Đoạn trích: Chị em Thúy Kiều (trích Truyện Kiều)
A. Nội dung bài học
Nội dung đoạn trích Chị em Thúy Kiều
I. Đôi nét về tác phẩm Chị em Thúy Kiều
1. Vị trí đoạn trích
Đoạn trích nằm ở phần mở đầu của phần 1: Gặp gỡ và đính ước
2. Bố cục
- Đoạn 1 (4 câu đầu): giới thiệu khái quát hai chị em Thúy Kiều
- Đoạn 2 (4 câu tiếp): gợi tả vẻ đẹp Thúy Vân
- Đoạn 3 (12 câu tiếp): gợi tả vẻ đẹp Thúy Kiều
- Đoạn 4 (4 câu cuối): Nhận xét chung về cuộc sống của hai chị em
3. Giá trị nội dung
Đoạn trích đã khắc họa rõ nét chân dung tuyệt mĩ của chị em Thúy Kiều, ca ngợi vẻ đẹp, tài năng và dự cảm về kiếp người tài hoa bạc mệnh của Thúy Kiều, đây là biểu hiện cho cảm hứng nhân văn của Nguyễn Du
4. Giá trị nghệ thuật
Nghệ thuật nổi bật của đoạn trích là nghệ thuật khắc họa nhân vật lí tưởng bằng bút pháp ước lệ tượng trưng – lấy vẻ đẹp của thiên nhiên làm nổi bật vẻ đẹp của con người, không miêu tả chi tiết cụ thể mà tả để gợi, sử dụng biện pháp đòn bẩy làm nổi bật vẻ đẹp của Thúy Kiều
II. Dàn ý: phân tích Chị em Thúy Kiều
I. Mở bài
- Giới thiệu những nét khái quát cơ bản về tác giả Nguyễn Du: một đại thi hào lớn không chỉ của dân tộc Việt Nam mà còn của toàn thế giới, đại thi hào đã để lại những tác phẩm văn chương nghệ thuật độc đáo cho đời
- Giới thiệu về Truyện Kiều và đoạn trích Chị em Thúy Kiều: Truyện Kiều có thể nói là một tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Du, đoạn trích Chị em Thúy Kiều là một đoạn trích tiêu biểu khắc họa rõ nét vẻ đẹp tài sắc vẹn toàn của Thúy Vân, Thúy Kiều
II. Thân bài
1. Bốn câu thơ đầu: giới thiệu khái quát hai chị em Thúy Kiều
- Chỉ với hai câu thơ lục bát ngắn ngủi, tác giả đã giới thiệu được hai nhân vật và vị trí của hai người một cách đầy tự nhiên: “Đầu lòng hai ả tố nga- Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân”
- “Mai cốt cách tuyết tinh thần”: bút pháp ước lệ gợi vẻ thanh cao duyên dáng, trong trắng của hai chị em thiếu nữ, đó là cốt cách như mai, tinh thần như tuyết
- “Mối người một vẻ mười phân vẹn mười”: Mỗi người mang nét riêng nhưng cả hai đều tài đều sắc
2. Bốn câu tiếp theo: gợi tả vẻ đẹp Thúy Vân
- Câu thơ mở đầu khái quát vẻ đẹp của Thúy Vân, “trang trọng” gợi vẻ cao sang, quý phái
- Vẻ đẹp của Thúy Vân được so sánh với những thứ đẹp nhất trên đời: trăng, hoa, mây, tuyết, ngọc
- Chân dung Thúy Vân được miêu tả toàn vẹn từ mái tóc đến nụ cười, giọng nói, phong thái ứng xử nghiêm trang: khuôn mặt đầy đặn, phúc hậu, lông mày sắc nét như ngài, miệng tươi như hoa, đoạn trang như ngọc,...
- Chân dung dự đoán số phận: “mây thua”, “tuyết nhường” ⇒ số phận êm đềm
3. 12 câu tiếp: Gợi tả vẻ đẹp tài sắc vẹn toàn của Thúy Kiều
- “Kiều càng sắc sảo mặn mà”: khái quát đặc điểm của nhân vật
- Tác giả sử dụng những hình ảnh ước lệ “thu thủy”, “xuân sơn”: gợi đôi mắt đẹp trong sáng, long lanh, linh hoạt như nước mùa thu , lông mày thanh tú như nét núi mùa xuân ⇒ phẩm chất tinh anh của tâm hồn, trí tuệ
- “Hoa ghen... kém xanh”: Vẻ đẹp khiến thiên nhiên nổi giận ⇒ dự báo cuộc đời lắm truân chuyên
- Không chỉ tả nhan sắc, Nguyễn Du còn nhấn mạnh vào sự tài năng của Thúy Kiều “Sắc đành đòi một tài đành họa hai”: Kiều thông minh và đa tài
+ Tài năng của đạt đến mức lí tưởng theo quan niệm thẩm mĩ phong kiến: hội tụ đủ cầm kì thi họa “pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm”
+ “Cung thương làu bậc...một trương”: Tác giả nhấn mạnh tài đàn của Kiều
+ “Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân”: Kiều còn giỏi sáng tác, khúc bạc mệnh của Kiều phải chăng là tiếng lòng của một trái tim đa sầu đa cảm
⇒ Thúy Kiều là một nhân vật hiện lên với sự toàn tài
4. 4 câu cuối: Nhận xét chung về cuộc sống của hai chị em
- “Phong lưu rất mực hồng quần”: Gợi hoàn cảnh sống của hai chị em thúy Kiều, họ sống trong phong lưu của mọt gia đình gia giáo
- Hai chị em luôn sống theo khuôn phép, đức hạnh, theo đúng khuôn khổ của lễ giáo phong kiến. Tuy cả hai đều “đến tuần cập kê” nhưng vẫn “êm đềm trướng rủ màn che- tường đông ong bướm đi về mặc ai”
III. Kết bài
- Khái quát về giá trị nghệ thuật làm nên thành công của đoạn trích: ước lệ tượng trưng, bút pháp gợi tả...
