Phiếu học tập ngữ văn 8 học kỳ 2

Công thức toán học không thể tải, để xem trọn bộ tài liệu hoặc in ra làm bài tập, hãy tải file word về máy bạn nhé

PHIẾU ÔN TẬP THƠ MỚI

Bài thơ: Nhớ rừng

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Tìm hiểu nội dung chính

II. Các câu hỏi củng cố kiến thức văn bản Nhớ rừng

1. Giải nghĩa từ:

- Sa cơ: …………………………………………………………………………………

- Oai linh: ………………………………………………………………………………

- Giang sơn: ……………………………………………………………………………

- Oanh liệt: ……………………………………………………………………………

- Uất hận: ………………………………………………………………………………

2: Giới thiệu ngắn gọn về nhà thơ Thế Lữ và bài thơ Nhớ rừng.

3. Vì sao Nhớ rừng được xem là bài thơ tiêu biểu cho phong trào Thơ mới?

4. Căn cứ vào nội dung bài thơ Nhớ rừng, hãy giải thích vì sao tác giả mượn “lời con hổ ở vườn bách thú”. Việc mượn lời đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung cảm xúc bài thơ?

5. Thủ pháp tương phản trong bài thơ Nhớ rừng được thể hiện như thế nào?

6. Em hiểu thế nào là “tranh tứ bình”? Vì sao đoạn thơ sau được mệnh danh là một bức tranh tứ bình?

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan

Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Lặng ngắm giang san ta đổi mới

Đâu những bình minh cây xanh nắng gội

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt.

Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?

-Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?

(Nhớ rừng, Thế Lữ)

III. ĐỀ ĐỌC HIỂU

Phần 1: Cho câu thơ: “Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,”

(theo SGK Ngữ văn 8, tâp 2)

1. Chép chính xác khổ thơ có câu thơ trên. Cho biết tên bài thơ và nêu ngắn gọn hiểu biết của em về tác giả.

2. Chỉ rõ trình tự mạch cảm xúc của nhân vật trữ tình – con hổ - trong bài thơ.

3. Viết một đoạn văn diễn dịch khoảng 12 câu, phân tích để làm rõ thân phận và tâm trạng của con hổ được thể hiện qua khổ thơ nói trên, trong đoạn có sử dụng một câu cảm thán và một câu hỏi tu từ (gạch chân, chú thích).

Phần 2.Cho hai câu thơ sau:

Ngậm một nỗi căm hờn trong cũi sắt

Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua

a.Hai câu thơ có chỗ bị chép sai, hãy sửa lại và chú thích tên tác giả tác phẩm sau khi chép thơ?

b.So sánh việc sử dụng từ ngữ trước và sau khi sửa lại trong việc bộc lộ tâm trạng của nhân vật “ta”.

c. Nhân vật “ta” trong câu thơ là ai, đang ở trong hoàn cảnh nào? Qua nhân vật “ta” tác giả muốn gửi gắm điều gì?

Phần 3: Cho câu thơ "Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối"

a. Chép những câu thơ tiếp câu thơ trên để hoàn thiện khổ thơ 10 câu.

b. Những câu thơ trên trích từ bài thơ nào? Của ai, trình bày hiểu biết của em về tác giả?

c. PTBĐ chính của khổ thơ trên là gì?

d. Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì trong đoạn thơ? Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật ấy?

e. Em nêu cảm nhận của mình về khổ 3 bài thơ “Nhớ rừng”. (Trình bày bằng đoạn văn quy nạp 8-10 câu. Trong đoạn văn có thành phần tình thái từ)

Phần 4.Cho đoạn thơ sau:

        Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt

         Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua,

             Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ

             Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm

Nay sa cơ bị nhục nhằn tù hãm

Để làm trò lạ mắt thứ đồ chơi

          Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi

  Với cặp báo chuồng bên vô tư lự

Câu 1:  Đoạn thơ trên trích trong văn bản nào? Của ai? Giải thích nhan đề văn bản ?

Câu 2: Tư thế “ nằm dài trông ngày tháng dần qua” nói lên tình thế gì của con hổ?

Câu 3: Có ý kiến cho rằng: Đằng sau việc miêu tả tâm trạng của con hổ, tác giả còn có dụng ý nghệ thuạt khác”. Theo em đó là dụng ý gì?

Câu 4: Viết 1 đoạn văn từ 8 đến 10 câu nêu cảm nhận của em về khổ thơ trên? Trong đoạn có sử dụng 1 câu bị động.

Phần 5. Cho câu thơ:

"Đâu những bình minh cây xanh nắng gội"

(Ngữ văn 8- tập 2, trang 3)

1. Chép tiếp 5 câu thơ để tạo thành một đoạn thơ hoàn chỉnh

2. Đoạn thơ trên trích từ tác phẩm nào? Của ai?

3. Xác định thể loại của tác phẩm em vừa tìm được. Ý nghĩa của đoạn thơ em vừa chép là gì?

4. Chỉ ra các câu nghi vấn trong đoạn thơ em vừa chép và nêu chức năng của các câu nghi vấn đó.

5. Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về khổ thơ em vừa ché

IV. CÂU HỎI HSG

Câu 1:

Có ý kiến cho rằng : "Bài thơ Nhớ rừng của Thế Lữ ( Ngữ văn 8, tập 2 )tràn đầy cảm xúc lãng mạn".Em hãy cho biết cảm xúc lãng mạn được thể hiện trong bài thơ như thế nào ?

Câu 2: Người xưa nói “Thi trung hữu hoạ” (trong thơ có tranh), em cảm nhân điều đó như thế nào qua đoạn thơ sau đây:

“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Ta lặng ngắm giang son ta đổi mới?

Đâu những bình minh cây xanh nắng gội

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt?

Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?”

(Nhớ rừng – Thế Lữ)

V. ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Bài thơ “Nhớ rừng” của tác giả nào?

A. Thanh Tịnh B. Thế Lữ

C. Tế Hanh D. Nam Cao

Câu 2 : Điều nào sau đây không đúng khi nhận xét về Tác giả và thơ của ông?

A. Thế Lữ là một trong những nhà thơ tiêu biểu trong phong trào Thơ Mới (1932-1945)

B. Thế Lữ góp phần quan trọng trong việc đổi mới thơ ca và đem lại chiến thắng cho dòng Thơ Mới.

C. Thơ của Thế Lữ là gạch nối giữa thơ cổ điển và thơ hiện đại Việt Nam.

D. Thế Lữ là một trong những người có công đầu trong việc xây dựng ngành kịch nói ở nước ta.

Câu 3 : Nội dung bài thơ Nhớ rừng là:

A. Niềm khao khát tự do mãnh liệt.

B. Niềm căm phẫn trước cuộc sống tầm thường giả dối.

C. Lòng yêu nước sâu sắc và kín đáo.

D. Cả ba nội dung trên.

Câu 4. Hình ảnh nào được tác giả mượn để sáng tác nên bài thơ, đồng thời qua đó bộc lộ tâm trạng của mình?

A. Hình ảnh con hổ - chúa tể của rừng xanh bị giam cầm trong cũi sắt.

B. Hình ảnh người chiến sĩ cách mạng bị giam cầm giữa chốn ngục tù tối tăm.

C. Hình ảnh con hổ - chúa sơn lâm đang sống một cuộc sống tự do, phóng khoáng ở núi rừng.

D. Hình ảnh thiên nhiên núi rừng hùng vĩ bị chiến tranh tàn phá.

Câu 5: Tâm trạng nào được diễn tả khi con hổ nhớ về những ngày còn tự do ở chốn núi rừng?

A. Tâm trạng buồn rầu, chán nản khi nhớ về những ngày tự do.

B. Tâm trạng cô đơn, lạnh lẽo.

C. Tâm trạng căm thù những kẻ đã biến cuộc sống tự do, tự tại của nó hành cuộc sống ngục tù mua vui cho mọi người.

D. Tâm trạng tiếc nuối những ngày tháng oanh liệt , vẫy vùng, sống tự do nơi núi rừng hùng vĩ.

Câu 6: Hình ảnh con hổ bị giam cầm trong vườn bách thú (Nhớ rừng, Thế Lữ) thực chất là hình ảnh của ai?

A. Người nông dân trước cách mạng tháng tám, 1945.

B. Hình ảnh người chiến sĩ cách mạng.

C. Hình ảnh người sĩ phu yêu nước.

D. Hình ảnh người thanh niên yêu nước trước cách mạng tháng 8/ 1945.

2. Tự luận:

Qua cảnh tượng vườn bách thú (hiện tại) và cảnh núi rừng đại ngàn (quá khứ), chỉ ra những tâm trạng của con hổ ở vườn bách thú trong bài thơ “Nhớ rừng”. Tâm trạng ấy phản ánh điều gì ở xã hội Việt Nam đương thời?

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Bài thơ “Nhớ rừng” được sáng tác vào khoảng thời gian nào?

A. Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945. B. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

C. Trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. D. Trước năm 1930.

Câu 2 : Điều nào sau đây không đúng khi nhận xét về Tác giả và thơ của ông?

A. Thế Lữ là một trong những nhà thơ tiêu biểu trong phong trào Thơ Mới (1932-1945)

B. Thơ của Thế Lữ là gạch nối giữa thơ cổ điển và thơ hiện đại Việt Nam.

C. Thế Lữ góp phần quan trọng trong việc đổi mới thơ ca và đem lại chiến thắng cho dòng Thơ Mới.

D. Thế Lữ là một trong những người có công đầu trong việc xây dựng ngành kịch nói ở nước ta.

Câu 3: Nội dung bài thơ “Nhớ rừng”của Thế Lữ là gì?

A. Diễn tả nỗi chán ghét thực tại tầm thường, tù túng.

B. Niềm khao khát sự tự do một cách mãnh liệt.

C. Khơi dậy lòng yêu nước một cách thầm kín của người dân mất nước sống cảnh đời nô lệ, phụ thuộc.

D. Cả A,B,C đều đúng.

Câu 4: Việc xây dựng hai cảnh tượng đối lập nhau trong bài thơ: cảnh vườn bách thú tù túng và cảnh rừng xanh tự do nhằm mục đích gì?

A. Để gây ấn tượng, tạo sự hấp dẫn cho người đọc.

B. Sử dụng nghệ thuật tương phản, xây dựng hai hình ảnh đối lập để làm nổi bật tình cảnh và tâm trạng của chúa sơn lâm.

C. Nhằm mục đích thể hiện sự đồng cảm, chia sẻ của người đọc đối với hoàn cảnh của con hổ.

D. Nhằm mục đích chế giễu, thương hại cho con vật nổi tiếng hung tợn.

Câu 5: Bài thơ “Nhớ rừng” của Thế Lữ có ảnh hưởng và tác động như thế nào đến các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ thanh niên lúc bấy giờ?

A. Biểu hiện ý chí quyết tâm, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của những người tù chính trị đang bị giam giữ.

B. Kín đáo khơi gợi lòng yêu nước, yêu tự do và quyết tâm chống giặc cứu nước của nhân dân, đặc biệt là tầng lớp thanh niên.

C. Tác động đến tinh thần hăng say lao động, sẵn sàng vượt qua mọi gian khổ trong buổi đầu xây dựng đất nước.

D. Tạo ra tâm lí bi quan, chán chường trước cuộc sống thực tại, ước muốn được thoát li khỏi hiện thực.

Câu 6 : Hoài Thanh cho rằng: “ Ta tưởng trừng thấy những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường”. Theo em, ý kiến đó chủ yếu nói về đặc điểm gì của bài thơ “Nhớ rừng”?

A. Tràn đầy cảm xúc mãnh liệt. B. Giàu nhịp điệu.

C. Giàu hình ảnh. D. Giàu giá trị tạo hình.

2. Tự luận

Việc mượn lời con hổ trong vườn bách thú trong bài thơ Nhớ rừng có tác dụng như thế nào

ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

Lòng yêu nước là một truyền thống vô cùng quý báu của dân tộc ta từ ngàn đời nay, từ quá khứ đến hiện tại tương lai, trong khó khăn gian khổ và cả trong hòa bình. Từ tâm trạng của con hổ cũng là tâm trạng của người dân mất nước lúc bấy giờ, em có suy nghĩ gì về lòng yêu nước của nhândân ta?

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Phân tích bài thơ Nhớ rừng của Thế lữ.

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP THƠ MỚI

Bài thơ: Nhớ rừng

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Tìm hiểu nội dung chính

* Cảm nhận Bộ tranh tứ bình

“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan”

Cảnh có màu vàng óng ả của trăng, màu xanh trong vắt của nước suối đại ngàn, màu trắng đen mờ ảo của cỏ cây hoa lá. Hổ ta đang đứng trên bờ,  say sưa ngắm nhìn cảnh vật đẹp đến say lòng ấy. Ta có cảm giác hổ say mồi thì ít mà say đắm vẻ đẹp huyền ảo của đêm trăng thì nhiều. Vũ trụ có trăng, lúc khuyết, lúc tròn, lúc lên,  lúc lặn để rồi hổ ta không biết bao lần ngây ngẩt trước ánh trăng vàng tung tóe. Nhớ làm sao những đêm vàng đấy mộng mơ ấy! Và giờ đây nó càng quý vô ngần vì nó là đêm của tự do và ảo mộng.

Bức tranh hai, Thế Lữ cho chúa tể rừng xanh đối diện với sự gào thét của thiên nhiên hùng vĩ vào những ngày mưa:

“Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Ta lặng  ngắm giang sơn ta đổi mới”

Mưa rừng không phải là “mưa bay như khói qua chiều”,  không phải là “mưa giăng mắc cữi”, càng không phải là “mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng” mà mịt mù,  dữ dội rung chuyển cả núi rừng. Thế Lữ  thật tài tình khi biết lấy sự gào thét dữ dội của thiên nhiên, sự ngã nghiêng của cây cối, cảnh tuôn rơi ồn ào của ngày mưa làm phông nền cho một hổ ta điềm nhiên lặng ngắm giang sơn đổi mới của mình. Quả là bức tranh của một nghệ sĩ kỳ tài.

Còn đây là một cảnh khác, tươi sáng, tưng bừng của buổi bình minh.Chúa tể rừng xanh lúc nầy đang ngon giấc:

“Đâu những bình minh cây xanh nắng gội

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng”

Một buổi bình minh tinh khôi rạng rỡ, chim chóc reo ca, cây cối gọi mời, mọi vật đã thức giấc đón bình minh lên. Riêng hổ ta lại ngủ, một giấc ngủ lạ đời : giấc ngủ “tưng bừng”. Hổ có giấc ngủ riêng của hổ, cảnh vật xung quanh có ồn ào, sôi động bao nhiêu càng làm cho giấc ngủ hổ thêm say, giấc mơ hổ thêm đẹp. Chỉ bằng vài nét chấm phá má cảnh có âm thanh, có màu sắc, đường nét hài hòa, sống động.

Bức tranh cuối cùng tuyệt đẹp, đẹp một cách lộng lẫy và bi tráng:

“Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt  trời gay gắt”

Bức tranh nầy khác hẳn với ba bức tranh trên,  từ màu sắc, đường nét, đến ánh sáng. Màu vàng óng ả của trăng, màu đen mờ ảo của những trận mưa  rừng, cả màu hồng tươi của nắng mới đều không còn nữa thay vào đó là màu đỏ rực của máu và của ánh mặt trời sắp tắt. Hổ ta lúc nầy cũng không còn say sưa, mơ mộng như đêm nào, ngày nào mà đã hiện nguyên hình là một mãnh thú. Bên hổ, dưới chân hổ là cảnh “lênh láng máu” của những con thú yếu hèn. Ngoài xa, trên bầu trời cao rộng mênh mông ấy mặt trời cũng chỉ là một mảnh. Ta có cảm giác mặt trời cũng bé đi qua cái nhìn của hổ. Trong bức tranh, mọi vật hình như nhỏ hơn, chìm hẳn chỉ có hổ ta đứng đấy uy nghi, chễm chệ với tư thế là chúa tể của muôn loài. Chúa sơn lâm đẹp thật, một vẻ đẹp dữ dằn ghê gớm của một mãnh thú đang say mồi.

Quả là một bộ tranh tứ bình hoàn hảo, với sự phối cảnh hài hòa, bố cục mỹ cảm, đường nét thanh tao, gam màu chuẩn xác. Thế Lữ đã để lại bộ tranh hổ bằng ngôn ngữ có một không hai trong lịch sử văn học.

II. Các câu hỏi củng cố kiến thức văn bản Nhớ rừng

1.Giải nghĩa từ:

- Sa cơ: rơi vào cảnh không may, phải thất bại.

-Oai linh: sức mạnh linh thiêng

-Giang sơn: sông núi, chỉ đất đai có chủ quyền

-Oanh liệt: tiếng tăm lừng lẫy, vang dội

-Uất hận: căm giận, uất ức dồn nén trong lòng

2. Giới thiệu ngắn gọn về nhà thơ Thế Lữ và bài thơ Nhớ rừng.

Gợi ý làm bài:

- Thế Lữ (1907 – 1989) là một trong những cây bút tiêu biểu cho phong trào Thơ mới chặng đầu.

- Ông là thành viên của nhóm “Tự lực văn đoàn” ngay từ khi mới thành lập năm 1934 và có nhiều đóng góp tích cực không chỉ trong lĩnh vực văn chương mà còn trong nghệ thuật kịch nói của Việt Nam.

- Nhà phê bình Hoài Thanh từng nhận định: “Độ ấy Thơ mới vừa ra đời. Thế Lữ như vầng sao đột ngột hiện ánh sáng chói khắp cả trời thơ Việt Nam. Dẫu sau này danh vọng Thế Lữ có mờ đi ít nhiều, nhưng người ta không thể không nhìn nhận cái công Thế Lữ đã dựng thành nền Thơ mới ở xứ này. Thế Lữ không bàn về Thơ mới, không bênh vực Thơ mới, không bút chiến, không diễn thuyết. Thế Lữ chỉ lặng lẽ, chỉ điềm nhiên bước vững vàng mà trong khoảnh khắc cả hàng ngũ thơ xưa phải tan vỡ”.

- Nhớ rừng được coi là thi phẩm tiêu biểu nhất của Thế Lữ, là một trong những bài thơ hay nhất của Thơ mới chặng đầu. Mượn lời con hổ bị nhốt ở vườn bách thú, nhà thơ diễn tả sâu sắc nỗi chán ghét thực tại giả dối, khao khát trở về với cuộc sống tự do. Thông qua tâm sự của chúa sơn lâm, tác giả đã khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của người dân mất nước thời bấy giờ.

3. Vì sao Nhớ rừng được xem là bài thơ tiêu biểu cho phong trào Thơ mới?

Gợi ý làm bài:

Nhớ rừng dường như đã hoàn toàn thoát khỏi những ràng buộc về hình thức và nội dung của ca cổ.

- Nội dung thoát khỏi đề tài kinh điển của thơ ca xưa (phong hoa tuyết nguyệt) mà chính là lời tâm sự của một lớp người yêu nước, họ đang đau khổ trong cuộc sống bị giam hãm, bế tắc, đang chán ghét cuộc sống thực tại tầm thường giả dối dưới sự đô hộ của thực dân Pháp.

- Tư tưởng gửi gắm trong tác phẩm hoàn toàn mới mẻ: tư tưởng giải phóng cá nhân và khát vọng được tự do, khuynh hướng thoát ly với thực tại.

- Ngôn ngữ trong tác phẩm không bị gò ép với các điển cố văn học mà là những hình ảnh thơ đã được nâng lên thành ngôn từ nghệ thuật.

- Số lượng câu trong đoạn thơ, số đoạn thơ trong bài không bị giới hạn, ràng buộc như thơ ca truyền thống.

- Bài thơ đã thoát khỏi các phép tắc tu từ, các quy tắc thơ ca chặt chẽ của các thể loại thơ truyền thống.

4. Căn cứ vào nội dung bài thơ Nhớ rừng, hãy giải thích vì sao tác giả mượn “lời con hổ ở vườn bách thú”. Việc mượn lời đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung cảm xúc bài thơ?

Gợi ý làm bài

Bài thơ được sáng tác vào thời điểm năm 1934, xuất bản năm 1935. Đây là thời kỳ nhân dân ta sống trong cảnh áp bức với chế độ thực dân nửa phong kiến. Đời sống con người bị tù túng, tước đoạt mọi tự do, đặc biệt là chịu sự kiểm soát gắt gao, ngặt nghèo bởi bọn thực dân. Chính vì vậy, các sáng tác trong giai đoạn này cũng bị kiểm duyệt một cách kỹ lưỡng.

Việc mượn lời con hổ cũng là cách khéo léo để tác giả dễ dàng bộc lộ tâm trạng, sự chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và khát vọng tự do thầm kín của mình. Chính vì vậy, Nhớ rừng đã có ý nghĩa lớn lao trong việc khơi gợi lòng yêu nước, ý thức tự tôn dân tộc của mỗi người.

Hình ảnh con hổ trong cũi sắt của vườn bách thú chính là biểu tượng cho tình cảm của người dân Việt Nam mất nước lúc bấy giờ.

5.Thủ pháp tương phản trong bài thơ Nhớ rừng được thể hiện như thế nào?

Gợi ý làm bài

6. Em hiểu thế nào là “tranh tứ bình”? Vì sao đoạn thơ sau được mệnh danh là một bức tranh tứ bình?

Gợi ý làm bài:

- Tranh tứ bình là cách khái quát nghệ thuật mang tính ước lệ thời xưa bởi quan niệm tứ bình là một thế giới hoàn chỉnh.

Để xây dựng tứ bình có rất nhiều cách; Theo dòng thời gian có “xuân, hạ, thu, đông”; theo phương hướng có “Đông, Tây, Nam, Bắc”; theo ngành nghề có “ngư, tiều, canh, mục” … Tranh tứ bình sẽ mang giá trị khái quát nhiều phương diện.

- Bức tranh tứ bình trong bài thơ Nhớ rừng:

+ Bức thứ nhất là cảnh đêm vàng bên bờ suối: trong không gian lấp lánh trăng, hổ gọi đó là “đêm vàng” huyền ảo. Chúa sơn lâm say mồi, đứng uống ánh trăng (trăng tràn khắp không gian, trăng in xuống nước). Dường như hổ cũng biết rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên.

+ Bức thứ hai là bức tranh về cơn mưa rừng dữ dội làm rung chuyển bốn phương trời. Nhưng con hổ, trong tư thế của vị chúa tể lặng ngắm “giang sơn” mà nó cai trị. Mỗi trận mưa chuyển bốn phương ngàn, cả khu rừng như dạ dào sức sống. Bức tranh thiên nhiên giờ đây mang vẻ đẹp nhẹ nhàng, tinh tế và thanh khiết đến vô cùng.

III. Đề luyện

Phần 1:

1- Chép thuộc thơ

- Tác phẩm : Nhớ rừng

- Hiều biết về tác giả: tác giả Thế Lữ tên thật là Nguyễn Thứ Lễ (1907-1989)

Vị trí: nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới buổi đầu, người góp phần mở đường cho sự thắng lợi của Thơ mới

2. Mạch cảm xúc : căm hờn thực tại tù túng – hồi tưởng quá khứ tự do, huy hoàng – trở về thực tại tầm thường

3. Viết đoạn

Nội dụng: chỉ rõ các yếu tố nghệ thuật: liệt kê, sử dụng hàng loạt tính từ với sắc thái rõ nét, thể hiện trực tiếp cảm xúc

=> Tái hiện không gian giả tạo, đối lập với không gian thiên tạo ở đoạn trước, là lí do dẫn tới tâm trạng con hổ.

- Nêu thân phận con hổ: bị giam hãm , tù túng trong khung cảnh tầm thường, giả dối, bị mất tự do.

- Tâm trạng con hổ: nhớ cảnh sơn lâm, nuối tiếc quá khứ chúa tể muôn loài, nên càng khinh ghét những gì thuộc về thực tại, khát khao tự do.

- Tâm sự thầm kín: nỗi buồn mất nước, lòng yêu nước

Yêu cầu tiếng Việt: trong đoạn có sử dụng một câu cảm thán, một câu hỏi tu từ, có chỉ rõ.

Phần 2

a.Từ bị chép sai là : “ngậm” và “nỗi”

HS chép lại thơ

b. So sánh:

- Trước khi sửa lại:

+ Ngậm là giữ một vật ở trong miệng lâu->sự chủ động của chủ thể, không gây khó chịu.

+ Nỗi: ý nghĩa trìu tượng, không thể hiện được tâm trạng uất hận của con hổ.

- Sau khi sửa lại(nguyên bản):

+ Gậm: hành động gậm nhấm một cách khó khăn 1 vật gì đó

+ Khối: ý nghĩa cụ thể, 1 vật lớn và cứng

• Thể hiện được tâm trạng không chấp nhận thực tại, không an phận của con hổ. Dường như nỗi uất hận trong lòng nó đã tích tụ thành hình, thành khối.

c. Nhân vật “ta”trong câu thơ là ai, đang ở trong hoàn cảnh nào? Qua nhân vật ta tác giả muốn gửi gắm điều gì?

-Nhân vật “ta” là con hổ đang bị nhốt trong vườn bách thú

- Qua nhân vật “ta” tác giả muôn gửi gắm tâm sự của những người dân yêu nước VN đang phải sống trong cảnh tù túng, nô lệ…Họ khao khát tự do, khao khát được sống đúng nghĩa

Phần 3:

a. Chép thơ

"Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?

Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?

- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?"

b. Nhớ rừng - Thế Lữ.....

c. PTBĐ chính: biểu cảm

d. BPNT:

- Câu cảm thán

- Câu nghi vấn bộc lộ cảm xúc

- Điệp từ: nào đâu, đâu những

=> Sự nuối tiếc, nhớ thời oanh liệt ở rừng...

e. Gợi ý viết đoạn

- ND: nói về cảnh gì? cảnh đó như thế nào?

- NT: từ ngữ, BPNT....-> tác dụng của BPNT

Khổ 3: bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy:

- Bốn cảnh: cảnh núi rừng hùng vĩ tráng lệ với con hổ uy nghi - chúa tể:

+ Đêm vàng bên bờ suối/ say mồi....

+ Ngày mưa.../lặng ngắm...

+ Bình minh..../ giấc ngủ...

+ Chiều..../đợi chết...

-> Tư thế lẫm liệt, kiêu hùng -> chúa sơn lâm đầy uy lực

- Câu hỏi tu từ

- Điệp ngữ: "nào đâu..." => nuối tiếc

Phần 4

Câu 1:  Đoạn thơ trên trích trong văn bản  “ Nhớ rừng” của tác giả Thế Lữ.

Giải thích nhan đề:

Câu 2:  Tư thế “ nằm dài trông ngày tháng dần qua” nói lên tình thế  của con hổ: buông xuôi, bất lực, ngày đêm gậm nhấm khối căm hờn, mà theo thời gian cứ một rắn thêm, lớn thêm.

Câu 3: Nhà thơ tả tâm trạng của con hổ với dụng ý : nói lên nỗi đau đớn của tầng lớp trí thức khi chứng kiến cảnh đất nước nô lệ mà bản thân không giúp được gì cho Tổ quốc, cho đồng bào, chỉ biết thét lên trong câm lặng, nỗi căm hờn uất ức giận sôi. Qua đấy tác giả gửi gắm tấm lòng yêu nước thầm kín của mình.

Câu 4. HS viết đúng hình thức đoạn và nội dung đảm bảo các yas sau:

- Hoàn cảnh bị nhốt trong cũi sắt, trở thành một thứ đồ chơi

- Tâm trạng căm hờn, phẫn uất tạo thành một khối âm thầm nhưng dữ dội như muốn nghiền nát, nghiền tan

- “Ta nằm dài” – cách xưng hô đầy kiêu hãnh của vị chúa tể ⇒ Sự ngao ngán cảnh tượng cứ chầm chậm trôi, nằm buông xuôi bất lực

Phần 5

1. Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
– Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?

2: - Đoạn thơ trích trong văn bản "Nhớ rừng" của Thế Lữ

3: - Thể loại: Thơ

- Ý nghĩa của đoạn thơ: Nỗi nhớ cảnh bình minh, hoàng hôn của con hổ trong quá khứ và tâm trạng của nó

4

+ Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

+ Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?

+ Thời oanh liệt nay còn đâu?

=> Các câu cầu khiến này dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc

5. Viết đoạn

Mở đoạn: Đoạn thơ “Đâu những …..nay còn đâu?” là một đoạn thơ tiêu biểu thể hiện nỗi nhớ về quá khứ tự do hào hùng của con hổ

Thân đoạn: làm rõ những nỗi nhớ trong quá khứ của “con hổ”:

• Cảnh bình minh: Hổ như một chúa tể tàn bạo cây xanh nắng gội là màn trướng, còn chim chóc như những bầy cung nữ đang hân hoan ca múa quanh giấc nồng.
• Bộ tứ bình khép lại bằng bức cuối cùng, cũng là bức ấn tượng hơn cả:
• Giọng điệu không còn là thở than, mà đã thành chất vấn đầy giận dữ và oai linh đối với quá khứ mà cũng là đối với hiện tại. Chúa sơn lâm hiện ra cũng với một tư thế hoàn toàn khác: tư thế kiêu hùng của một bạo chúa.
• Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng: Nền cảnh thuộc gam màu máu, gợi ra cảnh tượng chiến trường sau một cuộc vật lộn tàn bạo. Đó là máu của mặt trời ánh tà dương lúc mặt trời hấp hối, dưới cái nhìn kiêu ngạo của con mãnh thú, gợi được cái không gian đỏ máu của địch thủ mặt trời, vừa gợi được vẻ bí hiểm của chốn diễn ra cuộc tranh chấp đẫm máu.
• "Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật", bức tứ bình cuối cùng dường như đã thể hiện được bàn chân ngạo nghễ siêu phàm của con thú như dẫm đạp lên bầu trời, cái bóng của nó cơ hồ đã trùm kín cả vũ trụ, tham vọng tỏ rõ cái oai linh của kẻ muốn thống trị cả vũ trụ này!
• Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? Tiếng than u uất bộc lộ trực tiếp nỗi nhớ, nhớ cuộc sống tự do của mình, nhớ những cảnh không bao giờ còn thấy nữa giấc mơ huy hoàng đã khép lại.
• Biện pháp nghệ thuật: Điệp ngữ, câu hỏi tu từ, câu cảm thán, nhân hóa.

