Tức nước vỡ bờ
MỤC LỤC
A. Nội dung bài học
I. Đôi nét về tác giả Ngô Tất Tố
- Ngô Tất Tố (1893- 1954)
- Quê quán: làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, Hà Nội)
- Cuộc đời và sự ngiệp sáng tác
+ Năm 1926, Ngô Tất Tố ra Hà Nội làm báo và viết cho tờ An Nam tạp chí.
+ Sau gần ba năm ở Sài Gòn, Ngô Tất Tố trở ra Hà Nội. Ông tiếp tục sinh sống bằng cách viết bài cho các báo: An Nam tạp chí, Thần chung, Phổ thông, Đông Dương, Hải Phòng tuần báo…
+ Những tác phẩm tiêu biểu: Lều chõng, Việc làng, Đề Thám…
- Phong cách sáng tác: Ông là nhà văn xuất sắc của trào lưu văn học trước Cách mạng, thơ ông mang đậm dấu ấn hiện thực, ông thường viết cuộc sống ngừi nông dân trong xã hội phong kiến, ở đó luôn có sự bế tắc không lối thoát
II. Đôi nét về tác phẩm Tức nước vỡ bờ
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Đoạn trích Tức nước vỡ bờ trích từ chương XVIII của tiểu thuyết Tắt đèn- tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố
2. Tóm tắt
Chỉ vì đóng thiếu một suất sưu cho người em trai đã mất mà anh Dậu bị bọn cai lệ bắt trói, bị đánh đập đến ngất đi như một xác chết rồi được khiêng về nhà. Sáng sớm hôm sau, khi anh Dậu còn đang cố húp bát cháo thì tên cai lệ và người nhà lí trưởng sấn sổ định bắt trói anh. Chị Dậu đã hết lời van xin nhưng bọn chúng nhất quyết không buông tha, còn chửi mắng và bịch và ngực chị. Tức nước vỡ bờ, chị vùng lên đánh ngã tên cai lệ và người nhà lí trưởng.
3. Giá trị nội dung
- Bằng ngòi bút hiện thực sinh động, đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” đã vạch rõ bộ mặt xấu xa, tàn bạo của xã hội thực dân phong kiến đương thời đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng khốn khổ, bế tắc, khiến họ phải liều mạng cự lại. Đoạn trích còn cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình yêu thương vừa có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ
4. Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật tạo tình huống truyện có tính kịch
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: miêu tả nhân vật chân thật, sinh động về ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí.
- Đoạn trích tiêu biểu cho ngòi bút hiện thực, ngôn ngữ kể chuyện vô cùng linh hoạt.
III. Dàn ý phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ
I. Mở bài
- Giới thiệu một vài nét chủ yếu nhất về tác giả Ngô Tất Tố: một nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn, nông dân
- Giới thiệu về tác phẩm Tức nước vỡ bờ: Một tác phẩm tiêu biểu vạch trần bộ mặt tàn ác, vô nhân đạo của xã hội thực dân phong kiến đương thời đẩy người nông dân vao tình cảnh khó khăn
II. Thân bài
1. Tình thế gia đình chị Dậu
- Nguy ngập, khốn cùng:
+ Thiếu sưu, nhà không còn của cải đáng giá.
+ Đã bán 1 đứa con gái, 1 ổ chó, 2 gánh khoai để nộp suất sưu cho em chồng. Nhà không còn gì, con đói
+ Anh Dậu bị bệnh, bị đánh trói đến ngất ⇒ khi chúng trả về, anh mới tỉnh
+ Bọn tay sai đến đốc thúc nộp sưu
⇒ sự thấu hiểu, cảm thông sâu sắc của nhà văn với tình cảnh cơ cực, bế tắc của người nông dân
2. Nhân vật cai lệ
- Thái độ: hống hách.
- Ngôn ngữ: hách dịch, kém văn hoá
- Hành động: đi thúc sưu nhưng luôn đem theo “roi song, tay thước, dây thừng”, đánh trói người vô tội vạ. Đánh cả phụ nữ.