- Liên hệ trình bày suy nghĩ bản thân về vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều
B. Bài tập luyện tập
Câu 1: Đoạn trích được chia thành mấy phần, đó là những phần nào?
A. 3 phần B. 4 phần
C. 5 phần D. không thể chia được
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Giải thích: Đoạn trích Chị em Thúy Kiều gồm 3 phần: Giới thiệu vẻ đẹp chung của hai chị em, phần 2: Vẻ đẹp của thúy Vân, phần 3: Vẻ đẹp của Thúy Kiều, phần 4: Cuộc sống êm đềm của hai chị em
Câu 2: Đoạn trích Chị em Thúy Kiều nằm trong phần nào?
A. Gia biến và lưu lạc B. Gặp gỡ và đính ước
C. Đoàn tụ D. Phần đề từ
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Giải thích: Đoạn trích Chị em Thúy Kiều nằm ngay ở phần đầu của phần Gặp gỡ và đính ước
Câu 3: Từ “tố nga” để nói về ai?
A. Chỉ Thúy Kiều B. Chỉ Hoạn Thư
C. Chỉ Thúy Vân D. Đáp án A và C
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 4: Câu thơ “mai cốt cách, tuyết tinh thần” có nghĩa là gì?
A. Tinh thần trong trắng, tinh khiết như mai, như tuyết
B. Đẹp như cây mai cây tuyết
C. Cốt cách thanh tao của mai, tinh thần trong trắng, tinh khôi của tuyết
D. Cả 3 đáp án trên
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 5: Tác giả sử dụng bút pháp nào khi miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều?
A. Bút pháp phóng đại B. Bút pháp ước lệ tượng trưng
C. Bút pháp tả cảnh ngụ tình D. Bút pháp trần thuật
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 6: Vẻ đẹp của Thúy Vân khiến tự nhiên, tạo hóa phải thua, nhường dự báo trước cuộc đời của Thúy Vân sẽ thế nào?
A. Sóng gió, gập ghềnh, trắc trở B. Cuộc đời êm ả, bình lặng, suôn sẻ sau này
C. Cuộc đời gặp nhiều tai họa, sóng gió D. Cả 3 đáp án trên
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 7: Thúy Kiều được miêu tả như thế nào?
A. Là một trang tuyệt thế giai nhân, sắc sảo, mặn mà về trí tuệ và tâm hồn
B. Là người có vẻ đẹp đoan trang, hiền dịu
C. Là người có đôi mắt đẹp (làn thu thủy) gợi vẻ đẹp trong sáng, lanh lợi, sắc sảo hơn người.
D. Cả A và C
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 8: Trong bức chân dung tả Thúy Kiều tác giả đặc tả tài năng của Thúy Kiều như thế nào?
A. Tài cầm, kì, thi, họa theo chuẩn mực vẻ đẹp thời phong kiến
B. Tài năng của Thúy Kiều xếp thứ hai, sau nhan sắc
C. Tài năng của Thúy Kiều nổi trội hơn hẳn là ở tài chơi đàn
D. Cả 3 đáp án trên
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 9: Đoạn trích chị em Thúy Kiều tác giả miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân làm nền nổi bật vẻ đẹp và tài năng của Thúy Kiều đúng hay sai?
A. Đúng B. Sai
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 10: Nguyễn Du ca ngợi vẻ đẹp, tài năng của con người và dự cảm về kiếp người tài hoa bạc mệnh là biểu hiện của cảm hứng nhân văn ở Nguyễn Du, đúng hay sai?
A. Đúng B. Sai
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 11: Khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân, tác giả không sử dụng phép tu từ nào?
A. Nhân hóa B. So sánh
C. Ẩn dụ D. Liệt kê
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 12: Các phép tu từ đã sử dụng nhằm thể hiện vẻ đẹp của Thúy Vân như thế nào?
A. Phúc hậu B. Qúy phái
C. Gợi sự hòa hợp, êm đềm D. Cả A và B đều đúng
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 13: Những câu thơ sau cho thấy Thúy Kiều là con người như thế nào?
Thông minh vốn sẵn tính trời
Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương
Khúc nhà tay lựa nên chương
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân