Giáo án ngữ văn 7 học kỳ 1 theo công văn 5512

Ngày soạn:

Ngày dạy:

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Cảm nhận và hiểu được những tình cảm sâu sắc của cha mẹ đối với con cái từ tâm trạng của một người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con ; ý nghĩa lớn lao của nhà trường đối với cuộc đời mỗi người, nhất là đối với tuổi thiếu niên và nhi đồng.

- Nắm được lời văn biểu hiện tâm trạng người mẹ đối với con trong văn bản.

2. Năng lực

- Năng lực trình bày suy nghĩ, nêu và giải quyết vấn đề

- Năng lực hợp tác, trao đổi, thảo luận về SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Phát triển năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình học bài

- Năng lực biết làm và làm thành thạo công việc, năng lực sáng tạo và khẳng định bản thân

- Năng lực phân tích ngôn ngữ ,giao tiếp ...

- Năng lực làm bài tâp. ,lắng nghe ,ghi tích cực ...        

- Năng lực làm việc độc lập , trình bày ý kiến cá nhân.

- Năng  lực giải quyết tình huống, năng lực phát hiện, thể hiện chính kiến, giao tiếp, năng lực biết làm thành thạo công việc được giao, năng lực thích ứng với hoàn cảnh

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên: Bài soạn, SGK, SGV, CKTKN, máy chiếu, bảng phụ, tài liệu tham khảo.

2. Đối với học sinh: SGK, VBT, soạn bài theo câu hỏi SGK, chuẩn bị theo phiếu học tập đã hướng dẫn ở nhà.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Giới thiệu chung  

 a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt câu hỏi : Tác giả của văn bản này là ai?

+ Em biết gì về xuất xứ của văn bản: Cổng trường mở ra"?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Tác giả:

- Nhà văn Lý Lan sinh ngày 16 tháng 7 năm 1957(59 tuổi) tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Quê mẹ ở xứ vườn trái cây Lái Thiêu, quê cha ở huyện Triều Dương, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.

- Lý Lan học Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, và cao học (M.A.) Anh văn ở Đại học Wake Forest (Mỹ).

- Bà là giáo viên tiếng Anh, nhà ăn, nhà thơ, và là một dịch giả nổi tiếng với truyện Harry Potter bản tiếng Việt.

- Lý Lan lập gia đình với Mart Stewart, một người Mỹ và hiện định cư ở cả hai nơi, Hoa Kỳ và Việt Nam.

- Bà có rất nhiều tác phẩm viết cho lứa tuổi học trò như: Tập truyện thiếu nhi “Ngôi Nhà Trong Cỏ” (NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1984) được giải thưởng văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam; “Bí mật giữa tôi và thằn lằn đen” (NXB Văn Nghệ - 2008).

- Tùy bút “Cổng trường mở ra” của nhà văn Lý Lan được in trên báo “Yêu trẻ” -  TP.HCM số 166 ngày 1/9/2000. Khi bắt đầu chương trình cải cách, lập tức, “Cổng trường mở ra” được chọn làm bài giảng đầu tiên trong sách Ngữ văn lớp 7 (khoảng 2002, 2003). Khi đó, nhà văn Lý Lan đang du học nước ngoài.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung  

1. Tác giả: Lý Lan

- Sinh ngày 16 tháng 7 năm 1957(59 tuổi) tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.

2. Tác phẩm

- Trích từ báo Yêu trẻ số 166 TPHCM ngày 1/9/2000.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hd đọc: giọng dịu dàng, chậm rãi, đôi khi thì thầm, thể hiện được tình cảm tha thiết, tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của người mẹ trong đêm không ngủ được.

- GV đọc 1 đoạn, HS đọc nối tiếp đến hết.

?Tìm và giải nghĩa một số từ biểu hiện tâm trạng của mẹ và con trong văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS nhận xét. GV sửa chữa.

- Chú thích: háo hức, bận tâm, nhạy cảm.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : Từ văn bản đã đọc, hãy tóm tắt đại ý của bài văn bằng 1 câu ngắn gọn?

?Xác định bố cục VB? Nêu nội dung từng phần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Văn bản viết về tâm trạng của người mẹ trong đêm không ngủ trước ngày khai trường đầu tiên của con.

?Nội dung của văn bản đề cập đến vấn đề gì? Thuộc kiểu văn bản nào đã học ở kì II-lớp 6? Hãy nhắc lại đặc trưng của văn bản ấy?

- Đề cập đến vai trò của giáo dục, quan hệ giữa gia đình, nhà trường và trẻ em.

- Đó là văn bản nhật dụng (đề cập đến những vấn đề vừa quen thuộc vừa gần gũi hàng ngày, vừa có ý nghĩa lâu dài, trọng đại mà tất cả chúng ta cùng quan tâm hướng tới).

- P1: từ đầu -> đi ngủ sớm: những  tình cảm dịu ngọt người mẹ dành cho con.

- P2: còn lại: tâm trạng của người mẹ trong đêm trước con vào lớp 1. 

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

2. Thể loại, bố cục

*Thể loại: văn bản nhật dụng.

*Bố cục: 2 phần

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu : Chia lớp thành 3 nhóm để thảo luận

Nhóm 1: Tìm hiểu Tình cảm của mẹ dành cho con được thể hiện qua những hành động nào?

Nhóm 2: Tìm hiểu về tâm trạng của con trước ngày khai trường

Nhóm 3: Tìm hiểu về tâm trạng người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con?

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

?Vào hôm trước ngày khai trường đầu tiên của con, người mẹ đã làm những công việc gì?

Trong đêm trước ngày khai trường đầu tiên của con, người mẹ trằn trọc không ngủ được, tại sao?

? Tìm những chi tiết biểu hiện tâm trạng rất khác nhau của người mẹ và đứa con trong đêm trước ngày khai trường?

?Người mẹ đã trằn trọc suy nghĩ về những điều gì?