⇒ Nghệ thuật khắc họa nhân vật thông qua ngôn ngữ, hành động: Tên cai lệ nổi bật là tên côn đồ, vũ phu
⇒ qua việc miêu tả lối hành xử của cai lệ, nhà văn tố cáo bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời
3. Nhân vật chị Dậu
- Là người vợ luôn yêu thương chăm sóc chồng chu đáo: chăm sóc anh Dậu khi anh Dậu bị đánh ngất
- Vì sự an toàn của chồng, chị đã nhẫn nhục van xin tên cai lệ và người nhà lý trưởng
- Khi chúng đánh chị và sấn tới để trói anh Dậu, chị đã vùng lên đấu tranh, đánh ngã bọn này.
- Chị Dậu là một phụ nữ lao động giàu lòng yêu thương, nhường nhịn mà cũng tiềm tàng tinh thần phản kháng mạnh mẽ.
⇒ Qua đây, ta thấy sự phát hiện của tác giả về tâm hồn yêu thương, tinh thần phản kháng mãnh liệt của người nông dân vốn hiền lành, chất phác
III. Kết bài
- Khái quát những nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm: Nghệ thuật tạo tình huống truyện có tính kịch, xây dựng nhân vật thông qua miêu tả chân thật, sinh động về ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí. . .
- Đây là một đoạn trích mang giá trị hiện thực sâu sắc
B. Bài tập luyện tập
Câu 1: Tên thật của nhà văn Ngô Tất Tố là gì?
A. Ngô Tất Tố B. Ngô Văn Tố
C. Ngô Công Tố D. Ngô Lộc Hà
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 2: Quê gốc của nhà văn Ngô Tất Tố?
A. Bắc Ninh B. Hà Nội
C. Hà Nam D. Thái Bình
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 3: Nhà văn Ngô Tất Tố từng làm những công việc gì?
A. Khảo cứu triết học, văn học cổ B. Làm báo
C. Viết văn D. Cả A, B, C đều đúng
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 4: Khuynh hướng sáng tác văn học chủ yếu của Ngô Tất Tố là gì?
A. Dân chủ, tiến bộ
B. Chuyên viết về nông thôn
C. Chuyên viết về những cuộc kháng chiến cam go
D. Cả A, B, C đều đúng
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 5: Tắt đèn của Ngô Tất Tố được viết theo thể loại nào
A. Bút kí. B. Truyện ngắn.
C. Tiểu thuyết. D. Truyện vừa.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 6: Đọc kỹ đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi bằng cách chọn một câu trả lời đúng.
“… Người nhà lý trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh chị Dậu. Nhanh như cắt, chị Dậu nắm ngay được gậy của hắn. Hai người giằng co nhau, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau. Hai đứa trẻ con kêu khóc om sòm. Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lý” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc, lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
Anh Dậu sợ quá muốn dậy can vợ, nhưng mệt lắm, ngồi lên lại nằm xuống vừa run vừa kêu:
- U nó không được thế ! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội.
Chị Dậu vẫn chưa nguôi cơn giận:
- Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được…”
(Trích Tức nước vỡ bờ, Ngữ văn lớp 8, tập 1)
Tác giả của đoạn văn trên là ai?
A. Ngô Tất Tố. B. Nam Cao.
C. Nguyên Hồng. D. Thanh Tịnh.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 7: Đọan trích Tức nước vỡ bờ được trích từ chương thứ bao nhiêu của tác phẩm “Tắt đèn”?
A. Chương VIII B. Chương VII
C. Chương XVIII D. Chương XVII
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 8: Điền vào chỗ trống từ thích hợp để được một định nghĩa hoàn chỉnh về một thể loại văn học:
“ |. . . | là một tác phẩm tự sự cỡ lớn có khả năng phản ánh hiện thực đời sống ở mọi giới hạn không gian và thời gian”
A. Truyện ngắn B. Tiểu thuyết
C. Thơ trữ tình D. Hồi kí
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 9: Nhận xét nào sau đây không đúng với đoạn trích Tức nước vỡ bờ?
