I. KHÁI NIỆM HƯỚNG ĐỘNG
- Hướng động là hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng xác định.
- Hướng động dương là sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích.
- Hướng động âm là sự sinh trưởng theo hướng tránh xa kích thích.
II. CÁC KIỂU HƯỚNG ĐỘNG
1. Hướng sáng
- Tính hướng sáng của thân là sự sinh trưởng của thân, cành hướng về phía nguồn sáng$ \to $ Hướng sáng dương. Rễ cây uốn cong theo hướng ngược lại $ \to $ Hướng sáng âm.
- Do phía tối nồng độ auxin cao hơn nên đã kích thích các tế bào sinh trưởng dài ra nhanh hơn làm cho cơ quan uốn cong về phía kích thích
- Rễ cây mẫn cảm với auxin hơn thân cây vì vậy khi nồng độ auxin phía tối cao hơn gây ức chế sự sinh trưởng kéo dài tế bào làm cho rễ uốn cong xuống đất.
2. Hướng trọng lực: (Hướng đất)
- Hướng trọng lực là phản ứng của cây đối với trọng lực.
- Đỉnh rễ hướng trọng lực dương, đỉnh thân hướng trọng lực âm
3. Hướng hóa
- Hướng hóa là phản ứng sinh trưởng của cây đối với các hợp chất hóa học.
- Tác nhân kích thích gây hướng hóa có thể là axit, kiềm, muối khoáng…
- Hướng hóa được phát hiện ở rễ, ống phấn, lông tuyến cây gọng vó….
- Hướng hóa dương là khi cơ quan của cây sinh trưởng hướng tới nguồn hóa chất. Hướng hóa âm khi phản ứng sinh trưởng của cây tránh xa hóa chất.
4. Hướng nước
- Hướng nước là sự sinh trưởng của rễ cây hướng tới nguồn nước
- Hướng hóa và hướng nước có vai trò giúp rễ thực vật hướng tới nguồn nước và phân bón trong đất
5. Hướng tiếp xúc:
- Hướng tiếp xúc là phản ứng sinh trưởng đối với sự tiếp xúc.
- Do phía kích thích (tiếp xúc) nồng độ au-xin thấp, tế bào sinh trưởng kéo dài chậm vì vậy cây uốn cong theo cọc rào.
SGK Sinh 11- trang 98
Kim loại nặng.
Giải thích: đối với thực vật, các kim loại nặng là chất độc gây hại cho cây nên chúng có xu hướng tránh xa nguồn kích thích này.
Sách
giáo khoa cơ bản trang 98: Hướng sáng của thân là sự sinh trưởng của thân
(cành) hướng về phía có ánh sáng. Như vậy thân cây có hướng sáng dương.
Có bao nhiêu mệnh đề đúng trong các mệnh đề sau đây?
I. Ứng động là vận động thích nghi.
II. Ứng động là hình thức phản ứng của cây dưới một tác nhân định hướng.
III. Hướng động là một hình thức của một bộ phân của cây trước một tác nhân không định hướng.
IV. Hướng động là vận động cảm ứng.
I sai vì ứng động là vận động cảm ứng (SGK 11 nâng cao trang 95).
II sai vì ứng động là hình thức phản ứng của cây trước một tác nhân kích thích không định hướng (SGK 11 nâng cao trang 95).
III, IV sai vì (SGK sinh học cơ bản trang 98) Hướng động (vận động định hướng) là hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng. Hướng của phản ứng được xác định bởi hướng của tác nhân kích thích.
Hoạt động hướng động diễn ra tương đối nhanh và được điều tiết nhờ đồng hồ sinh học.
Giải thích: hoạt động hướng động diễn ra tương đối chậm do sự sinh trưởng không đồng đều dẫn tới sự uốn cong và được điều tiết nhờ các hoocmon thực vật.
Hướng sáng, hướng hoá.
Do: Rễ có xu hướng tránh xa ánh sáng và các chất độc hại nên nó hướng động âm. Đối với những chất cấn thiết co sự sinh trưởng thì rễ lại hướng động âm
(SGK cơ bản trang 98) Hướng động là
hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng
xác định. Hướng động dương là sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích. Hướng động
âm là sự sinh trưởng theo hướng tránh xa kích thích
Các ý còn lại sai vì hướng sáng, hướng
trọng lực (hướng đất), hướng hóa, hướng nước đều có 2 loại là hướng dương và hướng
âm.
Lấy được chất dinh dưỡng của cây làm trụ.