?Từ suy nghĩ ấy người mẹ đã hồi tưởng về điều gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Nhóm 1:

• Trìu mến quan sát những việc làm của cậu bé lớp 1

(giúp mẹ thu dọn đồ chơi từ chiều, háo hức về việc ngày mai thức dậy cho kịp giờ...)

+ Vỗ về để con ngủ, đắp mền cho con, buông mùng, ém góc cẩn thận.

- Xem lại những thứ đã chuẩn bị cho con ngày đầu tiên đến trường.

Nhóm 2:

Nhóm 3:

- Cái ấn tượng khắc sâu mãi mãi trong lòng 1 con người về cái ngày " hôm nay tôi đi học " ấy, mẹ muốn nhẹ nhàng cẩn thận và tự nhiên ghi vào lòng con.

- Mẹ nghe nói ở  Nhật...

- Cứ nhắm mắt lại là dường như vang lên tiếng...

- Mẹ còn nhớ sự nôn nao, hồi hộp khi cùng...

->Hồi tưởng lại kỉ niệm sâu đậm, không thể nào quên của bản thân về ngày đầu tiên đi học.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV cung cấp thêm thông tin về tác giả Lý Lan: Nhà văn Lý Lan tâm sự: “Đó là một bài văn tôi viết khoảng mười năm trước, lúc cháu tôi sắp vào lớp một. Tôi chứng kiến tất cả sự chuẩn bị và cảm thông nỗi lòng của em tôi. Chị em tôi mồ cô mẹ khi còn quá nhỏ, các em tôi không hề có niềm hạnh phúc được mẹ cầm tay dẫn đến trường. Hình ảnh đó là nỗi khao khát mà khi làm mẹ em tôi mới thực hiện được. Mãi mãi hình ảnh mẹ đưa con đến trường là biểu tượng đẹp nhất trong xã hội loài người.”

3. Phân tích

3.1. Những tình cảm dịu ngọt mẹ dành cho con

- Trìu mến quan sát những việc làm của con

- Vỗ về để con ngủ, xem lại những thứ đã chuẩn bị cho con ngày đầu tiên đến trường.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : Ngày khai trường ở Nhật bản diễn ra ntn? Em nhận thấy ở nước ta ngày khai trường có diễn ra như vậy không? Hãy miêu tả 1 vài chi tiết mà em cho là ấn tượng nhất trong ngày khai trường mà em đã tham gia?

? Câu văn nào trong bài nói về tầm quan trọng của nhà trường đối với thế hệ trẻ?

?Em cũng hiểu thêm gì về vai trò của nhà trường đối với cuộc đời mỗi người?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- HS phát biểu ý kiến theo SGK /7              

- Tự do so sánh ngày khai trường ở nước ta...

GV: dù ở đâu, nước nào, cả xã hội, cộng đồng đều quan tâm đến giáo dục, đều đầu tư cho giáo dục, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu...

- Ai cũng biết rằng mỗi sai lầm trong giáo duc sẽ ảnh hưởng đến cả một thế hệ mai sau và sai lầm một li có thể đưa thế hệ ấy đi chệch cả hàng dặm sau này.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình: Câu văn khẳng định vai trò quan trọng, to lớn hàng đầu của giáo dục, giáo dục không được phép sai lầm vì giáo dục đào tạo con người - những người quy định tương lai của đất nước. Thành ngữ "Sai 1 li, đi 1 dặm" được vận dụng khéo léo để thấy rõ sự  tai hại, hậu quả nghiêm trọng của sai lầm trong gd: 1 li - 1 dặm.

3.2. Tâm trạng của người mẹ trong đêm không ngủ được

- Trằn trọc, thao thức, bâng khuâng, xao xuyến.

- Suy nghĩ về việc làm cho ngày đầu tiên con đi học thật sự có ý nghĩa.

- Hồi tưởng lại kỉ niệm sâu đậm, không thể nào quên của bản thân về ngày đầu tiên đi học.

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Qua những chi tiết trên, em cảm nhận được gì về người mẹ?

?Có phải người mẹ đang trực tiếp nói với con không?Theo em người mẹ đang tâm sự với ai? Cách viết này có tác dụng gì?

?Nhận xét gì về PTBĐ được sử dụng trong đoạn văn?

   A. Tự sự + Miêu tả

   B. Miêu tả + Biểu cảm (Chọn B).

   C. Tự sự + Biểu cảm

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Người mẹ không trực tiếp nói với con mà thực ra là đang tâm sự với chính mình như những dòng nhật ký...

->Như những dòng nhật ký nhỏ nhẹ, tâm tình, sâu lắng, tác giả đã miêu tả và làm nổi bật tâm trạng người mẹ. Người viết đi vào thế giới tâm hồn của người mẹ để miêu tả 1 cách tinh tế những bâng khuâng, xao xuyến; những nôn nao, hồi hộp của người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con; những điều mà nhiều khi không thể nói trực tiếp được.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình : bằng cách viết nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất trữ tình sâu sắc, tác giả Lí Lan đã diễn tả những cảm xúc sâu sắc, mãnh liệt của người mẹ; vẻ đẹp cao quý của tình mẫu tử của người mẹ đối với con - Đó cũng là tình cảm của tất cả các bà mẹ Việt Nam.

?Kết thúc văn bản, người mẹ nói: "Bước qua cổng trường...", em hiểu "điều kỳ diệu" được nói đến ở đây là gì?

- Điều hay lẽ phải, đạo lý làm người

- Tri thức, hiểu biết về mọi lĩnh vực trong cuộc sống đầy lý thú, hẫp dẫn, kỳ diệu mà con chưa từng biết.

- Thời gian kỳ diệu của tình thầy trò, tình bạn,

- Thời gian của ước mơ hi vọng, niềm tin, ý chí, nghị lực và có thể cả những thất bại, đắng cay... giúp ta thành người ...

?Câu nói của người mẹ thể hiện tình cảm, thái độ ntn của người mẹ đối với nhà trường?