IV. CÂU HỎI HSG

Câu 1

Có ý kiến cho rằng : "Bài thơ Nhớ rừng của Thế Lữ ( Ngữ văn 8, tập 2 )tràn đầy cảm xúc lãng mạn".Em hãy cho biết cảm xúc lãng mạn được thể hiện trong bài thơ như thế nào ?

GỢI Ý:Nêu được nội dung cơ bản sau:

- Bài thơ “Nhớ rừng” là bài thơ hay của Thế Lữ, nhưng cũng là bài thơ hay của phong trào Thơ Mới. Điểm nổi bật của tâm hồn lãng mạn là giàu mộng tưởng, khát vọng và cảm xúc. Người nghệ sỹ lãng mạn Việt Nam trước cách mạng tháng Tám-1945 cảm thấy cô đơn, tù túng trong xã hội bấy giờ nhưng bất lực, họ chỉ còn biết tìm cách thoát li thực tại ấy bằng chìm đắm vào trong đời sống nội tâm tràn đầy cảm xúc. Tâm hồn lãng mạn ưa thích sự độc đáo, phi thường, ghét khuôn khổ, gò bó và sự tầm thường. Nó có hứng thú giãi bầy những cảm xúc thiết tha mãnh liệt, nhất là nỗi buồn đau.

- Cảm xúc lãng mạn trong bài thơ nhớ rừng được thể hiện khá rõ ở những khía cạnh sau: (1điểm).

+ Hướng về thế giới mộng tưởng lớn lao, phi thường tráng lệ bằng một cảm giác trào dâng mãnh liệt. Thế giới ấy hoàn toàn đối lập với thực tại tầm thường, giả dối. Trong baì thơ, thế giới mộng tưởng chính là cảnh đại ngàn hùng vĩ và kèm theo đó là cảnh oai hùng của chúa sơn lâm.

+ Diễn tả thấm thía nỗi đau trong tinh thần bi tráng, tức là nỗi uất ức xót xa của hòm thiêng khi sa cơ lỡ vận.

Câu 2: Người xưa nói “Thi trung hữu hoạ” (trong thơ có tranh), em cảm nhân điều đó như thế nào qua đoạn thơ sau đây:

“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

……

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt?

Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?”

(Nhớ rừng – Thế Lữ)

GỢI Ý

Học sinh trình bày được bức tranh tứ bình (bốn hình ảnh) nổi bật trong đoạn thơ:

*Yêu cầu về kĩ năng: học sinh trình bày thành đoạn văn quy nạp.

* Yêu cầu về kiến thức:

- "Thi trung hữu họa" - Trong thơ có tranh. Thế ữ bằng chất liệu ngôn ngữ đã vẽ nên bộ tranh tứ bình về "chúa sơn lâm" khá hoànhảo.

+ " Nào đâu ... trăng tan" : Cảnh đêm trăng trên dòng suối đại ngàn. Hổ no mồi say sƣa ngắm cảnh đẹp huyềnảo.

+ " Đâu những ngày ... đổi mới": Cảnh mƣa rung chuyển đại ngàn. Hổ lặng ngắm giang sơn đổi mới.

+" Đâu những bình minh ... tƣng bừng" : bình minh tinh khôi, mới mẻ. Hổ vẫn ngủ "tƣng bừng" khi mọi vật đã thức dậy.

+ " Đâu những chiều ... gay gắt": Hổ là mãnh thú uy nghi đợi màn đêm buông xuống, nó sẽ là chúa tể của muôn loài.

- Nghệ thuật: phối cảnh hài hòa, bố cục thẩm mĩ, đƣờng nét thanh tao, gam màu chuẩn xác, kết hợp với các phép tu từ: điệp ngữ, ẩn dụ, nhân hóa, câu hỏi tu từ ... tạo nên bộ tranh bằng ngôn ngữ độc đáo, đặc sắc.

Nhận xét: ngôn từ sống động, giàu hình ảnh. Đây là đoạn thơ đặc sắc thể hiện tài năng quan sát, xây dựng hình ảnh, vận dụng trí tưởng tượng, sắp xếp, tôt chức sáng tạo ngôn từ thành những câu thơ tuyệt bút của Thế Lữ.

V. ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

* Tâm sự của con hổ qua cảnh tượng vườn bách thú tù đọng, chật hẹp:

- Sự chán nản, ngao ngán, khinh ghét khi phải sống ngang bầy cùng với "bọn gấu dở hơi", với "cặp báo chuồng bên vô tư lự".

- Phẫn uất, căm giận trước những con người "ngạo mạn ngẩn ngơ", u uất, uất hận, bất lực trước cảnh giam hãm tù túng, những cảnh "tầm thường giả dối" ở vườn bách thú.

* Tâm sự của con hổ qua cảnh núi rừng đại ngàn:

- Tâm trạng hoài niệm, nuối tiếc ngậm ngùi về một thời oanh liệt, hào hùng. Khi thì dằn vặt, khi lại thiết tha, khao khát trở lại những năm tháng tươi đẹp xưa.

- Tâm sự ấy của con hổ cũng chính là tâm trạng của nhà thơ cùng những người dân Việt Nam mất nước lúc bấy giờ. Họ bất lực và chán chường cuộc sống trong cảnh nô lệ đầy tù túng, ngột ngạt, không có tự do. Họ bất hòa sâu sắc với xã hội và họ khao khát tự do, nhớ tiếc một “thời oanh liệt” với những chiến công chống giặc ngoại xâm hiển hách của dân tộc.

ĐỀ 2

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

Việc mượn “lời con hổ trong vườn bách thú” là một lựa chọn rất khéo léo và phù hợp để giúp tác giả thể hiện niềm khao khát tự do mãnh liệt và lòng yêu nước kín đáo của mình.

- Qua hình ảnh con hổ - vị chúa sơn lâm bị giam cầm trong vườn bách thú, nhà thơ đã thể hiện một cách rất gợi cảm cảnh ngộ bị tước mất tự do, sự sa cơ và u uất của nhân dân ta khi bị mất nước, rơi vào cảnh nô lệ. Con hổ nuối tiếc một thời oanh liệt nơi rừng xanh cũng như chính nhân dân ta nhớ tiếc lịch sử chống giặc hào hùng của dân tộc và khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của nhân dân.

- Trong thời điểm khi tác giả sáng tác bài thơ, các tác phẩm văn nghệ gặp phải sự kiểm soát rất ngặt nghèo của thực dân. Vì vậy, việc mượn “lời con hổ trong vườn bách thú” sẽ giúp tác giả có thể hiện một cách kín đáo, bóng bẩy những tâm sự của mình.

ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

Lòng yêu nước là một truyền thống vô cùng quý báu của dân tộc ta từ ngàn đời nay, từ quá khứ đến hiện tại tương lai, trong khó khăn gian khổ và cả trong hòa bình. Từ tâm trạng của con hổ cũng là tâm trạng của người dân mất nước lúc bấy giờ, em có suy nghĩ gì về lòng yêu nước của nhândân ta?

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Phân tích bài thơ Nhớ rừng của Thế lữ.

1. Mở bài.

- Giới thiệu về tác giả tác phẩm: Thế Lữ , tên thật là Nguyễn Thứ Lễ ( 1907-1989) Quê ở Bắc Ninh. Ông được đánh giá là nhà thơ tiên phong của phong trào thơ mới

( 1930-1945)

- Bài thơ nhớ rừng mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để diễn tả tâm trạng bất bình, phẫn uất trước cảnh đời tù túng, tầm thường của xã hội thực dân phong kiến và kín đáo bày tỏ lòng yêu nước cùng khát vọng tự do của nhân dân ta.

2. Thân bài.

* Giá trị nội dung của bài thơ.

- Tâm trạng của con hổ trong hoàn cảnh bị giam cầm - khối căm hờn và niềm uất hận.

+ Được nhà thơ miêu tả bằng ngòi bút sắc sảo, tài hoa. Sự tương phản găy gắt giữa bản chất, tính cách của nhân vật trữ tình ( con hổ - chúa sơn lâm đầy oai phong) với hoàn cảnh bị giam cầm bó buộc ( trong cũi sắt) làm nổi bật tâm trạng cay đắng, phẫn nộ tột độ.

+ Hổ cảm nhận nỗi khổ bị nhốt lâu ngày trong cũi sắt, một không gian chật hẹp, tù hãm.

+ Thấm thía nỗi nhục bị biến thành trò chơi cho lũ người bé nhỏ, ngạo mạn.

+ Bất bình vì bị hạ xuống ngang hàng cùng những con vật tầm thường…

+ Nhận thức sâu sắc tình cảnh bi thảm của mình.

+ Muốn phá tung xiềng xích để về với cuộc sống tự do nhưng không được nên càng căn giận và tuyệt vọng.

- Nỗi nhớ thời oanh liệt.

+ Tự an ủi bằng quá khứ huy hoàng để quên đi hiện tại phũ phàng.

+ Hổ da diết nhớ quá khứ oai phong lẫm liệt của vị chúa tể, thủa còn tự do vùng vẫy gữa núi cao rừng thẳm.

+ Nhớ cảnh rừng thiêng với khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và bí ẩn.

- Cảnh vườn bách thú qua cái nhìn khinh bỉ của chủa sơn lâm.

+ Khung cảnh đơn điệu, buồn tẻ, giả tạo…

+ Khác xa với thế giới tự nhiên, giang sơn của loài hổ.

- Hổ khát khao tự do, thả hồn về chốn đại ngàn xa thẳm.

+ Hổ luôn mơ về chốn đại ngàn hoang dã, tương phản hoàn toàn với cảnh sống tù túng, chật hẹp hiện tại.

+ Bộc lộ nỗi tiếc nhớ cuộc sống tự do.

+ Những hình ảnh tiêu biểu, chọn lọc, từ ngữ giàu khả năng gợi tả, gợi cảm được tác giả sử dụng để thể hiện chân dung đầy uy vũ cùng cuộc sống tự do tuyệt đối của chúa sơn lâm.

+ Quá khứ tươi đẹp hào hùng không thể làm vơi bớt nỗi buồn mà càng làm tăng thêm sự bất bình, cay đắng trước thực tại.

+ Trong cảnh giam cầm, hổ chỉ còn biết gửi hồn về chốn nước non hùng vĩ, giang sơn của giống hùm thiêng ngự trị tự ngàn xưa.

+ Bất lực vì không thể phá tan xiềng xích, trở về với cuộc sống tự do nên hổ chỉ còn biết thốt nên lời ngậm ngùi ai oán.

-> Tâm trạng con hổ bị giam cầm cũng chính là tâm trạng chung của cả một thế hệ thanh niên trí thức trước hiện thực ngột ngạt, đen tối của xã hội thực dân phong kiến đương thời khi đất nước, dân tộc đang trong vòng nô lệ.

* Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ.

- Thể thơ tám chữ phù hợp với việc thể hiện những diễn biến phức tạp của tâm trạng nhân vật trữ tình.

- Nhịp thơ thay đổi linh hoạt, lúc nhanh, lúc chậm. Âm hưởng thơ lúc da diết, sâu lắng, lúc sôi nổi hào hùng… tùy thuộc vào diễn biến tâm trạng nhân vật.

- Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật đạt tới trình độ điêu luyện.

- Hình tượng nhân vật mang ý nghĩa tượng trưng, thể hiện thành công chủ đề tư tưởng của bài thơ và ý đồ của tác giả.

3. Kết bài.

- Bài thơ được đánh giá là một trong những tác phẩm xuất sắc của thơ mới và thơ ca Việt Nam hiện đại.

- Nhớ rừng là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Thế Lữ. Tên tuổi của Thể Lữ và bài thơ nhớ rừng sống mãi trong lòng người đọc.

THAM KHẢO

Nhớ rừng và ngòi bút tạo hình lãng mạn của Thế Lữ

Ai đã từng xem bức chân dung Hoàng Lập Ngôn vẽ Thế Lữ theo lối tinh tướng họa, mới thấy họa sĩ này sao mà tinh quái và thâm thuý. Ông đã thể hiện gương mặt tác giả Nhớ rừng trong bộ mặt ...chúa sơn lâm! Nghĩa là mặt một con hổ chính cống. Mà cũng phải! Không có cái con - hổ - nhớ - rừng hồi ấy thì làm gì có Thế Lữ! Vả, cái gã thi sĩ có công “dựng thành nền Thơ mới ở xứ này” cũng đáng được xem là một chúa sơn lâm chứ sao! Ngang cơ quá còn gì! Tất nhiên, họ không giao đấu, mà chỉ giao nhau. Giao trong từng nét một để cùng làm nên một chân dung kép. Thế Lữ - Hổ hay là Hổ - Thế Lữ thì cũng vậy! “Thực” đến thế thì đạt mức “siêu” còn gì! Quái lạ thay là lòng tri kỷ! Quái lạ thay là nghệ thuật tạo hình!

Tôi vừa nói đến nghệ thuật tạo hình - cái ngành nghệ thuật mà trước khi thành thi sĩ, Thế Lữ đã từng dấn thân vào, tuy nửa vời. Dầu vậy, cái máu hội họa, cái vốn hội họa vẫn đủ cho ông có được một “gu” tạo hình khi cầm ngọn bút thi nhân. Thế Lữ đã làm thơ bằng hồn thơ đậm tính hội họa. Nhớ rừng là thi phẩm rất tiêu biểu. Có thể sánh thế này: nếu Hoàng Lập Ngôn vẽ con Hổ - Thế Lữ bằng hội họa đơn thuần, thì Thế Lữ đã vẽ con Hổ - nhớ rừng bằng hội họa của... thơ. Trong nét bút Thế Lữ, người ta không chỉ thấy họa pháp của một họa sĩ từng theo học Mỹ thuật Đông Dương, mà trùm lên tất cả là một thi pháp nghiêng về tạo hình của thi phái Lãng mạn. Vì thế mà, Nhớ rừng vừa là một “khúc trường ca dữ dội” thể hiện tâm trạng vĩ đại của chúa sơn lâm, vừa là một họa phẩm hoành tráng từng bước làm nổi hằn lên trên mặt bằng của câu chữ hình tượng vị “chúa tể cả muôn loài”.
Nhiều người đã nói đến nội dung xã hội của bài thơ. Thậm chí đã có lúc người ta cho rằng nội dung yêu nước mới là đích thực và đáng kể nhất của Nhớ rừng. Hướng lĩnh hội ấy càng ngày càng bộc lộ sự ấu trĩ của nó. Nội dung kia, nếu có, phải ẩn chìm ở bề sau. Tâm trạng của chúa sơn lâm là một bi kịch. Không chỉ của một con hổ. Không chỉ của riêng Thơ mới. Mà trước hết và trên hết là bi kịch của cái tôi lãng mạn. Bởi nó bắt nguồn từ một trạng thái tâm lý rất đặc trưng của những cái tôi lãng mạn: do bất hòa với thực tại mà thoát ly vào thế giới bên trong của chính mình, cố tìm kiếm một thực tại khác để thay thế thực tại bên ngoài. Mộng tưởng là đời sống của những cái tôi lãng mạn. Cái tôi này tìm vào thực tại hồi tưởng, cái tôi kia tìm vào thực tại huyễn tưởng, cái tôi khác lại tìm vào thực tại viễn tưởng... Kẻ tìm vào hồi tưởng, thực chất, đã đối lập hiện tại với quá khứ. Với nó, quá khứ mới vàng son, mới là thời hoàng kim, thời oanh liệt. Chỉ trong quá khứ ấy, nó mới thấy hạnh phúc, thấy hài hòa. Mà thời đó thì vĩnh viễn mất rồi, chìm vào dĩ vãng rồi. Chỉ có thể sống lại trong hồi tưởng thôi. Vì thế, nó dùng hồi tưởng để hồi hiện quá khứ, phục chế quá khứ và tô điểm thêm cho quá khứ. Hoài cổ (có thời người ta coi là thoát ly vào quá khứ) là một đời sống tinh thần của cái tôi lãng mạn ấy, về sau trở thành một cảm hứng phổ biến của văn học lãng mạn, cũng là vì thế.
Riêng ở Việt Nam, lại có thêm một lý do nữa khiến mối bất hòa cố hữu kia trầm trọng và gay gắt hơn: tình trạng thuộc địa của thực tại. Do thế, bất hòa với thực tại trước tiên là phản ứng thẩm mỹ của cái tôi lãng mạn, sau nữa là phản ứng chính trị của lòng yêu nước. Lớp nghĩa thứ hai đến sau và ở bề sau, là như vậy. Thế Lữ đã ký thác những điều đó vào vị chúa sơn lâm này. Con hổ bị cầm tù trong cũi sắt giữa vườn bách thú vẫn ôm trong lòng “niềm uất hận ngàn thu”, vẫn “đương theo giấc mộng ngàn to lớn” chính là hiện thân của bi kịch ấy. Đối với nó, thực tại là cũi sắt, là vườn bách thú nhỏ mọn, tầm thường, giả dối, vô vị, vô tích sự. Còn rừng là thời vàng son, thuở hoàng kim trong hồi tưởng. Nhớ rừng là nhớ một thế giới cao cả, nhớ chốn thiêng liêng, nhớ cõi tự do. Rừng là thời oanh liệt, thời làm chủ nhân ông của đại ngàn. Toàn bộ ý nghĩa cuộc đời mình là ở nơi rừng. Đánh mất rừng cũng là đánh mất mình. Hằng ngày cứ thấy mình bị tầm thường hóa đi mà bất lực! Khao khát rừng là khao khát được là mình! Đó chẳng phải cũng là khao khát của một cái tôi đòi giải phóng đó ư? Bởi đây là chúa sơn lâm, nên logic là nhất nhất mọi cái phải ở tầm “chúa tể cả muôn loài”. Nghĩa là đều phải siêu phàm, kỳ vĩ, chế ngự, bao trùm. Nhưng đằng sau những cái riêng thuộc về tập tính loài hùm thiêng, ta đều thấy cái chung với con người. Cái lý của việc tìm đến hình tượng con hổ này của Thế Lữ là ở đó.
Nhưng cảm xúc mà cái tôi - hổ này đang mang nặng, thực chất, là gì vậy ? Tôi đã có lần viết : Thơ mới là một điệu sầu mênh mông, mà nếu đem phân chất ra thì sẽ thấy trong đó ba mối sầu đậm nhất : sầu nhân thế, sầu thời thế, sầu thân thế. Ba mối sầu này đan quyện, chuyển hóa sang nhau cất lên mà thành Thơ mới. Nhớ rừng nghiêng về mối sầu thứ ba. Tâm trạng chúa sơn lâm chính là tâm trạng “hùm thiêng khi đã sa cơ”, tâm trạng bi tráng của một anh hùng thất thế đang phẫn uất về thân thế mình. Vì vậy lời than đầy hùng tâm tráng chí này không chỉ rung chuyển rừng già, mà còn làm rung chuyển muôn vạn con tim của thời bấy giờ:

Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu?

Song ngẫm ra, ai chẳng có thời oanh liệt của riêng mình? Ai chẳng có cái quãng huy hoàng chói lọi, cái đoạn ý nghĩa nhất của đời mình? Bất cứ người nào trong cuộc đời này, nếu là người luôn khát sống thì rồi sẽ có lúc ngấm nỗi hận sầu thất thế, để rồi cất lên cái tiếng than u uất kia của chúa sơn lâm thôi. Trong mỗi cuộc đời, mỗi kiếp người đều tiềm ẩn cái tiếng than đầy nhân bản ấy của con hổ này. Vậy là sầu thân thế cũng tiềm tàng cả sầu nhân thế. Nói con hổ nhớ rừng mang trong nó một tâm trạng vĩ đại còn vì ý nghĩa tiêu biểu lớn lao đó.
Tính tạo hình trong bút pháp Thế Lữ chủ yếu thể hiện ở việc khắc họa cái Phi thường. Và để nó sắc nét, thi sĩ đã duy trì một nguyên tắc tương phản khá nhất quán và nhuần nhuyễn giữa cái Phi thường và cái Tầm thường. Chúa sơn lâm được đặt ở trung tâm bức tranh, còn tất cả thì được nhìn qua con mắt của loài mãnh thú này, do đó mà tất cả đều trở nên tầm thường. Đối diện với hổ, ngay con người cũng chỉ là “lũ người ngạo mạn ngẩn ngơ”, với “mắt bé” dám “diễu oai linh rừng thẳm”. Còn bọn gấu thì “dở hơi”, cặp báo chỉ là loài ươn hèn nô lệ, hời hợt “vô tư lự”. Cái thế giới rừng già kề bên chúa sơn lâm thảm hại đã đành. Mà ngay cả bao tạo vật, cảnh trí lớn lao trong vũ trụ này dưới mắt nó cũng tầm thường vô nghĩa. Bằng cách tương phản thế, hình ảnh chúa sơn lâm trở nên kỳ vĩ !
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi / Với khi thét khúc trường ca dữ dội, rồi Ta bước chân lên dõng dạc đường hoàng / lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng..., con mãnh thú mới là chúa tể muôn loài trong xứ sở của mình, giữa chốn rừng núi. Nhưng đến đoạn này, thì con hổ kia đã dần trở thành chúa tể cả vũ trụ :

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những chiều mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?

Dễ thấy đây là đoạn tuyệt bút của Nhớ rừng. Nhưng tôi chỉ muốn nói đến một khía cạnh của đoạn tuyệt bút kia, ấy lối tạo hình bằng thơ. Và cũng chỉ một khía cạnh tạo hình thôi, ấy là vẽ tranh tứ bình. Thực ra, tứ bình là một lối tạo hình quen thuộc từ cổ điển. Người xưa thường khái quát một hiện thực toàn vẹn nào đó vào bộ tranh gồm bốn bức. Cho nên tự thân tứ bình là một cấu trúc, một chỉnh thể, một thế giới. Thời gian thì Xuân Hạ Thu Đông, thảo mộc thì Tùng Trúc Cúc Mai, hay Mai Lan Cúc Trúc, nghề nghiệp thì Ngư Tiều Canh Mục, tầng lớp thì Sĩ Nông Công Thương, nghệ thú thì Cầm Kỳ Thi Họa.v.v... Nảy sinh từ hội họa, về sau tứ bình xâm nhập vào nhiều nghệ thuật khác. Người đọc thơ có thể đơn cử ở Chinh phụ ngâm, những đoạn như nỗi nhớ chồng của nàng chinh phụ diễn ra trọn vẹn khi “trông bốn bề”, mỗi bề là một phía, một cung bậc, một nông nỗi của nhung nhớ. Tâm trạng buồn nản, hãi hùng của Thuý Kiều trước lầu Ngưng Bích cũng diễn thành tứ bình với điệp khúc “buồn trông”. Rồi ngay Tố Hữu cũng dùng đến tứ bình khi viết bài Việt Bắc ở đoạn “Ta về ta nhớ những hoa cùng người”... Vậy, dùng tứ bình thì chưa phải là gì thật đáng nói. Đáng nói là: cả bốn bức tứ bình ở đây đều là những chân dung tự họa khác nhau của cùng một con hổ. Nó đã khái quát trọn vẹn về cái “thời oanh liệt” của chúa sơn lâm.
Bốn bức là bốn nỗi hoài niệm đầy tiếc nuối, uất hận.
Đồng thời, là bốn câu hỏi mà giọng điệu càng lúc càng dữ dằn.
Mỗi bức một khung cảnh, một gam màu, một dáng điệu của vị “chúa tể cả muôn loài”.
Bức thứ nhất thật thi vị :

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Gam màu vàng lóng lánh của ánh trăng in trên suối vắng. Đối với con hổ giờ đang bị giam cầm trong cũi sắt, đó không chỉ là những kỷ niệm lấp lóa trăng vàng, mà thực sự là những “đêm vàng” - những kỷ niệm được đúc bằng vàng ròng - không bao giờ còn có lại. Chúa sơn lâm hiện ra như nhà thi sĩ của chốn lâm tuyền, với cử chỉ uống ánh trăng tan đầy thơ mộng. Chữ “say mồi” có thể làm người đọc lạc hướng, bởi tưởng rằng “mồi” đây hẳn là một con thú đáng thương nào đó. Không phải. Con mồi chính là con trăng vàng in bóng trong lòng suối. Con mồi - cái đẹp, cái đẹp - con mồi một thân phận kép, đó là cảm nhận độc đáo của con hổ - thi sĩ này. Thế Lữ đã tỏ ra là người nhập được vào hổ, khi gửi vào mãnh thú một mảnh hồn thi sĩ.
Bức thứ hai, chúa sơn lâm hiện ra như một minh đế trước giang sơn của mình :

Đâu những chiều mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đêm trăng đã nhường chỗ cho chiều mưa. Gam vàng đã chuyển qua gam xám bạc điểm ánh tươi xanh. Đấng vương chủ của chốn rừng già đang phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh vương quốc đương thay da đổi thịt dưới sự trị vì của mình. Trang nghiêm, ưu tư, và đầy kiêu hãnh.
Bức thứ ba, chiều mưa đã chuyển sang rạng đông, nền tranh đã rạng rỡ cái gam màu thắm nắng bình minh. Chúa sơn lâm hiện trong dáng điệu một lãnh chúa cứ nghiễm nhiên ườn mình trong giấc ngủ trễ tràng khi ngày đã lên mà thụ hưởng cái lạc thú cung - đình - rừng - xanh của mình:
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Hoàn toàn có thể hình dung cây xanh nắng gội là màn trướng, còn chim chóc như những bầy cung nữ đang hân hoan ca múa quanh giấc nồng của hổ vương chứ sao!
Bộ tứ bình khép lại bằng bức cuối cùng, cũng là bức ấn tượng hơn cả :

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
Giọng điệu không còn là thở than, mà đã thành chất vấn đầy giận dữ và oai linh đối với quá khứ mà cũng là đối với hiện tại. Tương ứng với giọng điệu, chúa sơn lâm hiện ra cũng với một tư thế hoàn toàn khác: tư thế kiêu hùng của một bạo chúa. Nền cảnh thuộc gam màu máu. Mấy chữ “lênh láng máu” thật dễ sợ. Nó gợi ra cảnh tượng chiến trường sau một cuộc vật lộn tàn bạo. Là máu của con thú rừng xấu số nào đó chăng? Không! Đó là máu của mặt trời. Ánh tà dương lúc mặt trời hấp hối, dưới cái nhìn kiêu bạc của con mãnh thú chính là sắc máu lênh láng đỏ. “Những chiều lênh láng máu” là máu mặt trời đã nhuộm cả thời gian. Máu đã trở thành màu kỷ niệm. Chữ “sau rừng” gợi được cái không gian đỏ máu của địch thủ mặt trời, vừa gợi được vẻ bí hiểm của chốn diễn ra cuộc tranh chấp đẫm máu. Chữ “chết” đã biến mặt trời từ vật thể thành sinh thể. Không còn là khối cầu lửa vô tri vô giác giữa không trung, mặt trời đã thành một con thú. Thậm chí, một con thú thảm hại - chữ “mảnh” là hình ảnh mặt trời trong con mắt ngạo mạn và khinh miệt của con hổ này. Vẻ “gay gắt” trong giờ phút hấp hối của con thú tử thương dường như càng làm cho nó bị khinh bỉ. Thì ra, đối thủ của con hổ này không phải là loài gấu, loài báo vô tư lự dở hơi, đã đành. Mà ngay cả con người cũng không xứng là đối thủ của nó. Trong vũ trụ này chỉ có một kẻ duy nhất được chúa sơn lâm này xem là địch thủ mà thôi, ấy là vầng thái dương. Nhưng, cái đáng nói là: trong cuộc kịch chiến kia, phần thắng vẫn thuộc về nó, vị “chúa tể của muôn loài” ấy. Ba chữ “mảnh mặt trời” đã hoàn toàn hạ bệ, hạ gục đối thủ, khiến mặt trời cũng trở nên tầm thường. Bằng cuộc thư hùng bạo liệt với mặt trời để “chiếm lấy riêng phần bí mật”, Thế Lữ đã nâng con mãnh thú này lên tầm vóc vũ trụ. Nó kỳ vĩ hơn cả những gì vốn kỳ vĩ nhất trong hoàn vũ. Đến câu “Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt”, bức tứ bình cuối cùng dường như đã thể hiện được bàn chân ngạo nghễ siêu phàm của con thú như dẫm đạp lên bầu trời, cái bóng của nó cơ hồ đã trùm kín cả vũ trụ. Còn tham vọng “Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật”, thì đã tỏ rõ cái oai linh của kẻ muốn thống trị cả vũ trụ này!
Ghê gớm thật! Ngay đến mặt trời cũng trở nên tầm thường, thì xem ra sự phi thường đã tới vô biên rồi vậy!
Hồi tưởng phóng chiếu đã xong : thời oanh liệt của cái tôi - hùm thiêng đạt cực điểm !
Một thi sĩ rình trăng chốn lâm tuyền. Một vương chủ say ngắm giang sơn. Một lãnh chúa rừng xanh giữa bầy ca điểu. Một bạo chúa ngạo mạn với mặt trời. Bốn kỷ niệm kiêu hùng, bốn khoảnh khắc hoành tráng!
Bộ tứ bình hoàn tất!
Song, cả giọng điệu tráng ca hào hùng, cả bút pháp cường điệu khoa trương đặc thù của chủ nghĩa lãng mạn, cả lối tạo hình hoành tráng của hội họa sẽ trở nên chơi vơi, sáo rỗng nếu như đây không phải là chúa sơn lâm. Sự ăn nhập tuyệt vời giữa đối tượng và thi pháp đã chắp cánh cho thơ Thế Lữ bay lên, dõng dạc, đường hoàng như một khúc trường ca dữ dội!
Bấy giờ, Thơ mới đang hối hả, đang ráo riết đi tìm cái tiết điệu của mình. Thì đến Nhớ rừng, tiết điệu cần tìm đã được Thế Lữ đem về. Công lớn ấy chẳng hổ danh là chúa sơn lâm! Chả thế mà Vũ Đình Liên chỉ cần trích hai câu trong bài này đã dám cả quyết: chỉ hai câu Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối / Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan cũng có sức mạnh như một tuyên ngôn bênh vực cho Thơ mới.

