Bài thơ: Khi con tu hú (Tố Hữu)

A. Nội dung bài học

Nội dung bài thơ Khi con tu hú

I. Đôi nét về tác giả Tố Hữu

- Tố Hữu (1906 - 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành

- Quê quán: Thừa Thiên Huế

- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:

   + Ông giác ngộ lí tưởng cách mạng khi còn đang học ở Huế

   + Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 ông được giữ nhiều chức vụ trong bộ máy lãnh đạo của Đảng, về mặt trận Văn hóa nghệ thuật.

   + Ông được tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 1996

- Phong cách sáng tác: Thơ ông mang tính chất trữ tình chính trị có cảm hứng lãng mạn ngọt ngào

II. Đôi nét về bài thơ Khi con tu hú

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Sang tác vào tháng 7 năm 1939 tại nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả bị bắt giam

2. Bố cục

- Phần 1: 6 câu đầu: Khung cảnh thiên nhiên vào hè

- Phần 2: 4 câu cuối: Tâm trạng người chiến sĩ trong tù

3. Giá trị nội dung

- Bài thơ thể hiện niềm tin yêu cuộc sống thiết tha và sự khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ trong cảnh tù đầy

4. Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ lục bát sử dụng uyển chuyển

- Giọng điệu linh hoạt

- Từ ngữ tự nhiên và gần gũi với đời thường

III. Dàn ý phân tích bài thơ Khi con tu hú

I/ Mở bài

- Giới thiệu những nét khái quát về Tố Hữu, một nhà thơ dành cả sự nghiệp và cuộc đời hiến dâng cho Cách mạng

- Nhận định chung về “Khi con tu hú”: “là khúc ca tâm tình, là tiếng gọi đàn, hướng về đồng quê và bầu trời tự do với tình yêu và niềm khao khát cháy bỏng” (Sổ tay Ngữ văn 8)

II/ Thân bài

1. Cảnh đất trời vào hè

- Cảnh đất trời vào hè với nhiều âm thanh:

   + Tiếng chim tu hú

   + Tiếng ve ngân

   + Tiếng sáo diều

⇒ Âm thanh rộn rã, tươi vui

- Bên cạnh đó có nhiều màu sắc

   + Vàng: Bắp, lúa

   + Xanh: Trời

   + Hồng: nắng

⇒ Màu sắc tươi tắn, rực rỡ

- Nhiều hương vị:

   + Vị lúa chín

   + Vị ngọt của trái cây

⇒ Những hương vị hết sức ngọt ngào tinh khiết

- Không gian đất trời cao rộng, cánh diều chao liêng ⇒ Sự khoáng đạt đầy tự do

⇒ Kết hợp biện pháp tu từ cùng với những tính từ, từ láy ⇒ bức tranh trong tâm tưởng về mùa hè tươi đẹp của người chiến sĩ trong cảnh tù đày

2. Người tù cách mạng khao khát tự do, đau khổ vì bị giam cầm

- Từ ngữ mạnh: “đạp”, “ngột”, “chết”, “uất”

- Từ ngữ cảm thán: “ôi”, “thôi”, “làm sao”,

⇒ Nghệ thuật tương phản cho thấy sự đối lập giữa cảnh đất trời bao la và cảnh tù đầy, người chiến sĩ khao khát tự do cháy bỏng, muốn đập tan mọi thứ để thoát khỏi cảnh tù túng

⇒ Bài thơ kết thúc với tâm trạng nhức nhối, là dấu hiệu báo trước sự hành động để thoát khỏi hoàn cảnh sau này (Tố Hữu sau đó đã vượt ngục để vươn tới bầu trời tự do)

III/ Kết bài

- Khái quát những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản

- Bài thơ là bức chân dung tinh thần tự họa của Tố Hữu, cho chúng ta hiểu thêm về hình ảnh người chiến sĩ cách mạng anh hùng

B. Bài tập luyện tập

Câu 1: Ý nào nói nên đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?