- Tự hào, tin tưởng, khẳng định vai trò của giáo dục

- Từ câu chuyện về ngày khai trường ở Nhật, suy nghĩ về vai trò của giáo dục đối với thế hệ tương lai.

GV bình: 

- Từ mái ấm gđ, tuổi thơ được chắp cánh đến mái trường thân yêu, các em có thầy cô, lớp học, bạn bè... được chăm sóc, dạy dỗ. Từng ngày chúng ta lớn lên, ngày càng vững vàng trong cuộc sống, trưởng thành về nhân cách, trí tuệ rồi lại đươc chắp cánh bay cao, bay xa trong cuộc đời... Tất cả những điều đó đều được vun trồng từ thời gian kì diệu, nhà trường.Điều đó lí giải tại sao ngay từ xa xưa ông cha ta đã đề cao vai trò của gd, của thầy cô: " Không thầy...

Hay bà mẹ Mạnh Tử đã liên tục chuyển  nhà để tìm cho con môi trường sống thích hợp: đó chính là gần trường học - môi trường giáo dục tốt.

- Có lẽ chính bởi được viết lên bằng yêu thương và khát khao yêu thương được mẹ cầm tay đến trường mà “Cổng trường mở ra” chất chứa biết bao xúc cảm. Những câu văn chân thành xúc động như để tâm sự với đứa con bé bỏng, lại như đang nói với chính mình. Nhưng cao hơn nữa, nhà văn muốn khẳng định giá trị của giáo giục đối với một con người và với cả xã hội như bà nói: “Một con người được sinh ra, nuôi dưỡng, thương yêu, và được học hành, là nền tảng của văn minh con người. Cổng trường mở ra trên nền tảng đó, bảo đảm quyền căn bản của mọi đứa trẻ, khẳng định trách nhiệm của mọi người lớn.

->Nhà trường có vai trò vô cùng to lớn đối với cuộc sống của mỗi con người.

->Tình mẹ yêu con sâu đậm

- Lựa chọn hình thức tự bạch như những dòng nhật kí của người mẹ nói với con, tác giả đã miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế, phù hợp.

=>Chất trữ tình biểu cảm sâu lắng.

Hoạt động 4: Hướng dẫn tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi Khái quát những nét nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong văn bản?

?Nêu những từ ngữ quan trọng trong ghi nhớ?

Nội dung chủ yếu của văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Hình thức tự bạch

- Ngôn ngữ biểu cảm

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

HS đọc ghi nhớ SGK/9

4. Tổng kết

 4.1. Nghệ thuật

- Hình thức tự bạch

- Ngôn ngữ biểu cảm

4.2. Nội dung- Ý nghĩa:

Thể hiện tấm lòng của mẹ đối với con đồng thời nêu lên vai trò to lớn của nhà trường đối với mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ: SGK/ 9

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : GV y/c HS bài tập 1 (SGK/ 9)

- G tổ chức cho H phát biểu suy nghĩ của mình.

- GV chốt: mỗi người có 1 dấu ấn sâu đậm riêng nhưng  ngày khai trường đầu tiên thường để lại dấu ấn sâu đậm nhất.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- Báo cáo kết quả chuẩn bị ở nhà

- Bài HS đã gửi qua trường học kết nối

- Chọn khoảng 3 bài tiêu biểu chiếu lên màn hình

- HS khác nhận xét về hình thức và nội dung viết đoạn văn

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

- GV chốt động viên

III. Luyện tập

Bài tập1 (SGK/9)

Bài tập 2 (SGK/9)

GV hướng dẫn HS viết từ ở nhà viết đoạn văn.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

- GV yêu cầu :

  Nhóm 1, 2, 3 đóng tiểu phẩm 5 phút về cảnh ngày đầu tiên đi học

Nhóm 4, 5, 6 sưu tầm 3 bài hát về thầy cô, mái trường, biểu diễn tập thể thi giữa các nhóm

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

- HS nhận xét

- GV chốt động viên khuyến khích bằng lời khen

Hoạt động của giáo viên  và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt câu hỏi: Giới thiệu những nét cơ bản về tác giả và văn bản Mẹ tôi?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh đọc SGK và trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời theo chú thích sgk.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

- GV bổ sung: A-mi-xi sinh 31/10/1846 trên bờ biển tây bắc nước Ý,  mất :12/3/1902.

+Vào quân đội, là sĩ quan chưa đầy 20 tuổi.

+ Hai năm sau, chiến tranh kết thúc ông dời quân ngũ đi du lịch nhiều nước.

+ 1891: tham gia Đảng XH Ý, chiến đấu cho công bằng xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân lao động.

+ Cuốn "Những tấm ..." là tp nổi tiếng nhất trong sự nghiệp sáng tác của ông. Cuốn sách gồm nhiều mẩu chuyện có ý nghĩa giáo dục sâu sắc.

I. Giới thiệu chung

1.Tác giả

- A-mi-xi ( 1846-1908).

- Nhà văn Ý

2.Tác phẩm

- Mẹ tôi  trích trong truyện Những tấm lòng cao cả, xuất bản 1886.

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

-Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

-GV đặt câu hỏi: Văn bản đọc như thế nào cho phù hợp?

- GV đặt câu hỏi

 GV đặt câu hỏi: Giải nghĩa từ: Khổ hình, vong ân bội nghĩa, bội bạc. (chú thích SGK)

Xác định thể loại và PTBĐ của văn bản?

Bố cục văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS dựa vào SGK để trả lời

+ HS trả lời GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ Thể loại : viết thư

+ PTBĐ : biểu cảm.      

- Bước 4: Kết luận, nhận định:  

Nhận xét, tổng kết kiến thức

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc - chú thích
2. Bố cục: 2 phần:

+ P1: Từ đầu đến vô cùng: vì sao bố phải viết thư

 + P2 Còn lại: nội dung bức

Hoạt động 3: Phân tích:

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Văn bản "Mẹ tôi" giới thiệu nguyên nhân và mục đích người bố viết thư cho con trai, đó là gì.?