Giải thích: các cây dây leo không lấy chất dinh dưỡng từ cây làm trụ mà chỉ bám nhờ vào trụ giúp chúng vươn cao hơn lấy được nhiều ánh sáng hơn (chẳng hạn như trong trường hợp cây dây leo quấn vòng quanh cọc gỗ).
Xảy ra do va chạm mạnh mẽ, do chấn động, va chạm cơ học.
Giải thích: vận động quấn vòng xảy ra do sự phân bố lại của các hooc môn dẫn tới sự sinh trưởng không đều của hai phía cơ quan, khi đó các tế bào tại phía không được tiếp xúc sinh trưởng nhanh hơn làm cho cơ quan uốn cong về phía tiếp xúc.
SGK 11 nâng cao
trang 92: Ngọn cây luôn quay về hướng ánh sáng (hướng sáng dương) là do sự phân
bố auxin mà cụ thể là AIA không đều nhau. Auxin vận chuyển chủ động về phía ít
ánh sáng nên phía này tế bào sẽ phân chia, dài ra, còn phía có ánh sáng ít
auxin nên tế bào sinh trường chậm hơn => cây cong về phía có ánh sáng
Hoạt động hướng động diễn ra tương đối chậm và được điều tiết nhờ hoocmon thực vật.
Giải thích: hướng động xảy ra do sinh trưởng không đồng đều và gây ra sự uốn cong hướng đến hoặc quay đi khỏi hướng kích thích nên biểu hiện tương đối chậm. Sự sinh trưởng không đồng đều do sự phân bố của các hoocmon thực vật do kết quả tiếp nhận kích thích.
Biểu hiện không có tính chu kì.
Giải thích: ứng động sinh trưởng thường liên quan tới tính chu kì của cây, còn hướng động phản ứng theo các kích thích nhất thời từ một phía giúp cây thích ứng với sự thay đổi đa dạng của môi trường.
SGK
11 nâng cao trang 92: Vận động hướng đất theo chiều lực hút của trọng lực trái
đất chủ yếu là do sự phấn bố auxin không đều ở hai mặt rễ. Mặt dưới tập trung
quá nhiều auxin kìm hãm sự sinh trưởng (do auxin chuyển từ ngọn xuống rễ). Mặt
trên có lượng auxin thích hợp cần cho sự phân chia lớn lên và kéo dài tế bào
làm rễ cong xuống đất => rễ có tính hướng đất dương.
Hướng tiếp xúc.
Do: Đối với những loại cây leo cần có giá thể (vật tiếp xúc) để vươn lên . Sự tiếp xúc đã kích thích sự sinh trưởng kéo dài của các tế bào tại phía ngược lại( phía không tiếp xúc) của tua làm cho nó quấn quanh giá thể.
SGK
11 nâng cao trang 94: Khái niệm hướng động là hình thức phản ứng của một bộ phận
của cây trước một tác nhân kích thích theo hướng xác định. Có các kiểu hướng động
là: hướng đất, hướng sáng, hướng hóa, hướng nước v..v…
Kích thích chỉ tác động từ một phía.
Giải thích: vì hướng động là hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với các tác nhân kích thích định hướng. Vì vậy cần phải cho kích thích chỉ tác động từ một hướng để quan sát được tính hướng của cây.
Luôn hướng tới nguồn kích thích.
Giải thích: còn tùy thuộc vào loại nguồn kích thích mà chúng có thể gây ra sự uốn cong hướng đến hướng kích thích (dương) hay quay đi khỏi hướng kích thích (âm).
Rễ cây luôn luôn hướng nước dương.
Giải thích: thân cây luôn vươn về phía ánh sáng tạo điều kiện cho sự quang hợp của cây diễn ra hiệu quả nhất nên thân cây luôn luôn hướng sáng dương và hướng đất âm. Còn rễ cây luôn đâm sâu xuống đất tìm nguồn nước và dinh dưỡng khoáng cung cấp cho cây đồng thời tránh xa các hóa chất độc hại nên hướng nước dương và có thể hướng hóa âm hoặc dương.
SGK
11 nâng cao trang 92: Ngọn cây luôn quay về hướng ánh sáng (hướng sáng dương)
là do sự phân bố auxin mà cụ thể là AIA không đều nhau. Auxin vận chuyển chủ động
về phía ít ánh sáng, nên phía này tế bào sẽ phân chia, dài ra, còn phía có ánh
sáng tế bào sinh trường chậm hơn => cây cong về phía có ánh sáng
Hướng đất, hướng nước, hướng hóa là những kiểu hướng động dương của rễ:
Giải thích: vì rễ cây có hướng sáng âm.