A. Khi tác giả mới bị thực dân Pháp bắt và bị giam ở nhà lao Thừa phủ.

B. Khi tác giả mới giác ngộ cách mạng.

C. Khi tác giả đang bị giải từ nhà lao này sang nhà lao khác.

D. Khi tác giả đã vượt ngục để trở về với cuộc sống tự do.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 2: Bài thơ “Khi con tu hú” nằm trong tập thơ nào của tác giả Tố Hữu?

A. Từ ấy (1937-1946) B. Việt Bắc (1946 – 1954)

C. Máu và hoa (1972 – 1977) D. Một tiếng đờn (1979 – 1992)

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 3: Bài thơ nào sau đây không phải là của nhà thơ Tố Hữu?

A. Việt Bắc B. Đêm nay Bác không ngủ

C. Sáng tháng năm D. Mẹ Suốt

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 4: Bài thơ “Khi con tu hú” được viết theo thể thơ nào?

A. Thất ngôn bát cú B. Thất ngôn tứ tuyệt

C. Lục bát D. Song thất lục bát

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 5: Câu nào dưới đây nói đúng về Tố Hữu và thơ của ông?

A. Tố Hữu sáng tác thơ để ca ngợi cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc.

B. Ở Tố Hữu có sự thống nhất đẹp đẽ giữa cuộc đời cách mạng và cuộc đời thơ.

C. Thơ Tố Hữu hầu hết miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên quê hương và đất nước.

D. Cả A,B,C đều đúng.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 6: Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của nhan đề bài thơ “Khi con tu hú”?

A. Gợi ra sự việc được nói đến trong bài thơ.

B. Gợi ra tư tưởng được nói đến trong bài thơ.

C. Gợi ra hình ảnh nhân vật trữ tình trong bài thơ.

D. Gợi ra thời điểm được nói đến trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 7: Hình ảnh nào xuất hiện hai lần trong bài thơ Khi con tu hú?

A. Lúa chiêm B. Trời xanh

C. Con tu hú D. Nắng đào

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 8: Có thể thay thế từ "dậy" trong câu "Vườn dâm dậy tiếng ve ngân" bằng từ nào?

A. nhiều B. rộn

C. vang D. nức

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 9: ý nào nói đúng nhất tâm trạng người tù-chiến sĩ được thể hiện ở bốn câu thơ cuối trong bài thơ ‘Khi con tu hú’?

A. Uất ức, bồn chồn, khao khát tự do đến cháy bỏng

B. Nung nấu ý chí hành động để thoát khỏi chốn ngục tù

C. Buồn bực vì chim tu hú ngoài trời kêu

D. Mong nhớ da diết cuộc sống ngoài chốn ngục tù.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 10: Điền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu của bài thơ ‘Khi con tu hú’:

‘Bằng tưởng tượng, nhà thơ đã khắc hoạ sinh động một bức tranh mùa hè…’

A. tràn ngập âm thanh B. Có màu sắc sáng tươi

C. ảm đạm, ủ ê D. náo nức âm thanh và rực rỡ sắc màu

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 11: Bài thơ Khi con tu hú đã thể hiện sâu sắc tình yêu cuộc sống tha thiết và niềm khao khát tự do đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 12: . Nhân vật trữ tình trong bài thơ “Khi con tu hú” chính là tác giả. Điều đó đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 13: Trong bài thơ “Khi con tu hú”, không gian tự do cao rộng của bức tranh thơ được thể hiện qua hình ảnh nào?

A. Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần. B. Vườn râm dậy tiếng ve ngân.

C. Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. D. Đôi con diều sáo lộn nhào từng không.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 14: Nhận xét nào phù hợp với đoạn 1 của bài thơ “Khi con tu hú”?

A. Mở ra cả một thế giới rộn ràng, tràn đầy sức sống.

B. Khao khát tự do đến cháy bỏng.

C. Bức tranh mùa hè rực rỡ.

D. Sức cảm nhận tinh tế,mãnh liệt của tâm hồn yêu đời.

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 15: Bài thơ Khi con tu hú được khơi nguồn từ tiếng chim tu hú gọi bầy.

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A