GV hỏi: Sáng tạo ra hoàn cảnh xảy ra câu chuyện như vậy có tác dụng ntn?

- Câu chuyện tự nhiên hơn, xúc động hơn.

+ Sáng tạo ra hoàn cảnh xảy ra câu chuyện như vậy có tác dụng ntn?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

HS tham gia thảo luận và rút ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- Nguyên nhân: En-ri-cô đã hỗn láo với mẹ khi cô giáo đến thăm.

- Mục đích: để cảnh cáo, phê phán, nghiêm khắc thái độ sai trái ấy, bày tỏ thái độ của người bố.

- Câu chuyện tự nhiên hơn, xúc động hơn.

Bước 4: Kết luận, nhận định:  

Nhận xét, chốt kiến thức

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển: Đọc xong thư của bố En-ri-cô rất xúc động. Chúng ta tìm hiểu tiếp xem trong thư bố viết những gì khiến E lại có tâm trạng như vậy.

GV chia lớp thành 6 nhóm

Thảo luận nhóm 2 bàn - 3 phút

+ Nhóm 1,2,3: Tâm trạng của người bố với E được thể  hiện qua những chi tiết nào? Em hiểu gì về tâm trạng của người bố lúc đó?

  ++ "Sự hỗn láo của con như 1 nhát dao đâm vào tim bố"

 ++ "Bố không thể nén được cơn tức giận đối với con"

 ++ " Con mà lại .... mẹ con ư"

 ++ " Thật đáng xấu hổ ... đó"

->Sử dụng phép so sánh diễn tả sự đau đớn, buồn giận và thất vọng đến tột độ trước sự hỗn láo của đứa con.

GV bình: đối với người cha, việc En-ri-cô thiếu lễ độ với mẹ là 1 việc không thể chấp nhận và tha thứ. Đó là biểu hiện của sự vong ân, bội nghĩa, sự xúc phạm đến tình cảm thiêng liêng của người mẹ dành cho con.

+ Nhóm 4,5,6: Thông qua lời nói của bố, hình ảnh người mẹ được hiện lên qua những chi tiết nào? Người bố muốn nhắn nhủ tới E những gì về mẹ? Em cảm nhận ntn về người mẹ của En ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS tham gia thảo luận và rút ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

  + Nhóm 1,2,3:

  ++ "Sự hỗn láo của con như 1 nhát dao đâm vào tim bố"

 ++ "Bố không thể nén được cơn tức giận đối với con"

 ++ " Con mà lại .... mẹ con ư"

 ++ " Thật đáng xấu hổ ... đó"

->Sử dụng phép so sánh diễn tả sự đau đớn, buồn giận và thất vọng đến tột độ trước sự hỗn láo của đứa con.

GV bình: đối với người cha, việc En-ri-cô thiếu lễ độ với mẹ là 1 việc không thể chấp nhận và tha thứ. Đó là biểu hiện của sự vong ân, bội nghĩa, sự xúc phạm đến tình cảm thiêng liêng của người mẹ dành cho con.

+ Nhóm 4,5,6:

  ++ Mẹ đã phải thức suốt đêm... mất con...

  ++ Mẹ sẵn sàng bỏ 1 năm Hp... cứu sống con

  ++ Ngày buồn thảm nhất... Con mất mẹ.

  ++ Con sẽ mong ước thiết tha được... của mẹ

yên tĩnh...

  ++ Tâm hồn con luôn bị khổ hình...

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

Nhận xét, chốt kiến thức

+ GV hỏi: Nêu cảm nhận của em về 2 câu văn : " Tình yêu thương kính trọng cha mẹ... chà đạp lên tình yêu thương đó"?

HS tự bộc lộ

GV bình: người mẹ có vai trò hết sức lớn lao trong cuộc đời mỗi con người: Sinh thành, dưỡng dục, chăm sóc; là chỗ dựa nâng đỡ con suốt cả cuộc đời ….

?Từ thái độ hết sức nghiêm khắc đó, người bố đã nói gì với con? Em hiểu người bố muốn nhắc nhở, khuyên nhủ E điều gì?

- Không bao giờ con được tái phạm.

- Không bao giờ con được thốt ra một lời nói năng với mẹ .... hãy cầu xin mẹ... bố thà không có con ...

→ Nhắc nhở, khuyên nhủ con; thành khẩn xin lỗi mẹ, cầu xin sự tha thứ, giữ đúng đạo làm con

NV3:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

+ GV đặt vấn đề: Theo em tại sao trong thư, người bố rất tức giận, nghiêm khắc phê phán cũng nhưng trong bức thư người bố luôn lặp lại những lời lẽ: “En-ri- cô của bố ạ; En-ri- cô  à! En - ri - cô này; Bố rất yêu con, con là niềm hi vọng tha thiết nhất trong đời bố ..”

Dùng những lời lẽ như vậy, có tác dụng gì?

+ Qua đó giúp em hiểu thêm điều gì về người bố của E?

+ NX về cách sử dụng hình ảnh, lời lẽ giọng điệu qua đoạn văn vừa phân tích? Tác dụng của những BPNT ấy?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

+ HS suy nghĩ trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo thảo luận

Làm cho lời lẽ trong bức thư (trở nên) nghiêm khắc dứt khoát nhưng vẫn trìu mến, tha thiết, tràn đầy tình yêu thương; Giọng người bố trỏ nên thiết tha tâm tình, thủ thỉ, lời giáo huấn cứ thấm sâu vào tâm hồn con.

- Lời văn biểu cảm vừa mạnh mẽ, dứt  khoát vừa tha thiết nhẹ nhàng  đầy thuyết phục, hình ảnh so sánh, có ý nghĩa tượng trưng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

3. Phân tích

3.1.Hoàn cảnh người bố viết thư

- Nguyên nhân: En-ri-cô đã hỗn láo với mẹ khi cô giáo đến thăm.