PHIẾU ÔN TẬP THƠ MỚI

Bài thơ: Ông Đồ

I. 1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Phân tích

II. Câu hỏi ôn tập kiến thức

1. Bài thơ “Ông đồ” có mấy lần sử dụng câu hỏi tu từ? Nêu tác dụng của việc sử dụng CHTT đó

2. Bài thơ “Ông đồ” gợi cho em suy nghĩ gì về việc bảo tồn nét đẹp của dân tộc?

3. Bài thơ “Ông đồ” có những đặc sắc gì về nghệ thuật?

4. Tâm tư nhà thơ thể hiện qua bài thơ “Ông đồ” như thế nào?

III. ĐỀ LUYỆN

Phần 1. Cho câu thơ sau

Mỗi năm hoa đào nở

a. Chép 7 câu thơ tiếp theo và chú thích rõ tên tác giả, tác phâm

b. Xác định biện pháp tu từ trong đoạn thơ và nêu tác dụng?

c. Ông đồ có vị trí như thế nào trong bức tranh xuân ở hai khổ thơ đầu? Vì sao có thể nói đây là thời kì vàng son của ông đồ?

d. Kể tên 1 văn bản đã học cũng nói về không khí mùa xuân tràn ngập không gian, cho biết tên tác giả

Phần 2 Có ý kiến cho rằng :

Hai từ “mỗi” điệp lại trong một câu thơ diễn tả bước đi cảu thời gian.Nếu như trước đây : “Mỗi năm hoa đào nở” lại đưa đến cho ông đồ già “bao nhiêu người thuê viết” thì giờ đây “mỗi năm” lại “mỗi vắng”. Nhịp đi của thời gian bao hàm cả sự mài mòn, suy thoái.

a. Theo em nhận định trên viết về bài thơ nào của ai? Hãy chép lại 2 khổ thơ mà em cho là tướng ứng với nhận định đó

b. Hai khổ thơ vừa chép nằm ở vị trí nào trong bài, cho biết nội dung chính của chúng.

c.Từ ngữ mở đầu đoạn thơ vừa chép báo hiệu điều gì? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì qua từ ngữ mở đầu đoạn thơ, hãy chỉ rõ và nêu tác dụng.

d. Viết 1 doạn văn quy nạp khoảng 10 câu nêu cảm nhận của em về đoạn thơ trên. Trong đoạn có sử dụng một câu ghép.

e. Kể tên 1 văn bản đã học cũng sử dụng nghệ thật tương phản đối lập giữ quá khứ vàng son và hiện tại bế tắc

Phần 3 Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

[...] Văn tả thật ít lời mà cảnh hiện ra như vẽ, không chỉ có bóng ông đồ mà cả cái tiêu điều của xã hội qua mắt của ông đồ. Tác giả đã có những chi tiết thật đắt: nơi ông đồ là bút mực, nơi trời đất là gió mưa, nơi xã hội là sự thờ ơ không ai hay. Thể thơ năm chữ vốn có sức biểu hiện những câu chuyện dâu bể, hoài niệm, đã tỏ ra rất đắc địa, nhịp điệu khơi gợi một nỗi buồn nhẹ mà thấm. Màu mưa bụi khép lại đoạn thơ thật ảm đạm, lạnh, buồn, vắng. Như vậy cũng chỉ với tám câu, bốn mươi chữ, đủ nói hết những bước chót của một thời tàn. Sự đối chiếu chi tiết ở đoạn này và đoạn trên: mực với mực, giấy với giấy, người với người, càng cho ta cái ấn tượng thảng thốt xót xa của sự biến thiên. [...]

(Vũ Quần Phương)

a. Đoạn văn trên khiến em liên tưởng tới văn bản nào đã học trong chương trình Ngữ văn 8 kì 2? Trình bày tác giả và hoàn cảnh sáng tác của văn bản ấy.

b. Văn bản được viết theo thể thơ nào? Xác định PTBĐ của văn bản.

c. Em hiểu gì về khoảng thời gian “một thời tàn” mà tác giả Vũ Quần Phương nhắc đến trong phần văn bản trên? Qua đó, em có suy nghĩ gì về số phận ông đồ trong thời buổi ấy?

d. Trong văn bản được gợi nhắc từ đoạn văn trên có hai câu:

“Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay.”

Cho biết tên và tác dụng của biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng trong hai dòng thơ ấy.

ĐỀ HS GIỎI

Phần 1. Phân tích giá trị biểu đạt của các từ : già, xưa, cũ trong những câu thơ sau :

– Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

– Năm nay đào lại nở,

Không thấy ông đồ xưa.

Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ ?

Phần 2. Phân tích làm rõ cái hay của hai câu thơ sau trong bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu

Gợi ý: Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình – người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.Ông Đồ buồn nên cảnh vật ở đây cũng nhuốm buồn.Mùa xuân nhưng lại xuất hiện hình ảnh lá vàng, lá vàng gợi sự tàn tạ ⭢nó lại rơI trên giấy, giấy không có người thuê viết nên cứ phơI giữa trời hứng lấy những lá vàng rơi.Mưa bụi ⭢mưa nhỏ, lất phất ở đây tác giả không chỉ mưa xuân để tươI sức sống cho vạn vật mà…⭢gợi ra một tê táI, lạnh lẽo, thê lương của đất trời.Mưa không lớn nhưng nó làm con người lạnh tê tái.

⭢Nỗi buồn của Ông Đồ lan toả ra cả cảnh vật dường như đất trời cũng buồn cho Ông Đồ.

Câu 3: (3.0 điểm)

Trình bày cảm nhận của em về khổ thơ sau (bằng một đoạn văn ngắn):

Ông đồ vẫn ngồi đấy

Qua đường không aihay,

Lá vàng rơi trêngiấy;

Ngoài giời mưa bụi bay.”

(Ông đồ, Vũ Đình Liên- Sách giáo khoa Ngữ văn 8-Tập II)

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1 : Nghĩa của từ "ông Đồ" trong bài thơ ông "ông Đồ" của Vũ Đình Liên là:

A. Người dạy học nói chung. B. Người dạy học chữ nho xưa.

C. Người chuyên viết câu đối bằng chữ nho. D. Người viết chữ nho đẹp, chuẩn mực.

Câu 2: Hình ảnh nào lặp lại trong khổ thơ đầu và khổ thơ cuối của bài thơ "ông Đồ"?

A. Lá vàng. B. Hoa đào.

C. Mực tàu. D. Giấy đỏ.

Câu 3: Trong bài thơ, hình ảnh ông đồ già thường xuất hiện trên phố vào thời điểm nào?

A. Khi hoa mai nở, báo hiệu mùa xuân đã đến.

B. Khi kì nghỉ hè đã đến và học sinh nghỉ học.

C. Khi phố phường tấp nập, đông đúc.

D. Khi mùa xuân về, hoa đào nở rộ.

Câu 4: Hai câu thơ: “Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa rồng bay” nói lên điều gì?

A. Ông đồ rất tài hoa.

B. Ông đồ viết văn rất hay.

C. Ông đồ có nét chữ bình thường

D. Ông đồ có hoa tay, viết câu đối rất đẹp.

Câu 5: Hai câu thơ nào dưới đây thể hiện tình cảnh đáng thương của ông đồ?

A. Ông đồ vẫn ngồi đấy – Qua đường không ai hay.

B. Năm nay đào lại nở - không thấy ông đồ xưa.

C. Bao nhiêu người thuê viết – tấm tắc ngợi khen tài.

D. Nhưng mỗi năm mỗi vắng – người thuê viết nay đâu.

Câu 6: Những ông đồ trong xã hội cũ trở nên thất thế và bị gạt ra lề cuộc đời khi nào?

A. Đã quá già, không còn đủ sức khỏe để làm việc.

B. Khi tranh vẽ và câu đối không còn được mọi người ưa thích.

C. Khi chế độ thi cử phong kiến bị bãi bỏ, chữ Nho bị xem nhẹ.

D. Khi các trường học mọc lên nhiều và chữ quốc ngữ trở nên phổ biến trong nhân dân.

2. Tự luận

Bài thơ “Ông đồ” gợi cho em suy nghĩ gì về việc bảo tồn nét đẹp của dân tộc?

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1 : Nghĩa của từ "ông Đồ" trong bài thơ ông "ông Đồ" của Vũ Đình Liên là:

A. Người dạy học nói chung.

B. Người viết chữ nho đẹp, chuẩn mực.

C. Người chuyên viết câu đối bằng chữ nho.

D. Người dạy học chữ nho xưa.

Câu 2: Ngày nay, cách viết chữ, câu đối, câu thơ trên các trang giấy thường được gọi là gì?

A. Nghệ thuật viết thư pháp. B. Nghệ thuật vẽ tranh.

C. Nghệ thuật viết văn bản. D. Nghệ thuật trang trí hình ảnh bằng bút

Câu 3: Hình ảnh ông đồ đồ già trong bài thơ gắn bó với vật dụng nào dưới đây?

A. Chiếc cày, con trâu, tẩu thuốc.

B. Nghiên bút, mực tàu, giấy đỏ, bức liễn.

C. Bàn ghế, giáo án, học sinh.

D. Chiếc gậy, quẻ xâm, vật dụng bói toán.

Câu 4: Hai câu thơ: “Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa rồng bay” nói lên điều gì?

A. Ông đồ rất tài hoa.

B. Ông đồ viết văn rất hay.

C. Ông đồ có hoa tay, viết câu đối rất đẹp.

D. Ông đồ có nét chữ bình thường.

Câu 5: Những ông đồ trong xã hội cũ trở nên thất thế và bị gạt ra lề cuộc đời khi nào?

A. Đã quá già, không còn đủ sức khỏe để làm việc.

B. Khi tranh vẽ và câu đối không còn được mọi người ưa thích.

C. Khi chế độ thi cử phong kiến bị bãi bỏ, chữ Nho bị xem nhẹ.

D. Khi các trường học mọc lên nhiều và chữ quốc ngữ trở nên phổ biến trong nhân dân.

Câu 6: Bài thơ “Ông đồ” viết theo thể thơ gì?

A. Lục bát.

B. Song thất lục bát.

C. Ngũ ngôn.

D. Thất ngôn bát cú.

2. Tự luận

Theo em, tâm tư nhà thơ thể hiện qua bài thơ “Ông đồ” như thế nào?

TẬP LÀM VĂN

Hai nguồn cảm hứng tạo nên phẩm “Ông đồ” của Vũ Đình Liên là lòng thương người và niềm hoài cổ.

Suy nghĩ của em về nhận định trên.

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP THƠ MỚI

Bài thơ: Ông Đồ

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Phân tích

II. Câu hỏi ôn tập kiến thức

1. Bài thơ “Ông đồ” có mấy lần sử dụng câu hỏi tu từ?

Có 2 lần sử dụng câu hỏi tu từ:

- Người thuê viết nay đâu?: thể hiện nỗi nuối tiếc của một thời kì vàng son.

- Hồn bây giờ ở đâu?: đặt ra như 1 lời tự vấn, sự ngậm ngùi xót xa bởi tất cả những gì thời hoàng kim nay chỉ còn lại màu sắc phai nhạt. Đó còn là nỗi niềm tiếc thương của tác giả với những giá trị dân tộc cổ truyền.

2. Bài thơ “Ông đồ” gợi cho em suy nghĩ gì về việc bảo tồn nét đẹp của dân tộc?

- Xin chữ đầu năm để cầu mong may mắn, sức khỏe, phúc lộc hay bình an là nét đẹp truyền thống của dân tộc ta mỗi khi tết đến xuân về. Hình ảnh ông đồ với bút nghiên và giấy mực, chăm chút và gửi hồn cho từng nét chữ trên phố đông người qua lại như biểu tượng cho một dân tộc hiếu học, đề cao con chữ. Thế nhưng, nét văn hóa ấy dần bị đổi thay theo năm tháng, các thầy đồ ngày càng vắng bóng trong những ngày tết Nguyên đán. Chúng ta không khỏi ngậm ngùi, xót thương và suy ngẫm cho một phong tục văn hóa ngày một suy tàn. Bởi phong tục ấy gắn với cả một thời kì dài phát triển rực rỡ của nho học dân tộc.

- Không chỉ phong tục xin chữ ông đồ đầu năm ngày càng phai nhạt, hiện nay nhiều giá trị văn hóa truyền thống cũng đang đứng trước nguy cơ mai một. Đó là những hồi chuông cảnh báo về tình trạng xa rời văn hóa truyền thống trong một bộ phận giới trẻ hiện nay. Nguyên nhân là bởi sự hấp dẫn của những văn hóa du nhập từ nước ngoài hay những trò chơi điện tử, mạng xã hội. Điều ấy khiến những người trẻ không còn hiểu và tự hào về một thời kì rực rỡ của lịch sử dân tộc, của bao công sức mà thế hệ cha ông đã gìn giữ và lưu truyền Một dân tộc không còn giữ được bản sắc văn hóa sẽ là một dân tộc dần suy tàn.

- Như vậy việc bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống là nhiệm vụ và trách nhiệm của mỗi người trẻ chúng ta hiện nay. Việc tiếp thu có chọn lọc văn hóa ngoại quốc là điều rất cần thiết. Kho sử về văn hóa dân tộc được viết tiếp và phát triển đến đâu, chính là nhờ trái tim và khối óc của thế hệ trẻ chúng ta hôm nay cùng nhau vun đắp.

3. Bài thơ “Ông đồ” có những đặc sắc gì về nghệ thuật?

- Bài thơ sử dụng thể thơ 5 chữ, kết hợp với ngôn ngữ bình dị và súc tích.

- Giọng thơ trầm lắng, ngậm ngùi đã toát lên những tâm tư, tình cảm của tác giả trước tình cảnh đáng thương của tác giả trước sự tàn lụi của lớp người từng được đề cao và trân trọng như ông đồ.

- Bài thơ có kết cấu độc đáo, đầu cuối tương ứng. Mở đầu bài thơ là “Mỗi năm hoa đào nở - Lại thấy ông đồ già”, kết thúc bài thơ là Năm nay hoa đào lại nở - Không thấy ông đồ xưa. Kết cấu này chặt chẽ, tương phản rõ nét, làm nổi bật chủ đề của bài thơ, từ đó khơi gợi cảm xúc trong lòng người đọc về một văn hóa truyền thống giờ đây đã bị thay đổi. Quá trình tàn tạ, suy sụp của nền nho học.

- Tác giả sử dụng nghệ thuật nhân hóa với sự chọn lọc hình ảnh để làm nổi bật tâm tư, cảm xúc của mình: giấy đỏ, mực nghiên – vốn là những đồ dùng gắn bó thân thiết với ông đồ, mà nay cũng “buồn”, “sầu” trước sự đổi thay của thời thế.

- Lựa chọn hình ảnh giản dị nhưng mang tính biểu tượng, giàu sức gợi: hình ảnh lá vàng rơi trên giấy gợi ra sự tàn tạ, tiêu điều, buồn tủi. Đó là sự cảm nhận từ trong tâm hồn về sự lãng quên, sự kết thúc của một kiếp người tàn.

4. Tâm tư nhà thơ thể hiện qua bài thơ “Ông đồ” như thế nào?

- Khổ 1,2 nhà thơ với ký ức của mình phác họa lên một ông đồ già viết chữ đẹp, cảnh nhộn nhịp trên đường phố Hà Nội xưa, cảnh đẹp, đường xá rộn ràng vui vẻ, tấp nập.

- Khổ 3,4 nhà thơ vẽ lại khung cảnh Hà Nội mới, gần tết nhưng không còn tấp nập, đông đúc vây quanh ông đồ nữa, ông đồ chỉ ngồi đấy, nhìn lá rơi, trời mưa bay mà chẳng hề có ai để ý

- Khổ 5 là hình ảnh thực tại, ông đồ ngày xưa chẳng còn nữa cũng chẳng còn những người xưa

- Tâm tư tác giả thay đổi theo chiều sâu tâm trạng, lúc vui vẻ nhìn đường xá tấp nập, lúc lại buồn nhìn cảnh tiêu điều, nhớ lại người cũ của tác giả. Tác giả thể hiện niềm cảm thương chân thành sâu sắc trước một lớp người đang tàn tạ ( ông đồ) và nỗi nhớ cảnh cũ người xưa của tác giả.

III. ĐỀ LUYỆN

Phần 1. Cho câu thơ sau

Mỗi năm hoa đào nở

a. Chép 7 câu thơ tiếp theo và chú thích rõ tên tác giả, tác phâm

b. Xác định biện pháp tu từ trong đoạn thơ và nêu tác dụng?

c. Ông đồ có vị trí như thế nào trong bức tranh xuân ở hai khổ thơ đầu? Vì sao có thể nói đây là thời kì vàng son của ông đồ?

d. Kể tên 1 văn bản đã học cũng nói về không khí mùa xuân tràn ngập không gian, cho biết tên tác

Gợi ý

a: HS chép thơ và chú thích rõ

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tàu giấy đỏ

Bên phố đông người qua.

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngợi khen tài

Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay.

(Ông đồ - Vũ Đình Liên)

b. Biện pháp tu từ so sánh:

Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay

Tác dụng: Miêu tả rõ nét bàn tay có những ngón thon dài nhỏ nhắn của ông đồ uốn lượn cây bút.Theo đà đưa đẩy của bút lông từng nét chữ còn tươi màu mực dần dàn hiện ra mềm mại như “phượng múa rồng bay”

🡪mọi người ngưỡng mộ, trọng vọng

c. Ông đồ là trung tâm của sự chú ý, là đối tượng ngưỡng mộ của mọi người.

Vì ông đồ xuất hiện giữa mùa đẹp nhất, là trung tâm của bức tranh, được mọi người yêu quý, ngưỡng mộ. Tài liệu Thu Nguyễn

d. Kể tên 1 văn bản đã học cũng nói về không khí mùa xuân, cho biết tên tác giả

- Văn bản Mùa xuân của tôi của Vũ Bằng

- Rằm tháng giêng của Hồ Chí Minh

Phần 2 Có ý kiến cho rằng :

Hai từ “mỗi” điệp lại trong một câu thơ diễn tả bước đi cảu thời gian.Nếu như trước đây : “Mỗi năm hoa đào nở” lại đưa đến cho ông đồ già “bao nhiêu người thuê viết” thì giờ đây “mỗi năm” lại “mỗi vắng”. Nhịp đi của thời gian bao hàm cả sự mài mòn, suy thoái.

a. Theo em nhận định trên viết về bài thơ nào của ai? Hãy chép lại 2 khổ thơ mà em cho là tướng ứng với nhận định đó

b. Hai khổ thơ vừa chép nằm ở vị trí nào trong bài, cho biết nội dung chính của chúng.

c.Từ ngữ mở đầu đoạn thơ vừa chép báo hiệu điều gì? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì qua từ ngữ mở đầu đoạn thơ, hãy chỉ rõ và nêu tác dụng.

d. Viết 1 doạn văn quy nạp khoảng 10 câu nêu cảm nhận của em về đoạn thơ trên. Trong đoạn có sử dụng một câu ghép.

e. Kể tên 1 văn bản đã học cũng sử dụng nghệ thật tương phản đối lập giữ quá khứ vàng son và hiện tại bế tắc

Gợi ý:

a. Nhận định trên viết về bài thơ “Ông đồ” của tác giả Vũ Đình Liên

- Chép 2 khổ thơ tuong ứng

Nhưng mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nay đâu?

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu.

Ông đồ vẫn ngồi đấy

Qua đường không ai hay

Lá vàng rơi trên giấy

Ngoài trời mưa bụi bay.

b. – Vị trí: khổ thứ 3 và thứ 4

• Nội dung: Hình ảnh ông đồ thời Nho học suy tàn

c. Từ Nhưng mở đầu đoạn thơ vừa chép báo hiệu điều thay đổi , không còn như cũ. Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ tương phản đối lập giữa quá khứ và hiện tại

- Quá khứ: Ông đồ được trọng dụng, ngưỡng mộ, ngợi ca tài năng

- Hiện tại: Ông đồ bị quên lãng

d. Viết 1 doạn văn quy nạp khoảng 10 câu nêu cảm nhận của em về đoạn thơ trên. Trong đoạn có sử dụng một câu ghép.

Yêu cầu:

- HT: Viết dúng đoạn quy nạp và có câu ghép

- Nội dung đảm bảo các ý sau:

+ “Nhưng mỗi năm mỗi vắng”: từ “nhưng” tạo bước ngoặt trong cảm xúc người đọc, sự suy vi ngày càng rõ nét, người ta có thể cảm nhận một cách rõ ràng, day dứt nhất

+ “Người thuê viết nay đâu?”: câu hỏi thời thế, cũng là câu hỏi tự vấn

⇒ Sự đối lập của khung cảnh với 2 khổ đầu ⇒ nỗi niềm day dứt, vẫn ông đồ xưa, vẫn tài năng ấy xuất hiện nhưng không cần ai thuê viết, ngợi khen

+ “Giấy đỏ ...nghiên sầu”: Hình ảnh nhân hoá, giấy bẽ bàng sầu tủi, mực buồn động trong nghiên hay chính tâm tình của người nghệ sĩ buồn đọng, không thể tan biến được

+ “Lá bàng...mưa bị bay”: Tả cảnh ngụ tình: nỗi lòng của ông đồ. Đây là hai câu thơ đặc sắc nhất của bài thơ. Lá vàng rơi gợi sự cô đơn, tàn tạ, buồn bã, mưa bụi bay gợi sự ảm đạm, lạnh lẽo ⇒ tâm trạng con người u buồn, cô đơn, tủi phận

e. VB Nhớ rừng của Thế Lữ

Phần 3.

a.- Đoạn văn trên khiến em liên tưởng tới văn bản: Ông đồ

- Tác giả: Vũ Đình Liên

- Hoàn cảnh sáng tác: Từ đầu thế kỉ XX, nền văn Hán học và chữ Nho ngày càng suy vi trong đời sống văn hóa Việt Nam, khi mà Tây học du nhập vào Việt Nam, có lẽ vì đó mà hình ảnh những ông đồ đã bị xã hội bỏ quên và dần vắng bóng. Vũ Đình Liên đã viết bài thơ Ông đồ thể hiện niềm ngậm ngùi, day dứt về cảnh cũ, người xưa.

b.- Thể thơ: ngũ ngôn (5 chữ)

- PTBĐ: biểu cảm, kết hợp tự sự, miêu tả

c.

• Khoảng thời gian “một thời tàn” mà tác giả Vũ Quần Phương nhắc đến trong phần văn bản trên là giai đoạn Hán học suy vi, các nhà nho (ông đồ) từ vị trí trung tâm được coi trọng bị thời cuộc bỏ quên trở nên thất thế
• Số phận ông đồ trong thời điểm ấy rất đáng thương và tội nghiệp

d.

+ Phép hoán dụ : hoa tay (Ông đồ rất tài hoa, viết câu đối đẹp)

+ Phép so sánh : thảo - như - phượng múa rồng bay.

+ Sử dụng thành ngữ: “phượng múa rồng bay”: làm nổi bật vẻ đẹp trong nét chữ của ông: Nét chữ rất đẹp, bay bướm, uốn lượn, vừa phóng khoáng, bay bổng, song lại cao quý, oai phong, sống động, có hồn.

• Với bút pháp miêu tả tinh tế, ngôn ngữ điêu luyện, trong hai câu thơ, tác giả như khắc hoạ trước mắt người đọc hình ảnh của ông đồ với đôi bàn tay già, gầy guộc đưa lên hạ xuống như bay như múa, như đang tung hoành trên nền giấy điều thắm tươi. Lúc này đây ông đồ như một người nghệ sĩ tài hoa trước công chúng

ĐỀ HS GIỎI

Phần 1. Phân tích giá trị biểu đạt của các từ : già, xưa, cũ trong những câu thơ sau :

– Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

– Năm nay đào lại nở,

Không thấy ông đồ xưa.

Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ ?

(Trích Ông đồ - Vũ Đình Liên)

Gợi ý

- Các từ già, xưa,cũ trong các câu thơ đã cho cùng một trường từ vựng,cùng chỉ một đối tượng : ông đồ (0,25điểm).

- Già – cao tuổi , vẫn sống – đang tồn tại.

Xưa- đã khuất - thời quá khứ trái nghĩa với nay.

Cũ - gần nghĩa với xưa, đối lập vối mới- hiện tại. (0,25điểm)

- Ý nghĩa của các cách biểu đạt đó : Qua những từ này khiến cho người đọc cảm nhận được sự vô thường, biến đổi, nỗi ngậm ngùi đầy thương cảm trước một lớp người đang tàn tạ : ông đồ ( 0,5 điểm)

Phần 2. Phân tích làm rõ cái hay của hai câu thơ sau trong bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu

Gợi ý: Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình – người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.Ông Đồ buồn nên cảnh vật ở đây cũng nhuốm buồn.Mùa xuân nhưng lại xuất hiện hình ảnh lá vàng, lá vàng gợi sự tàn tạ ⭢nó lại rơI trên giấy, giấy không có người thuê viết nên cứ phơI giữa trời hứng lấy những lá vàng rơi.Mưa bụi ⭢mưa nhỏ, lất phất ở đây tác giả không chỉ mưa xuân để tươI sức sống cho vạn vật mà…⭢gợi ra một tê táI, lạnh lẽo, thê lương của đất trời.Mưa không lớn nhưng nó làm con người lạnh tê tái.

⭢Nỗi buồn của Ông Đồ lan toả ra cả cảnh vật dường như đất trời cũng buồn cho Ông Đồ.

Câu 3: Trình bày cảm nhận của em về khổ thơ sau (bằng một đoạn văn ngắn):

Ông đồ vẫn ngồi đấy

Qua đường không aihay,

Lá vàng rơi trêngiấy;

Ngoài giời mưa bụi bay.”

(Ông đồ, Vũ Đình Liên- Sách giáo khoa Ngữ văn 8-Tập II)

Gợi ý

Về kỹ năng: HS viết đúng dạng một đoạn văn ngắn, lập luận chặt chẽ, lời văn trong sáng, không mắc lỗi chính tả.

- Về kiến thức: Nêu được các ý sau

+ Đoạn thơ trên trích trong bài thơ Ông đồ của Vũ Đình Liên miêu tả tâm trạng ông đồ thời suy tàn.

+ Bằng các biện pháp nghệ thuật đối lập, tả cảnh ngụ tình để thể hiện niềm cảm thương trước hình ảnh ông đồ lạc lõng, trơ trọi “vẫn ngồi đấy” như bất động, lẻ loi và cô đơn khi người qua đường thờ ơ vô tình không ai nhận thấy hoặc đoái hoài tới sự tồn tại của ông.

+ Qua hai câu thơ tả cảnh ngụ tình tuyệt bút, hiểu được nỗi buồn của con người thấm sâu vào cảnh vật. Hình ảnh “lá vàng, mưa bụi” giàu giá trị tạo hình vẽ nên một bức tranh xuân lặng lẽ, âm thầm, tàn tạ với gam màu nhạt nhòa, xám xịt.

+ Khổ thơ cực tả cái cảnh thê lương của nghề viết và sự ám ảnh ngày tàn của nền nho học đồng thời thể hiện sự đồng cảm xót thương của nhà thơ trước số phận những nhà nho và một nền văn hóa bị lãng quên.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Xin chữ đầu năm để cầu mong may mắn, sức khỏe, phúc lộc hay bình an là nét đẹp truyền thống của dân tộc ta mỗi khi tết đến xuân về. Hình ảnh ông đồ với bút nghiên và giấy mực, chăm chút và gửi hồn cho từng nét chữ trên phố đông người qua lại như biểu tượng cho một dân tộc hiếu học, đề cao con chữ. Thế nhưng, nét văn hóa ấy dần bị đổi thay theo năm tháng, các thầy đồ ngày càng vắng bóng trong những ngày tết Nguyên đán. Chúng ta không khỏi ngậm ngùi, xót thương và suy ngẫm cho một phong tục văn hóa ngày một suy tàn. Bởi phong tục ấy gắn với cả một thời kì dài phát triển rực rỡ của nho học dân tộc.

- Không chỉ phong tục xin chữ ông đồ đầu năm ngày càng phai nhạt, hiện nay nhiều giá trị văn hóa truyền thống cũng đang đứng trước nguy cơ mai một. Đó là những hồi chuông cảnh báo về tình trạng xa rời văn hóa truyền thống trong một bộ phận giới trẻ hiện nay. Nguyên nhân là bởi sự hấp dẫn của những văn hóa du nhập từ nước ngoài hay những trò chơi điện tử, mạng xã hội. Điều ấy khiến những người trẻ không còn hiểu và tự hào về một thời kì rực rỡ của lịch sử dân tộc, của bao công sức mà thế hệ cha ông đã gìn giữ và lưu truyền Một dân tộc không còn giữ được bản sắc văn hóa sẽ là một dân tộc dần suy tàn.

- Như vậy việc bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống là nhiệm vụ và trách nhiệm của mỗi người trẻ chúng ta hiện nay. Việc tiếp thu có chọn lọc văn hóa ngoại quốc là điều rất cần thiết. Kho sử về văn hóa dân tộc được viết tiếp và phát triển đến đâu, chính là nhờ trái tim và khối óc của thế hệ trẻ chúng ta hôm nay cùng nhau vun đắp.

ĐỀ 2

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

 Khổ 1,2 nhà thơ với ký ức của mình phác họa lên một ông đồ già viết chữ đẹp, cảnh nhộn nhịp trên đường phố Hà Nội xưa, cảnh đẹp, đường xá rộn ràng vui vẻ, tấp nập.

- Khổ 3,4 nhà thơ vẽ lại khung cảnh Hà Nội mới, gần tết nhưng không còn tấp nập, đông đúc vây quanh ông đồ nữa, ông đồ chỉ ngồi đấy, nhìn lá rơi, trời mưa bay mà chẳng hề có ai để ý

- Khổ 5 là hình ảnh thực tại, ông đồ ngày xưa chẳng còn nữa cũng chẳng còn những người xưa

- Tâm tư tác giả thay đổi theo chiều sâu tâm trạng, lúc vui vẻ nhìn đường xá tấp nập, lúc lại buồn nhìn cảnh tiêu điều, nhớ lại người cũ của tác giả. Tác giả thể hiện niềm cảm thương chân thành sâu sắc trước một lớp người đang tàn tạ ( ông đồ) và nỗi nhớ cảnh cũ người xưa của tác giả.

