Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự

A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ

1. Xét ngữ liệu

Văn bản “An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy”

a. Tác giả dân gian đã kể về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta .

b. Các sự kiện tiêu biểu trong truyện

   + Dời đô về đồng bằng

   + Xây thành chế nỏ thành công

   + Đánh thắng giặc ngoại xâm

   + Mất cảnh giác dẫn đến mất nước.

   + An Dương Vương chém Mị Châu và đi xuống biển.

c. Các chi tiết tiêu biểu trong truyện

   + Thần Kim Quy đến giúp đỡ xây thành và cho mượn lẫy rùa để chế nỏ.

   + An Dương Vương chấp nhận lời cầu hòa và cầu hôn của giặc

   + Trọng Thủy ăn cắp nỏ thần và bỏ về nước

   + Khi giặc đến An Dương Vương vẫn điềm nhiên đánh cờ

   + Trọng Thủy – Mị Châu chia tay nhau, Mị Châu rắc lông ngỗng để chỉ đường

   + Chi tiết ngọc trai – giếng nước.

d. Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu: …Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu?”. Mị Châu đáp: Thiếp có áo gấm lông ngỗng…để làm dấu . Đây có thể coi là những sự việc, chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu-Trọng Thủy”. Vì sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau vừa có vai trò dẫn dắt câu chuyện, vừa diễn tả được mối quan hệ riêng của hai nhân vật này:

e. Chi tiết rắc lông ngỗng vừa có vai trò duy trì tính logic của cốt truyện, vừa khắc họa tính cách nhân vật Mị Châu (ngây thơ, cả tin). Nó có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, là cái cớ để câu chuyện tiếp tục phát triển theo hướng của một tấn bi kịch (lí giải nguyên nhân vì sao An Dương Vương bị đẩy đến bước đường cùng).

f. Sau sự việc Mị Châu - Trọng Thủy chia tay vẫn còn những sự việc tiếp diễn như: Trọng Thủy cùng quân lính đuổi theo 2 cha con An Dương Vương; Sự cùng đường của 2 cha con.

2. Kết luận

a. Khái niệm

- Sự việc tiêu biểu là sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện và gắn với nhân vật chính trong tác phẩm tự sự.

- Chi tiết tiêu biểu là chi tiết có giá trị nghệ thuật cao, khiến các sự việc thêm sinh động.

- Lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện.

b. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu cần:

- Xác định đề tài, chủ đề của bài văn.

- Dự kiến cốt truyện (gồm nhiều sự việc nối tiếp nhau).

- Triển khai các sự việc bằng một số chi tiết

B. LUYỆN TẬP CỦNG CỐ

1. Hãy xác định 1 số sự việc, chi tiết có trong văn bản “Chiến thắng Mtao-Mxây”?

Trả lời:

- Sự việc:

   + Giao đấu giữa Đăm Săn- MtaoMxây (hiệp 1, hiệp 2).

   + Lễ ăn mừng chiến thắng( lời kêu gọi dân làng, cảnh ăn mừng, hình ảnh Đăm Săn..)

- Một số chi tiết:

   + Đăm săn khiêu chiến với Mtao-Mxay

   + Hơ - nhị đáp miếng trầu cho MtaoMxay và Đăm săn đã đớp được

   + Đăm Săn mém chiếc chày mòn vào tai MaoMay và tiêu diệt được hắn

   + Đăm Săn kêu gọi dân làng đi theo mình

2. Em hãy tưởng tượng phần sau truyện “Lão Hạc” (Nam Cao) và kể lại một số sự việc, chi tiết tiêu biểu

Trả lời:

- Trở về, thấy cha không còn nữa, anh con trai vô cùng đau đớn, xót xa

- Anh con trai lão Hạc tìm gặp ông giáo… đi viếng mộ cha.

- Anh kể với cha về những ngày cơ cực làm ở đồn điền cao su

- Hứa với cha sẽ sống tốt, xứng với những điều cha đã dành cho

- Cảm tạ ông giáo khi đã quan tâm giúp đỡ cha mình

- Anh gửi lại nhà cửa, di vật của cha rồi đi theo cách mạng…

3. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi

HÒN ĐÁ XÙ XÌ

“Tôi thường tiếc cho hòn đá xù xì trước cửa nhà mình: Nó đen sì sì nằm sấp ở đó như con trâu, chẳng ai biết nó có từ bao giờ, chẳng ai để ý đến nó. Mỗi mùa gặt hái, phơi rơm rạ trước cổng, bà nội lại bảo: “Hòn đá vướng quá, bao giờ mới vần nó đi được”.