- Mục đích: để cảnh cáo, phê phán, nghiêm khắc thái độ sai trái ấy , bày tỏ thái độ của người bố.

3.2. Nội dung bức thư của người bố

- Tức giận, đau đớn đến tột cùng, nghiêm khắc phê phán En-ri-cô.

- Chi tiết khắc họa người mẹ tận tụy.

- Công lao to lớn, tấm lòng cao cả và vai trò quan trọng, không thể thiếu của người mẹ trong cuộc đời con.

- Mẹ là người dịu dàng, hiền hậu, giàu đức hi sinh, yêu thương con sâu nặng.

- Khẳng định: tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn cả.

→Nhắc nhở, khuyên nhủ con; thành khẩn xin lỗi mẹ, cầu xin sự tha thứ, giữ đúng đạo làm con

→Yêu thương con sâu sắc

- Lời văn biểu cảm vừa mạnh mẽ, dứt  khoát vừa tha thiết nhẹ nhàng  đầy thuyết phục, hình ảnh so sánh, có ý nghĩa tượng trưng.

Hoạt động 4: Tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi: Em hãy khái quát giá trị nghệ thuật của văn bản?

+ Em hãy nêu nội dung, ý nghĩa của văn bản?

+ Nêu những từ quan trọng trong phần ghi nhớ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

HS dựa vào bài học trả lời

HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS trả lời

+ Sáng tạo tình huống

+ Thể loại viết thư với phương thức biểu cảm

+ Sử dụng chi tiết hình ảnh đặc sắc về người mẹ

+ Vai trò của người mẹ vô cùng quan trọng trong gia đình.

 + Tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi con người.

HS đọc ghi nhớ /12

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Sáng tạo tình huống

- Thể loại viết thư với phương thức biểu cảm

- Sử dụng chi tiết hình ảnh đặc sắc về người mẹ

4.2. Nội dung- Ý Nghĩa

- Vai trò của người mẹ vô cùng quan trọng trong gia đình.

 - Tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ ( SGK/12)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

+ GV đặt câu hỏi: em hãy so sánh 2 văn bản “Cổng trường mở ra” và “Mẹ tôi”

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

III. Luyện tập

*Giống:

- Sử dụng PTBĐ trực tiếp: Biểu cảm

- Khẳng định tình cảm yêu thương sâu nặng của mẹ đối với con.

*Khác:

-  Cổng trường...→ kí

-  Mẹ tôi → thể loại viết thư

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

- GV nhận xét

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS: Dựa vào chú thích SGK hãy nêu những nét chính về tác giả, tác phẩm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

+ Tác giả: Khánh Hoài (Bút danh khác: Bảo Châu)
Tên Khai sinh: Đỗ Văn Xuyền, sinh ngày 10 tháng 7 năm 1937. Quê gốc: xã Đông Kinh, Đông Hưng, Thái Bình. Nơi ở hiện nay: thành phố Việt Trì. Tốt nghiệp Đại học sư phạm (khoa sinh ngữ). Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1981).

 + Tác phẩm: đạt giải nhì trong cuộc thi thơ văn viết về quyền trẻ em – 1992 .

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả : Khánh Hoài

2. Tác phẩm: đạt giải nhì trong cuộc thi thơ văn viết về quyền trẻ em – 1992

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn đọc: giọng trầm buồn, xúc động thể hiện rõ tâm trạng mỗi nhân vật. (Lưu ý phân biệt giọng kể chuyện và giọng đối thoại.)

- GV đặt câu hỏi: Văn bản có những sự việc chính nào? Hãy tóm tắt ngắn gọn các sự việc ấy.

- GV đặt câu hỏi: Truyện kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

- GV hỏi: Truyện viết về ai? Về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện? Vì sao?

- GV đặt câu hỏi: Truyện kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> Tâm trạng của 2 anh em Thành Thuỷ đêm hôm trước và sáng hôm sau khi mẹ giục con chia đồ chơi.

+ Hai anh em chia đồ chơi.

+ Thành đưa Thuỷ đến trường chia tay cô giáo và các bạn.

+ Hai anh em trong cảnh chia tay

->  Đúng vì văn bản đề cập đến vấn đề về quyền trẻ em: trẻ em phải được hưởng hạnh phúc, được chăm sóc, được sống trong mái ấm gia đình, đó là vấn đề gần gũi, bức thiết trong cuộc sống ngày nay khi trong xã hội có rất nhiều gia đình li hôn để trẻ em bơ vơ ...

-> PTBĐ: tự sự + MT, BC. Tự sự là chính vì đây là 1 truyện ngắn kể lại cuộc chia tay...

-> PTBĐ: tự sự + MT, BC. Tự sự là chính vì đây là 1 truyện ngắn kể lại cuộc chia tay...

- >Truyện kể theo ngôi 1- xưng tôi là  bé Thành (người trong cuộc, trực tiếp chứng kiến, tham gia) -> Giúp tác giả thể hiện một cách sâu sắc những suy nghĩ tình cảm và tâm trạng nhân vật, làm tăng tính chân thực, xúc động, tạo sức thuyết phục, hấp dẫn đối với người đọc.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

 GV chia lớp thành các nhóm và cho các con thảo luận

- GV đặt câu hỏi: Tại sao truyện lại có tên là Cuộc chia tay của những con búp bê? Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không? (Gợi ý:

- Những con búp bê có chia tay không? Chúng gợi cho em suy nghĩ gì? Chúng mắc lỗi gì? Vì sao phải chia tay?

- Tên truyện gợi tình huống ntn? Khiến người đọc có ấn tượng ra sao?)

- GV yêu cầu: Em hãy xác định bố cục văn bản?

- GV đặt câu hỏi: Hoàn cảnh nào đã dẫn đến các sự việc xảy ra trong truyện?

