Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

I. Kiến thức cần nhớ

Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống của con người

- Yêu cầu về nội dung của bài văn nghị luận này là phải làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích… để chỉ ra chỗ sai, đúng của tư tưởng nào đó

- Hình thức: bài văn gồm 3 phần: có luận điểm đúng đắn, lời văn chính xác, sinh động

II. Bài tập vận dụng

Bài 1: Cho đoạn văn sau:

Tình mẫu tử là tình thân ruột thịt giữa mẹ và con, đó là sự hi sinh vô điều kiện của người mẹ dành cho con, và cũng là tình yêu thương, sự tôn kính của đứa con dành cho người mẹ.

Tình mẫu tử là tình cảm cao đẹp, thiêng liêng và đẹp đẽ nhất trong cuộc đời. Đối với mỗi con người, sự đủ đầy về vật chất không thể thay thế sự phong phú trong đời sống tinh thần của ta. Tình mẫu tử mang lại đời sống tinh thần của mỗi người trở nên ý nghĩa hơn, giúp ta tránh khỏi những cám dỗ trong cuộc sống. Tình mẫu tử như điểm tựa tinh thần nâng đỡ con người trước khó khăn, sóng gió, thể hiện niềm tin, động lực, khát vọng sống của cá nhân mỗi người. Chẳng bởi thế mà mỗi khi gặp khó khăn, người đầu tiên chúng ta nghĩ tới là mẹ, mong được mẹ động viên, an ủi. Rồi những lúc vui vẻ, đạt thành tựu trong cuộc sống, người đầu tiên muốn chia sẻ nhất cũng chính là mẹ.

Vì thế, mỗi đứa con cần biết tôn trọng, yêu thương và ghi nhớ công ơn của mẹ- người mang nặng đẻ đau mỗi chúng ta. Biết thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm, chăm sóc đối với mẹ. Bằng những hành động nhỏ bé nhưng thiết thực như trò chuyện cùng với mẹ, lắng nghe tâm tư của mẹ, hay đơn giản như khỏe mạnh, học tập thật tốt và sống có giá trị hơn mỗi ngày. Tình mẫu tử luôn là tình cảm đẹp, nâng đỡ mỗi con người sống tốt hơn, nhân ái hơn.

- Văn bản trên thuộc loại nghị luận nào?

- Văn bản nghị luận về vấn đề gì? Chỉ ra luận điểm chính của nó.

- Phép lập luận chủ yếu trong bài này là gì? Cách lập luận trong bài có sức thuyết phục như thế nào?

Gợi ý trả lời:

- Văn bản trên thuộc loại văn bản nghị luận về tư tưởng, đạo lý: tình mẫu tử

Luận điểm chính:

- Tình mẫu tử là tình cảm cao đẹp, thiêng liêng và đẹp đẽ nhất trong cuộc đời

- Tình mẫu tử như điểm tựa tinh thần nâng đỡ con người trước khó khăn, sóng gió, thể hiện niềm tin, động lực, khát vọng sống của cá nhân mỗi người

- Mỗi đứa con cần biết tôn trọng, yêu thương và ghi nhớ công ơn của mẹ

Phép lập luận chủ yếu trong bài này là: giải thích, chứng minh nhằm làm rõ vấn đề tư tưởng, đạo lý, lối sống xuất phát từ hiện tượng thực tế của đời sống.

Phần trắc nghiệm

Câu 1: Một bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí có yêu cầu gì về mặt nội dung

A. Nghị luận làm sáng tỏ các vấn đề về tư tưởng, đạo lý bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích… để chỉ ra chỗ đúng sai của tư tưởng nào đó.

B. Nghị luận làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lý bằng cách trình bày mặt lợi hại

C. Cả A và B đều đúng

D. Cả A và B đều sai

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 2: Trong những đề bài sau, đề bài nào không thuộc bài nghị luận về vấn đề tư tưởng, đạo lí?

A. Suy nghĩ về đạo lý Uống nước nhớ nguồn của dân tộc

B. Suy nghĩ từ truyện Ếch ngồi đáy giếng

C. Suy nghĩ về câu Có chí thì nên

D. Suy nghĩ về một tấm gương vượt khó

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Giải thích: Đề bài câu D là nghị luận về hiện tượng đời sống

Câu 3: Ý nào dưới đây nói không phù hợp với bài văn nghị luận về vấn đề tư tưởng, đạo lí?

A. Nội dung đem ra bàn luận là vấn đề tư tưởng, văn hóa, đạo đức, lối sống của con người

B. Bài viết có bố cục 3 phần, phần có luận điểm đúng đắn, sáng tỏ, chính xác, sinh động

C. Văn viết cần trau chuốt, bóng bảy, giàu hình ảnh, giàu biện pháp tu từ

D. Vận dụng linh hoạt thao tác chứng minh, giải thích, so sánh, phân tích, đối chiếu… để trình bày vấn đề

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 4: Sự khác nhau chủ yếu giữa bài văn nghị luận về một sự việc, hiệ tượng, đời sống và nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

A. Khác nhau về nội dung nghị luận B. Khác nhau về sự vận dụng thao tác

C. Khác nhau về cấu trúc bài viết D. Khác nhau về ngôn ngữ diễn đạt

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 5: Trong những đề bài sau đề nào không thuộc bài văn nghị luận về một vấn đề, tư tưởng đạo lí?

A. Bàn về nhân vật chó sói và cừu non trong bài thơ của La Phông ten

B. Bàn về đạo lý Uống nước nhớ nguồn

C. Lòng biết ơn thầy cô giáo

D. Bàn về tranh giành và nhường nhịn

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 6: Ý nào sau đây không phù hợp với đề bài “Bàn về câu nói Có chí thì nên”?

A. Chí là chí hướng, quyết tâm, sức mạnh tinh thần của con người

B. Người có chí là người biết vươn lên trong mọi hoàn cảnh

C. Người có chí là người luôn gặp may mắn trong cuộc sống

D. Người học sinh cần rèn chí trong học tập và trong cuộc sống

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 7: Hãy điền vào bảng yêu cầu về nội dung từng phần của bài nghị luận về một tư tưởng đạo lý

Hướng dẫn giải:

Đáp án:

Mở bài: Giới thiệu về vấn đề đạo lí, tư tưởng cần bàn luận

Thân bài: + Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng

+ Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí đó trong bối cảnh của cuộc sống riêng, chung

Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động