Bác tôi làm nhà muốn lấy đá xây tường, nhưng khổ một nỗi nó chẳng ra hình thù gì cả, không bằng phẳng, không góc cạnh, dùng búa đục thì tốn sức quá, chẳng bằng ra bãi sông gần đó thả sức chọn vác về còn tốt hơn chán vạn. Nhà xây xong, làm bậc hè, bác tôi cũng không chọn đến nó. Năm ấy, có bác thợ đá về làng, đục đẽo cho gia đình tôi chiếc cối đá. Bà nội bảo: “Lấy quách hòn đá này, khỏi phải vần từ xa”. Bác thợ đá ngắm nghía mãi, rồi lắc đầu, chê chất đá mịn quá không dùng được

Nó nằm lặng lẽ ở đó, bóng râm của hòe bên sân không che được nó, hoa cũng chẳng bao giờ mọc trên mình nó. Cỏ dại mọc, dây leo lan dần phủ lên nó một lớp rêu xanh màu đen lốm đốm. Bọn trẻ chúng tôi cũng ghét hòn đá, đã từng rủ nhau vần đi, song không vần nổi. Tuy luôn luôn mắng chê nó, song chẳng biết làm thế nào, đành kệ nó nằm chết gí ở đó.

Cuối cùng một hôm, có một nhà thiên văn về làng. Ông đi qua ngõ nhà tôi, chợt phát hiện ra hòn đá này, ánh mắt cứ cuốn hút vào nó. Ông đã ở lại không đi nữa, và sau đó lại có vài người kéo đến, bảo đó là hòn đá rơi từ vũ trụ xuống đã hai ba trăm năm, là một hòn đá rất ghê ghớm. Sau đó không lâu, một chiếc ô tô đến đã cẩn thận chở hòn đá đi.

Chuyện này khiến bọn tôi đứa nào cũng hết sức ngạc nhiên. Hòn đá vừa xù xì, xấu xí, vừa tai quái này, thì ra là từ trên trời rơi xuống. Nó đã vá trời, đã từng tỏa nhiệt, tỏa ánh sáng trên trời. Tổ tiên chúng ta có lẽ đã nhìn thấy nó, nó đã đem lại cho tổ tiên ánh sáng, lòng ngưỡng mộ và sự ước ao, song nó đã rơi xuống trong bùn đất, trong cỏ hoang, nằm ở đấy mấy trăm năm ư?

Bà nội bảo:

- Thật chẳng thể nhận ra, hòn đa không bình thường, ngay đén tường cũng không xây nổi, bậc lên xuống cũng chẳng thể lát được!

- Nó xấu xí quá mà! - Nhà thiên văn bảo:

- Đúng, nó xấu xí quá.

- Nhưng đó chính là cái đẹp của nó. Nhà thiên văn nói tiếp - Nó lấy xấu làm đẹp.

- Lấy xấu làm đẹp ư?

- Đúng, xấu đén tận cùng là đẹp đén tận cùng. Chính vì thế nó không phải là hòn đá bướng bỉnh thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vò quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người đời chê bai.

Bà nội đỏ mặt. Tôi cũng đỏ mặt.

Tôi cảm thấy xấu hổ cho mình, đồng thời cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá, thậm chí tôi còn oán giận hòn đá tại sao đã im lặng chịu đựng tất cả bao nhiêu năm nay. Song tôi lại lập tức cảm nhận sâu sắc sự vĩ đại của hòn đá đã sống âm thầm và không sợ hiểu lầm”.

a. Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo em, làm như thế có được không? Vì sao?

b. Từ đó, em rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự?

Trả lời:

a. Không thể lược bỏ sự việc “hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống” vì:

+ Chi tiết này trở thành cơ sở cho sự việc phần kết thúc

+ Chi tiết này lý giải cho sự việc người làng và đám trẻ kia nhận ra vẻ đẹp của hòn đá.

+ Chính chi tiết đó tạo nông dung tư tưởng của văn bản: hòn đá xù xì, vô dụng mà trở nên vĩ đại.

b. Từ những sự việc trên rút ra bài học:

+ Cần lựa chọn những sự việc, chi tiết tiêu biểu để kể

+ Các chi tiết phải góp phần làm nổi bật cốt truyện, đó phải là những chi tiết tiêu biểu, hấp dẫn