- GV đặt câu hỏi: Tên truyện là Cuộc chia tay... nhưng thực chất trong truyện có rất nhiều cuộc chia tay đó là những cuộc chia tay nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> Những con búp bê gợi liên tưởng đến thế giới trẻ thơ ngộ nghĩnh, đáng yêu, trong sáng, ngây thơ, vô tội .

+ Những con búp bê ấy cũng như 2 anh em Thành - Thuỷ trong sáng, vô tư, không tội lỗi gì thế mà phải chia tay nhau.

 + Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện: Mượn câu truyện chia tay của những con búp bê để nói lên 1 cách thấm thía sự đau đớn xót xa của những đứa trẻ trong cuộc chia tay vô lý, không nên có. Tên truyện gợi 1 tình huống, gợi người đọc phải suy nghĩ, theo dõi và nó góp phần thể hiện ý đồ tư tưởng người viết muốn thể hiện.

-> GV chuẩn KT chia phần và nêu ND từng phần: 3 phần:

+ Từ đầu -> hiếu thảo như vậy: tâm trạng của Thành và Thủy lúc chia đồ chơi;

+ Tiếp -> tùm lên cảnh vật: chia tay ở trường

+ Còn lại: anh em chia tay

-> Bố mẹ Thành và Thủy ly hôn

->  Cuộc chia tay giữa bố và mẹ -> cuộc chia tay không được miêu tả trực tiếp nhưng lại đóng vai trò đầu mối dẫn đến các cuộc chia tay khác. Đó là:

+ Cuộc chia tay của những đồ chơi mà 2 anh em có.

+ Cuộc chia tay giữa Thuỷ với cô giáo và các bạn

+ Cuộc chia tay giữa 2 anh em.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: Hãy tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng 2 anh em Thành - Thủy khi mẹ bảo 2 đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra?

- GV đặt câu hỏi: Em có nhận xét gì về cách dùng từ ngữ của tác giả? Qua đó cho thấy tâm trạng của 2 anh em lúc này ntn?

- GV hỏi: Vì sao Thành và Thuỷ có thái độ và tâm trạng như vậy?

- GV đặt câu hỏi:

(1)Bức tranh 1 SGK miêu tả điều gì? Hãy tóm tắt lại nội dung đoạn truyện đó?

(2) Trong cuộc chia đồ chơi, hai anh em đã chia nhau những đồ gì?

- GV yêu cầu: Hãy tìm những chi tiết thể hiện thái độ, tâm trạng của hai anh em?

- GV hỏi: Khi thấy anh chia 2 con búp bê Em Nhỏ và Vệ Sĩ, lời nói và hành động của Thuỷ có gì mâu thuẫn?

- GV mở rộng: Theo em có cách nào giải quyết mâu thuẫn ấy không?

- GV hỏi: Kết thúc truyện, Thuỷ đã lựa chọn cách giải quuyết  ntn? Chi tiết này gợi cho em suy nghĩ và tình cảm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS nhận xét. GV sửa chữa.

-> Động từ, từ láy -> tâm trạng buồn khổ, đau xót, tuyệt vọng (bất lực) trước bi kịch gia đình.

Cặp đôi chia sẻ

-> Bộ tú lơ khơ, bàn cá ngựa, ốc biển, bộ chỉ màu và 2 con búp bê.

-> Lúc đầu tru tréo, giận dữ vì không muốn 2 con búp bê chia tay nhau vì từ khi về nhà, 2 con búp bê luôn thân thiết, chưa phải chia tay ngày nào.

+ Sau đó: Thuỷ lại dịu lại và cũng không đồng ý việc anh nhường hết búp bê cho mình vì như thế thì  Lấy ai gác đêm cho anh. Thương anh Thuỷ rất bối rối sau khi đã tru tréo lên giận dữ

->Sự mâu thuẫn rất tinh tế, rất trẻ thơ của Thuỷ.

-> Gia đình Thuỷ phải được đoàn tụ, 2 anh em không phải chia tay, 2 con búp bê cũng không phải xa nhau.

-> Gia đình Thuỷ phải được đoàn tụ, 2 anh em không phải chia tay, 2 con búp bê cũng không phải xa nhau.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> GV bình: các em có tâm trạng như vậy vì chia đồ chơi là giờ chia tay giữa 2 anh em đã đến. Chúng rất yêu thương nhau, không hề muốn xa nhau nhưng không thể sống cùng nhau được vì bố mẹ li hôn, con cái phải chia lìa. Đối với chúng, nhất là đứa em gái, điều này thật khủng khiếp.

-> GV bình: chi tiết này còn gợi trong lòng người đọc tình thương cảm đối với 1 em gái giàu lòng vị tha, nhân hậu: vừa thương anh, vừa thương những con búp bê. Thà mình chịu chia lìa chứ không để những con búp bê phải chia tay. Mình có thể chịu thiệt thòi để anh luôn có con vệ sĩ gác cho ngủ yên giấc mỗi đêm. Chúng ta cũng không khỏi cảm thấy đau xót, tại sao các em lại phải xa cách trong khi các em không muốn. Sự chia tay đó là rất vô lý, không nên có.

=> GV chuyển: và càng cảm động hơn khi Thành dẫn em đến chia tay lớp học, sau đó là cuộc chia tay thực sự của hai anh em -> nội dung tiết 2.

II. Đọc – hiểu VB

1. Đọc – chú thích

2. Thể loại - bố cục

-  Văn bản nhật dụng (Thể loại: truyện ngắn)

- PTBĐ: tự sự + miêu tả, biểu cảm

- Nhân vật chính: Thành - Thuỷ

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất .

- Bố cục: 3 phần

3. Phân tích

3.1. Hoàn cảnh xảy ra các sự việc trong truyện

- Bố mẹ Thành và Thủy ly hôn

3.2. Những cuộc chia tay và tâm trạng của 2 anh em

*Cuộc chia đồ chơi

- Hình ảnh:

+ Thuỷ run lên bần bật, kinh hoàng, mắt tuyệt vọng, buồn thăm thẳm, mi sưng mọng, khóc nức nở, tức tưởi.