Các cơ quan có cấu tạo tròn (thân, cuống hoa, cuống lá).
SGK Sinh học 11 tr.97
SGK 11 nâng cao trang 92: Vận động hướng đất theo chiều lực hút của trọng lực trái đất chủ yếu là do sự phấn bố auxin không đều ở hai mặt rễ. Mặt dưới tập trung quá nhiều auxin kìm hãm sự sinh trưởng (do auxin chuyển từ ngọn xuống rễ). Mặt trên có lượng auxin thích hợp cần cho sự phân chia lớn lên và kéo dài tế bào làm rễ cong xuống đất => rễ có tính hướng đất dương.
Ở chồi ngọn thì ngược lại, mặt dưới đủ nhiều auxin thúc đẩy sự kéo dài tế bào, mặt trên rất ít auxin nên sinh trưởng chậm hơn => chồi quay lên: hướng đất âm.
(SGK nâng cao trang 93) Rễ cây có tính
hướng đất dương (luôn quay xuống) và hướng nước dương (luôn tìm về phía có nước).
Kết quả là rễ cây có hình lượng sóng
Rễ cây mọc tránh nơi tập trung nhiều chất độc.
Giải thích: đây là hiện tượng hướng động âm của rễ đối với chất độc.
Chạm vào cây trinh nữ, lá lập tức xếp lại.
Giải thích: hiện tượng này là ứng động không sinh trưởng do áp suất trương nước chứ không phải hướng động.
Thân hướng sáng dương và hướng trọng lực âm, còn rễ hướng sáng âm và hướng trọng lực dương.
Do: Thân cây cần ánh sáng nên có xu hướng hướng về phía ánh sáng để sinh trưởng vươn lên ngược chiều trọng lực. Rễ có xu hướng sợ ánh sáng nên hướng sáng âm và đâm sâu vào đất nên hướng trọng lực dương
Rễ có nhiều kiểu hướng động nhất do rễ chịu tác động của nhiều tác nhân kích thích nhất: hướng sáng, hướng trọng lực, hướng hóa, hướng nước.
(SGK
nâng cao trang 93) Rễ cây có tính hướng đất dương (luôn quay xuống đất) và hướng
nước dương (luôn tìm về phía có nước)
Các ý
còn lại sai vì rễ cây có tính hướng đất dương và hướng sáng âm (SGK cơ bản
trang 98) => sai ở hướng sáng
(SGK cơ bản trang 100): Hướng tiếp xúc
là phản ứng sinh trưởng đối với sự
tiếp xúc. Phần lớn các loài cây dây leo
như cây nho, cây bầu, bí … có tua quấn.
Tua quấn thực chất là một lá bị biến dạng
vươn thẳng đến khi tiếp xúc với giá thể.
Sự tiếp xúc đã kích thích sự sinh trưởng
kéo dài của các tế bào tại phía ngược lại
(SGK cơ bản trang 100) Hướng hóa dương
là khi cơ quan của cây sinh trưởng hướng tới nguồn hóa chất. Hướng hóa âm khi
phản ứng sinh trưởng của cây tránh xa hóa chất.
SGK
11 nâng cao trang 92: Ngọn cây luôn quay về hướng ánh sáng (hướng sáng dương)
là do sự phân bố auxin mà cụ thể là AIA không đều nhau. Auxin vận chuyển chủ động
về phía ít ánh sáng nên
phía này tế bào sẽ phân chia, dài ra, còn phía có ánh sáng tế bào sinh trường
chậm hơn => cây cong về phía có ánh sáng
(SGK cơ bản trang 100): Hướng tiếp xúc
là phản ứng sinh trưởng đối với sự
tiếp xúc. Phần lớn các loài cây dây leo
như cây nho, cây bầu, bí … có tua quấn.
Tua quấn thực chất là một lá bị biến dạng
vươn thẳng đến khi tiếp xúc với giá thể.
Sự tiếp xúc đã kích thích sự sinh trưởng
kéo dài của các tế bào tại phía ngược lại
(SGK sinh học cơ bản trang 98) Hướng động (vận động định hướng) là hình thức
phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng. Hướng của
phản ứng được xác định bởi hướng của tác nhân kích thích.
=> ý “cử động sinh trưởng của cây về phía có ánh sáng” và “vận động của
rễ hướng về lòng đất” sai vì không bao quát được khái niệm (hướng sáng, hướng
trọng lực, hướng hóa v..v… là 1 phần của hướng động). “hướng mà cây sẽ cử động
và vươn đến” sai vì không nói đến bản chất, vì sao cây lại cử động và vươn đến
theo 1 hướng.