Cây bút thần

A. Nội dung bài học

I. Đôi nét về tác phẩm: Cây bút thần

1. Tóm tắt

Mã Lương là một em bé mồ côi, thông minh, nghèo nhưng say mê học vẽ, vẽ giỏi và ao ước có một cây bút vẽ. Được thần cho cây bút thần, Mã Lương vẽ vật nào, vật ấy đều thành vật thực. Em vẽ cho tất cả người nghèo trong làng. Đến tai địa chủ, hắn bắt Mã Lương vẽ theo ý hắn, em quyết không làm theo, trừng trị và bỏ đi vùng khác. Em vẽ tranh kiếm sống, sơ ý để lộ năng lực bút thần, vua biết và bắt em vẽ theo ý vua. Vì chống lại nên em bị bắt vào ngục. Vua cướp bút thần vẽ nhưng không thành, Mã Lương được thả, em vờ đồng ý, rồi vẽ biển, vẽ sóng trừng trị tên vua tham. Mã Lương trở về với dân, đem tài năng giúp đỡ người nghèo khổ.

2. Bố cục (5 phần)

- Phần 1 (từ đầu đến “thích thú vô cùng”): Mã Lương học vẽ và có được cây bút thần

- Phần 2 (tiếp đó đến “em vẽ cho thùng”): Mã Lương dùng bút thần giúp đỡ dân nghèo

- Phần 3 (tiếp đó đến “phóng như bay”): Mã Lương dùng bút thần chống lại tên địa chủ

- Phần 4 (tiếp đó đến “lớp sóng hung dữ”): Mã Luong dùng bút thần chống lại tên vua hung ác, tham lam

- Phần 5 (còn lại): Những truyền tụng về Mã Lương và cây bút thần

3. Giá trị nội dung

Truyện “Cây bút thần” là truyện cổ tích về nhân vật có tài năng kì lạ. Truyện thể hiện quan niệm của nhân dân về công lí xã hội, về mục đích của tài năng nghệ thuật, đồng thời thể hiện ước mơ về những khả năng kì diệu của con người

4. Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng chi tiết tưởng tượng, thần kì đặc sắc

II. Phân tích văn bản Cây bút thần

I. Mở bài

- Giới thiệu về truyện cổ tích (khái niệm, các kiểu nhân vật, đặc sắc nghệ thuật, ý nghĩa…)

- Giới thiệu về truyện cổ tích “Cây bút thần” (thuộc kiểu nhân vật nào, tóm tắt, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật…)

II. Thân bài

1. Mã Lương học vẽ và có được cây bút thần

- Cha mẹ đều mất sớm, phải chặt củi, cắt cỏ, kiếm ăn qua ngày nhưng vẫn không đủ tiền mua một cây bút

- Là một em bé rất thông minh, có tài vẽ và hằng ngày đều chăm chỉ, dốc lòng học vẽ: vẽ chim, cá giống hệt

- Luôn ao ước có được một chiếc bút

- Được ban một chiếc bút thần – vẽ gì được nấy

→ Mã Lương là người có tài, có tâm, thuộc kiểu nhân vật có tài năng kì lạ

2. Mã Lương và cây bút thần

- Với những người nghèo: vẽ cho họ dụng cụ lao động – cày, cuốc, đèn, thùng nước, chò múc…

→ Nhân hậu, giúp đỡ những người cùng khổ

- Với tên địa chủ:

   + Nhân vật tên địa chủ: tham lam, độc ác, bắt giam Mã Lương, dụ dỗ, dọa nạt, thậm chí muốn giết Mã Lương với mong muốn có được cây bút thần

   + Mã Lương vẽ cung tên bắn chết tên địa chủ

→ Trừng phạt kẻ tham lam, độc ác, hung hăng

- Với nhà vua:

   + Nhân vật nhà vua: tham lam, làm điều tàn ác với dân nghèo, dụ dỗ, dọa nạt bắt Mã Lương về hoàng cung để vẽ những điều mà hắn muốn

   + Mã Lương và cây bút thần trước những yêu cầu của ông vua:

      ● Bắt vẽ rồng: vẽ con cóc ghẻ

      ● Bắt vẽ con phượng: vẽ con gà trụi lông

      ● Vẽ núi vàng: biến thành những tảng đá lớn

      ● Vẽ thỏi vàng: biến thành con mãng xà

   + Kết quả: Mã Lương vẽ thuyền và biển cả, gió bão, sóng dữ và tên vua bị nhấn chìm trong những lớp sóng hung dữ

→ Tiêu diệt, trừng trị kẻ tham lam, độc ác

3. Những truyền tụng về Mã Lương và cây bút thần

- Có nhiều lời truyền tụng khác nhau về Mã Lương và cây bút thần khắp cả nước:

   + Mã Lương trở về quê cũ, sống với ruộng đồng

   + Mã Lương đi khắp đó đây, đem hết thời gian và sức lực để vẽ cho những người nghèo khổ…

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật:

   + Nội dung: Truyện thể hiện quan niệm của nhân dân về công lí xã hội, về mục đích của tài năng nghệ thuật, đồng thời thể hiện ước mơ về những khả năng kì diệu của con người

   + Nghệ thuật: sử dụng chi tiết tưởng tượng thần kì….