+ Thành: cắn chặt môi, nước mắt tuôn ướt gối.

-> Động từ, từ láy ->t âm trạng buồn khổ, đau xót, tuyệt vọng (bất lực) trước bi kịch gia đình.

2 anh em đều muốn nhường nhịn hết cho nhau

- Thuỷ không muốn 2 con búp bê xa nhau nhưng lại thương anh không có ai gác đêm cho ngủ.

→Mâu thuẫn giữa lời nói và hành động.

- Đặt Em Nhỏ cạnh Vệ Sĩ để chúng không bao giờ xa nhau.

-> Sự gắn bó bền chặt, không thể rời xa của 2 anh em.

Tiết 2

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu:

(1)Tìm những chi tiết thể hiện tâm trạng của Thuỷ khi đến trường học?

(2) Đó là tâm trạng ntn?

 (3) Vì sao sau khi nhìn ngắm khắp sân trường, Thuỷ lại bật khóc thút thít?

- GV yêu cầu HS tìm hiểu: Trước tâm trạng lưu luyến, đau khổ của Thuỷ, tình cảm của cô và các bạn dành cho Thuỷ được diễn tả như thế nào?

- GV hỏi: Chi tiết cô giáo ôm chặt lấy Thuỷ nói: “Cô biết chuyện rồi, cô thương em lắm; các bạn cùng lớp thì sững sờ… khóc thút thít” thể hiện tình cảm gì?

- GV đặt câu hỏi: Chi tiết nào trong cuộc chia tay với Thuỷ làm cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nhĩ trả lời

-HS nhận xét. GV sửa chữa.

1) Cắn chặt môi, im lặng, mắt đăm đăm nhìn

+ Nức nở, thút thít...

(2) Rất buồn, lưu luyến và đau khổ.

(3)  Có lẽ trường học, lớp học, thầy cô, bạn bè là nơi ghi khắc những kỉ niệm buồn vui của tuổi thơ; là nơi đã gắn bó, thân thiết với Thuỷ. Thuỷ sẽ mãi phải xa, không còn được đi học nữa -> cảm xúc trào dâng, không muốn rời xa trường.

-> Cô : + Sửng sốt → tái mặt → giàn dụa nước mắt.

          + Ôm chặt Thuỷ

          + Tặng bút - sổ

 Bạn : kinh ngạc - sững sờ - khóc thút thít

-> Niềm thương xót, chia sẻ, cảm thông chân thành, sâu sắc và tình thầy trò, bạn bè ấm áp.

- > Thuỷ nói không được đi học phải đi bán hoa quả

-> Nỗi đau lớn nhất của đứa trẻ là không được đi học, không có tuổi thơ. Còn nhỏ đã bị ném ra đời đầy rẫy những cạm bẫy, lừa lọc, dối trá để kiếm sống. Số phận, tương lai sẽ ra rao?

( HS có thể lựa chọn những chi tiết khác nhau, giải thích hợp lý  )

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: Em hãy giải thích tại sao khi dắt em ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , nhận xét.

-GV sửa chữa.

GV định hướng:

   Thành thấy kinh ngạc là vì trong khi mọi việc đều diễn ra rất bình thường, cảnh vật vẫn rất đẹp, cuộc đời vẫn bình yên,...ấy thế mà hai anh em Thành lại phải chịu đựng sự mất mát, đổ vỡ quá lớn. Nói cách khác, em ngạc nhiên vì tâm hồn mình đang nổi dông bão khi sắp phải chia tay với đứa em gái bé nhỏ, thân thiết, cả trời đất như sụp đổ trong tâm hồn em, thế mà bên ngoài mọi người và trời đất vẫn ở trạng thái bình thường . Đây là một diễn biến tâm lí được tác giả miêu tả rất chính xác. Nó làm tăng thêm nỗi buồn sâu thẳm, trạng thái thất vọng, bơ vơ của nhân vật trong truyện .

GV mở rộng : hậu quả sự li dị của cha mẹ quá lớn: gđ tan vỡ; con cái phải chịu những mất mát, đau đớn về vật chất và tinh thần không thể bù đắp được: thất học, sớm lăn lộn với đời để kiếm sống, mất tuổi thơ; mất những quyền cơ bản được hạnh phúc, được chơi, được chăm sóc, bảo vệ...

Và cuối cùng, điều đau đớn , dù không muốn vẫn phải đến , 2 anh em Thành - Thuỷ phải chia tay.                    

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

-  GV đặt câu hỏi: Cuộc chia tay dù đã biết trước nhưng rất đột ngột, khiến cả hai  anh em có tâm trạng ntn? Tìm chi tiết?

?Em hãy khái quát lại tâm trạng của 2 anh em qua các cuộc chia tay?

- GV hỏi: Qua các cuộc chia tay, ta không chỉ cảm  nhận được tâm trạng sợ hãi, kinh hoàng, những đau khổ, tuyệt vọng của 2 anh em Thành Thuỷ mà chúng ta còn cảm nhận được tình cảm gì giữa 2 anh em?

- GV hỏi: Qua các cuộc chia tay, ta không chỉ cảm  nhận được tâm trạng sợ hãi, kinh hoàng, những đau khổ, tuyệt vọng của 2 anh em Thành Thuỷ mà chúng ta còn cảm nhận được tình cảm gì giữa 2 anh em?

- GV liên hệ: Để miêu tả tâm trạng của 2 anh em qua các cuộc chia tay, tg đã thành công ntn trong việc khắc họa hình tượng nhân vật?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

+ Thuỷ: như  người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

 + Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn, tuyệt vọng đến tột cùng.

-> Đau đớn tuyệt vọng, xót xa và đầy cảm động.

-> Tình cảm anh em sâu nặng , gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau.

 -> các cuộc chia tay của 2 anh em đã để lại ấn tượng sâu sắc, làm nhói đau bao trái tim người đọc.