A. Mang giá trị châm biếm sâu sắc
B. Là đoạn trích có kịch tính rất cao
C. Thể hiện tài năng xây dựng nhân vật của Ngô Tất Tố
D. Có giá trị nhân đạo và hiện thực lớn
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 10: Dòng nào nhận xét đúng về diễn biến thái độ của chị Dậu với tên cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ?
A. Từ thiết tha van xin đến cãi lí và tiếp tục van xin.
B. Từ nhẫn nhục đến phản ứng quyết liệt bằng vũ lực rồi bằng lí lẽ.
C. Từ nhẫn nhục đến phản kháng bằng lời, chống trả bằng hành động quyết liệt.
D. Từ nhẫn nhục đến phản kháng quyết liệt bằng lí lẽ.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 11: "Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lý” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm". (Tức nước vỡ bờ, Ngô Tất Tố)
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu văn trên là:
A. quan hệ lựa chọn B. quan hệ tương phản
C. quan hệ nối tiếp D. quan hệ nguyên nhân
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 12: Nhận định nào sau đây nói đúng nhất nội dung chính của đoạn trích Tức nước vỡ bờ?
A. Vạch trần bộ mặt tàn ác của xã hội thực dân phong kiến đương thời. (1)
B. Chỉ ra nỗi cực khổ của người nông dân bị áp bức. (2)
C. Cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân: vừa giàu lòng yêu thương vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ. (3)
D. Cả (1), (2), (3) đều đúng.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 13: Trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ, tác giả chủ yếu miêu tả các nhân vật bằng cách nào?
A. Giới thiệu về nhân vật và các phẩm chất tính cách của nhân vật.
B. Không dùng cách nào trong ba cách trên.
C. Để cho nhân vật này nói về nhân vật kia.
D. Để cho nhân vật tự bộc lộ qua hành vi, giọng nói, điệu bộ.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 14: Nếu viết: “Trong tác phẩm Tắt đèn thông qua hình tượng nhân vật chị Dậu, tác giả đã ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người nông dân. ” câu văn sai vì sao?
A. Đặt dấu chấm câu khi câu chưa kết thúc.
B. Thiếu dấu thích hợp để tách bộ phận của câu khi cần thiết.
C. Thiếu dấu ngắt câu khi câu đã kết thúc.
D. Đặt dấu phảy ngắt câu không phù hợp.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 15: Hãy nêu những sự việc tiêu biểu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố)?
A. Anh Dậu vừa kề bát chào vào miệng thì cai lệ xông vào - Cai lệ hô hào người trói anh Dậu để giải ra đình - Chị Dậu đánh nhau với cai lệ và người nhà ông lí.
B. Chị Dậu nấu cháo cho chồng ăn - Nói chuyện với bà cụ hàng xóm - Chị cãi nhau với tên cai lệ - anh Dậu khuyên vợ không nên làm như thế.
C. Anh Dậu đang chuẩn bị ăn cháo thì cai lệ xông vào - Chị Dậu van xin hắn - Hắn vẫn nhất quyết không tha và hô hào to hơn - Chị Dậu bị cai lệ tát.
D. Vợ chồng nhà Dậu ăn cháo - Cai lệ xông vào đánh đập anh Dậu và hô người trói giải ra đình làng - Chị Dậu van xin không được đã chống lại bọn tay sai.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 16: Câu văn nào sau đây thể hiện thái độ bắt đầu có sự phản kháng của chị Dậu đối với tên cai lệ?
A. Chị Dậu vẫn thiết tha.
B. Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại.
C. Chị Dậu run run.
D. Chị Dậu nghiến hai hàm răng.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: D
Câu 17: Đọc kĩ câu văn sau:
- Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. . .
- Cai lệ không để cho chị được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát. . .
- Cai lệ vẫn giọng hầm hè. . .
- Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.
- Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.
(Tức nước vỡ bờ, Ngô Tất Tố)
Ý nào sau đây nói đúng nhất tính cách của tên cai lệ được thể hiện trong những câu văn trên?