81: "Sản lượng tơ tằm của Nhật Bản đứng hàng đầu thế giới".
Câu 6: Giá trị sản lượng công nghiệp của Nhật Bản đứng sau quốc gia nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Địa lí 11 trang 79: giá trị sản lượng công nghiệp của Nhật Bản đứng thứ hai thế giới, sau Hoa Kì. Nhật Bản chiếm vị trí cao trên thế giới về sản xuất máy công nghiệp và thiết bị điện tử, tàu biển, thép, ô tô...
Câu 7: Ngành công nghiệp nào sau đây của Nhật Bản không hướng vào xuất khẩu nhưng chiếm tới 20% tổng sản phẩm quốc dân?
- A
- B
- C
- D
Xây dựng và công trình công cộng: Công trình giao thông, công nghiệp. Chiếm khoảng 20% giá trị thu nhập công nghiệp, đáp ứng việc xây dựng các công trình với kĩ thuật cao.
Câu 8: Hiện nay, tỉ lệ người già (65 tuổi trở lên) trong dân số Nhật Bản?
- A
- B
- C
- D
Dựa vào bảng số liệu trên, ta có thể thây, dân số Nhật Bản trong độ tuổi 65 trở lên chiếm 19,2% và ngày càng có xu hướng tăng lên.
Câu 9: Đảo nào dưới đây nằm ở phía bắc của Nhật Bản?
- A
- B
- C
- D
Hô-cai-đô là đảo nằm ở phía bắc của Nhật Bản.
Câu 10: Mùa đông kéo dài, lạnh và có nhiều tuyết là đặc điểm khí hậu của vùng khí hậu nào dưới đây của Nhật Bản?
- A
- B
- C
- D
Phần phía bắc Nhật Bản nằm gần cực hơn, chịu ảnh hưởng của gió mùa nên: Mùa đông kéo dài, lạnh và có nhiều tuyết.
Câu 11: Thời kì nào dưới đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế Nhật Bản cao nhất?
- A
- B
- C
- D
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nền kinh tế Nhật Bản bị suy sụp nghiêm trọng, nhưng đến năm 1952, kinh tế đã khôi phục ngang mức trước chiến tranh và phát triển với tốc độ cao trong giai đoạn 1955 - 1973.
Câu 12: Các đảo của Nhật Bản từ Nam lên Bắc lần lượt là
- A
- B
- C
- D
Các đảo của Nhật Bản từ Nam lên Bắc là: Đảo Kiuxiu, đảo Xicôcư, đảo Hônsu, đảo Hôcaiđô (Quan sát lược đồ tự nhiên Nhật Bản, SGK/75, địa lí 11 cơ bản).
Câu 13: Nhật Bản nằm trong khu vực hoạt động chủ yếu của gió nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Nhật Bản nằm trong khu vực có khí hậu gió mùa, mưa nhiều.
Câu 14: Mùa đông đỡ lạnh, mùa hạ đỡ nóng, thường có mưa to và bão là đặc điểm khí hậu của vùng nào dưới đây?
- A
- B
- C
- D
Phía Nam có khí hậu cận nhiệt đới, mùa đông không lạnh lắm, mùa hạ nóng, có mưa to và bão.
Câu 15: Trung tâm công nghiệp nào sau đây không có ngành công nghiệp điện tử, viễn thông?
- A
- B
- C
- D
Căn cứ vào hình 9.5. Các trung tâm công nghiệp chính của Nhật Bản, xác định bốn trung tâm trong đáp án và kí hiệu ngành công nghiệp điện tử, viễn thông; từ đó xác định được trung tâm công nghiệp không có ngành công nghiệp điện tử, viễn thông là: Nagôia.
Câu 16: Đảo nào sau đây có diện tích tự nhiên lớn nhất ở Nhật Bản?
- A
- B
- C
- D
Diện tích các đảo ở Nhật Bản theo thứ tự giảm dần là: Hônsu (225.800 km2) - Hôcaiđô (78.719 km2) - Kiuxiu (37.437 km2) - Xicôcư (18.545 km2).
Câu 17: Giai đoạn nào của nền kinh tế Nhật Bản được coi là "Thần kì Nhật Bản"?
- A
- B
- C
- D
- Quá trình phát triển nền kinh tế của Nhật Bản trải qua nhiều giai đoạn khác nhau trong đó có giai đoạn phát triển "thần kì" 1951-1973 là quan trọng nhất là vì ở giai đoạn này nền kinh tế Nhật Bản đã phát Triển với tốc độ cao, đời sống nhân dân được cải thiện,…
- Một số thành tựu nổi bật: Từ một nước đứng dậy từ trong đóng tro tàn của chiến tranh, Nhật Bản đã trở thành cường quốc kinh tế thứ hai trong thế giới tư bản sau Mỹ. Từ 1952-1973, tốc độ tăng tổng sản phẩm quốc dân thực tế của Nhật Bản thường ở mức cao nhất trong các nước tư bản. So với năm 1950, năm 1973 giá trị tổng sản phẩm trong nước tăng hơn 20 lần, từ 20 tỷ USD lên 402 tỷ USD, vượt Anh, Pháp, CHLB Đức.
Câu 18: Thiên tai thường xuyên xảy ra trên lãnh thổ Nhật Bản là
- A
- B
- C
- D
Nhật Bản thường xuyên hứng chịu thiên tai động đất, núi lửa: trên lãnh thổ có hơn 80 núi lửa đang hoạt động, mỗi năm có hàng nghìn trận động đất lớn nhỏ; sóng thần gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Câu 19: Lãnh thổ Nhật Bản trải ra theo một vòng cung dài khoảng
- A
- B
- C
- D
Nhật Bản nằm trên quần đảo Nhật Bản, bao gồm 4 đảo lớn và hàng ngàn đào nhỏ như hình vòng cung kéo dài 3800km.
Câu 20: Trên lãnh thổ Nhật Bản hiện có bao nhiêu núi lửa đang hoạt động?
- A
- B
- C
- D
Do vị trí địa lý nằm trên vành đai động đất núi lửa Thái Bình Dương nên hiện nay vẫn có 80 núi lửa đang hoạt động ở Nhật Bản.