Cuộc đấu tranh bảo vệ và xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân (1945 - 1946)

I. Tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám

1. Khó khăn

- Nan ngoại xâm, nội phản đe dọa nền độc lập:

• Phía Bắc vĩ tuyến 16: 20 vạn quân Tưởng vào giải giáp quân Nhật, theo sau là bọn phản động “Việt Quốc”, “Việt Cách” âm mưu lật đổ chính quyền.
• Phía Nam vĩ tuyến 16: 1 vạn Anh vào vào giải giáp quân Nhật, mở đường cho thực dân Pháp quay trở lại xâm lược.
• Trên cả nước còn 6 vạn quân Nhật đang chờ giải giáp.

- Chính quyền cách mạng vừa mới thành lập, chưa được củng cố.

- Kinh tế bị chiến tranh tàn phá nặng nề:

• Sản xuất đình đốn, tài chính trống rỗng do ta chưa kiểm soat được ngân hàng Đông Dương.
• Hậu quả của nạn đói chưa được khắc phục, lũ lụt, hạn hán, kéo dài, đất đai không thể canh tác.

- Văn hóa: Hơn 90% dân số không biết chữ, các tệ nạn xã hội tràn lan.

=> Nước Việt Nam đứng trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”

2. Thuận lợi

- Ta đã giành được chính quyền, đưa nhân dân lên vị trí làm chủ đất nước, thêm tin vào Đảng, một lòng theo Đảng và đặt quyền lợi của dân tộc lên trên hết.

- Với khí thế thắng lợi của cách mạng tháng Tám nhân dân ta đã trưởng thành và vững vàng hơn trong đấu tranh, đặc biệt cách mạng có Đảng lãnh đạo đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh.

=> Thuận lợi là cơ bản.

II. Củng cố chính quyền cách mạng và bảo vệ độc lập dân tộc

1. Bước đầu xây dựng chế độ mới

- Ngày 8/9/1945, Chính phủ Lâm thời tuyên bố lệnh Tổng tyển cử trong cả nước.

- Ngày 6/1/1945, hơn 90% cử tri trong cả nước đã đi bầu những đại biểu đầu tiên.

- Ngày 2/3/1946, Chính phủ mới ra mắt . Lập ban dự thảo hiến pháp.

- Sau đó khắp Bắc, Trung Bộ lập tiến hành bầu cử hội đồng nhân dân các cấp.

- Ngày 29/5/1946, Mặt trận Liên Việt ra đời để mở rộng khối đại đoàn kết dân tộc.

2. Diệt giặc đói, giặc dốt và giải quyết khó khăn về tài chính.

a. Diệt giặc đói

- Biện pháp:

• Cấp thời: Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cả nước lập các hũ gạo cứu đói, không dùng gạo để nấu rượu, tổ chức ngày “ Đồng tâm” để có them gạo cứu đói.
• Lâu dài: Việc tăng gia sản xuất được đẩy mạnh.

- Kết quả: Nạn đói được đầy lùi

b. Diệt giặc dốt

- Biện pháp: 

• Ngày 8/9/1946, Hồ Chủ tịch kí sắc lệnh thành lập cơ quan Bình dân học vụ, và kêu gọi toàn dân tham gia xóa nạn mù chữ.
• Đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục.

- Kết quả: Đẩy lùi nạn mù chữ, nâng cao trình độ văn hóa cho nhân dân.

3. Giải quyết khó khăn về tài chính

- Biện pháp: 

• Chính phủ kêu gọi tinh thần tự nguyện của nhân dân, kêu gọi mọi người tham gia xây dựng “Qũy độc lập” và phong trào “Tuần lễ vàng”
• Ngày 23/1/1946, Quốc hội quyết định cho lưu hành tiền Việt Nam trên cả nước.

- Kết quả: Nhân dân quyên góp được nhiều tiền vàng, thống nhất được tiền tệ.

4. Nhân dân Nam Bộ kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược

- Hoàn cảnh: Đêm 22, rạng sáng 23/9/1945, thực dân Pháp đánh úp trụ sở Ủy ban Nhân dân Nam Bộ và cơ quan Tự vệ thành phố Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần hai.

- Diễn biến: 

• Quân dân Sài Gòn- Chợ Lớn anh dung đứng lên chống trả.
• Đầu tháng 10/1946, quân Pháp tăng viện binh và được sự giúp đỡ của quân Anh, Nhật đã chiếm được các tỉnh Nam Bộ và Nam Trung Bộ.
• Trước tình hình đó, Đảng đã phát động phong trào ủng hộ Nam Bộ kháng chiến.

5. Đấu tranh chống quân Tưởng và bọn phản Cách mạng

- Hoàn cảnh: Khi vào giải giáp quân Nhật, Quân Tưởng sử dụng bọn “Việt Quốc”, “Việt Cách” để chống phá cách mạng Việt Nam từ bên trong.

- Chủ trương của Đảng: Nhân nhượng quân Trung Hoa Dân quốc.

- Biện pháp: 

• Nhượng cho chúng 70 ghế trong Quốc hội, 4 ghế Bộ trưởng. 1 ghế Phó Chủ tịch nước.
•  Nhân nhượng cho Tưởng một số quyền lợi về kinh tế.
• Chính phủ đã ban hành một số sắc lệnh trấn áp bọn phản cách mạng, giam giữ các phần tử chống đối lại nước VNDCCH, lập tòa án trừng trị bọn phản cách mạng.

=> Nhân nhượng có nguyên tắc.

6. Hiệp định sơ bộ (6/3/1946) và Tạm ước (14/9/1946)

- Hoàn cảnh: Thực dân Pháp kí với Chính phủ Tưởng Giới Thạch bản hiệp ước Hoa - Pháp (28/2/1946). Theo hiêp ước này Pháp nhượng lại một số quyền lợi cho Tưởng trên đất Trung Quốc, đổi lại Pháp được đưa quân ra miền Bắc thay thế Tưởng giải giáp quân dội Nhật.

- Chủ trương của Đảng: Chủ động đàm phán với Pháp để nhanh chóng đẩy quân Tưởng về nước.

- Biện pháp: Ngày 6/3/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kí với Xanh-tơ-ni bản Hiệp định sơ bộ.

- Nội dung Hiệp định sơ bộ:

• Pháp công nhận Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một quốc gia tự do, có chính phủ riêng, nghị viện riêng, quân đội riêng, tài chính riêng và là thành viên của liên bang Đông Dương, nằm trong khối Liên hiệp Pháp.
• Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thỏa thuận cho 15 000 quân Pháp ra Bắc làm nhiệm vụ giải giáp quân Nhật và rút dần trong thời hạn 5 năm.
• Hai bên ngừng mọi cuộc xung đột và giữ nguyên quân đội ở vị trí cũ, tạo không khí thuận lợi cho cuộc đàm phán chính thức trong tương lai.

   - Sau Hiệp định sơ bộ., Pháp vẫn gây xung đột vũ trang ở Nam Bộ, âm mưu tách miền Nam ra khỏi Việt Nam. Ta đấu tranh buộc Pháp ngồi vào bàn hội nghị tại Phông-ten-lơ-blô. Nhưng hội nghị đã thất bại.

   - Trước tình thế đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kí với Chính phủ Pháp bản Tạm ước (14/9/1946), tiếp tục nhượng cho Pháp một số quyền lợi để ta có thời gian xây dựng lực lượng, chuẩn bị kháng chiến lâu dài.