- Bài học cho bản thân: sống hiền lành, không tham lam, ở hiền gặp lành….

B. Bài tập luyện tập

Câu 1. Nhân vật nào không phải nhân vật kì tài trong truyện cổ tích?

A. Mã Lương B. Lang Liêu

C. Lý Thông D. Em bé thông minh

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 2. Cây bút thần tập trung thể hiện vấn đề gì?

A. Quan niệm về chức năng của nghệ thuật B. Cội rễ của tài năng, giá trị nghệ thuật

C. Ước mơ công lí xã hội D. Cuộc đấu tranh giai cấp không khoan nhượng

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

→ Cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa giai cấp thống trị, và bị trị

Câu 3. So với truyện cổ tích đã đọc, Cây bút thần phản ánh cuộc đấu tranh trong xã hội như thế nào?

A. Giống các truyện cổ tích khác B. Sinh động, rõ ràng hơn

C. Trực tiếp, chân thực, sinh động hơn D. Không cụ thể, thiếu chân thực

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Câu 4. Nhân vật phản diện trong cây bút thần là?

A. Tên địa chủ giàu có, ác độc B. Nhà vua

C. Vua, tên địa chủ, lũ triều thần, bọn đầy tớ D. Vua, hoàng hậu, công chúa, hoàng tử

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 5. Kẻ nào mang họa tới cho nhân dân lao động dưới chế độ xã hội phong kiến?

A. Bọn địa chủ B. Bọn quan lại

C. Vua chúa D. Cả bộ máy thống trị tàn bạo

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 6. Cuộc đấu trong truyện Cây bút thần là cuộc đấu tranh nào?

A. Đấu tranh chống địa chủ

B. Đấu tranh chống vua chúa

C. Đấu tranh chống áp bức bóc lột

D. Đấu tranh chống những kẻ tham lam, cường quyền

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 7. Nhân dân mượn truyện cổ tích Cây bút thần thể hiện ước mơ gì?

A. Thoát li khỏi hiện thực B. Sống yên lành

C. Thoát khỏi những áp bức, bóc lột D. Khả năng kì diệu của con người

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 8. Niềm tin của nhân dân lao động thể hiện trong tác phẩm Cây bút thần là gì?

A. Chế độ phong kiến đem lại hạnh phúc cho mọi người

B. Vua chúa, quan lại, địa chu sẽ hi sinh quyền lợi vì dân

C. Chỉ cần nghệ thuật có thể cải tạo xã hội

D. Những con người bé nhỏ, sẽ được đổi đời, sẽ được chiến thắng

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 9. Kết truyện Mã Lương vẽ gì?

A. Vẽ núi vàng, hàng dãy núi vàng rồi vẽ những thỏi vàng không biết bao nhiêu thước

B. Vẽ rồng, vẽ phượng

C. Vẽ chim hót, cá lội, vẽ đồ dùng lao động

D. Vẽ biển, buồm lớn, vẽ sóng biển chôn vùi tên vua tàn ác và triều thần của hắn

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 10. Tính chất nào không có trong truyện Cây bút thần

A. Tính hiện thực B. Tính mâu thuẫn

C. Tính trữ tình D. Tính chiến đấu

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 11. Vì sao Mã Lương được tặng cây bút thần?

A. Vì em thích và rất chăm tập vẽ

B. Vì Mã Lương thông minh

C. Mã Lương được ban cho ân huệ

D. Mã Lương thông minh, say mê học vẽ, được thần giúp đỡ và biết sử dụng bút thần

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 12. Mã Lương dùng bút thần vào những việc gì?

A. Thỏa mãn khát vọng của cá nhân

B. Phục tùng lũ người độc ác, tham lam

C. Trả thù cá nhân đối với vua, quan lại, địa chủ

D. Làm điều thiện thực hiện ước mơ công lí cho người nghèo khổ

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Câu 13. Mã Lương dùng bút thần để trừng trị địa chủ và nhà vua

A. Vì hai kẻ đó cố tình cướp bút

B. Vì chúng ép Mã Lương làm theo ý chúng

C. Vì chúng tham lam, độc ác

D. Làm điều thiện, giúp đỡ những người nghèo khổ

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Câu 14. Kết truyện “không ai biết sau đó Mã Lương đi đâu”

A. Giúp hình tượng nhân vật Mã Lương lung linh, huyền bí hơn

B. Truyện gần gũi thực tế hơn

C. Mã Lương hi sinh trong cuộc đấu tranh chống cường quyền nên tác giả phải nói tránh đi cho người đọc đỡ thương tiếc

D. Mã Lương trở nên bất tử

Hướng dẫn giải:

Đáp án A