TẬP LÀM VĂN

Hai nguồn cảm hứng tạo nên phẩm “Ông đồ” của Vũ Đình Liên là lòng thương người và niềm hoài cổ.

Suy nghĩ của em về nhận định trên.

Phân tích làm rõ cái hay của hai câu thơ sau trong bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu

Gợi ý: Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình – người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.Ông Đồ buồn nên cảnh vật ở đây cũng nhuốm buồn.Mùa xuân nhưng lại xuất hiện hình ảnh lá vàng, lá vàng gợi sự tàn tạ ⭢nó lại rơI trên giấy, giấy không có người thuê viết nên cứ phơI giữa trời hứng lấy những lá vàng rơi.Mưa bụi ⭢mưa nhỏ, lất phất ở đây tác giả không chỉ mưa xuân để tươI sức sống cho vạn vật mà…⭢gợi ra một tê táI, lạnh lẽo, thê lương của đất trời.Mưa không lớn nhưng nó làm con người lạnh tê tái.

⭢Nỗi buồn của Ông Đồ lan toả ra cả cảnh vật dường như đất trời cũng buồn cho Ông Đồ.

PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ QUÊ HƯƠNG

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

II.2.Tác phẩm

II, Câu hỏi ôn tập kiến thức

1.Giải nghĩa từ:

- Tuấn mã: ………………………………………………………………………………

-Trai tráng: ………………………………………………………………………………

- Ghe: ………………………………………………………………………………………

2. Xác định BPTT và nêu tác dụng (3-5 câu văn)

3. Bốn câu cuối của bài thơ “ Quê hương” thể hiện nỗi nhớ quê của nhà thơ. Theo em, nỗi nhớ đó có gì đặc biệt?

4. Bài thơ “ Quê hương” cho em hiểu gì về tình cảm của nhà thơ Tế Hanh với cảnh vật, cuộc sống và con người quê ông?

5. Nêu những độc đáo nghệ thuậ của bài thơ “ Quê hương”

III. Đề luyện

Phần 1. Khi phải dời xa mảnh đất dấu yêu đã cùng mình gắn bó biết bao kỷ niệm vui buồn trong cuộc sống, nhà thơ Chế Lan Viên đã thốt lên đầy da diết:

“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn!”

1. Nỗi niềm của người thi sĩ trong hai câu thơ trên gợi cho em nhớ tới bài thơ nào cũng nói về nỗi nhớ niềm thương quê hương mà em đã học trong chương trình Ngữ văn 8, tập hai? Cho biết tên tác giả và hoàn cảnh sáng tác bài thơ.

2. Chép chính xác bốn câu thơ cuối trong bài thơ em vừa nêu tên.

3. Bằng một đoạn văn theo cách lập luận qui nạp khoảng 10 câu, trong đoạn có sử dụng một câu nghi vấn bộc lộ cảm xúc (gạch chân), hãy phân tích khổ thơ em vừa

Phần 2: Đọc – hiểu văn bản
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:

Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi,
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá !
                          (Trích Quê hương, Tế Hanh, Ngữ văn 8 – Tập 2)

Câu 1: (1 điểm) Các  từ xanh, bạc, mặn thuộc từ loại nào?
Câu 2: (1 điểm) Ở đoạn thơ trên, tác giả đã sử dụng phương thức biểu đạt chính nào?
Câu 3: (1 điểm) Nêu nội dung của đoạn thơ.

Câu 4:  Từ nội dung đoạn thơ trên, em hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 5 đến 7 câu) về chủ đề: Tình yêu của em đối với quê hương nơi em sống

Phần 3 (5,0 điểm): Cho câu thơ:

Khi trời trong, gió nhẹ sớm mai hồng

Câu 1: Chép tiếp 5 câu thơ để tạo thành một đoạn thơ hoàn chỉnh?

Câu 2: Đoạn thơ trên trích từ tác phẩm nào? Của ai? Nội dung chính của đoạn thơ đó là gì?

Câu 3: Viết đoạn văn (12 – 15 câu) trình bày cảm nhận của em về khổ thơ trên trong đó có sử dụng một câu cảm thán.

Phần 4 (3 điểm)

Cho đoạn thơ:

Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi,

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi,

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!

1.- Những câu thơ trên được trích trong văn bản nào? Của ai?

- Có thể cảm nhận cái mùi nồng mặn trong nỗi nhớ quê của tác giả như thế nào?

2. Viết một đoạn văn ngắn khoảng 6 câu nêu cảm nhận của em về những câu thơ trên, trong đoạn có sử dụng một câu phủ định và một câu hỏi tu từ, gạch chân và chỉ rõ những câu văn đó.

3. Tình yêu quê hương đất nước luôn được bồi đắp từ những điều thật bình dị mà quen thuộc, gần gũi. Triết lý ấy em còn gặp trong những văn bản nào đã học ở chương trình Ngữ văn 6? Cho biết tên văn bản, tên tác giả.

ĐỀ NLXH.

1. Từ nỗi nhớ quê luôn thường trực trong lòng tác giả, em có suy nghĩ gì về đạo lí uống nước nhớ nguồn

“Uống nước nhớ nguồn” là một câu tục ngữ tuy súc tích, ngắn gọn nhưng lại chứa đựng một truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc, nhắc nhở mỗi chúng ta lối sống ân nghĩa, thủy chung với quá khứ.

2. Từ đoạn thơ trên và những hiểu biết về xã hội, em hãy viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ về tình yêu quê hương đất nước.

3 Từ đoạn thơ trên và những hiểu biết về xã hội, em hãy viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ về tình yêu lao động

ĐỀ HS GIỎI

Câu 1: (4đ) Cho 2 câu thơ sau

Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm

Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ

(“Quê hương” Tế Hanh)

• 1. Từ nghe trong câu thơ được hiểu như thế nào? Cách sử dụng ngôn ừ của nhà thơ cho ta cảm nhận gì về hình ảnh conthuyền?
  2. Đặt cạnh câu thơ : “Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”, hai câu trên gợi cho em suy nghĩ gì về hình ảnh con thuyền ra khơi và hình ảnh con thuyền về bến.

Câu 2: Cảm nhận của em về những câu thơ sau:

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng, bao la thâu góp gió.

( Trích “Quê hương” của Tế Hanh)

Câu 3: (2.0 điểm)

Hai câu thơ dưới đây, tác giả đều sử dụng biện pháp so sánh:

- Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã.

- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng.

Em thấy hai cách so sánh trên có gì khác nhau? Mỗi cách có hiệu quả nghệ thuật riêng như thế nào?

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Bài thơ “Quê hương” được rút trong tập thơ nào của tác giả Tế Hanh?

A. Tập thơ “Nghẹn ngào” (1939) sau đó được in lại trong tập “Hoa niên” (1945)

B. Tập thơ “Gửi miền Bắc” (1955)

C. Tập thơ “Hai nửa yêu thương” (1963)

D. Tập thơ “Khúc ca mới” (1966)

Câu 2: Những bài thơ của Tế Hanh được biết đến nhiều nhất có đặc điểm gì?

A. Thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc và cảm xúc dâng trào mỗi khi được sống với thiên nhiên.

B. Thể hiện nỗi nhớ thương tha thiết đối với quê hương miền Nam và niềm khát khao Tổ quốc được thống nhất.

C. Tình yêu quê hương miền Bắc và lòng gắn bó của tác giả đối với mảnh đất này.

D. Ca ngợi cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc và thể hiện quyết tâm đánh thắng quân thù.

Câu 3: Nội dung của bài “Quê hương” nói lên điều gì?

A. Đề cao giá trị của nghề đi biển của những người dân sống ở làng chài quê hương.

B. Nói lên nỗi nhớ nhung làng chài quê hương của đứa con tha hương.

C. Miêu tả vẻ đẹp của biển quê hương mỗi khi con tàu ra khơi.

D. Vẽ lại hành trình của đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

Câu 4: Dòng nào nói đúng nhất nội dung, ý nghĩa của hai câu thơ đầu trong bài thơ Quê hương?

A. Giới thiệu nghề nghiệp, vị trí địa lí của làng quê nhà thơ.

B. Giới thiệu vẻ đẹp của làng quê nhà thơ.

C. Miêu tả cảnh sinh hoạt của người dân làng chài.

D. Cả A, B, C đều sai.

Câu 5: Hai câu thơ ‘Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã-Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt Trường Giang’ sử dụng biện pháp tu từ gì?

A. Hoán dụ B. ẩn dụ

C. Điệp từ D. So sánh và nhân hóa

Câu 6: Bốn câu thơ sau nói lên điều gì?

“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồn vôi

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi,

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”

A. Nỗi nhớ làng chài của người con tha hương.

B. Tâm trạng yêu đời, hăng say lao động của tác giả.

C. Tâm trạng luyến tiếc của tác giả khi không được cùng đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

D. Miêu tả những vẻ đẹp về màu sắc của biển quê hương.

2. Tự luận

Qua bài thơ “Quê hương”, em hãy nhận xét về tình cảm của tác giả đối với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương ông.

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Quê hương của Tế Hanh gắn liền với nghề nào?

A. Làm muối B. Đóng thuyền đi biển

C. Đánh cá biển D. Cả ba nghề trên

Câu 2: Những bài thơ của Tế Hanh được biết đến nhiều nhất có đặc điểm gì?

A. Thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc và cảm xúc dâng trào mỗi khi được sống với thiên nhiên.

B. Thể hiện nỗi nhớ thương tha thiết đối với quê hương miền Nam và niềm khát khao Tổ quốc được thống nhất.

C. Tình yêu quê hương miền Bắc và lòng gắn bó của tác giả đối với mảnh đất này.

D. Ca ngợi cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc và thể hiện quyết tâm đánh thắng quân thù.

Câu 3: Nội dung của bài “Quê hương” nói lên điều gì?

A. Đề cao giá trị của nghề đi biển của những người dân sống ở làng chài quê hương.

B. Miêu tả vẻ đẹp của biển quê hương mỗi khi con tàu ra khơi.

C. Nói lên nỗi nhớ nhung làng chài quê hương của đứa con tha hương.

D. Vẽ lại hành trình của đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

Câu 4: Tế Hanh đã so sánh ‘cánh buồm’ với hình ảnh nào?

A. Con tuấn mã B. Mảnh hồn làng

C. Dân làng D. Quê hương

Câu 5: Hai câu thơ ‘Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm-Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ’ sử dụng biện pháp tu từ gì?

A. So sánh B. Nhân hoá

C. Hoán dụ D. ẩn dụ

Câu 6: Nhận định nào dưới đây nói đúng nhất tình cảm của Tế Hanh đối với cảnh vật, cuộc sống và con người ở quê hương ông ?

A. Nhớ về quê hương với những kỉ niệm buồn bã và đau xót, thương cảm.

B. Yêu thương, trân trọng, tự hào và gắn bó sâu sắc với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương.

C. Gắn bó và bảo vệ cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương ông.

D. Cả A, B, C đều sai.

2. Tự luận

Bài thơ “Quê hương” có những đặc sắc nghệ thuật gì nổi bật?

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

ĐỀ 1. Phân tích bài thơ Quê hương của Tế Hanh.

ĐỀ 2. Phân tích vẻ đẹp của bức tranh làng quê trong bài thơ “Quê hương” của nhà thơ Tế Hanh.

ĐỀ 3. Có ý kiến cho rằng: bài thơ”Quê hương”đã thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của nhà thơ Tế Hanh.

Bằng hiểu biết của em về bài thơ Quê hương, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ QUÊ HƯƠNG

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

II.2.Tác phẩm

II.Các câu hỏi củng cố kiến thức:

1.Giải nghĩa từ:

- Tuấn mã: ngựa đẹp, khỏa và phi nhanh

-Trai tráng: trai trẻ, khỏe mạnh.

- Ghe: thuyền

2. Xác định BPTT và nêu tác dụng (3-5 câu văn)

3. Bốn câu cuối của bài thơ “ Quê hương” thể hiện nỗi nhớ quê của nhà thơ. Theo em, nỗi nhớ đó có gì đặc biệt?

-> Bốn câu cuối của bài thơ “ Quê hương” thể hiện nỗi nhớ quê của người xa quê đã lâu

Vẫn là nhớ những hình ảnh quê hương nhưng là làng chài với nước xanh, cá bạc và chiếc buồm vôi. Hình ảnh thu hẹp dần để rồi đọng lại trong nỗi nhớ “ cái mùi nồng mặn” của quê hương. Đó là đọc đáo của khổ thơ.

Xa quê, hương vị quê hương làng chài đầy quyến rũ chính là nhớ đén đời sống lao động của quê hương.. Nỗi nhớ ấy không ủy mị dù rất da diết, thiết tha.

4. Bài thơ “ Quê hương” cho em hiểu gì về tình cảm của nhà thơ Tế Hanh với cảnh vật, cuộc sống và con người quê ông?

-> . Bài thơ “ Quê hương” tái hiện phong cảnh, cuộc sống và con người langdf chài trong nỗi nhớ của người xa quê. Tình yêu quê hương, sự gắn bó sâu sắc thấu hiểu tinh tế người và cảnh quê hương đã giúp nhà thơ thổi hồn vào cảnh vật, làm cho hình ảnh quê hương vừa chân thực vừa có vẻ đẹp khỏe khoắn đầy lãng mạn

5. Nêu những độc đáo nghệ thuậ của bài thơ “ Quê hương”

-> Sự sáng tạo hình ảnh thơ: Những hình ảnh lãng mạn bay bổng nên thơ đã đưa người đọc vào những cảm xuacs chân thành về quê hương. Sự sáng tạo đó không chỉ thể hiện tài nắng mà còn là tấm lòng cuarb nhà thơ với quê hương. Bức tranh làng chìa tươi sáng khỏe mạnh.

-> Sử dụng nhiều BPNT: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ

III. Đề luyện

Phần 1. Gợi ý

1. Quê hương – Tế Hanh

Năm 1939, khi tác giả trọ học xa nhà tại Huế

2. Chép thơ

Nhân vật “tôi” rất kính trọng, yêu mên nhân vật “lão”

3. Viết đoạn:

- Nghệ thuật:

+ Liệt kê những sự vật đặc trưng, tiêu biểu của làng chài: màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi, con thuyền, sóng, mùi nồng mặn…

+ Bộc lộ tình cảm trực tiếp: lòng tôi luôn tưởng nhớ, nhớ …quá,…

- Nội dung:
+ Bộc lộ nỗi nhớ quê hương thường trực, da diết,…

+ Thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc, chân thành,…

+ Khơi gợi được tình cảm yêu quê hương trong trái tim độc giả,…

Phần 2. Đọc hiểu văn bản

Phần 3 (5,0 điểm)

Câu 1: Chép đầy đủ đúng 5 câu để tạo thành một đoạn thơ (0,5 điểm)

Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang.

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…

Câu 2.

- Đoạn thơ trên trích trong bài thơ”Quê hương”của Tế Hanh. (0,5 điểm)

- Nội dung chính của đoạn thơ: miêu tả cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá trong một buổi sáng đẹp trời. (0,5 điểm)

Câu 3 (3,5 điểm)

a. Hình thức (1,0 điểm)

* Viết đúng hình thức đoạn văn. Đủ số câu (12 – 15 câu) (0,5 điểm)

* Có sử dụng 1 câu cảm thán, gạch chân các câu đó (0,5 điểm)

b. Về nội dung cần trình bày được các ý sau (2,5 điểm)

- Đoàn thuyền xuất phát giữa buổi bình minh trong sáng, dịu mát và rực rỡ nắng mai hồng.

- Những chàng trai miền biển khỏe mạnh, vạm vỡ hăng hái chèo ra khơi.

- Hình ảnh so sánh kết hợp với các động từ mạnh”hăng, phăng, vượt”cho ta thấy khí thế mạnh mẽ, dũng mãnh của con thuyền khi ra khơi.

- Hình ảnh so sánh chính xác, giàu ý nghĩa:”cánh buồm - mảnh hồn làng”làm cho hình ảnh cánh buồm trở lên lớn lao, kì vĩ, thiêng liêng và rất thơ mộng. Nhà thơ chợt nhận ra cái linh hồn của làng chài quê hương trong hình ảnh cánh buồm.

- Cánh buồm được nhân hóa như một con người, nó đang rướn cao thân mình thu hết gió của đại dương đẩy con thuyền đi nhanh hơn.

- Đoạn thơ đã vẽ lên một bức tranh lao động khoẻ khoắn tràn đầy sức sống thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên của người dân làng chài.

Phần 4 (3 điểm)

Học sinh nêu đúng:

1.Tên văn bản; Quê hương

Tên tác giả: Tế Hanh

* Cảm nhận”cái mùi nồng mặn”trong nỗi nhớ quê của tác giả

Đó là mùi vị đặc trưng của làng chài (Mùi của nắng, gió, cá, biển khơi...), mùi vị quê hương (mỗi gạch chân 0,5đ)

2. Viết đoạn văn:

Nội dung: tình yêu quê hương da diết được bộc lộ trực tiếp qua điệp từ “nhớ”, câu cảm thán; nhà thơ nhớ về những nét đặc trưng của quê hương, những hình ảnh được khắc sâu trở thành ấn tượng riêng của tác giả (nghệ thuật liệt kê)

Có câu phủ định, câu hỏi tu từ

3. Học sinh nêu được: văn bản Lòng yêu nước; tác giả Ê – ren – bua

ĐỀ NLXH.

Từ nỗi nhớ quê luôn thường trực trong lòng tác giả, em có suy nghĩ gì về đạo lí uống nước nhớ nguồn

“Uống nước nhớ nguồn” là một câu tục ngữ tuy súc tích, ngắn gọn nhưng lại chứa đựng một truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc, nhắc nhở mỗi chúng ta lối sống ân nghĩa, thủy chung với quá khứ.

2. Từ đoạn thơ trên và những hiểu biết về xã hội, em hãy viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ về tình yêu quê hương đất nước.

1. Mở đoạn: Yêu quê hương đất nước là tình cảm vô cùng thiêng liêng, đẹp đẽ

2. Thân đoạn

a. Biểu hiện

- Tình yêu quê hương đất nước không phải là những gì quá xa xôi, trừu tượng. Yêu nước là yêu chính những thân trong gia đình mình, yêu tất cả những gì gần gũi, gắn bó với mình: yêu cái cây trước cửa nhà, yêu con đường đến trường,… Biết bao nhiêu con người Việt Nam đã từng ngã xuống để bảo vệ những gì mình yêu quý và động lực chiến đấu của họ chính là xuất phát từ tình yêu đối với những gì bình dị nhất.

- Ở mỗi giai đoạn, tình yêu quê hương đất nước lại có những biểu hiện khác nhau. Ngày nay, tình yêu quê hương đất nước có thể được thể hiện bằng các hành động:

+ Tự giác thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật, tôn trọng kỉ cương, kỉ luật.

+ Lựa chọn một công việc phù hợp, gắn bó và cống hiến hết mình vì công việc đó.

+ Trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì phải tấn công vào mặt trận kinh tế, làm giàu cho đất nước được xem như một nhiệm vụ then chốt.

+ Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc.

b.Ý nghĩa

- Tình yêu quê hương đất nước khiến mỗi người sống đẹp hơn, khiến tâm hồn con người phong phú hơn.

- Tình yêu quê hương đất nước trở thành động lực khiến con người vượt qua khó khăn, thử thách để cống hiến xây dựng, bảo vj quê hương, đất nước

- là sợi dây thiêng liêng gắn kết con người

c.Liên hệ bản thân: Là học sinh, tình yêu quê hương đất nước thể hiện bằng hành động cụ thể như: cố gắng học tập tốt, rèn luyện tốt góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

3. Kết đoạn: Khẳng định: Tình yêu quê hương đất nước thiêng liêng nhưng cũng bình dị, nói như nhà văn Erenbua: “Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga đi ra bể. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu tổ quốc”.

3. Suy nghĩ về tình yêu lao động

1.Mở đoạn: Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề cần nghị luận, ý nghĩa của lao động và yêu thích lao động.

2. Thân đoạn:

a. Giải thích khái niệm:

- Lao động là hoạt động có ý thức của con người nhằm tạo ra những sản phẩm phục vụ nhu cầu của con người.

- Yêu thích lao động là luôn mong muốn được làm việc hết mình để góp phần tạo ra các sản phẩm phục vụ con người: “lao động là đôi cánh của ước mơ, là cội nguồn của niềm vui và sáng tạo” (Mác-xim Groki).

b. Biểu hiện:

- Người yêu lao động trong văn học, thơ ca và cuộc sống thực tế (lấy dẫn chứng).

- Biểu hiện của những kẻ lười lao động là vừa thấy khó khăn mệt mỏi đã vội bỏ cuộc.

c.Ý nghĩa

- Lao động là biến mơ ước của con người thành hiện thực: Chỉ có lao động mới giúp con người thực hiện được mơ ước, đem lại niềm vui, thúc đẩy con người sáng tạo.

- Điều tốt đẹp trong cuộc sống không tự dưng mà có, không ai đem cho mà bản thân mỗi con người phải tự làm ra, tự lao động để có.

- Lao động là cơ sở để con người tồn tại, phát triển, đi từ tiến bộ này đến tiến bộ khác.

- Lao động tạo ra giá trị vật chất và tinh thần phục vụ cho đời sống con người.

- Lao động đem lại niềm vui, khơi dậy những sáng tạo, thúc đẩy cuộc sống, xã hội phát triển

- Lao động giúp con người làm chủ bản thân, thực hiện trách nhiệm, bổn phận với gia đình, đóng góp xây dựng xã hội.

- Lao động giúp con người thực sự sống tự do.

d.Phê phán lối sống lười biếng, dựa dẫm, ăn sẵn

3. Kết đoạn: khẳng định tầm quan trọng của tình yêu lao động, liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức

+ Mỗi người không ngừng phấn đấu, rèn luyện để trở thành người lao động chân chính, có ích, người lao động giỏi trong tương lai.
+ Cần có quan điểm lao động mới, có thái độ lao động tự giác, có kĩ thuật, có kỉ luật và đạt năng suất cao.
+ Chống lại thái độ lười biếng lao động, ỷ lại, không sáng tạo,…

ĐỀ HS GIỎI

Câu 1

1. Từ “Nghe” trong câu thơ là biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: “Nghe chất muối thấm dần trong vỏ”(0,5đ)

• Chỉ ra và phân tích cách sử dụng ngôn ngữ của nhà thơ về “conthuyền”

+ Ngoài nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, tác giả còn sử dụng thành công nghệ thuật nhân hóa “con thuyền”, “im” “mỏi”, “nằm” ,“nghe”(0,5đ)

+ Cách cảm nhận tinh tế của tác giả, nhà thơ nhìn, nghe thấy cả những điều không hình sắc không thanh âm: Con thuyền có cả một thế giới tâm hồn phong phú và tinh tế (0,5đ)

+ Con thuyền đang lắng sâu cảm xúc của mình về biển hay chính con người làng chài đang trải nghiệm tình yêu biển (0,5 đ)

1. Nêu được suy nghĩ của con thuyền khi ra khơi và khi về bến(2đ)

Cần có ý sau:

• Khi ra khơi hình ảnh con thuyền toát lên vẻ đẹp hùng tráng, mạnh mẽ. Nghệ thuật so sánh kết hợp với nhân hóa “rướn” “thâu” góp gió, ẩn dụ “mảnh hồn làng” cho thấy con thuyền còn là biểu tượng của linh hồn làng chài(1đ)
• Khi về bến con thuyền được nhân hóa như con người: đang say sưa, mệt mỏi, lắng nghe, cảm nhận hương vị của biển, tình yêubiển.

Nếu đặt 2 câu trên cạnh nhau ta còn thấy nghệ thuật đối lập được sử dụng (1đ)

Câu 2

• Yêu cầu về hình thức: Đây là bài viết ngắn yêu cầu phải có bố cục rõ ràng, phân tích cụthể.
• Yêu cầu về nộidung:
• Cảm nhận được tình yêu sự gắn bó với quê hương miền biển của nhà thơ Tế Hanh trong việc khắc họa bức tranh lao động đầy hứng khởi của người dân làng chài.
• Tác giả sử dụng phép so sánh bất ngờ thú vị “ chiếc thuyền” như “con tuấn mã” và “cánh buồm” như “ mảnh hồn làng” đã tạo nên hình ảnh độc đáo, sự vật nhưđượcthổithêmlinhhồntrởnênđẹpvàsốngđộng.
• Tác giả còn sử dụng phép nhân hóa đặc sắc “cánh buồm” “rướn” một hình ảnh đẹp và sống động ta như thấy chàng trai lực lưỡng đang “rướn” tấm thân vạm vỡtrước sóng gió của biểnkhơi.
• Một loạt động từ: hăng, phăng, vượt, giương diễn tả đầy ấn tượng khí thế hăng hái dũng mãnh của con thuyền rakhơi.

=>Việc kết hợp linh hoạt và độc đáo các biện pháp so sánh nhân hóa sử dụng các động từ mạnh đã gợi ra trước mắt người đọc một cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng nổi bật là bức tranh lao động đầy hứng khởi và dạt dào sức sống của người dân làng chài.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Thấm đượm trong bài thơ là nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả. Những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc, bình dị như: chiếc thuyền, cánh buồm, mái chèo,... là những hình ảnh hết sức gần gũi và thân quen với tác giả. Những đồ vật ông chỉ cần nhớ đến đều gợi lên từng kỉ niệm tại quê nhà. Mỗi hình ảnh ông đều miêu tả với tâm thế nâng niu, lưu luyến.

- Con người trong bài thơ được nhắc đến với tình cảm yêu mến, gần gũi, sự kính trọng của một người con xa xứ luôn hướng tới quê nhà.

- Cuộc sống của những người dân chài quanh năm gắn liền với biển cả, gắn liền với chuyến ra khơi và bội thu trở về. Cuộc sống bình dị, yên ả trôi qua trên mảnh đất chài lưới thân yêu của tác giả.

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Giọng thơ mộc mạc, giản dị, ngôn ngữ giàu giá trị biểu cảm.

- Hình ảnh so sánh giàu hình ảnh, có giá trị biểu cảm cao, phép nhân hóa.

- Phép ẩn dụ, đảo trật tự từ trong câu.

- Hàng loạt động từ mạnh, tính từ, phép liệt kê.

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

ĐỀ 1. Phân tích bài thơ Quê hương của Tế Hanh.

1. Mở bài.

- Tế Hanh, quê ở Quảng Ngãi, tham gia cách mạng và kháng chiến chống Pháp. Năm 1954 ông tập kết ra Bắc, hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Đề tài quê hương xuất hiện nhiều lần trong sự ngghiệp sáng tác của Tế Hanh.

- Bài thơ Quê hương viết năm 1938 là nỗi nhớ, là tình yêu quê hương tha thiết của Tế Hanh.

2. Thân bài.

* Hình ảnh quen thuộc của quê hương yêu dấu.

- Hiện lên qua lời giới thiệu tự nhiên, mộc mạc nhưng ẩn chứa tình cảm tự hào:

Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới

Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.

Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng.

Dân trai tráng trong làng đi đánh cá.

- Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá được miêu tả sinh động.Hình ảnh so sánh.

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã…

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Là sáng tạo ngghệ thuật độc đáo. Bút pháp lãng nạm đem lại chất trữ tình bay bổng cho hình tượng thơ.

- Âm hưởng khoẻ khoắn, vui tươi thể hiện khí thế lao động sôi nổi và khát vọng ấm no hạnh phúc của người lao động.

- Cảnh đoàn thuyền về bến được miêu tả tỉ mỉ, chi tiết. Niềm vui hiẹn rõ qua hình ảnh, âm thanh và nhịp điệu thơ.

- Nổi bật lên vẫn là vẻ đẹp khoẻ khoắn của những ngư dân dạn dày sóng gió đại dương.

- Bút pháp nhân hoá mang đến cho con thuyền một tâm hồn, một cuộc ssống như con người, biến nó thành nhân vật không thể thiếu của quê hương

Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm.

Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

- Tất cả gắn kết, hoà hợp với nhau tạo nên bức tranh sinh hoạt, sống động, rực rỡ sắc màu, in đậm dấu ấn trong kí ức những người con xa quê.

* Cảm xúc của nhà thơ.

- Thể hiện gián tiếp qua lời kể, lời tả đầy yêu mến, tự hào về quê hương.

- Thể hiện trực tiếp ở khổ thơ cuối

Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ…

Tôi thấy nhớ cài mùi nồng mặn quá!

- Tình yêu quê hương chân thành, tha thiết là cảm hứng chủ đạo bao trùm bài thơ.

3. Kết bài.

- Bài thơ quê hương là tấm lòng gắn bó sâu nặng của Tế Hanh với mảnh đất chôn nhau cắt rốn.

- Hình ảnh quê hương nghèo luôn hiện lên trong tâm tưởng, vừa là nguồn sức mạnh vừa là lời nhắc nhở, mời gọi những đứa con xa trở về với cội nguồn.

ĐỀ 2. Phân tích vẻ đẹp của bức tranh làng quê trong bài thơ “Quê hương” của nhà thơ Tế Hanh.

DÀN Ý

Mở bài: Giới thiệu bài thơ.

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Sức hấp dẫn trước hết của bài thơ là vẻ đẹp thân thương và độc đáo của bức tranh làng quê.

Thân bài:

a. Đó là vẻ đẹp của chính làng quê tác giả - một làng chài ven biển Trung Bộ. (Phân tích 2 câu thơ đầu).

b. Đó là vẻ dẹp tươi sáng, khoẻ khoắn của cuộc sống và con người làng chài:

- Vẻ đẹp của bức tranh làng quê trong cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá:

+ Hiện lên trong khung cảnh thiên nhiên tươi sáng, thơ mộng của buổi bình minh.

+ Khí thế lao động hăng hái được gợi tả qua hình ảnh những chàng trai “phăng mái chèo” và những chiếc thuyền “mạnh mẽ vượt trường giang”.

