Bài thơ: Bài ca Côn Sơn (Nguyễn Trãi)

A. Nội dung bài học

Nội dung bài thơ: Bài ca Côn Sơn

I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Trãi

- Nguyễn Trãi sinh năm 1380, mất năm 1442, hiệu là Ức Trai, con của Nguyễn Phi Khanh

- Quê quán: quê gốc ở thôn Chi Ngại, xã Cộng Hòa, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương; sau dời đến làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)

- Ông tham gia khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò rất lớn bên cạnh Lê Lợi. Nguyễn Trãi trở thành một nhân vật lịch sử lỗi lạc, toàn tài hiếm có. Nhưng cuối cùng, ông bị giết oan khốc và thảm thương vào năm 1442 và mãi đến năm 1464, mới được vua Lê Thành Tông rửa oan

- Ông đế lại một sự nghiệp văn chương đồ sộ và phong phú, trong đó có “Bình ngô đại cáo”, “Ức Trai thi tập”, “Quốc âm thi tập”, “Quân trung từ mệnh tập”

- Ông là người Việt Nam đầu tiên được UNESCO công nhận là Danh nhân van hóa thế giới (năm 1980)

II. Đôi nét về tác phẩm Bài ca Côn Sơn

1. Hoàn cảnh ra đời

- “Bài ca Côn Sơn” (Côn Sơn ca) có nhiều khả năng được sáng tác trong thời gian ông bị chèn ép, đành phải cáo quan về sống ở Côn Sơn

- Trong nguyên văn chữ Hán, bài thơ được viết theo thể thơ khác nhưng ở đây được dịch bằng thể thơ lục bát

2. Giá trị nội dung

Với hình ảnh nhân vật “ta” giữa cảnh tượng Côn Sơn nên thơ, hấp dẫn, đoạn thơ cho thấy sự giao hòa trọn vẹn giữa con người và thiên nhiên bắt nguồn từ nhân cách thanh cao, tâm hồn thi sĩ của chính Nguyễn Trãi

3. Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng đại từ nhân xưng “ta”

- Đan xen các chi tiết, các câu thơ tả cảnh và tả người

- Sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, điệp từ (ta, Côn Sơn, như)

- Giọng điệu nhẹ nhàng, êm ái

- Bản dịch theo thể thơ lục bát với ngôn ngữ trong sáng, sinh động, hấp dẫn

III. Dàn ý phân tích tác phẩm Bài ca Côn Sơn

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Trãi (những nét khái quát về cuộc đời, các tác phẩm chính,…)

- Giới thiệu khái quát về bài thơ “Bài ca Côn Sơn” (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Cảnh vật Côn Sơn

- Hình ảnh miêu tả thiên nhiên Côn Sơn

   + Suối: tiếng suối như tiếng đàn cầm

   + Đá rêu phơi

   + Thông mọc như nêm: thông mọc rậm và dày

   + Trúc bóng râm: trúc rậm, râm mát, dày tạo nên bóng râm khi trời nắng

- Biện pháp nghệ thuật:

   + Điệp từ: Côn Sơn

   + So sánh

⇒ Bức tranh thiên nhiên khoáng đạt, thanh cao, hấp dẫn, thú vị và nên thơ. Thiên nhiên như một người bạn tri âm, tri kỉ của nhà thơ

2. Con người giữa cảnh vật thiên nhiên Côn Sơn

- Sử dụng điệp từ, đại từ nhân xưng “ta” nhằm nhấn mạnh sự có mặt của “ta” ở mọi cảnh đẹp của Côn Sơn

- Sử dụng hàng loạt các động từ khẳng định tư thế làm chủ của con người trước thiên nhiên: Ta nghe, ta ngồi, ta nằm, ta ngâm thơ nhàn…

⇒ Nhân vật trữ tình thả hồn mình, sống cuộc sống thanh cao, hòa mình vào giữa khung cảnh thiên nhiên Côn Sơn

⇒ Ca ngợi sức sống thanh cao, hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.

III. Kết bài

- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:

   + Nội dung: vẻ đẹp hấp dẫn, nên thơ của thiên nhiên Côn Sơn và tâm hồn, nhân cách thanh cao, sống hòa hợp với thiên nhiên của Nguyễn Trãi

   + Nghệ thuật: điệp từ, so sánh, giọng thơ nhẹ nhàng, êm đềm, bản dịch bằng thể thơ lục bát với ngôn ngữ trong sáng, sinh động,…

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Nguyễn Trãi sống ở thời đại nào?

A. Nhà Lí B. Nhà Trần

C. Nhà Hậu Lê D. Nhà Nguyễn

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 2. Bản dịch Bài ca Côn Sơn được viết theo thể thơ nào?

A. Thất ngôn B. Ngũ ngôn

C. Song thất lục bát D. Lục bát

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 3. Côn Sơn là địa danh thuộc tỉnh nào?

A. Hà Nội B. Hưng Yên

C. Vĩnh Phúc D. Hải Dương

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

→ Côn Sơn thuộc thôn Chi Ngại, xã Cộng Hòa, ở phía đông bắc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương

Câu 4. Hình ảnh nào không được nói tới trong đoạn trích Bài ca Côn Sơn?

A. Bóng trăng B. Bóng trúc

C. Rừng thông D. Suối chảy

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Câu 5. Vẻ đẹp của cảnh trí Côn Sơn là vẻ đẹp gì?

A. Tươi tắn và đầy sức sống B. Kì ảo và lộng lẫy

C. Yên ả và thanh bình D. Hùng vĩ và náo nhiệt

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

→ Vẻ đẹp yên ả, thanh bình của Côn Sơn được Nguyễn Trãi lựa chọn làm nơi ở ẩn sau khi cáo quan về quê

Câu 6. Nhân vật trữ tình là người thế nào?

A. Tinh tế, nhạy cảm với thiên nhiên B. Tâm hồn thanh cao, trong sáng

C. Tâm hồn hòa hợp, giao cảm cùng thiên nhiên D. Cả 3 ý kiến trên

Hướng dẫn giải:

Đáp án D