+ Hình ảnh cánh buồm là một sự so sánh độc đáo gợi ra linh hồn của làng chài với bao nỗi niêmg của người dân chài.

- Vẻ đẹp của bức tranh làng quê trong cảnh đoàn thuyền trở về bến:

+ Cảnh ồn ào tấp nập trên bến đỗ là một bức tranh sinh hoạt lao động ở làng chài được miêu tả hết sức sinh động, chan hoà niểm vui sướng trước thành quả lao động và thể hiện khát vọng ấm no hạnh phúc của người dân chài.

+ Hình ảnh những chàng trai và những con thuyền sau chuyến ra khơi tạo nên một vẻ đẹp vừa thực vừa lãng mạn với hương vị riêng biệt khó quên của làng chài.

Kết bài: - Bức tranh làng quê trong bài thơ thể hiện tình càm trong sáng, thiết tha của Tế Hanh đối với quê hương.

- Bài thơ viết về làng quê riêng của chính tác giả nhưng mang theo nét đẹp của cuộc sống và con người ở mọi làng chài VN, nên có sức hấp dẫn với mọi tâm hồn Việt.

ĐỀ 3 Có ý kiến cho rằng: bài thơ”Quê hương”đã thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của nhà thơ Tế Hanh.

Bằng hiểu biết của em về bài thơ Quê hương, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

a. Yêu cầu về kĩ năng: Học sinh biết vận dụng các kĩ năng nghị luận để làm thành một bài tập làm văn nghị luận về một bài thơ có đầy đủ bố cục ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài theo quy định.

Diễn đạt trôi chảy, mạch lạc, trau chuốt, văn viết có cảm xúc chân thành, biết phân tích hình ảnh thơ để làm nổi bật vấn đề nghị luận…

* Làm tốt các yêu cầu trên được 1.0 điểm

b. Yêu cầu về nội dung:

Học sinh cần trình bày được những nội dung sau:

Mở bài: Dẫn dắt, giới thiệu về tình yêu quê hương của Tế Hanh và bài thơ Quê hương.

Thân bài:

- Tình yêu quê hương được thể hiện qua niềm tự hào khi giới thiệu về quê hương:

+ Lời giới thiệu giản dị, mang nét riêng của người miền biển: lấy thời gian để đo chiều dài của không gian.

+ Lời thơ tha thiết, bồi hồi, chan chứa niềm tự hào về quê hương.

- Tình yêu quê hương còn được thể hiện trong nỗi nhớ về cảnh sinh hoạt, cảnh lao động của người dân chài lưới:

+ Sáu câu thơ tiếp theo là cảnh”dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá”trong một”sớm mai hồng”. Đây vừa là phong cảnh thiên nhiên tươi sáng, vừa là bức tranh lao động đầy hứng khởi và dạt dào sức sống.

Học sinh phân tích những hình ảnh thơ tiêu biểu, độc đáo trong đoạn thơ.

+ Đoạn thơ thứ ba là cảnh dân làng đón đoàn thuyền cá trở về. Bốn câu đầu là một bức tranh lao động náo nhiệt, đầy ắp niềm vui và sự sống, toát ra từ không khí ồn ào, tấp nập, đông vui, từ những chiếc ghe đầy cá, từ những con cá tươi ngon, từ lời cảm tạ chân thành đất trời đã sóng yên bể lặng để đoàn thuyền trở về bình yên. Bốn câu sau miêu tả người dân chài và con thuyền nằm nghỉ trên bến sau chuyến ra khơi. Qua các biện pháp nghệ thuật, sự sáng tạo độc đáo của tác giả, hình ảnh người dân chài vừa chân thực vừa lãng mạn với tầm vóc phi thường… Qua đó thể hiện tâm hồn tinh tế, tài hoa và tình yêu quê hương tha thiết, sâu nặng của Tế Hanh.

- Tình yêu quê hương được thể hiện trực tiếp trong nỗi nhớ khôn nguôi về quê hương của người con khi xa cách:

+ Nỗi nhớ chân thành, tha thiết nên lời thơ giản dị; cách bộc lộ cảm xúc trực tiếp”Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”

+ Hương vị lao động làng chài chính là hương vị riêng đầy quyến rũ của quê hương. Nhà thơ đã cảm nhận được chất thơ trong cuộc sống lao động hàng ngày của người dân nên hình ảnh thơ tươi sáng, khỏe khoắn, mang hơi thở nồng ấm của lao động, của sự sống.

- Tế Hanh đã sáng tạo được nhiều hình ảnh thơ chân thực nhưng cũng rất đẹp, bay bổng lãng mạn. Nhà thơ đã thổi linh hồn vào những sự vật gần gũi, giản dị khiến cho các sự vật mang một vẻ đẹp, một tầm vó bất ngờ. Từ đó, tình yêu quê hương của Tế Hanh càng trở nên tha thiết, sâu nặng hơn.

Kết bài: Khái quát, khẳng định lại vấn đề.

THAM KHẢO

Quê hương, hai tiếng vang lên thật ngọt ngào, da diết biết bao. Nó đánh thức trong mỗi con người tình yêu thương thiêng liêng, cháy bỏng với một miền quê – nơi mình sinh ra, trưởng thành. Tinh yêu đó đã được hoá thân vào những bản nhạc du dương, những bức tranh tươi sắc màu và đặc biệt hoá thân vào những vần thơ chan chứa bao cảm xúc. Quê hương của nhà thơ Tế Hanh là một trong số những vần thơ như thế, những vần thơ có sức lay động lòng người, thể hiện tình yêu quê hương bất diệt.

Mở đầu bài thơ, tác giả giới thiệu với người đọc về quê hương dấu yêu của mình :

Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới:

Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.

Chỉ qua hai câu thơ ngắn gọn, Tế Hanh đã cho người đọc biết đến một vùng quê ven biển, với “nghề chài lưới”. Cách gọi “làng tôi” thật dân giã, thân mật, khiến câu thơ không giấu nổi niềm cảm xúc tự hào. Nhà thơ đã đặc tả cụ thể vị trí của làng “Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông”. Ngôi làng hiện ra như một hòn ngọc giữa màu xanh trong của nước biển. Cách đo thời gian bằng không gian “nửa ngày sông”, không gian của sông nước thật độc đáo tạo cho người đọc ấn tượng mạnh mẽ về vùng quê chài lưới thanh bình, tươi đẹp. Vùng quê đó càng trở nên đẹp hơn, như một bức tranh tươi màu sự sống khi tác giả đặc tả cảnh dân chài ra khơi vào một buổi “sớm mai hồng” :
Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.
Cả một khung cảnh bao la của vùng biển như được tác giả tái hiện qua câu thơ : “Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng”. Tất cả hiện lên ở vẻ đẹp viên mãn, tràn đầy nhất. Các tính từ “trong, nhẹ, hồng” đã tuyệt đối vẻ đẹp của tạo hoá. Đặc biệt vẽ ra bức tranh bình yên của vùng biển rộng lớn. Đó không phải là ngày biển ào ào dông tố mà là một ngày biển lặng, sóng êm. Câu thơ ngắt nhịp 3/2/3, với âm bằng chiếm chủ yếu phải chăng thể hiện những con sóng dạt dào vỗ vào bờ ? Nổi bật lên giữa thiên nhiên đó là hình ảnh con thuyền ra khơi căng tràn sự sống :
Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang.

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…

So sánh độc đáo “chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã”, giàu sức gợi tả, thể hiện sức mạnh không gì ngăn nổi của những chiếc thuyền ra khơi. Bên cạnh đó tác giả sử dụng biện pháp đảo ngữ, đưa các động từ, tính từ đặc tả sức mạnh lên đầu câu : “phăng mái chèo”, “mạnh mẽ vượt”, một lần nữa khẳng định những chiếc thuyền mang trên mình sức mạnh như vũ bão. Câu thơ mở ra một khung cảnh ra khơi hùng tráng, mĩ lệ. Khung cảnh đó càng trở nên kì vĩ hơn với hình ảnh :

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…

Lấy cái hữu hình so sánh với cái vô hình, tác giả như muốn huyền thoại hoá, mang màu sắc linh thiêng thổi hồn vào cánh buồm. Cánh buồm là nơi chứa đựng bao ước mơ, khát vọng của người dân làng chài vì thế nó cũng giống như hồn vía của ngôi làng. Tế Hanh đã sử dụng từ ngữ miêu tả rất tinh tế : “cánh buồm giương to” chứ không phải “cánh buồm trương to”. Nếu “trương to” thì thật trần trụi, thô ráp, chỉ gợi độ rộng. Còn “giương to” vừa thể hiện sự rộng lớn vừa thể hiện xu hướng tiến về phía trước, đồng thời cũng đầy linh thiêng. Cánh buồm như kiêu hãnh hơn, mạnh mẽ hon với hình ảnh : “Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…”. Động từ “rướn” diễn tả tư thế vươn mình tiến lên được đặt đầu câu nhấn mạnh sự chủ động. Cánh buồm như vươn mình ra xa để thu hết những luồng gió, để tăng thêm sinh lực, mạnh mẽ vượt qua các con sóng lao ra khơi xa. Đoạn thơ miêu tả cảnh ra khơi chỉ gồm sáu câu nhưng đã lột tả được cái thần, cái chất của khung cảnh tráng lệ. Các câu thơ luôn kết thúc với âm mở : a, ang, o,… như mở ra một đại dương bao la, đầy hứa hẹn những mẻ cá đầy, nơi mà con thuyền đang hướng tới. Có lẽ trpn văn đàn Việt Nam hiếm có cuộc ra khơi nào mà lại được miêu tả một cách hùivg tráng, kì vĩ, thấm đượm chất biển như trong thơ Tế Hanh, ông đã viết về quê hương dấu yêu với cả tình yêu quê hương

tha thiết, dạt dào.
Sức hấp dẫn của những vần thơ viết về quê hương của Tế Hanh không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật vùng biển kì vĩ mà hồn thơ Tế Hanh còn dành tình yêu đặc biệt với những người dân vạn chài nơi đây. Ông viết về họ với tất cả niềm tự hào, hứng khởi:

Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng,

Cả thân hình nồng thở vị xa xăm ;

Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm

Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

Sau một ngày ra khơi, đoàn thuyền trở về trong sự đón đợi của dân làng “khắp dân làng tấp nập đón ghe về”. Cách gọi có sự đổi thay, từ những “chiếc thuyền” chuyển sang “ghe” mang đậm tính địa phương vùng biển, người đọc hiểu rằng trong từng câu chữ đều thấm đượm một tình yêu cháy bỏng. Hình ảnh “Những con cá tươi ngon thân bạc trắng” báo hiệu một chuyến ra khơi tốt đẹp và càng tô thêm sức sống cho bức tranh vùng vạn chài. Nổi bật lên trên nền bức tranh đó là những người dân chài. Tế Hanh đã chọn lọc những nét tiêu biểu, đúng chất nhất để nói về người dân quê mình. Đó là những con người khoẻ khoắn, rắn rỏi với “làn da ngăm rám nấng”, làn da đã trải qua bao sương gió. Họ là những con người lao động thực sự. Đặc biệt, nhà thơ đã nói lên nét đặc trưng của người miền biển với hình ảnh giàu sức gợi cảm : “Cả thân hình nồng thở vị xa xăm”. Những chàng trai chài lưới hiện lên mang vẻ đẹp kì vĩ, cường tráng sánh ngang với thiên nhiên, vũ trụ. Ở họ có nét đẹp của con người đã hiên ngang chinh phục thiên nhiên. “Vị xa xăm” là vị vô hình, vị của lao động miệt mài, vị của thiên nhiên hoà lẫn với con người. Hình ảnh vừa thực mà vừa lãng mạn, đầy chất thơ. Có lẽ chất muối của biển không chỉ thấm vào những con thuyền, thấm vào những người dân chài mà đã thấm đượm cả trang thơ Tế Hanh. Hình ảnh quê hương trong dòng hồi tưởng của nhà thơ khép lại với hình ảnh bình yên : “Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm – Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”. Dù là “bến mỏi” nhưng không gợi nên sự rã rời, mệt mỏi mà ở đó là sự nghỉ ngơi thư thái chuẩn bị cho một chuyên ra khơi lại sắp sửa.

Bài thơ kết thúc trong nỗi nhớ quê hương khôn nguôi của người con xa xứ :

Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi,

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi,

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá 

Quê hương vạn chài yêu dấu với khung cảnh tráng lệ, với nhịp sống căng tràn mà bình yên sẽ mãi là hình ảnh in đậm trong tâm trí nhà thơ : “nước xanh”, “cá bạc”, “con thuyền rẽ sóng ra khơi” cứ chập chờn trong nỗi nhớ mơ hồ, nhữ càng khắc sâu thêm nỗi nhớ mong da diết. Câu thơ kết là một tiếng kêu bộc lộ cảm xúc đến tận độ : “Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá !”. “Mùi nồng mặn” không đơn thuần là mùi của muối biển mà là vị của quê hương, vị của tình yêu, do đó mà nỗi nhớ càng khắc khoải.

Bài thơ được viết theo thể thơ tám chữ, lời thơ tự nhiên, hình ảnh thơ giàu sức biểu cảm, đặc biệt lối gieo vần chân thể hiện dòng cảm xúc yêu quê hương miên man, như sóng cuộn trào của người con Quảng Ngãi Tế Hanh. Người đọc không hề bị choáng ngợp bởi những câu thơ hoa mĩ, mà bị lôi cuốn, hấp dẫn bởi tình cảm chân thành đằm thắm mà nhà thơ dành cho quê hương mình. Một tình cảm thiêng liêng, sâu sắc. Những vần thơ của Tế Hanh thực sự có sức lay động mạnh mẽ tới độc giả, nó đánh thức trái tim chúng ta trong tình yêu, nỗi nhớ về vùng quê thân thương, yêu dấu của chính mình. Hai tiếng “quê hương” cứ mãi vang lên trong lòng tôi, vang mãi, vang xa,…

ÔN TẬP THƠ CA CÁCH MẠNG

PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ KHI CON TU HÚ

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3.Tác phẩm

II.Các câu hỏi củng cố kiến thức:

1.Giải nghĩa từ:

- Nắng đào: ………………………………………………………………………………

- Bắp: ………………………………………………………………………………………

2. Nhận xét về các nghệ thuật nổi bật của bài thơ?

3. Trong bài thơ, tiếng chim Tu hú xuất hiện mấy lần, hãy chỉ ra điểm khác nhau và nêu ý nghĩa gợi lên của nó

4. Bài thơ gợi em nhớ đến bài thơ nào trong chương trình ngữ văn 8 cũng nói về cảnh tù đày.

III Đề luyện

Phần 1 Trong bài thơ Bếp lửa, nhà thơ Bằng Việt có viết:

Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!

(SGK Ngữ văn 9 – tập 1, NXB Giáo dục)

Câu 1 (1 điểm): Đoạn thơ trên gợi em nhớ tới văn bản nào đã học trong chương trình Ngữ văn 8 cũng có tiếng chim tu hú? Tác giả của văn bản đó là ai? Chép chính xác 6 câu thơ đầu của văn bản đó.

Câu 2 (1 điểm): Xác định kiểu câu chia theo mục đích nói và hành động nói của câu thơ thứ hai trong đoạn thơ em vừa chép.

Câu 3 (1 điểm): Ở phần đầu và phần cuối của văn bản vừa xác định có sự lặp lại của tiếng chim tu hú. Chỉ ra sự thay đổi trong tâm trạng của nhân vật trữ tình khi nghe tiếng chim.

Câu 4 (3 điểm): Khi nhận xét về đoạn thơ em vừa chép, có ý kiến cho rằng: Sáu câu thơ với âm hưởng da diết, náo nức đã thực sự vẽ ra một bức tranh bằng ngôn từ rất đẹp về cảnh thôn quê sinh động, tràn đầy sức sống khi hè về.

Bằng một đoạn văn quy nạp khoảng 12 câu, hãy làm sáng tỏ ý chủ đề trên, trong đoạn có sử dụng một câu cảm thán (gạch chân và chú thích rõ).

Phần 2

“Khi con tu hú” – bài thơ được sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ của Tố Hữu – đã thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiền sĩ trong cảnh tù đày.

1. Giải thích ý nghĩa nhan đề bài thơ.

2. Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào? Ghi lại ngắn gọn (bằng cách gạch đầu dòng) một số đặc điểm của thể thơ đó.

3. Chép lại một câu cảm thán xuất hiện trong bài thơ. Việc sử dụng câu cảm thán đó có tác dụng như thế nào?

Phần 3

1. Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ Khi con tu hú của nhà thơ Tố Hữu. Hoàn cảnh ấy giúp em hiểu thêm điều gì về vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng?

2. Theo em, nhan đề bài thơ có ý nghĩa như thế nào trong việc thể hiện chủ đề, nội dung của tác phẩm?

3. Từ lí tưởng cách mạng cao đẹp của người thanh niên mới 20 tuổi luôn sẵn sàng cống hiến tuổi trẻ cho đất nước, em có suy nghĩ gì về lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam? Bằng 1 đoạn văn nghị luận khoảng 20 dòng hãy nêu suy nghĩ của em.

Phần 4: Cho câu thơ sau:

“Ta nghe hè dậy bên lòng”

a. Hãy chép tiếp các câu thơ còn lại để hoàn thành khổ thơ?

b. Khổ thơ vừa chép trích trong tác phẩm nào? Tên tác giả?

c. Đoạn thơ có mấy câu cảm thán? Câu cảm thán đó dùng để thực hiện hành động nói là gì?

d. Tiếng chim tu hú ở cuối bài có ý nghĩa gì?

e. Viết đoạn văn khoảng 8 câu theo phương thức lập luận TPH nêu cảm nhận về tâm trạng của người tù qua khổ thơ vừa chép.

Phần 5: (5 điểm) Đọc kĩ những ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Ngữ liệu 1: Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! (1)

(Dẫn theo Ngữ văn 8, tập 2, trang 19)

Ngữ liệu 2: Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,

Đối thử lương tiêu nại nhược hà? (2)

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,

Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

(Dẫn theo Ngữ văn 8, tập 2, trang 37)

1 .(1 điểm) Những ngữ liệu trên được trích từ các văn bản nào? Điểm gặp gỡ trong hoàn cảnh sáng tác của các văn bản đó là gì?

2 .(2 điểm) Xác định kiểu câu (phân theo mục đích nói) và hành động nói được thực hiện ở câu (1) - ngữ liệu 1, câu (2) - ngữ liệu 2. Việc sử dụng các kiểu câu ấy giúp em cảm nhận được gì về vẻ đẹp tâm hồn của các nhân vật trữ tình?

3. (2 điểm) Những hình ảnh nào của thiên nhiên đã tác động đến tâm trạng của nhân vật trữ tình trong mỗi đoạn thơ trên? Từ việc hiểu hai đoạn thơ và trải nghiệm của bản thân, hãy nói về ý nghĩa của thiên nhiên với đời sống tâm hồn con người. (Thể hiện bằng một đoạn văn không quá ½ trang giấy thi).

Phần 6: Cho câu thơ sau:

“Ta nghe hè dậy bên lòng”

a) Hãy chép tiếp các câu thơ còn lại để hoàn thành khổ thơ?

b) Khổ thơ vừa chép trích trong tác phẩm nào? Tác giả nào?

c) Đoạn văn có mấy câu cảm thán? Câu cảm thán đó dùng để thực hiện hành động nói là gì?

d) Tiếng chim tu hú ở cuối bài có ý nghĩa gì?

e) Viết đoạn văn khoảng 10 - 12 câu theo hình thức tổng phân hợp nêu cảm nhận về tâm trạng người tù qua khổ thơ vừa chép.

Phần 7: Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi ở dưới:

Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao chết uất thôi

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!

(“Khi con tu hú”- Tố Hữu, SGK Ngữ văn 8 tập II, tr 19, NXBGD năm 2007)

Câu 1 (1,0 điểm): Bài thơ có đoạn thơ trên được nhà thơ Tố Hữu sáng tác trong hoàn cảnh nào? Thuộc thể thơ gì?

Câu 2 (1,5 điểm): Câu thơ thứ 2 thuộc kiểu câu gì? Vì sao?

Câu 3 (1,5 điểm): Mở đầu bài thơ”Khi con tu hú”, nhà thơ viết”Khi con tu hú gọi bầy”, kết thúc bài thơ là”Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!”, theo em việc lặp lại tiếng chim tu hú như vậy có ý nghĩa gì?

Phần 8. (5 điểm): Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Bài hát “Mùa hoa phượng nở” của nhạc sĩ Hoàng Vân có những ca từ thật tươi vui, rộn rã: “Tu hú kêu, tu hú kêu, hoa gạo đỏ, hoa phượng nở đầy ước mơ hy vọng. Ve, ve, ve hè về; vui, vui, vui hè về. Cây xanh xanh rợp bóng ven đường…”

1.Lời bài hát trên cho em gợi nhớ đến văn bản nào (ghi rõ tên tác giả) đã học trong chương trình Ngữ văn 8 mà tác giả sử dụng âm thanh của tiếng tu hú để bộc lộ khát vọng tự do cháy bỏng của người tù cộng sản?

2.Chép chính xác 6 câu đầu của bài thơ em vừa nêu trên.

3. Khi nhận xét về đoạn thơ em vừa chép, một bạn học sinh viết: “Sáu câu thơ lục bát với âm hưởng da diết, náo nức đã thực sự vẽ ra một bức tranh bằng ngôn từ rất đẹp về cảnh thôn quê sinh động, tràn đầy sức sống khi hè về.”

Bằng một đoạn văn diễn dịch khoảng 12 câu, hãy làm sáng tỏ ý chủ đề trên, trong đoạn có sử dụng (gạch chân) một câu cảm thán.

Phần 9. Đọc câu thơ sau và trả lời câu hỏi:

Khi con tu hú gọi bầy

(Khi con tu hú – Tố hữu)

a. Trình bày hiểu biết của em về nhà thơ Tố Hữu và nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ.

b. Hãy chép năm câu thơ tiếp theo để hoàn chỉnh khổ thơ. Trong bài thơ Khi con tu hú, tác giả đã mở đầu bằng hình ảnh, âm thanh của tiếng chim tu hú. Em có nhận xét gì về cách mở đầu và kết thúc như vậy? Trong chương trình Ngữ văn 6, em đã được học một tác phẩm của tác giả Tố Hữu cũng có cách viết tương tự. Đó là tác phẩm nào?

c. Viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 câu) theo kiểu quy nạp, trong đoạn có sử dụng câu hỏi tu từ và câu phủ định để làm rõ chủ đề sau: Sáu câu thơ đầu bài thơ Khi con tu hú đã cho ta thấy lòng thiết tha yêu cuộc sống của tác giả.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Ý nào nói nên đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ“Khi con tu hú””?

A. Khi tác giả mới bị thực dân Pháp bắt và bị giam ở nhà lao Thừa phủ.

B. Khi tác giả mới giác ngộ cách mạng.

C. Khi tác giả đang bị giải từ nhà lao này sang nhà lao khác.

D. Khi tác giả đã vượt ngục để trở về với cuộc sống tự do.

Câu 2. Bài thơ nào sau đây không phải là của nhà thơ Tố Hữu?

A. Việt Bắc B. Đêm nay Bác không ngủ

C. Sáng tháng năm D. Mẹ Suốt

Câu 3: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của nhan đề bài thơ “Khi con tu hú”?

A. Gợi ra sự việc được nói đến trong bài thơ.

B. Gợi ra tư tưởng được nói đến trong bài thơ.

C. Gợi ra hình ảnh nhân vật trữ tình trong bài thơ.

D. Gợi ra thời điểm được nói đến trong bài thơ.

Câu 4: Nhận xét nào phù hợp với đoạn 1 của bài thơ “Khi con tu hú”?

A. Mở ra cả một thế giới rộn ràng, tràn đầy sức sống.

B. Khao khát tự do đến cháy bỏng.

C. Bức tranh mùa hè rực rỡ.

D.Sức cảm nhận tinh tế,mãnh liệt của tâm hồn yêu đời.

Câu 5.  Có thể thay thế từ "dậy" trong câu "Vườn dâm dậy tiếng ve ngân" bằng từ nào?

A. nhiều B. rộn

C. vang D. nức

Câu 6: ý nào nói đúng nhất tâm trạng người tù-chiến sĩ được thể hiện ở bốn câu thơ cuối trong bài thơ ‘Khi con tu hú’?

A. Buồn bực vì chim tu hú ngoài trời kêu

B. Nung nấu ý chí hành động để thoát khỏi chốn ngục tù

C. Uất ức, bồn chồn, khao khát tự do đến cháy bỏng

D. Mong nhớ da diết cuộc sống ngoài chốn ngục tù.

2. Tự luận

a. Nêu ý nghĩa nhan đề của bài thơ “Khi con tu hú”.

b. Vì sao tiếng tu hú kêu trong bài thơ “Khi con tu hú” lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy?

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Bài thơ “Khi con tu hú” nằm trong tập thơ nào của tác giả Tố Hữu?

A. Từ ấy (1937-1946)

B. Việt Bắc (1946 – 1954)

C. Máu và hoa (1972 – 1977)

D. Một tiếng đờn (1979 – 1992

Câu 2: Bài thơ “Khi con tu hú” được viết theo thể thơ nào?

A. Lục bát B. Thất ngôn tứ tuyệt

C. Thất ngôn bát cú D. Song thất lục bát

Câu 3: Trong bài thơ “Khi con tu hú”, không gian tự do cao rộng của bức tranh thơ được thể hiện qua hình ảnh nào?

A. Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.

B. Vườn râm dậy tiếng ve ngân.

C. Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào.

D. Đôi con diều sáo lộn nhào từng không.

Câu 4: Điền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu của bài thơ ‘Khi con tu hú’:

‘Bằng tưởng tượng, nhà thơ đã khắc hoạ sinh động một bức tranh mùa hè…’

A. tràn ngập âm thanh

B. Có màu sắc sáng tươi

C. ảm đạm, ủ ê

D. náo nức âm thanh và rực rỡ sắc màu

Câu 5: Hình ảnh nào xuất hiện hai lần trong bài thơ Khi con tu hú?

A. Lúa chiêm B. Trời xanh

C. Con tu hú D. Nắng đào

Câu 6: ý nào nói đúng nhất tâm trạng người tù-chiến sĩ được thể hiện ở bốn câu thơ cuối trong bài thơ ‘Khi con tu hú’?

A. Uất ức, bồn chồn, khao khát tự do đến cháy bỏng

B. Nung nấu ý chí hành động để thoát khỏi chốn ngục tù

C. Buồn bực vì chim tu hú ngoài trời kêu

D. Mong nhớ da diết cuộc sống ngoài chốn ngục tù.

2. Tự luận

Nêu những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Khi con tu hú”?

ĐÁP ÁN ÔN TẬP THƠ CA CÁCH MẠNG

PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ KHI CON TU HÚ

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3.Tác phẩm

II.Các câu hỏi củng cố kiến thức:

1.Giải nghĩa từ:

- Nắng đào: nắng hồng

- Bắp: ngô

2. Nhận xét về các nghệ thuật nổi bật của bài thơ?

- Thể thơ lục bát giản dị thiết tha có sức truyền cảm mạnh mẽ.

- Cách ngắt nhịp thay đổi bất thường 6/2(câu 8), kết hợp với các động từ mạnh, câu cảm thán thể hiện rõ tâm trạng của người tù CM: đau khổ, uất ức, khao khát tự do cháy bỏng.

-Sử dụng các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê, nhân hóa..tạo sự sinh động, giàu hình ảnh..

3. Trong bài thơ, tiếng chim Tu hú xuất hiện mấy lần, hãy chỉ ra điểm khác nhau và nêu ý nghĩa gợi lên của nó

- Tiếng chim tú hú xuất hiện 2 lần:

+ Mở đầu bài thơ là âm thanh tu hú gọi bầy đầy vui tươi, rộn ràng đưa tác giả vào cảnh mùa hè với bầu trời tự do cao rộng và tràn đầy sức sống.

+ Kết thúc bài thơ là tiếng tu hú “ kêu” khắc khoải, chua xót, đau khổ, uất ức.

-> kết cấu đầu cuối tương ứng tạo ra hiệu quả nghệ thật đặc biệt, thể hiện rõ sự đối lập trong tâm trạng và thể hiện khát vọng tự do cháy bỏng.

4. Bài thơ gợi em nhớ đến bài thơ nào trong chương trình ngữ văn 8 cũng nói về cảnh tù đày.

Đập đá ở Côn Lôn( Phan Châu Trinh )

III Đề luyện

Phần 2

1. Giải thích ý nghĩa nhan đề bài thơ “Khi con tu hú”: Là một mệnh đề phụ, một lời nói nửa chừng, tạo sự chú ý cho người đọc, hướng người đọc đi vào mạch cảm xúc bài thơ.

2.

- Thể thơ lục bát

- Một số đặc điểm:

+ Là một thể thơ quen thuộc, đậm đà bản sắc dân tộc, được tạo thành bởi các cặp câu lục bát,…

+ Gieo vần bằng; tiếng cuối của câu lục hiệp với tiếng thứ sáu của câu bát, tiếng thứ sáu của câu bát hiệp với tiếng của câu lục tiếp theo; có nhiều vần trong một bài.

3. Câu cảm thán: “Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!”

- Thể hiện được tâm trạng ngột ngạt, khát vọng tự do cháy bỏng của nhân vật.

Phần 3

1. Hoàn cảnh: Viết trong nhà lao Thừa Phủ, khi Tố Hữu mới bị bắt giam ở đây năm 1939.

- Vẻ đẹp tâm hồn: yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Niềm khát khao tự do cháy bỏng trong cảnh tù đày.

2. Ý nghĩa nhan đề:

- Gợi mở mạch cảm xúc của toàn bài

- Chỉ một thời điểm bừng lên của thiên nhiên tạo vật. Tiếng chim tu hú là tín hiệu của mùa hè rực rỡ, sự sống tưng bừng, là biểu tượng của sự tự do.

=> Giúp thể hiện chủ đề: sự ngột ngạt khi bị tù túng và khát khao tự do.

3. Gợi ý viết đoạn : Suy nghĩ về lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam

1. Mở đoạn: Thanh niên phải sống có lí tưởng.
2. Thân đoạn
3. Giải thích: Thế nào là sống có lí tưởng? Lí tưởng chính là mục đích sống cao đẹp. Sống đẹp là lối sống mình vì mọi người, thể hiện bằng sự cống hiến hết mình trong học tập, trong công việc để xây dựng quê hương, đất nước.
4. Biểu hiện lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam:

+ Trong quá khứ: Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, lí tưởng sống là sẵn sàng chiến đấu, hi sinh vì độc lập dân tộc, thống nhất tổ quốc.

+ Trong hiện tại: Lí tưởng sống là không ngừng học tập và rèn luyện nâng cao trình độ, trau dồi đạo đức để xây dựng đất nước, bảo vệ tổ quốc.

1. Ý nghĩa

+ Người có lí tưởng sống luôn xác định được mục đích sống, luôn tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống.

+Luôn phấn đấu vì những mục tiêu cao đẹp, có ý thức tự hoàn thiện mình, vượt qua khó khăn để thực hiện mục tiêu.

+Một xã hội, một đất nước có thế hệ trẻ biết sống có lí tưởng, đất nước ấy sẽ phát triển, xã hội sẽ tiến bộ văn minh

d. Liên hệ bản thân.

3. Khẳng định tầm quan trọng của việc sống có lí tưởng

Phần 4:

Phần 5:

Phần 6

a) Chép đúng các câu thơ tiếp (0,5 điểm)

Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi

Khi con tu hú ngoài trời cứ kêu!

b) Khổ thơ vừa chép nằm trong tác phẩm Khi con tú hú (sáng tác 7/ 1939 khi Tố Hữu bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ - Huế) (0,5 điểm)

c) Đoạn thơ vừa chép có hai câu cảm thán: (0,5 điểm)

Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi!

Khi con tu hú ngoài trời cứ kêu!

ành động nói: Bộc lộ cảm xúc

d) Tiếng chim tu hú kết thúc bài thơ là âm thanh của tự do bên ngoài thúc giục đến da diết, khắc khoải......(0,5 điểm)

e) Đoạn văn khoảng 10 – 12 câu (3,0 điểm)

* Hình thức: Trình bày đúng hình thức một đoạn văn, đảm bảo số câu (10 – 12 câu), có đánh số câu (0,5 điểm)

* Nội dung: (2,5 điểm)

- Mở đoạn: Giới thiệu khái quát bài thơ, tác giả, dẫn dắt đến khổ 2: Tâm trạng bực bội, đâu khổ và niềm khát khao tự do của nhà thơ.

- Thân đoạn: Nêu được các nội dung sau

+ Tâm trạng của người tù cách mạng: Đau khổ, ngột ngạt dược nhà thơ biêủ đạt trực tiếp

+ Bốn câu lục bát ngắt nhịp bất thường 6/2, 3/3, dùng hai câu cảm thán liên tiếp cùng với việc sử dụng các động từ mạnh: Đạp tan phòng, chết uất, các thán từ”Ôi, thôi, làm sao”đoạn thơ trở thành tiếng kêu phẫn uất của người mát tự do.

+ Cùng với tiếng kêu ấy chính là tâm trạng bực bội, ngột ngạt muốn phá tan xiềng xích của người tù cách mạng

+ Niềm khát khao tự do cháy bỏng của người tù muốn thoát ra khỏi từ ngục trở về với cuộc sống tươi đẹp tự do bên ngoài. Cảnh bên ngoài dệp bao nhiêu rực rỡ bao nhiêu thì người tù càng đau đớn sôi sục bấy nhiêu. Đó là ý chí bất khuất kiên cường của người tù.

+ Tiếng kêu của con chim tu hú là tiếng gọi thiết tha của tự do, của sự sống đầy quyến rũ với người tù CM trẻ tuổi.

- Kết đoạn: Khái quát lại tâm trạng và niềm khát khao của người người tù.

Phần 7:

Phần 8.

Phần 9

a. 1,5đ

- HS trình bày được hiểu biết về tác giả Tố Hữu với các ý cơ bản như sau:

+ Năm sinh – năm mất (1920-2002)

+ Quê quán: Thừa Thiên - Huế

+ Ở Tố Hữu có sự thống nhất giữa cuộc đời CM và cuộc đời thơ 1đ

+ Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến

- HS nêu được hoàn cảnh sáng tác với các ý cơ bản như sau:

+ Sáng tác năm 1939.

+ Khi đang bị giam trong nhà lao Thừa Phủ (Huế) 0,5đ

b. 2,5đ

- Chép thuộc thơ:

+ HS chép chính xác 5 câu thơ tiếp theo

+ Chép cả câu thơ cho sẵn 1,25đ

• Sai một từ - 0,25đ
• Sai một câu - 0,25đ

- HS nêu được nhận xét về mở đầu và kết thúc bài thơ.

+ Tiếng chim tu hú xuất hiện ở đầu và cuối bài thơ

/ Đầu: Báo hiệu hè sang. 0,5đ

/ Cuối: Thúc giục tác giả đập tan xà lim

nhốt người, đập tan xiềng xích-> trở về cuộc sống tự do

• Kết cấu đầu cuối tương ứng (0,25đ)

Tác dụng: Bộc lộ cảm xúc của tác giả: (0,25đ)

/ Tình yêu thiên nhiên tha thiết

/ Căm uất ngột ngạt vì bị giam cầm

/ Khát khao tự do cháy bỏng

+ Văn bản:“Lượm” (0,25đ)

c. 4đ

● Về nội dung đảm bảo các ý sau:

- Sáu câu thơ đầu là một bức tranh về mùa hè đẹp và sống động

+ Màu sắc rực rỡ, tươi tắn.

+ Hình ảnh đặc trưng của mùa hè…

+ Âm thanh rộn rã…

+ Hương vị..

- Một bức tranh tràn trề nhựa sống,

- Sáng tác khi tác giả đang bị giam cầm.

• Phải là người thiết tha yêu cuộc sống thì mới vẽ đẹp bức tranh đẹp và sống động đến như vậy (0,5đ)

● Hình thức:

- Có sử dụng câu hỏi tu từ (0,5đ) và câu phủ định (0,5đ) (Phải gạch chân, chú thích)

- Diễn đạt trôi chảy. Ý văn mạch lạc. Bố cục chặt chẽ.

- Đúng kiểu đoạn văn. Đủ số câu (0,5đ)

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

a. Nhan đề bài thơ:

- Là một vế phụ chỉ thời gian trong một câu => gây sự chú ý.

- Tiếng chim tu hú: tín hiệu của sự sống , mùa hè.

b. Tiếng tu hú kêu tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ vì nó gợi nhắc về mùa hè phóng khoáng, tưng bừng với bao cảnh sắc quyến rũ đối lập với cảnh tù chật chội.

ĐỀ 2

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Thể thơ lục bát uyển chuyển, tự nhiên.

- Hình ảnh thơ gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi, chuyển đổi tinh tế, khi thì trong sáng, tươi vui, khi thì dằn vặt, u uất.

- Giọng điệu thơ tự nhiên, dạt dào cảm xúc.

- Chi tiết nghệ thuật “tiếng chim tu hú” là một sáng tạo độc đáo, giàu ý nghĩa và sức gợi, tạo điểm nhấn cho bài thơ.

KIỂM TRA MÔN NGỮ VĂN 8 HỌC KÌ II

Thời gian: 15 phút ĐỀ 1

Họ và tên:…………………………………………Lớp:

Câu 1. Cho câu thơ sau: “Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!”

a. Câu thơ trên được trích trong bài thơ nào? Của ai? Sáng tác trong hoàn cảnh nào?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

b. Chép chính xác khổ thơ có chứa câu thơ trên?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

c. Bằng 1 đoạn văn ngắn hay nêu suy nghĩ của em về cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình trong câu thơ trên.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Câu 2. Chép lại 1 câu thơ trong 1 bài thơ đã học của chương trình lớp 8 cũng dùng để bộc lộ cảm xúc của nhân vật trữ tình. Cho biết tên tác giả, tác phẩm và cảm xúc trong câu thơ đó là cảm xúc gì?

KIỂM TRA MÔN NGỮ VĂN 8 HỌC KÌ II

Thời gian: 15 phút ĐỀ 2

Họ và tên:…………………………………………Lớp:

Câu 1. Cho câu thơ sau: “Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!!”

a. Câu thơ trên được trích trong bài thơ nào? Của ai? Sáng tác trong hoàn cảnh nào?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................b. Chép chính xác khổ thơ có chứa câu thơ trên?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...........................................c. Bằng 1 đoạn văn ngắn hay nêu suy nghĩ của em về cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình trong câu thơ trên.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Câu 2. Chép lại 1 câu thơ trong 1 bài thơ đã học của chương trình lớp 8 cũng dùng để bộc lộ cảm xúc của nhân vật trữ tình. Cho biết tên tác giả, tác phẩm và cảm xúc trong câu thơ đó là cảm xúc gì?

ĐÁP ÁN KIỂM TRA 15 PHÚT MÔN NGỮ VĂN 8 - HỌC KÌ II

PHIẾU ÔN TẬP THƠ CA CÁCH MẠNG

Bài thơ: TỨC CẢNH PÁC BÓ

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.2. Tác phẩm

II.Câu hỏi nhanh..

1.Giải nghĩa từ:

-Bẹ: ………………………………………………………………………………………

-Sử Đảng: …………………………………………………………………………………

2. Tìm một Văn bản đã học cũng viết về cuộc sống của Bác từ bữa ăn, nơi ở đến công việc…cho biết tên tác giả.

3. 1 VB đã học cũng dùng cặp từ trái nghĩa “ sáng – tối” để chỉ sự đối lập. Hãy viết lại câu có sử dụng cặp từ trái nghĩa này trong VB đó.

4. Câu thơ cuối của bài: “Cuộc đời cách mạng thật là sang” , theo em, vì sao HCM lại có tâm trạng ấy?

III. Luyện tập

Phần 1: Có mấy cách hiểu về 3 chữ “vẫn sẵn sàng” trong câu thơ thứ 2 bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”? Em chọn cách nào? Vì sao?

Phần 2: Hãy tìm những điểm chung giữa bài “Tức cảnh Pác Bó” và các câu thơ dưới đây trong bài Cảnh rừng Việt bắc (1947) ? Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay

Vượn hót chim kêu suốt cả ngày

….Non xanh nước biếc tha hồ dạo

Rượu ngọt chè tươi mặc sức say.

Những điểm chung ấy nói lên điều gì?

Phần 3

a. Trong câu thơ thứ nhất, nếu thay đổi thành “Tối vào hang, sáng ra bờ suối” hay “ Sáng, tối ta vào suối với hang” thì ý nghĩa của bài thơ có bị ảnh hưởng không? Vì sao?

b.. Viết đoạn văn ngắn khoảng 10 câu nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ trên.

Phần 4 (6,0 điểm)

Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi:

Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay

Vượn hót chim kêu suốt cả ngày

…Non xanh nước biếc tha hồ dạo

Rượu ngọt chè tươi mặc sức say...

(Cảnh rừng Việt Bắc – Hồ Chí Minh)

1. Những lời thơ trên gợi em nhớ tới bài thơ nào đã được học trong chương trình Ngữ văn 8. Của tác giải nào? Hãy chép lại chính xác bài thơ đó. Ghi rõ thời gian sáng tác.

2. Có thể hiểu ba chữ cuối ở câu thơ thứ hai trong bài thơ em vừa chép như thế nào?

3. Dựa vào bài thơ em vừa chép, hãy viết một đoạn văn khoảng 10 câu để làm rõ tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của tác giả trong cuộc sống cách mạng buổi đầu đầy gian khổ, trong đó có sử dụng một câu ghép và một câu cảm thán (gạch dưới câu ghép và câu cảm thán).

Phần 5. Đọc 2 câu thơ sau và trả lời câu hỏi:

Bàn đá chông chênh dịch sử đảng

Cuộc đời cách mạng thật là sang.

Câu 1 (1,0 điểm): Hai câu thơ trên trích trong bài thơ nào? Tác giả là ai? Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ.

Câu 2 (2,0 điểm): Viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về cách dùng từ”sang”trong câu thơ trên.

ĐỀ HS GIỎI

1. Bài thơ là sự kết hợp giữa nét cổ điển và hiện đại, hãy chỉ ra điều đó?

2. So sánh điểm giống và khác nhau về thỳ lâm tuyền của Bác trong bài thơ Tức cảnh Pỏc Bú và của Nguyễn Trói trong Bài ca Côn Sơn.

Câu 3: Viết một đoạn văn t-p-h (khoảng 8 câu) trình bày cảm nhận của em về câu thơ cuối của bài Tức cảnh Pác Bó. Trong đoạn văn có sử dụng một câu nghi vấn. Gạch chân và chú thích.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Tức cảnh Pác Bó ?

A. Trong thời gian Bác Hồ lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Pháp.

B. Trong thời gian Bác Hồ hoạt động cách mạng ở Cao Bằng chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa.

C. Trong thời gian Bác Hồ lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Mĩ.

D. Trong thời gian Bác Hồ bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài.

Câu 2: Bài thơ nào không được sáng tác theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ?

A. Bánh trôi nước – Hồ Xuân Hương

B. Sông núi nước Nam – Lí Thường Kiệt (?)

C. Xa ngắm thác núi Lư – Lí Bạch

D. Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan

Câu 3. Dòng nào diễn tả đúng nhất nghĩa của từ “chông chênh” ?

A. Không vững chãi vì không có chỗ dựa chắc chắn.

B. ở thế không vững, lắc lư nghiêng ngả như chực ngã.

C. Cao và không có chỗ bấu víu, luôn đu đưa, nguy hiểm.

D. ở trạng thái bất định, khi lên khi xuống, khi nghiêng qua khi ngả lại.

Câu 4: Dòng nào nói đúng nhất giọng điệu chung của bài Tức cảnh Pác Bó ?

A. Giọng tha thiết, trìu mến.

B. Giọng vui đùa, dí dỏm.

C. Giọng nghiêm trang, chừng mực.

D. Giọng buồn thương, phiền muộn.

Câu 5: Nhận xét nào nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ được thể hịên qua câu thơ cuối

“Cuộc đời cách mạng thật là sang” ?

A. Vui thích vì được sống chan hoà với thiên nhiên.

B. Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.

C. Lạc quan với cuộc sống cách mạng đầy gian khổ

D. Gồm cả ba ý trên.

Câu 6: Trong bài thơ, cuộc sống vật chất của Bác Hồ như thế nào?

A. Bác Hồ được sống một cuộc sống vật chất đầy đủ, sang trọng.

B. Bác Hồ sống bình dị nhưng không hề thiếu thốn.

C. Bác Hồ sống với cuộc sống thiếu thốn, gian khổ nhưng Bác vẫn cho rằng đó là một cuộc sống sang trọng.

D. Bác Hồ sống một cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán, không có ý nghĩa

2. Tự luận

a..Nêu những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” .

b. Qua bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” em hiểu thêm gì về con người Bác?

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Tức cảnh Pác Bó ?

A. Trong thời gian Bác Hồ hoạt động cách mạng ở Cao Bằng chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa.

B. Trong thời gian Bác Hồ lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Pháp.

C. Trong thời gian Bác Hồ lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Mĩ.

D. Trong thời gian Bác Hồ bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài.

Câu 2.  Nhận định nào nói đúng nhất về con người Bác trong bài thơ Tức cảnh Pác Bó ?

A. Bình tĩnh và tự chủ trong mọi hoàn cảnh.

B. Ung dung, lạc quan trước cuộc sống cách mạng đầy khó khăn.

C. Quyết đoán, tự tin trước mọi tình thế của cách mạng.

D. Yêu nước thương dân, sẵn sàng cống hiến cả cuộc đời cho Tổ quốc.

Câu 3: Nhận xét nào nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ được thể hịên qua câu thơ cuối

“Cuộc đời cách mạng thật là sang” ?

A. Vui thích vì được sống chan hoà với thiên nhiên.

B. Lạc quan với cuộc sống cách mạng đầy gian khổ

C. Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.

D. Gồm cả ba ý trên.

Câu 4: Trung tâm của bức tranh Pác Bó trong bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”là:

A. Bàn đá chông chênh.

B. Cảnh thiên nhiên với non xanh nước biếc.

C. Hình tượng người chiến sĩ Cách mạng.

D. Cả A,B,C.

Câu 5: Khi nhận xét về Bác Hồ, nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu đều có chung nhận định: “Trong người Bác luôn có sẵn cái thú lâm tuyền”. “Thú lâm tuyền” ở đây có nghĩa là:

A. Bác Hồ luôn yêu quý và thường hay nuôi dưỡng những con thú để bầu bạn với mình.

B. Bác luôn yêu thích thiên nhiên, sống gần gũi, hòa hợp với hiên nhiên.

C. Đó là những con vật ở chốn núi rừng.

D. Sở thích đi săn thú của Bác Hồ.

Câu 6. Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” được viết theo phương thức biểu đạt nào?

A. Miêu tả và tự sự

B. Trần thuật và tự sự

C. Tự sự và biểu cảm

D. Miêu tả và biểu cảm

2. Tự luận

a. Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” mang lại giá trị nội dung nào?

b. Cái “sang” của cuộc đời Cách mạng được thể hiện như thế nào trong bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” ?

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Đề 1 : Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh.

Đề 2: Phân tích bài thơ “ Tức cảnh Pác Bó” của tác giả Hồ Chí Minh để làm sáng rõ ý kiến sau: “ Tức cảnh Pác Bó là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Bó. Với Người, làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn.”

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP THƠ CA CÁCH MẠNG

Bài thơ: TỨC CẢNH PÁC BÓ

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

2. Tác phẩm

II.Câu hỏi nhanh..

1.Giải nghĩa từ:

-Bẹ: ngô

-Sử Đảng: đây là Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô, được Bác dịch vắn tắt để làm tài liệu cho cán bộ học tập lúc đó.

2. Tìm một Văn bản đã học cũng viết về cuộc sống của Bác từ bữa ăn, nơi ở đến công việc…cho biết tên tác giả. ( Đức tính giản dị của Bác Hồ - PVĐ).

3. 1 VB đã học cũng dùng cặp từ trái nghĩa “ sáng – tối” để chỉ sự đối lập. Hãy viết lại câu có sử dụng cặp từ trái nghĩa này trong VB đó.

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng 10 chưa cười đã tối

4. Câu thơ cuối của bài: “Cuộc đời cách mạng thật là sang” , theo em, vì sao HCM lại có tâm trạng ấy?

- Cuộc đời c/m thật là sang => B cho rằng c/đ c/m thật là cao đẹp. Dù phải ở trong hang tối, dù phải ăn cháo bẹ, măng rừng, dù phải làm việc trên chiếc bàn đá chông chênh, gồ ghề... nhưng được làm việc cho đất nước, cho cách mạng thì như thế là mãn nguyện, là sang trọng lắm rồi và Bác không đòi hỏi gì hơn thế. => Cái sang về tinh thần => Bác có ý chí và nghị lực vượt qua mọi gian khổ, có lòng yêu đời, yêu cuộc sống nên mới dí dỏm, hóm hỉnh, vui cười thoải mái trước mọi hoàn cảnh. Bác thích thú vì được sống chan hòa với thiên nhiên, được chiến đấu cho độc lạp tự do của đất nước, hạnh phúc của dân tộc. =>: Bác vừa là một chiến sĩ vừa là một thí sĩ.

( “Cuộc đời c/m thật là sang” là một tứ thơ độc đáo, bất ngờ và thú vị. C/đ cách mạng thật gian nan, vất vả, cơ cực: hang tối, cháo bẹ, rau măng, bàn đá chông chênh … nhưng đối với Bác c/đ đó thật là sang. Chữ sang kết thúc bài thơ cú thể coi là chữ thần, là nhón tự đó kết tinh, tỏa sỏng tinh thần toàn bài. Một người yêu thiên nhiên, yêu đất nước là thế làm sao không vui sướng khi được hưởng thú lâm tuyền; khi được trở về sống giữa lòng đ/n yêu dấu; khi được làm 1 công việc trọng đại, thiêng liêng - cụng việc mỡnh thấy yờu, thấy thớch, giỳp ớch cho nhõn dõn, đất nước mỡnh ; khi được sống một cuộc sống tự do, tự tại? Đó là sự giàu sang về tinh thần. Qua đó đó thể hiện cốt cỏch tinh thần HCM luụn tràn đầy niềm lạc quan, tin tưởng vào sự nghiệp c/m)

(- Cuộc đời cách mạng thật là sang: + chỉ chung những người người làm c/m

+ c/đ đó hơn hẳn cuộc đời khác vỡ họ đó làm một cụng việc trọng đại, lớn lao, thiêng liêng, vỡ họ đó hi sinh cho đất nước, cho nhân dân…=> chấp nhận nhiều khóc khăn, gian khổ, phải có ý chí, nghị lực, có niềm tin sắt đá thỡ mới hoàn thành …

+ thật là: từ chỉ mức độ => nhấn mạnh, khẳng định…

+ sang: sang về tinh thần, sang vỡ được làm cách mạng – làm một công việc có ích cho nhân nhân, cho đất nước, một công việc lớn lao, vĩ đại…)

III. Luyện tập

Phần 1: Có mấy cách hiểu về 3 chữ “vẫn sẵn sàng” trong câu thơ thứ 2 bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”? Em chọn cách nào? Vì sao?

Gợi ý:

Có 2 cách hiểu

+ Cách 1: Chủ thể của “sẵn sàng” là con người

-> dù phải tồn tại trong hoàn cảnh khó khắn nhưng tinh thần vẫn không vì thế mà buông xuôi, mệt mỏi mà trái lại vẫn rất tráng kiện, hăm hở trong công việc.

+ cách 2: Chủ thể của “sẵn sàng” là cháo bẹ, rau măng.

-> mọi thứ đều nhiều, dư thừa. Hiểu theo các này trong lời thơ ẩn lên một nụ cười hóm hỉnh, đùa nghịch, vui vẻ. Nói về khó khăn bằng lời thơ như thế cho tháy bản lĩnh, khả năng chiến thắng mọi thử thách, hoàn cảnh.

Ở cách hiểu thứ 2 sự sẵn sàng của con người vẫn hiện diện nhưng là ẩn tàng trong cách nói vui đùa, hóm hỉnh. Cách hiểu này gần với phong cách Hồ Chí Minh hơn (ở Người cái bản lĩnh vững vàng của người chiến sĩ ít khi bộc lộ trực diện mà thường ẩn rất sâu trong lời thơ)

Phần 2: Hãy tìm những điểm chung giữa bài “Tức cảnh Pác Bó” và các câu thơ dưới đây trong bài Cảnh rừng Việt bắc (1947) ? (Dành cho Học sinh Giỏi)

Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay

Vượn hót chim kêu suốt cả ngày

….Non xanh nước biếc tha hồ dạo

Rượu ngọt chè tươi mặc sức say.

Những điểm chung ấy nói lên điều gì?

Gợi ý:

Cả 2 bài thơ đều cho thấy niềm vui say với vẻ đạp của thiên nhiên với cuộc sống cách mạng gian khổ. Nhân vật trữ tình luôn có phong thái ung dung, tự tại – vừa cổ điển lại vừa hiện đại.

Hai bài thơ được sáng tác ở 2 thời điểm khác nhau nhưng có chung một vẻ đẹp cho ta thấy đó đã trở thành một đặc điểm của phong cách Hồ Chí Minh

Phần 3

a. Chép lại chính xác bài thơ “Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh.

b. + “Tối vào hang, sáng ra bờ suối”: câu thơ kết thúc ở từ suối -> không phù hợp với hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ, hơn nữa cho người đọc cảm giác nhân vật trữ tình thong dong quá-> không hợp với tâm hồn tác giả

+ “ Sáng, tối ra vào suối với hang” : xô bồ, nói cho xong chuyện, không còn trật tự gì nữa.

c. HS tự viết đoạn

Phần 4

Phần 5

ĐỀ HS GIỎI

1. Bài thơ là sự kết hợp giữa nét cổ điển và hiện đại, hãy chỉ ra điều đó?

- Hình thức bài thơ là tứ tuyệt nhưng không còn chất quy phạm( Khai, thừa, chuyển, hợp) mà thanh điệu, giọng điệu rất tự nhiên, thỏa mái, hóm hỉnh. Tất cả toát lên tinh thần tự do, sange khoái, lạc quan, yêu đời của con người giản dị.

- Hình ảnh nhân vật trữ tình sống giữa non cai nước thẳm giống như một ẩn sĩ vui thú lâm tuyền nhưng lại rất hiện đại. Dáng vẻ ẩn sĩ nhưng lại mang cốt cách chiến sĩ, một tinh thần lạc quan cách mạng.

2. So sánh điểm giống và khác nhau về thỳ lâm tuyền của Bác trong bài thơ Tức cảnh Pỏc Bú và của Nguyễn Trói trong Bài ca Côn Sơn.

Giống: Bác Hồ và Nguyễn Trãi đều là những con người lỗi lạc, xuất chúng trong hoạt động cứu nước, cứu dân; cả hai đều là những bậc chính nhân quân tử có phong thái ung dung tự tại, tâm hồn thanh cao, yêu thiên nhiên, thích hũa hợp với thiờn nhiờn, vui thú lâm tuyền.

Khác nhau:

+ Nguyễn Trãi về sống ở chốn lõm tuyền, vui với núi rừng Côn Sơn và cảm thấy bất lực trước thực tế, muốn lánh đục tìm trong, tự an ủi bằng lối sống an bần lạc đạo..

+ Hồ Chí Minh chủ động đến với thiên nhiên, dựa vào thiên nhiên để làm cách mạng; thoải mái, lạc quan với cuộc sống đạm bạc; luôn chủ động trong mọi hoàn cảnh và tin tưởng vào tương lai.

-> Sự thích thú với đời sống cách mạng giản dị, thanh bạch hòa cùng thiên nhiên của Hồ Chí Minh đã tạo nét đặc thù trong thơ Bác. Đó cũng chính là sự kết hợp hài hòa giữa nét cổ điển và hiện đại

Câu 3: Viết một đoạn văn t-p-h (khoảng 8 câu) trình bày cảm nhận của em về câu thơ cuối của bài Tức cảnh Pác Bó. Trong đoạn văn có sử dụng một câu nghi vấn. Gạch chân và chú thích.

Câu 3: Cuộc đời c/m thật là sang => B cho rằng c/đ c/m thật là cao đẹp. Dù phải ở trong hang tối, dù phải ăn cháo bẹ, măng rừng, dù phải làm việc trên chiếc bàn đá chông chênh, gồ ghề... nhưng được làm việc cho đất nước, cho cách mạng thì như thế là mãn nguyện, là sang trọng lắm rồi và Bác không đòi hỏi gì hơn thế. => Cái sang về tinh thần => Bác có ý chí và nghị lực vượt qua mọi gian khổ, có lòng yêu đời, yêu cuộc sống nên mới dí dỏm, hóm hỉnh, vui cười thoải mái trước mọi hoàn cảnh. Bác thích thú vì được sống chan hòa với thiên nhiên, được chiến đấu cho độc lạp tự do của đất nước, hạnh phúc của dân tộc. =>: Bác vừa là một chiến sĩ vừa là một thí sĩ.

( “Cuộc đời c/m thật là sang” là một tứ thơ độc đáo, bất ngờ và thú vị. C/đ cách mạng thật gian nan, vất vả, cơ cực: hang tối, cháo bẹ, rau măng, bàn đá chông chênh … nhưng đối với Bác c/đ đó thật là sang. Chữ sang kết thúc bài thơ cú thể coi là chữ thần, là nhón tự đó kết tinh, tỏa sỏng tinh thần toàn bài. Một người yêu thiên nhiên, yêu đất nước là thế làm sao không vui sướng khi được hưởng thú lâm tuyền; khi được trở về sống giữa lòng đ/n yêu dấu; khi được làm 1 công việc trọng đại, thiêng liêng - cụng việc mỡnh thấy yờu, thấy thớch, giỳp ớch cho nhõn dõn, đất nước mỡnh ; khi được sống một cuộc sống tự do, tự tại? Đó là sự giàu sang về tinh thần. Qua đó đó thể hiện cốt cỏch tinh thần HCM luụn tràn đầy niềm lạc quan, tin tưởng vào sự nghiệp c/m)

(- Cuộc đời cách mạng thật là sang: + chỉ chung những người người làm c/m

+ c/đ đó hơn hẳn cuộc đời khác vỡ họ đó làm một cụng việc trọng đại, lớn lao, thiêng liêng, vỡ họ đó hi sinh cho đất nước, cho nhân dân…=> chấp nhận nhiều khóc khăn, gian khổ, phải có ý chí, nghị lực, có niềm tin sắt đá thỡ mới hoàn thành …

+ thật là: từ chỉ mức độ => nhấn mạnh, khẳng định…

+ sang: sang về tinh thần, sang vỡ được làm cách mạng – làm một công việc có ích cho nhân nhân, cho đất nước, một công việc lớn lao, vĩ đại…)

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

a.

- Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

- Giọng thơ trong sáng, sâu sắc, thể hiện sự lạc quan trong hoàn cảnh khó khăn

- Ngôn từ sử dụng giản dị, đời thường.

b. Qua bài thơ " Tức cảnh Pác Bó ", em thấy Bác là một người giản dị (được chứng minh qua hai câu thơ "Sáng ra bờ suối, tối vào hang - Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng "). Bác cũng là người vì nước vì dân mà cống hiến hết cuộc đời cho kháng chiến nhưng vẫn lạc quan (được chứng minh qua hai câu thơ cuối).

ĐỀ 2

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

a. Bài thơ thể hiện tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác trong cuộc sống cách mạng gian khổ

b.- “Sang” ở đây không phải là sự sang trọng về vật chất mà là cái thoải mái tinh thần. Bác được sống giữa núi rừng, được hòa hợp với thiên nhiên cây cỏ.

- “Sang”- sống trong hoàn cảnh khó khăn nhưng Bác luôn cảm thấy thoải mái, sang trong và vui thích

- Chữ “sang” thể hiện niềm vui, niềm tự hào khi thực hiện được lí tưởng của Bác

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

ĐỀ BÀI: Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh.

1. Mở bài.

- Tức cảnh Pác bó sáng tác năm 1941 tại Cao Bằng, sau khi bác Hồ về nước trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng giải phóng dân tộc.

- Bài thơ thể hiện niềm vui, niềm tin vào tương lai tươi sáng và ngghị lực phi thường của Bác trong hoàn cảnh sống và làm việc vô cùng khó khăn, gian khổ ở nơi chiến khu Việt Bắc.

2. Thân bài.

* Hoàn cảnh sống và làm việc của Bác: Được miêu tả bằng bút pháp tả thực tự nhiên, mộc mạc.

- Không gian bó hẹp: Hang và suối. Quy luật làm việc đều đặn, nhịp nhàng

Sáng ra bờ suối, tối vào hang.

- Nhịp thơ chậm rãi, khoan thai thể hiện tâm trạng thanh thản, làm chủ được cuộc sống của Bác. Nếp sống an nhiên, tự tại, phong thái ung dung phản ánh bản chất tốt đẹp của Bác.

- Sinh hoạt vật chất thiếu thốn: Bữa ăn hàng ngày chỉ có cháo bẹ, rau măng, cực kì kham khổ. Với tinh thần lạc quan vốn có, Bác đã chuyển hoá sự thiếu thốn thành thừa thãi, sung túc

Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.

- Điều kiện làm việc quásơ sài:

Bàn đá chông chêng dịch sử đảng

Bàn làm việc chỉ là một tảng đá ven suối. Chông chênh là tính từ chỉ trạng thái không chắc chắn. Bàn đá chông chênh là hình ảnh vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng cho tình thế cách mạng của nước ta và của thế giới lúc bấy giờ.

- Bác đã dùng bàn đá chông chênh để làm một công việc trọng đại, là dịch sử Đảng để góp phần xây dựng nền móng lí luận vững chắc cho sự nghiệp cách mạng.

* Cảm xúc của Bác( câu 4)

- Niềm vui, niềm tự hào thể hiện rõ qua từ ngữ, tiết tấu , âm hưởng thơ. Bác đánh giá hiện thực bằng nụ cười thâm thuý của bậc triết nhân

Cuộc đời cách mạng thật là sang!

- Mọi gian nan thiếu thốn đều như tan biến trước thái độ lạc quan tích cực của Bác. Điều thú vị là sự nghèo nàn vật chất đã được Bác biến thành sự giàu sang về mặt tinh thần.

- Từ sang kết tụ vẻ đẹp nội dung tư tưởng của bài thơ và vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản kiên cường Hồ Chí Minh.

3. Kết bài.

- Bài thơ tức cảnh Pác Bó vừa phản ánh khí phách cứng cỏi, tư thế ung dung, thư thái của một lãnh tụ cách mạng, vừa bộc lộ sự nhạy cảm, tinh tế của trái tim thi sĩ.

- Bài thơ giúp người đọc hiểu thêm về một quãng đời hoạt động cách mạng đầy gian nan, thử thách của Bác, từ đó thấm thía bài học về thái độ và quan điểm sống đúng đắn, tích cực: lấy cống hiến cho dân, cho nước làm thước đo giá trị cuộc sống mỗi con người.

Đề 2: Phân tích bài thơ “ Tức cảnh Pác Bó” của tác giả Hồ Chí Minh để làm sáng rõ ý kiến sau: “ Tức cảnh Pác Bó là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Bó. Với Người, làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn.”

 1, Mở bài:

• Giới thiệu tác giả, giới thiệu hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
• Trích dẫn nhận định.

Tham khảo mở bài: Hồ Chí Minh khôn g những là vị lãnh tụ vĩđại của dân tộc mà Người còn là một nhà thơ, nhà văn lớn. Bài thơ “ Tức cảnh Pác Bó”được Bác sáng tác 1941, sau ba mươi năm Bác bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài, Bác về nước, sống và hoạt động tại hang Pác Bó- Cao Bằng.Có ý kiến cho rằng: “ Tức cảnh Pác Bó là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Bó. Với Người, làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn.”

2, Thân bài: 

a) Hoàn cảnh sống và làm việc của Bác: Được miêu tả bằng bút pháp tả thực tự nhiên, mộc mạc.

- Không gian bó hẹp: Hang và suối. Quy luật làm việc đều đặn, nhịp nhàng

Sáng ra bờ suối, tối vào hang.

- Nhịp thơ chậm rãi, khoan thai thể hiện tâm trạng thanh thản, làm chủ được cuộc sống của Bác. Nếp sống an nhiên, tự tại, phong thái ung dung phản ánh bản chất tốt đẹp của Bác.

- Sinh hoạt vật chất thiếu thốn: Bữa ăn hàng ngày chỉ có cháo bẹ, rau măng, cực kì kham khổ. Với tinh thần lạc quan vốn có, Bác đã chuyển hoá sự thiếu thốn thành thừa thãi, sung túc 

Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.

- Điều kiện làm việc quá sơ sài:

Bàn đá chông chêng dịch sử đảng

Bàn làm việc chỉ là một tảng đá ven suối. Chông chênh là tính từ chỉ trạng thái không chắc chắn. Bàn đá chông chênh là hình ảnh vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa ẩn dụ, tợng trng cho tình thế cách mạng của nớc ta và của thế giới lúc bấy giờ.

- Bác đã dùng bàn đá chông chênh để làm một công việc trọng đại, là dịch sử Đảng để góp phần xây dựng nền móng lí luận vững chắc cho sự nghiệp cách mạng.

b)  Hình ảnh Bác trong bài thơ.

* Phong thái ung dung tự tại của Bác.

Ba câu thơ đầu vừa nói lên cuộc sóng thiếu thốn gian khổ của Bác ở Pác Bó vừa thể hiện được phong thái ung dung, tự tại của Người.

+ Câu thơ thứ nhất nói về việc ở. Giọng điệu thể hiện trong câu thơ này rất thoải mái, phơi phới, cho thấy Bác sống thật ung dung, hoà điệu với nhịp sống núi rừng Sáng ra bờ suối, tối vào hang. Nhịp thơ 4/ 3 tạo thành hai vế sóng đôi, toát lên cảm giác về sự nhịp nhàng, nề nếp: snags ra, tối vào...

+ Câu thứ hai nói về việc ăn: Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng. Ở câu thơ này có thêm nét vui đùa. Bởi vì thực tế quá khó khăn mà Bác lại nói như là lương thực, thực phẩm ở đây thật đầy đủ, đầy đủ tới mức dư thừa( cháo bẹ rau măng luôn có sẵn).

+ Câu thứ ba nói về điều kiện làm việc. Bàn làm việc là tảng đá bên suối “ chông chênh” mà thôi. “ chông chênh” là từ láy miêu tả duy nhất của bài thơ, rất tạo hình và gợi cảm. Ba chữ dịch sử Đảng toàn vần trắc, toát lên cái khỏe khoắn, mạnh mẽ, gân guốc. Như vậy, trung tâm của bức tranh Pác Bó là hình tượng người chiến sĩ được khắc họa vừa chân thực, sinh động vừa có tầm vóc lớn lao, một tư thế uy nghi lồng lộng, giống như một tượng đài về vị lãnh tụ cách mạng Bác Hồ đang dịch Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô làm tài liệu huấn luyện cán bộ cách mạng nước nhà.

* Cái “sang” của cuộc đời cách mạng.

- Niềm vui lớn nhất của bác trong bài thơ không phải chỉ là “ thú lâm tuyền” giống như những ẩn sĩ xưa mà trước hết đó là niềm vui vô hạn của người chiến sĩ yêu nước vĩ đại, sau ba mươi năm xa nước, “ đêm mơ nước, ngày thấy hình của nước” ( thơ Chế Lan Viên), nay được trở về sống giữa lòng đất nước, yêu dấu, trực tiếp lãnh đạo cách mạng để cứu nước cứu dân.

- Bác Hồ còn rất vui vì Người tin chắc rằng, thời cơ giải phóng dân tộc đang tới gần, điều mà Bác chiến đấu suốt đời để đạt tới đang trở thành hiện thực. So với niềm vui lớn lao đó thì những gian khổ trong sinh hoạt có nghĩa lí gì, thậm chí, tất cả những hang tối, cháo bẹ, rau măng, bàn đá chông chênh..không phải là gian khổ mà đều trở thành sang trọng...

- Chữ “sang” kết thúc bài thơ có thể coi là chữ “thần”, là “ nhãn tự” đã kết tinh, tỏa sáng tinh thần toàn bài.

3, Kết bài: Khẳng định lại vấn đề nghị luận

          Tóm lại, “ Tức cảnh Pác Bó là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Bó. Với Người, làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn.” Đọc, học bài thơ, ta hiểu hơn về một quãng đời hoạt động của Bác Hồ kính yêu. Chúng ta càng trân trọng và biết ơn Người nhiều hơn...

PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ NGẮM TRĂNG

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Tác phẩm

II. 1 số câu hỏi ôn lại kiến thức

1.Trả lời nhanh:

a. Bài thơ Ngắm trăng được trích từ tác phẩm nào? Tác phẩm được viết bằng chữ gì?

b. Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác có gì giống và khác so với các thi nhân xưa?

c. Trước cảnh đẹp đêm trăng, Bác Hồ đã có tâm trạng như thế nào?

2. Mở đầu bài thơ Ngắm trăng là “ngục trung”, kết thúc là “thi gia”.

Chi tiết này nói lên điều gì?

3. Sự hoán đổi vị trí giữa người và trăng ở hai câu thơ kết bài có ý nghĩa gì?

4. Trong nguyên tác bài thơ Ngắm trăng, Bác Hồ có đặt nhan đề bài thơ là Vọng nguyệt. Nhan đề này có gì đặc biệt"?

5. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Ngắm trăng có gì đặc biệt? Trong hoàn cảnh đó, người đọc có thể thấy được tâm trạng của tác giả như thế nào?

6.. Từ "thi gia" (nhà thơ) mà tác giả sử dụng trong bài thơ có gì đặc biệt ?

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt

Nguyệt tòng song khích khán thi gia

(Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ).

7. Có ý kiến cho rằng Ngắm trăng là một cuộc vượt ngục tinh thần của người tù cách mạng Hồ Chí Minh. Em có đồng tình với ý kiến này không? Vì sao?

ĐỀ ĐỌC HIỂU

Phần 1: (5,0 điểm)

Ngắm trăng

Trong tù không rượu cũng không hoa,

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ;

Người ngắm trăng soi ngoài của sổ,

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

(Hồ Chí Minh)

1. Trình bày hoàn cảnh ra đời bài thơ.

2. Câu thứ hai trong nguyên tác:”Đối thử lương tiêu nại nhược hà?”có gì khác về kiểu câu so với bản dịch thơ? Sự khác nhau đó có ý nghĩa như thế nào?

3. Nhà phê bình văn học Hoài Thanh nhận xét:”Thơ Bác đầy trăng”. Hãy kể tên một bài thơ khác của Bác có hình ảnh trăng.

4. Viết đoạn văn khoảng (8 đến 10 câu) theo lối diễn dịch phân tích hai câu cuối bài”Ngắm trăng”để làm rõ mối giao hòa thầm lặng mà tha thiết giữa người và trăng.

Phần 2: Chép thuộc lòng bài thơ”Ngắm trăng“(Phần dịch thơ) của chủ tịch Hồ Chí Minh và trả lời những câu hỏi sau:

1. Bài thơ được viết theo thể thơ gì?

2. Nêu nội dung, nghệ thuật của bài thơ?

3. Từ bài thơ”Ngắm trăng”của Bác, chúng ta học tập được ở Bác tinh thần lạc quan, chủ động trong mọi hoàn cảnh. Vậy, em có nhớ hiện nay chúng ta đang tiếp tục thực hiện cuộc vận động nào để học theo gương Bác Hồ, hãy chép lại đúng tên cuộc vận động đó.

Phần 3: Khép lại bài thơ Ngắm trăng, Hồ Chí Minh viết:

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

1. Chép lại chính xác hai câu thơ đầu của bản dịch thơ bài Ngắm trăng.

2. Xét theo mục đích nói, câu “Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?” của bản dịch nghĩa thuộc kiểu câu gì, thực hiện hành động nói nào? Hành động nói đó được thực hiện theo cách trực tiếp hay gián tiếp? Việc sử dụng câu theo mục đích nói như vậy góp phần gợi tả cảm giác, tâm trạng của Bác như thế nào?

3. Kể tên hai bài thơ của Bác mà em đã được học trong chương trình Ngữ văn lớp 7 cũng có hình ảnh của trăng.

Phần 4. Cho câu thơ sau: Trong tù không rượu cũng không hoa

1. Chép nối tiếp các câu còn lại để hoàn chỉnh bài thơ.

2. Bài thơ em vừa chép trích trong tác phẩm nào? Của ai? Nêu hoàn cảnh sáng tác tập thơ.

3. Khai triển ý câu chủ đề sau thành một đoạn văn tổng hợp – phân tích – tổng hợp khoảng 10 câu, trong đoạn có sử dụng một câu cảm thán (gạch chân, chỉ rõ).

Bài thơ đã thể hiện tình yêu trăng, yêu thiên nhiên của tác giả.

ĐỀ NLXH

Qua những bài thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chương trình Ngữ văn THCS, điểm nổi bật dễ nhận thấy là sự tự tin, phong thái ung dung tự tại giúp Bác vượt qua mọi khó khăn, thử thách.

Dựa vào những hiểu biết về thực tế cuộc sống của bản thân, em hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 2/3 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ về vai trò của sự tự tin trong cuộc sống.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Tập thơ Nhật kí trong tù được sáng tác trong hoàn cảnh nào ?

A. Trong hoàn cảnh Bác Hồ đang hoạt động cách mạng ở Pháp.

B. Trong hoàn cảnh Bác Hồ bị giam trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch ở Quảng Tây (Trung Quốc).

C. Trong thời gian Bác Hồ ở Việt Bắc để lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta.

D. Trong thời gian Bác Hồ ở Hà Nội để lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến chống Mĩ.

Câu 2: Mục đích của Bác Hồ khi viết tập thơ “Nhật kí trong tù” là gì?

A. Để tuyên truyền cách mạng, vận động quần chúng nhân dân hăng hái tham gia cách mạng.

B. Để giác ngộ cho các tầng lớp thanh niên, nâng cao trình độ hoạt động cách mạng cho họ.

C. Để lên án sự cai trị áp bức bóc lột của thực dân Pháp ở nước ta, kêu gọi sự ủng hộ của nhân dân thế giới.

D. Để giải khuây trong những ngày ở tù.

Câu 3: Câu “Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào ?” là kiểu câu gì ?

A. Câu trần thuật     C. Câu cầu khiến

B. Câu nghi vấn     D. Cả A, B, C đều sai

Câu 4: Dòng nào dưới đây nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ trước cảnh đẹp ở bài thơ Ngắm trăng ?

A. Xao xuyến, bối rối     C. Buồn bã, chán nản

B. Mừng rỡ, niềm nở      D. Bất bình, giận dữ

Câu 5: Câu thơ cuối Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?

A. So sánh     C. ẩn dụ

B. Điệp từ     D. Nhân hoá

Câu 6: Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ Ngăm trăng ?

A. Một con người có khả năng nhìn xa trông rộng.

B. Một con người có bản lĩnh cách mạng kiên cường.

C. Một con người yêu thiên nhiên và luôn lạc quan.

D. Một con người giàu lòng yêu thương.

2. Tự luận

Em hãy chỉ ra chất thép và chất trữ tình trong bài thơ “Ngắm trăng”.

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Nhật kí trong tù được sáng tác bằng chữ gì ?

A. Chữ Hán      C. Chữ quốc ngữ

B. Chữ Nôm      D. Chữ Pháp

Câu 2: Tập thơ “Nhật kí trong tù” gồm bao nhiêu bài thơ và phần lớn được viết theo thể thơ nào?

A. Gồm 143 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ tứ tuyệt.

B. Gồm 133 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ tứ tuyệt.

C. Gồm 134 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ song thất lục bát.

D. Gồm 135 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

Câu 9: Dòng nào nói đúng nhất hoàn cảnh ngắm trăng của Bác Hồ trong bài thơ “Ngắm trăng” ?

A. Trong khi đang đàm đạo việc quân trên thuyền.

B. Trong đêm không ngủ vì lo lắng cho vận mệnh đất nước.

C. Trong nhà tù thiếu thốn không rượu cũng không hoa.

D. Trên đường đi hiu quạnh từ nhà tù này sang nhà tù khác.

Câu 4: Hai câu thơ “Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt – Nguyệt tòng song khích khán thi gia” sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?

A. ẩn dụ     C. So sánh

B. Hoán dụ     D. Đối xứng

Câu 5: Trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch, Bác "Ngắm trăng" chủ yếu vì :

A. Bác buồn khi bị giam cầm tù đày

B. Bác không ngủ được

C. Bác yêu thiên nhiên, yêu trăng

D. Cả A, B, C đều sai

Câu 6: Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ Ngăm trăng ?

A. Một con người có khả năng nhìn xa trông rộng.

B. Một con người yêu thiên nhiên và luôn lạc quan.

C. Một con người có bản lĩnh cách mạng kiên cường.

D. Một con người giàu lòng yêu thương.

2. Tự luận

Em hãy chỉ ra chất thép và chất trữ tình trong bài thơ “Ngắm trăng”.

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Bài thơ Ngắm trăng cho ta thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ tối tăm.

Em hãy làm sáng tỏ nhận định trên bằng một bài văn nghị luận.

ĐỀ HSG

1. Trong bài đề từ trên trang bìa tập “Nhật kí trong tù”, Hồ Chí Minh viết:

“Thân thể ở trong lao

Tinh thần ở ngoài lao”

Phân tích bài thơ “Ngắm trăng” trích trong “Nhật kí trong tù” để làm sáng tỏ ý chính của hai câu thơ trên.

2. Có thể nhận thấy một đặc điểm tiêu biểu ở phong cách thơ của Hồ Chí Minh là: “Trong thơ của Người cảnh và tình luôn đan xen, hoà quyện lẫn nhau, tả cảnh đẻ bộc lộ tình”.

Em hãy phân tích bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng riêng”, và những bài thơ đã học và đọc về thơ Bác để làm sáng tỏ ý kiến trên.

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP BÀI THƠ NGẮM TRĂNG

I.1 Tác giả - Tác phẩm

I. 2. Nội dung chính và nghệ thuật nổi bật

I.3. Tác phẩm

II. 1 số câu hỏi ôn lại kiến thức

1.Trả lời nhanh:

a. Bài thơ Ngắm trăng được trích từ tác phẩm nào? Tác phẩm được viết bằng chữ gì?

b. Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác có gì giống và khác so với các thi nhân xưa?

Giống: Người xưa và HCM đều yêu trăng và tràn đầy cảm hứng trước vầng trăng, coi trăng như 1 người bạn tri âm, tri kỉ.

Khác:+ Người xưa ngắm trăng khi thư nhàn, thảnh thơi. Lúc thưởng trăng đó còn bày thêm rượu và hoa để việc thưởng trăng thêm đẹp.

+ Còn HCM ngắm trăng qua song sắt nhà tù, khi những điều kiện vật chất tối thiểu cũng không có được.

c. Trước cảnh đẹp đêm trăng, Bác Hồ đã có tâm trạng như thế nào?

2. Bài tập 1: Mở đầu bài thơ Ngắm trăng là “ngục trung”, kết thúc là “thi gia”. Chi tiết này nói lên điều gì?

Gợi ý:

Ngục trung là trong hoàn cảnh tù đầy. Lẽ thường “ngục trung” phải gắn với tù nhân nhưng kết thúc bài thơ người đọc lại bắt gặp hình ảnh của thi nhân. Một thi nhân ngay trong hoàn cảnh ngục tù. Đây chính là nét độc đáo khác thường của bài thơ. Có ngục tù, nhưng dường như không có tù nhân. Điều này cho thấy bản lĩnh của chủ tịch Hồ Chí Minh ; luôn đứng cao hơn hoàn cảnh. Ngục tù có thể giam cầm thân thể Bác, song tâm hồn Bác luôn tự do tuyệt đối.

Bài tập 3 (*): Sự hoán đổi vị trí giữa người và trăng ở hai câu thơ kết bài có ý nghĩa gì?

Gợi ý:

Ở câu thơ thử 3 trăng là vẻ đẹp mà con người hướng tới chiêm ngưỡng một cách say mê.

- Sự hoán đổi vị trí như vậy khiến cho con người trở thành đối tượng chiêm ngưỡng của trăng. Con người trở thành cái đẹp tỏa sáng. Cái đẹp ấy rực rỡ đến mức cái đẹp của thế giới tự nhiên cũng phải say mê chiêm ngưỡng.

- Như thế người và trăng là sự sóng đôi của cái đẹp. Hai cái đẹp đó cùng đối diện và tỏa sáng bên nhau tạo thành sự cộng hưởng. Ngục tù lúc này lại trở thành nơi gặp gỡ - tương giao tỏa sáng của cái đẹp.

4. Trong nguyên tác bài thơ Ngắm trăng, Bác Hồ có đặt nhan đề bài thơ là Vọng nguyệt. Nhan đề này có gì đặc biệt"?

Gợi ý làm bài:

- "Vọng" là từ nhiều nghĩa: nhìn xa, trông xa, trông đợi, mong ngóng; có tiếng tăm.

- Theo cấu tứ và mạch cảm xúc của bài thơ thì Vọng nguyệt thể hiện tình cảm khao khát của người tù hướng đến người bạn tri âm, tri kỷ của mình (trăng).

5. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Ngắm trăng có gì đặc biệt? Trong hoàn cảnh đó, người đọc có thể thấy được tâm trạng của tác giả như thế nào?

Gợi ý làm bài:

- Xưa nay, thi nhân khi gặp cảnh trăng đẹp sẽ mang rượu ra, ngồi dưới ánh trăng thư thái uống rượu, thưởng hoa, ngắm trăng, làm thơ. Đây được coi là thú vui tao nhã, đầy lãng mạn và thi vị.

- Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác:

+ Thời gian: nửa đêm

+ Không gian: trong tù, nơi chỉ có bốn bức tường tối tăm và xiềng xích.

+ Điều kiện: "vô tửu diệc vô hoa" (không rượu cũng không hoa)

→ Hoàn cảnh đặc biệt thiếu thốn, gian khổ, ở cái nơi mà người ta chỉ có thể nghĩ đến cái chết, sự tra tấn nhưng dường như Bác quên đi hoàn cảnh và thân phận tù nhân của mình mà thoải mái, ung dung ngắm trăng, làm thơ.

- Tâm trạng của Bác trước cảnh "khó hững hờ"

+ Câu thơ thứ hai là một câu hỏi tu từ, thể hiện tâm trạng rối bời, xao xuyến trước cảnh đẹp ngoài song sắt.

+ Trước cảnh đẹp như vậy nhưng Bác lại không có rượu để đáp lại tình tứ của ánh trăng, điều này lại càng thêm bối rối hơn.

6. Từ "thi gia" (nhà thơ) mà tác giả sử dụng trong bài thơ có gì đặc biệt ?

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt

Nguyệt tòng song khích khán thi gia

(Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ).

Gợi ý làm bài:

Tác giả trong hoàn cảnh ngục tù, khó khăn, gian khổ nhưng khi gặp gỡ với vầng trăng, cảm nhận vẻ đẹp của vầng trăng và thiên nhiên tươi đẹp thì những rung động mạnh mẽ trong tâm hồn vẵn ùa về. Đó là những rung cảm của một nghệ sĩ, của một nhà thơ. Chính vì vậy, tác giả đã kết thúc bài thơ bằng câu thơ “Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”.

7. Có ý kiến cho rằng Ngắm trăng là một cuộc vượt ngục tinh thần của người tù cách mạng Hồ Chí Minh. Em có đồng tình với ý kiến này không? Vì sao?

Gợi ý làm bài:

Học sinh lí giải ý kiến của mình dựa trên các gợi ý sau:

- Vượt ngục tinh thần: tuy thân thể vẫn bị giam giữ trong chốn lao tù nhưng tinh thần của Bác không bị giam cầm, không bị những nỗi âu lo, muộn phiền giam hãm. Người vẫn bộc lộ một tâm hồn nghệ sĩ bay bổng.

- Hoàn cảnh sáng tác bài thơ: Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh ngục tù, điều kiện thiếu thốn (không rượu, không hoa).

- Sự giao hòa của người và trăng.

ĐỀ ĐỌC HIỂU

Phần 1:

Phần 2: Chép thuộc lòng bài thơ”Ngắm trăng“(Phần dịch thơ) của chủ tịch Hồ Chí Minh và trả lời những câu hỏi sau:

GỢI Ý

Chép thuộc lòng bài thơ”Ngắm trăng”của chủ tịch Hồ Chí Minh (0,5 đ)

NGẮM TRĂNG

                               Trong tù không rượu cũng không hoa,

                               Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ;

                               Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,

                               Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

1. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. (0,25 đ)

2. Nội dung bài thơ: Tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ, tối tăm. (0.5 đ)

Nghệ thuật: Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, lời thơ giản dị, ý thơ hàm súc. (0,5đ)

3. Cuộc vận động:”Học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. (0.25 đ)

Phần 3:

GỢI Ý

Phần 4 (7 điểm)

1. HS chép nối tiếp 3 câu thơ để hoàn thành bài thơ 1đ
2. Trích trong tập “Nhật kí trong tù”. 0,5đ

• Tác giả: Hồ Chí Minh 0,5đ
• Hoàn cảnh sáng tác 1đ

1. Viết đoạn văn

• Hình thức: Đúng cấu trúc, số câu, diễn đạt lưu loát 0,5đ
• Sử dụng câu cảm thán, gạch chân và chỉ rõ 0,5đ

- Nội dung: Nắm được cách phân tích thơ, đặc biệt là một bài thơ dịch. HS cần bám vào nghệ thuật để phân tích, nếu cần có thể so sánh với bản phiên âm. Cụ thể:

+ Nghệ thuật: Điệp từ “không” -> Hoàn cảnh ngắm trăng -> Tình yêu trăng

+ Câu hỏi tu từ -> Sự bối rối của thi nhân -> Tình yêu trăng

+ Nghệ thuật đối -> Trăng yêu người cũng nhưu người yêu trăng

+ Nghệ thuật nhân hóa -> Trăng thành người bạn tri âm, tri kỉ 3đ

ĐỀ NLXH

Qua những bài thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chương trình Ngữ văn THCS, điểm nổi bật dễ nhận thấy là sự tự tin, phong thái ung dung tự tại giúp Bác vượt qua mọi khó khăn, thử thách.

Dựa vào những hiểu biết về thực tế cuộc sống của bản thân, em hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 2/3 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ về vai trò của sự tự tin trong cuộc sống.

GỢI Ý

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Chất thép:

+ Trong bài không được thể hiện trực tiếp, không nói chuyện thép, không lên giọng thép mà chỉ được nhắc đến và hiểu qua những lời hồn hiên, bông đùa.

+ Tư thế ung dung trong cảnh ngục tù, đó là tinh thần thép vượt lên trên mọi gian khổ của nhà tù

- Chất trữ tình

+ Tình yêu thiên nhiên, sự giao hòa với thiên nhiên: hình ảnh trăng, hoa.

+ Nhân vật trữ tình là người lãng mạn: dù ở trong tù nhưng vẫn có mong muốn uống rượu, ngắm trăng, thưởng hoa…

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

- Chất thép:

+ Trong bài không được thể hiện trực tiếp, không nói chuyện thép, không lên giọng thép mà chỉ được nhắc đến và hiểu qua những lời hồn hiên, bông đùa.

+ Tư thế ung dung trong cảnh ngục tù, đó là tinh thần thép vượt lên trên mọi gian khổ của nhà tù

- Chất trữ tình

+ Tình yêu thiên nhiên, sự giao hòa với thiên nhiên: hình ảnh trăng, hoa.

+ Nhân vật trữ tình là người lãng mạn: dù ở trong tù nhưng vẫn có mong muốn uống rượu, ngắm trăng, thưởng hoa…

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Bài thơ Ngắm trăng cho ta thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ tối tăm.

Em hãy làm sáng tỏ nhận định trên bằng một bài văn nghị luận.

ĐỀ HSG

Câu 1. Trong bài đề từ trên trang bìa tập “Nhật kí trong tù”, Hồ Chí Minh viết:

“Thân thể ở trong lao

Tinh thần ở ngoài lao”

Phân tích bài thơ “Ngắm trăng” trích trong “Nhật kí trong tù” để làm sáng tỏ ý chính của hai câu thơ trên.

GỢI Ý

* Yêu cầu chung:

+ Kiểu bài: Phân tích tác phẩm kết hợp với chứng minh

+ Nội dung: Phân tích bài thơ “Ngắm trăng” để thấy đ­ược mặc dù bị giam cầm về thể xác nh­ưng song sắt nhà tù không thể giam hãm đư­ợc tinh thần của ngư­ời tù- ngư­ời chiến sỹ cách mạng Hồ Chí Minh.

* Yêu cầu cụ thể:

a- Mở bài (0,5 điểm)

- Giới thiệu khái quát về Hồ Chí Minh và tập thơ “Nhật kí trong tù”

- Một trong những vẻ đẹp về nội dung của tập nhật kí đồng thời cũng là vẻ đẹp của con ng­ười Hồ Chí Minh là sự vư­ợt ngục về tinh thần, điều đó thể hiện rõ ngay từ lời đề từ mở đầu tập nhật kí (Trích dẫn 2 câu thơ trong bài đề từ) và đ­ược thể hiện cụ thể, sinh động trong bài thơ “Ngắm trăng”.

b- Thân bài (5,0 điểm)

1- Giải thích nội dung ý nghĩa hai câu thơ trong bài đề từ tập nhật kí (1,0 điểm)

Là lời khẳng đinh mặc dù bị giam hãm trong tù ngục nh­ưng song sắt nhà tù chỉ giam cầm đ­ược thể xác chứ không giam hãm đ­ược tinh thần của ngư­ời tù- ng­ười chiến sỹ cách mạng Hồ Chí Minh

2- Chứng minh nội dung ý thơ qua bài thơ “Ngắm trăng” (4,0 điểm)

Bài thơ “Ngắm trăng” là một trong những bài thơ tiêu biểu thể hiện rõ nhất cho lời khẳng định “Thân thể.......ngoài lao”

* Hai câu đầu:

+ Hoàn cảnh ngắm trăng của ngư­ời tù hết sức đặc biệt: mất tự do về thân thể (trong tù), thiếu “r­ượu”, “hoa” những thứ không thể thiếu khi thư­ởng nguyệt của các thi nhân xư­a. Điệp ngữ “không” khẳng định sự thiếu thốn trong cảnh ngục tù đày.

+ Tuy nhiên, trư­ớc đêm trăng đẹp tâm hồn thi sĩ đã bối rối, xúc động, xốn xang

Câu hỏi tu từ “Đối thử l­ương tiêu nại nh­ược hà” biểu hiện tâm trạng của Bác trư­ớc cảnh đẹp đêm trăng.

* Hai câu cuối:

+ Vư­ợt lên trên cảnh ngộ, những thiếu thốn của chốn lao tù, Bác mở rộng hồn mình để cảm nhận vẻ đẹp của đêm trăng

-Biện pháp đối ngữ (nhân- minh nguyệt, nguyệt- thi gia) , nghệ thuật nhân hóa, cách sử dụng từ “khán” thay cho “vọng” ở nhan đề thể hiện mối quan hệ bạn bè tri âm, tri kỉ giữa trăng với ng­ười tù.

+ Sự giao hòa giữa Bác với vầng trăng biểu thị tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan, sự tự do nội tại cao độ, khát vọng tự do, là cuộc vư­ợt ngục bằng tinh thần của Bác.

+ Mở đầu bài thơ là hình ảnh ng­ười tù như­ng kết thúc bài thơ chỉ có hình ảnh “thi gia”, kẻ thù chỉ có thể giam cầm thân thể Bác chứ không giam hãm đ­ược tâm hồn Bác đúng như­ Bác đã từng viết “Thân thể......ngoài lao”

c-Kết bài (0,5 điểm)

- Bài thơ “Ngắm trăng” thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, bản lĩnh, ý chí, nghị lực của Hồ Chí Minh trong hoàn cảnh lao tù- đó là biểu hiện của “chất thép” sáng ngời trong thơ của
Ng­ười.

Câu 2: . Có thể nhận thấy một đặc điểm tiêu biểu ở phong cách thơ của Hồ Chí Minh là: “Trong thơ của Người cảnh và tình luôn đan xen, hoà quyện lẫn nhau, tả cảnh đẻ bộc lộ tình”.

Em hãy phân tích bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng riêng”, và những bài thơ đã học và đọc về thơ Bác để làm sáng tỏ ý kiến trên.

Gợi ý: Đảm bảo các yêu cầu sau: 1, Xác định yêu cầu:

• Thể loại: phát biểu cảm nghĩ về nhân vật kết hợp với lập luận chứng minh
• Nội dung: Cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn của lão Hạc. 2, Hình thức: (1 điểm) Đảm bảo yêu cầu sau:
• Bố cục: 3 phần mở bài, thân bài, kết bài
• Hành văn mạch lạc, rõ ràng, không sai lỗi chính tả. 3, Nội dung: (4 điểm) Đảm bảo các phần sau:

A/ Phần mở bài: (0,5 điểm) Giới thiệu tác giả, tác phẩm

Khái quát phẩm chất (vẻ đẹp tâm hồn) của nhân vật.

B/ Thân bài: (3 điểm) Đảm bảo 3 ý sau:

• Ý 1: ão Hạc người nông dân nghèo, lương thiện mà bất hạnh.
  • Tài sản duy nhất của lão: Có ba sào vườn, một túp lều, con chó vàng
  • Vợ chết, cảnh gà trống nuôi con
  • Tuổi già sống quạnh hưu, ốm đau, hoa màu mất sạch do bão, làng mất nghề vé sợi, lão không có việc làm, gía gạo đắt, bán cậu vàng, tìm cho mình cảnh giải thoát.
• Ý 2: ão Hạc con người giàu lòng nhân hậu.
  • Đối với con trai.
  • Đối với con vật đặc biệt là cậu vàng.
• Ý 3: ão Hạc, con người trong sạch, giàu lòng tự trọng.
  • Nghèo nhưng vẫn giữ cho mình trong sạch không theo gót Binh Tư để có

ăn.

• • Từ chối sự giúp đỡ của ông giáo.
  • Bất đắc dĩ phải bán chó lão dằn vặt lương tâm.
  • Gửi tiền làm ma khỏi liên lụy đến xóm làng.
• Nghệ thuật: Miêu tả tâm lý nhân vật qua ngoại hình và nội tâm, cách kể chuyện xen lẫn triết lý sâu sắc.

C/ Kết bài: (0,5 điểm)

• • Khẳng định lại cảm nghĩ.
  • Đánh giá sự thành công của tác phẩm.

THAM KHẢO

Phân tích bài thơ

I. Dàn ý

1. Mở bài

- Vài nét về tác giả Hồ Chí Minh với tư cách là một người nghệ sĩ

- Ngắm trăng là bài thơ thể hiện rõ tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái ung dung của Bác ngay cả trong cảnh tù đày

2. Thân bài

a. Hoàn cảnh ngắm trăng của thi sĩ (2 câu thơ đầu)

- Đây là hai câu thơ thất ngôn trong bài thơ tứ tuyệt

- Cách ngắt nhịp: 4/3

- Luật: bằng (chữ thứ 2 của câu thứ nhất)

- “Trong tù không rượu cũng không hoa”: Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh đặc biệt: trong tù và thiếu thốn nhiều thứ.

⇒ Việc kể ra hoàn cảnh ngay trong câu thơ đầu không hải nhằm mục đích kêu than hay kể khổ mà để lí giải cho tâm trạng băn khoăn của người thi sĩ.

- Trước sự khó khăn thiếu thốn ấy Bác vẫn hướng tới trăng bởi Người yêu trăng và có sự lạc quan hướng đến điểm sáng trong tâm hồn để vượt qua cảnh ngộ ngặt nghèo.

- “Khó hững hờ” – trước cảnh đẹp đẽ trong lành không thể nào hững hờ, không thể bỏ lỡ

⇒ Người luôn vượt qua khó khăn hướng tới ánh sáng, vẫn luôn xốn xang trước cái đẹp dù cho trong hoàn cảnh nào.

b. Sự giao hòa giữa người nghệ sĩ và trăng (2 câu thơ cuối)

- “Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt”: Người và trăng đối nhau qua khung cửa nhà tù ⇒ bộc lộ chất thép trong tâm hồn, vẫn bất chấp song sắt trước mặt để ngắm trăng

- Nhân hóa “nguyệt tòng song khích khán thi gia”- thể hiện trăng cũng giống như con người, cũng vượt qua song sắt nhà tù để tìm ngắm nhà thơ. Đây chính là sự hóa thân kì diệu, là giây phút thăng hoa tỏa sáng của tâm hồn nhà thơ, cho thấy sự giao thoa giữa người và trăng.

⇒ Nghệ thuật hết sức cân chỉnh ⇒ Sức mạnh tinh thần kì diệu, phong thái ung dung của người chiến sĩ Cách mạng.

⇒ Đặc điểm thơ Đường là chọn miêu tả những khoảnh khắc dồn nén của đời sống, đó thường sẽ là những khoảnh khắc đặc biệt trong cả tâm trạng và bên ngoài hiện thực. Thông qua một khoảnh khắc ngắm trăng của thi sĩ, thể hiện cốt cách thanh cao vượt khỏi tù đầy hướng về tương lai tốt đẹp.

3. Kết bài

- Giá trị nghệ thuật làm nên thành công của văn bản.

- Bài thơ cho chúng ta hiểu sâu sắc hơn cốt cách thanh cao của người chiến sĩ cách mạng.

II. Bài Văn mẫu

Sinh thời, Bác Hồ luôn chú tâm chăm lo cho sự nghiệp cách mạng của đất nước, Người không có ham muốn trở thành một nhà thơ nhưng như đã có lần Bác viết:

“Ngâm thơ ta vốn không ham

Nhưng ngồi trong ngục biết làm sao đây?”

        Hoàn cảnh “rỗi rãi” khiến Người đến với thơ ca như một kì duyên. Trong những năm tháng bị giam trong nhà lao Tưởng Giới Thạch, Bác đã có một bài thơ thật hay: “Vọng nguyệt”.

“Ngục trung vô tửu diệc vô hoa

Đối thử lương tiêu nại nhược hà?

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt

Nguyệt tòng song khích khán thi gia"

        Bài thơ được dịch là “Ngắm trăng”:

"Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”

        Thi đề của bài thơ là “Vọng nguyệt” - “Ngắm trăng”. Người xưa ngắm trăng trên những lầu vọng nguyệt, những vườn hoa với bạn hiền, túi thơ, chén rượu.. Nhưng nay, Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh thật đặc biệt:

“Trong tù không rượu cũng không hoa”

        Câu thơ hé mở bao điều bất ngờ. Người ngắm trăng là một người tù không có tự do “trong tù”. Trong hoàn cảnh ấy, con người thường chỉ quay quắt với cái đói, cái đau và sự hận thù. Nhưng Hồ Chí Minh với tấm lòng yêu thiên nhiên tha thiết, Người lại hướng đến ánh trăng trong sáng, dịu hiền. Chẳng những vậy, chốn ngục tù tăm tối ấy “không rượu cũng không hoa”. Từ “diệc” trong nguyên văn chữ Hán (nghĩa là “cũng”) nhấn mạnh những thiếu thốn, khó khăn trong điều kiện “ngắm trăng”của Bác.

        Không tự do, không rượu, không hoa nhưng “Đối thử lương tiêu nại nhược hà?” - Đối diện với ánh trăng sáng ta biết làm sao đây? Nguyên văn chữ Hán là một câu hỏi đầy bối rối, đầy băn khoăn của tâm hồn thi nhân trước vẻ đẹp trong sáng, tròn đầy của ánh trăng. Không có những điều kiện vật chất tối thiểu, không có cả tự do nhưng ở Hồ Chí Minh đã có một cuộc “vượt ngục tinh thần” vô cùng độc đáo như Bác đã từng tâm sự:

“Thân thể ở trong lao

Tinh thần ở ngoài lao”

        Thể xác bị giam cầm nhưng tâm hồn Bác vẫn bay bổng với thiên nhiên. Điều đó được lí giải bởi tình yêu của Bác đối với thiên nhiên và còn bởi một tinh thần “thép” không bị khuất phục bởi cái xấu, cái ác. Trăng trong sáng, lòng người cũng trong sáng nên giữa trăng và người đã có sự giao hòa tuyệt vời:

“Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt

Nguyệt tòng song khích khán thi gia”

        Bản dịch thơ:

"Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe của ngắm nhà thơ”

        Trong bản nguyên tác chữ Hán, nhà thơ sử dụng phép đối giữa hai câu thơ “nhân” - “nguyệt”, “hướng” - “tòng”, “song tiền” - “song khích”, “minh nguyệt” - “thi gia”. Điều đó thể hiện sự đồng điệu, giao hòa giữa người và trăng để trăng và người giống như đôi bạn tri âm tri kỉ. “Nhân” đã chẳng quản ngại cảnh lao tù mà “hướng song tiền khán minh nguyệt”. Trong tiêng Hán, “khán” có nghĩa là xem, là thưởng thức. Đáp lại tấm lòng của người tù - thi nhân, vầng trăng cũng “tòng song khích khán thi gia”. Trong tiếng Hán, “tòng” là theo; trăng theo song cửa mà vào nhà lao “khán” thi gia. Đó là một cảm nhận vô cùng độc đáo. Vầng trăng là biểu tượng cho vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ, là niềm khát vọng muôn đời của các thi nhân. Vậy mà nay, trăng lên mình qua song cửa hẹp, đặt chân vào chốn lao tù ẩm ướt hôi hám để chiêm ngưỡng nhà thơ hay chính là tâm hồn nhà thơ vậy. Điều đó đã khẳng định vẻ đẹp trong con người Hồ Chí Minh.

        “Vọng nguyệt” ra đời trong những năm 1942 - 1943 khi Bác Hồ bị giam trong nhà lao Tưởng Giới Thạch. Bài thơ thể hiện phong thái ung dung, coi thường hiểm nguy gian khổ của Bác. Dù trong bất kì hoàn cảnh nào, Người cũng hướng đến thiên nhiên bộc lộ tấm lòng ưu ái rộng mở với thiên nhiên. Đó là một trong những biểu hiện quan trọng của tinh thần thép Hồ Chí Minh.

  “Vọng nguyệt” không chỉ là một bài thơ tả cảnh đơn thuần. Thi phẩm còn là một bức tranh chân dung tinh thần tự họa của Hồ Chí Minh. Và như thế, bài thơ thực sự là một thi phẩm đáng trân trọng trong kho tàng thi ca Việt Nam.

PHIẾU ÔN TẬP VĂN BẢN: CHIẾU DỜI ĐÔ

I.1.Tác giả - tác phẩm:

I.2. Hoàn thành bảng sau:

II. Nội dung

II. LUYỆN TẬP

Phần 1. Giải nghĩa các từ sau:

-Phồn thịnh:. ……………………………………………………………………………

-Thắng địa: ………………………………………………………………………………

-Thế rồng cuộn hổ ngồi: ………………………………………………………………

-Trọng yếu: ………………………………………………………………………………

Phần 2: Cho đoạn văn sau:

“Huống chi thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: Ở vào nơi trung tâm của trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi phải chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ
thế nào?”

Câu 1 (1 điểm): Đoạn văn trên trích từ tác phẩm nào? Tác giả là ai? Nêu hoàn cảnh
ra đời của tác phẩm đó?

Câu 2 (1 điểm): Tác phẩm được đề cập đến trong đoạn văn trên ra đời có ý nghĩa như thế nào đối với dân tộc Đại Việt lúc bấy giờ?

Câu 3 (1 điểm):

a. Xác định kiểu câu chia theo mục đích nói của hai câu sau: (1) “Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. (2) Các khanh nghĩ thế nào?”

b. Hãy cho biết mỗi câu văn trên thực hiện hành động nói nào?

Câu 4 (3 điểm): Viết đoạn văn diễn dịch khoảng 12 câu, làm sáng tỏ nhận định:

“Đại La là thắng địa, xứng là kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời”, trong đoạn có sử dụng một câu cảm thán (gạch chân và chú thích rõ).

Phần 3: Cho đoạn trích sau

… “Trẫm muốn dự vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?”

1. Các câu trên trích trong văn bản nào? Của ai? Trình bày hiểu biết về thể loại của văn bản.

2. Xét theo mục đích nói, các câu trên thuộc kiểu câu gì? Vì sao em biết?

3. Dựa vào văn bản chứa đoạn trích trên, khai triển ý câu chủ đề sau thành một đoạn văn tổng – phân – hợp khoảng 10 câu, trong đoạn có sử dụng một câu phủ định, một câu cảm thán (gạch chân, chỉ rõ):

Văn bản có sức thuyết phục lớn vì có sự kết hợp giữa lí và tình.

Phần 4.Cho đoạn trích:

“…Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. (1) Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời. (2)

Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. (3) Các khanh nghĩ thế nào? (4)”

(Theo Ngữ văn lớp 8, tập 2, Nxb Giáo dục 2017, tr.49)

1, Những câu văn trên được trích từ văn bản nào, của ai? Nêu hoàn cảnh ra đời văn bản đó.

2, Giải nghĩa từ “thắng địa” trong câu văn số (1). Tác giả dùng từ “thắng địa” để chỉ địa danh nào? Việc lựa chọn mảnh đất này để “định chỗ ở” thể hiện mong muốn, khát vọng gì của tác giả?

3, Xét theo mục đích nói, câu văn số (4) trong đoạn trích thuộc kiểu câu nào? Vì sao kết thúc văn bản, tác giả lại sử dụng kiểu câu này?

4, Một bài thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã học ở chương trình Ngữ văn 8 cũng có câu thơ sử dụng kiểu câu theo mục đích nói được nhắc tới ở câu hỏi số 3. Hãy chép lại chính xác câu thơ đó và cho biết tên bài thơ.

Phần 5. Cho đoạn trích:

“…Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở nơi vào trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thể rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa” …

(Trích Ngữ văn 8, tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2016)

1.Những câu văn trên được trích từ văn bản nào? Cho biết phương thức biểu đạt chính và thể loại VB đó.

2.Đặt một câu trần thuật để nêu ngắn gọn nội dung của văn bản chứa những câu văn trên.

3.Dựa vào đoạn trích đã cho, viết một đoạn văn khoảng 10 câu theo cách lập luận tổng hợp – phân tích – tổng hợp, trong đoạn có sử dụng một câu phủ định và một câu cảm thán (gạch chân, chú thích) để làm rõ sự sáng suốt của Lí Công Uẩn trong việc nhìn ra những lợi thế của thành Đại La và thuyết phục bằng những lời lẽ có lí, có tình.

4. Giải nghĩa từ “thắng địa”. Vì sao kinh đô Hoa Lư ở thời kỳ đầu của nhà Đinh lại được coi là “thắng địa” cho mục tiêu giữ nước.

Phần 6. Đọc kĩ đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

“Xưa nay, thủ đô luôn là trung tâm về văn hóa, chính trị của một đất nước. Nhìn vào thủ đô là nhìn vào sự suy thịnh của một dân tộc. Thủ đô có ý nghĩa rất lớn. Việc dời đô, lập đô là một vấn đề trọng đại quyết định phần nào với tới sự phát triển tương lai của đất nước. Muốn chọn vùng đất để định đô, việc đầu tiên là phải tìm một nơi “trung tâm của trời đất”, một nơi có thế “rồng cuộn hổ ngồi”.Nhà vua rất tâm đắc và hào hứng nói tới cái nơi “đã đúng ngôi nam bắc đông tây, lại tiện hướng nhìn sông dựa núi”. Nơi đây không phải là miền Hoa Lư chật hẹp, núi non bao bọc lởm chởm mà là “địa thế rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng”. Thật cảm động một vị vua anh minh khai mở một triều đại chói lọi trong lịch sử Đại Việt đã rất quan tâm tới nhân dân. Tìm chốn lập đô cũng vì dân, mong cho dân được hạnh phúc: “Dân khỏi chịu cảnh ngập lụt”. Nơi đây dân sẽ được hưởng no ấm thái bình vì“muôn vật cũng rất mực tốt tươi...”. Nhà vua đánh giá kinh đô mới “Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước, cũng là nơi kinh đô bậc nhất của của đế vương muôn đời”.Chính vì thế nhà vua mới bày tỏ ý muốn:“Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?”.

(Nguồn Internet)

Câu 1: Đoạn trích trên gợi em nhớ đến văn bản nào đã học trong chương trình Ngữ văn 8, tập II? Cho biết tác giả và thời điểm ra đời của tác phẩm đó?

Câu 2: Tác phẩm được đề cập đến trong đoạn trích trên ra đời có ý nghĩa như thế nào đối với dân tộc Đại Việt lúc bấy giờ?

Câu 3:

a. Xác định kiểu câu của hai câu sau: (1)“Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở.(2) Các khanh nghĩ thế nào?”.

b. Hãy cho biết mỗi câu văn trên thực hiện hành động nói nào?

Câu 4: Viết đoạn văn (khoảng 10 dòng) trình bày cảm nghĩ của em về tác giả, người được nhận định là“một vị vua anh minh khai mở một triều đại chói lọi trong lịch sử Đại Việt đã rất quan tâm tới nhân dân”.

ĐỀ NLXH

Dựa vào kiến thức về văn bản, đặc biệt là những hiểu biết từ đời sống xã hội, viết một đoạn văn theo cách lập luận diễn dịch khoảng một trang giấy thi, trong đoạn có sử dụng một câu phủ định, một câu cảm thán (gạch chân, chỉ rõ) làm sáng tỏ ý kiến sau: Lắng nghe những góp ý xác đáng của người khác cũng là một cách để mỗi chúng ta trở nên tiến bộ, trưởng thành.

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Chiếu dời đô được viết theo phương thức biểu đạt chính nào ?

A. Tự sự     C. Thuyết minh

B. Biểu cảm      D. Lập luận

Câu 2: Tên kinh đô cũ của hai triều Đinh, Lê là gì ?

A. Huế      C. Hoa Lư

B. Cổ Loa      D. Thăng Long

Câu 3: ý nghĩa của từ phong tục là gì ?

A. Thói quen hình thành đã lâu đời trong lối sống và nếp nghĩ của một dân tộc, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác.

B. Thói quen và tục lệ lành mạnh đã ăn sâu vào đời sống xã hội, được mọi người công nhận và làm theo.

C. Những thói quen, tục lệ lạc hậu được truyền lại từ trước đến nay.

D. Những suy nghĩ và nếp sống của một lớp người nào đó.

Câu 4: Từ nào có thể thay thế từ “mưu toan” trong cụm từ “mưu toan nghiệp lớn” ?

A. mưu sinh      C. mưu hại

B. âm mưu      D. mưu tính

Câu 5: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của câu: ‘Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tổn, muôn vật không được thích nghi’?

A. Nhấn mạnh cảnh điêu đứng của nhân dân ta dưới thời Đing, Lê.

B. Khẳng định việc đóng đô ở vùng núi Hoa Lư của hai nhà Đinh, Lê là không còn thích hợp.

C. Phủ định công lao của hai triều Đinh, Lê.

D. Cả A, B và C đều sai.

Câu 6: Câu văn nào dưới đây trực tiếp bày tỏ nỗi lòng của Lí Công Uẩn ?

A. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.

B. Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở.

C. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự ý chuyển dời?

D. Thật là chốn tụ hội trọng yếu cuat bốn phương đất nước, cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

2. Tự luận

a. Chỉ ra trình tự lập luận của văn bản “Chiếu dời đô”.

b. Vì sao nói việc “Chiếu dời đô” ra đời phản ánh ý chí độc lập, tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt?

ĐỀ 2

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Chiếu dời đô được sáng tác năm nào ?

A. 1010      C. 1789

B. 958      D. 1858

Câu 2: Tên nước ta ở thời nhà Lí là gì ?

A. Đại Cồ Việt      C. Vạn Xuân

B. Đại Việt      D. Việt Nam

Câu 3: ý nào nói đúng nhất mục đích của thể chiếu ?

A. Giãi bày tình cảm của người viết.

B. Kêu gọi, cổ vũ mọi người hăng hái chiến đấu tiêu diệt kẻ thù.

C. Miêu tả phong cảnh, kể sự việc.

D. Ban bố mệnh lệnh của nhà vua.

Câu 4: Câu nào diễn tả đúng nghĩa của từ “thắng địa” trong “Chiếu dời đô”?

A. Là nơi cao ráo, thoáng mát

B. Là nơi có phong cảnh và địa thế đẹp

C. Là nơi có sông ngòi bao quanh

D. Là nơi núi non hiểm trở

Câu 5: Câu văn nào dưới đây trực tiếp bày tỏ nỗi lòng của Lí Công Uẩn ?

A. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự ý chuyển dời?

B. Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở.

C. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.

D. Thật là chốn tụ hội trọng yếu cuat bốn phương đất nước, cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

Câu 6: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của câu: ‘Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tổn, muôn vật không được thích nghi’?

A. Nhấn mạnh cảnh điêu đứng của nhân dân ta dưới thời Đing, Lê.

B. Phủ định công lao của hai triều Đinh, Lê.

C. Khẳng định việc đóng đô ở vùng núi Hoa Lư của hai nhà Đinh, Lê là không còn thích hợp.

D. Cả A, B và C đều sai.

2. Tự luận

Chứng minh “Chiếu dời đô” có sức thuyết phục lớn bởi có sự kết hợp giữa lí và tình.

* Gợi ý

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

Trình tự lập luận cho việc cần thiết phải dời đô:

- Nêu sử sách bên Trung Quốc làm tiền đề, làm chỗ dựa cho lý lẽ.

- Soi tiền đề vào thực tế của hai triều đại Đinh, Lê để chỉ rõ thực tế ấy không còn thích hợp với sự phát triển của đất nước, cần thiết phải dời đô.

- Đi tới kết luận: Khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để chọn làm Kinh Đô.

Đây là lời ban bố mệnh lệnh nhưng lại có những đoạn bày tỏ nỗi lòng, có những lời như đối thoại, trao đổi. Ví như "Trẫm rất đau xót về việc đó", đặc biệt là hai câu cuối bài chiếu tại tính chất đối thoại và trao đổi chứ không phải là tính chất đơn thoại, một chiều của người trên ban bố cho kẻ dưới. Và vì thế, lời văn tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa mệnh lệnh của vua với thần dân, ai ai cũng xúc động.

ĐỀ TẬP LÀM VĂN

Đề 1. Phân tích tư tưởng yêu nước trong bài Chiếu dời đô.

Đề 2. Có ý kiến cho rằng: Chiếu rời đô của Lí Công Uẩn có sức thuyết phục lớn là bởi có sự kết hợp giữa lí và tình.

Bằng những hiểu biết về tác phẩm, em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

ĐÁP ÁN PHIẾU ÔN TẬP VĂN BẢN: CHIẾU DỜI ĐÔ

I.1.Tác giả - tác phẩm:

I.2. Hoàn thành bảng sau:

II. Nội dung

II. LUYỆN TẬP

Phần 1. Giải nghĩa các từ sau:

-Phồn thịnh: ở trạng thái phát triển tốt đẹp, dồi dào, sung túc.

-Thắng địa: Chỗ đất có phong cảnh và địa thế đẹp.

-Thế rồng cuộn hổ ngồi: thế đất giống hình rồng cuộn, hổ ngồi, được coi là thế đất đẹp, sẽ phát triển thịnh vượng.

-Trọng yếu: Hết sức quan trọng, có tính cơ bản, mấu chốt.

Phần 2

Phần 3

1. – Trích trong văn bản “Chiếu dời đô”- Tác giả Lý Công Uẩn

- HS nêu đúng khái niệm về thể Chiếu (theo nội dung SGK)

2. – “Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở.” 🡪 Câu trần thuật

Đặc điểm hình thức và chức năng: kết thúc bằng dấu chấm, dùng đề nêu ý kiến, mong muốn.

- “Các khanh nghĩ thể nào?”🡪 Câu nghi vấn

Đặc điểm hình thức và chức năng: kết thúc bằng dấu chấm hỏi, dùng để bày tỏ tình cảm.

3. HS viết đúng số câu, đảm bảo hình thức đoạn văn, chỉnh ý câu chủ đề thành câu chủ đề rõ ràng.

- Đoạn văn có sử dụng một câu phủ định, một câu cảm thán (gạch chân, chỉ rõ)

- Về nội dung cần chứng minh cơ bản hai ý sau để làm sáng tỏ ý câu chủ đề:

Phần 4

1. - Tác phẩm “Chiếu dời đô”, của Lý Công Uẩn (0,5đx2)

- HCST: 1010, khi ông định rời Hoa Lư ra Đại La (0,25đx2)

2. - Thắng địa: vùng đất đẹp, có vị trí địa lí thuận lợi... (0,5đ)

- Nói về Đại La (0,25đ)

- Khát vọng xây dựng một đất nước độc lập, hùng cường, thịnh vượng (0,5đ)

3. Câu 4: Câu nghi vấn (0,25đ)

- Tác dụng: Dùng để hỏi, bộc lộ thái độ tôn trọng của vua đối với quần thần (0,25đx2)

4. HS kể được bài thơ, chép đúng câu thơ có sử dụng kiểu câu nghi vấn (0,25đx2)

Phần 5

Phần 6

ĐỀ NLXH

Dựa vào kiến thức về văn bản, đặc biệt là những hiểu biết từ đời sống xã hội, viết một đoạn văn theo cách lập luận diễn dịch khoảng một trang giấy thi, trong đoạn có sử dụng một câu phủ định, một câu cảm thán (gạch chân, chỉ rõ) làm sáng tỏ ý kiến sau: Lắng nghe những góp ý xác đáng của người khác cũng là một cách để mỗi chúng ta trở nên tiến bộ, trưởng thành.

* Hình thức: (1đ)

- Viết đúng hình thức đoạn văn, đúng phương thức, diễn đạt mạch lạc

*. Nội dung: (4đ)

- Giải thích rõ khái niệm: “biết lắng nghe, trưởng thành, tiến bộ.” (0,5đ)

- Trình bày khái quát tác dụng của hiểu biết, lắng nghe... sẽ giúp con người rèn luyện, trau dồi, tu dưỡng bản thân để từ đó tiến bộ, trưởng thành. HS lấy các dẫn chứng từ văn bản + từ thực tế cuộc sống -> Khẳng định tính đúng đắn của việc biết lắng nghe để thay đổi theo hướng tích cực là quá trình tự hoàn thiện bản thân. (1,5đ)

- Nêu biểu hiện và hậu quả của việc báo thù, trì trệ, không chịu lắng nghe, không chịu thay đổi. => bộc lộ thái độ phê phán với biểu hiện trái chiều. (1đ)

- Liên hệ bản thâ, thực tiễn xã hội và đưa ra giải pháp, lời kêu gọi (1đ)

* GV chỉ cho điểm tuyệt đối khi bài viết có nội dung sâu sắc, thuyết phục bởi cách lập luận chặt chẽ với hệ thống dẫn chứng tiêu biểu, có chọn lọc, các lý lẽ sắc sảo và có ý kiến riêng độc đáo, chính xác.

c. Yêu cầu tiếng Việt (1đ)

HS xác định, gọi tên câu:

ĐỀ KIỂM TRA NHANH SAU TIẾT HỌC

ĐỀ 1

1. Trắc nghiệm

2. Tự luận

a. Trình tự lập luận:

- Đưa ra những lí do, cơ sở của việc dời đô.

- Những lí do chọn Đại La làm kinh đô.

- Thông báo quyết định dời đô.

b.- Vùng Hoa Lư là vùng núi hiểm trở, khi đất nước còn chưa ổn định phát triển thì đây là nơi chiến lược phòng thủ.

- Đến thời nhà Lí, Lí Công Uẩn giám dời đô ra vùng đồng bằng chứng tỏ nhà Lí đã có đủ thực lực để xây dựng đất nước, phát triển kinh thế. Có thể trấn an dân chúng, chống lại giặc ngoại xâm.

ĐỀ 2.

1. Trắc nghiệm