- > Khắc họa hình tượng nhân vật trẻ nhỏ, qua đó gợi suy nghĩ về sự lựa chọn, ứng xử của những người làm cha mẹ.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá 

*Thuỷ chia tay với cô giáo và các bạn

- Thuỷ: rất buồn, lưu luyến và đau khổ .

- Không muốn rời xa

->Niềm thương xót, chia sẻ, cảm thông chân thành, sâu sắc, tình thầy trò, bạn bè ấm áp.

→Xây dựng tình huống tâm lí tinh tế, cảm động.

* Cuộc chia tay của 2 anh em

- Thuỷ: như người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

- Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn tuyệt vọng ,  xót xa và đầy cảm động.

=>Tình cảm anh em sâu nặng, gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau .

* Cuộc chia tay của 2 anh em

- Thuỷ: như người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

- Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn tuyệt vọng ,  xót xa và đầy cảm động.

=>Tình cảm anh em sâu nặng, gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau .

Hoạt động 4: Tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản?

- GV hỏi: Tác giả kể chuyện bằng cách nào? (NT gì, từ ngữ ntn; lời kể ra sao...)

- GV hỏi: Tác giả kể chuyện bằng cách nào? (NT gì, từ ngữ ntn; lời kể ra sao...)

- GV đặt câu hỏi: Qua câu chuyện, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- > M.tả tâm lí nhân vật sâu sắc, tinh tế.

- Từ ngữ giàu sắc thái, biểu cảm

- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

->  Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

HS đọc ghi nhớ

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- M.tả tâm lí nhân vật sâu sắc, tinh tế.

- Từ ngữ giàu sắc thái, biểu cảm

- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

4.2. Nội dung- Ý nghĩa

Là câu chuyện những đứa con nhưng lại gợi cho người làm cha làm mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình. Mỗi người cần phải biết giữ gìn gia đình hạnh phúc

4.3. Ghi nhớ: SGK/27

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Câu 1: HS tóm tắt toàn bộ văn bản

Câu 2: Nhân vật chính trọng truyện ngăn “ Cuộc chia tay của những con búp bê” là ai ?

A- Người mẹ

B- Cô giáo

C- Hai anh em

D- Những con búp bê

Câu 3: Truyện được kể theo ngôi kể nào ?

A- Người anh

B- Người em

C-Người mẹ

D- Người kể chuyện vắng mặt

Câu 4: Tại sao lại có cuộc chia tay giữa hai anh em ?

A- Vì cha mẹ chúng đi công tác xa

B- Vì chúng không thương yêu nhau

C- Vì chúng được nghỉ học

D- Vì cha mẹ chúng chia tay nhau

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

III. Luyện tập

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của thầy và trò

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh phân tích ngữ liệu để tìm tính liên kết, phương tiện liên kết

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Cho biết đoạn văn được trích từ văn bản nào? Tác giả? Đoạn văn là lời của ai nói với ai?

?Nếu bố Enrico viết mấy câu văn đó thì Enrico co thể hiểu điều bố muốn nói chưa? Vì sao?

Em hãy chọn (1) trong những đáp án sau để trả lời:

A. Vì có câu văn viết chưa đúng ngữ pháp

B. Vì có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng.

C. Vì giữa các câu chưa có sự liên kết.

?Muốn đoạn văn hiểu được cần phải có những tính chất gì?

?Em hiểu liên kết nghĩa là gì?  

?Liên kết có vai trò ntn trong văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bố En-ri-cô nói với con

->Không hiểu nội dung điều bố muốn nói vì giữa các câu chưa có sự liên kết.

- Muốn đoạn văn hiểu được cần phải có tính chất liên kết.

- Liên: liền. Kết: nối buộc .

-> Liên kết:  nối liền nhau, gắn bó...

GV chốt:  liên kết là làm cho nội dung các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau.

GV: đọan văn là 1 chuỗi câu rời rạc, chắp nối những nội dung khác nhau thiếu sự liên kết về nội dung, do đó En sẽ không thể hiểu điều bố muốn nói.

- LK là 1 trong những tính chất quan trọng của văn bản, giúp văn bản  có nghĩa, dễ hiểu.

GV: có thể nhắc lại câu chuyện "Cây tre trăm đốt" để thấy rằng: 100 đốt tre rời rạc, không thể thành cây tre nối liền-> gắn chúng lại thành cây tre. Văn bản tương tự như vậy: cần có sự liên kết mới có thể tạo ra 1 văn bản hoàn chỉnh, trọn vẹn.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Liên kết và phương tiện tiện liên kết  trong văn bản

1. Tính liên kết  của văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu

- Đoạn văn là 1 chuỗi câu rời rạc, chắp nối. Mỗi câu văn nêu một sự việc khác nhau chưa có sự liên kết → khó hiểu.

- Liên kết là làm cho nội dung các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau.

- Liên kết là 1 trong những tính chất quan trọng của văn bản, giúp văn bản  có nghĩa, dễ hiểu.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển: LK có vai trò rất quan trong trong văn bản. Vậy để liên kết được các câu trong đoạn văn, các đoạn văn trong văn bản, cần có những phương tiện nào...

?Đọc lại đoạn văn ( VD_1a / 17)

?Hãy đối chiếu với đoạn văn trong văn bản "Mẹ tôi" và nhận xét vì sao đoạn văn vừa đọc trở nên khó hiểu?

?Hãy sửa lại đoạn văn để En có thể hiểu được ý bố?

?Như vậy để tạo sự liên kết của VB (trên) ta làm thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- ND ý nghĩa giữa các câu trong đoạn văn không thống nhất các câu không cùng hướng về 1 chủ đề.

GV: Mặc dù mỗi câu văn đều có ý nghĩa và đúng ngữ pháp, nếu đặt riêng từng câu, các câu đều đúng,  có ý nghĩa. Nhưng  khi đặt cạnh nhau  để tạo đoạn văn thì chúng không cùng hướng tới 1 chủ đề. Nội dung các câu văn rời rạc.

- Người viết phải làm thế nào cho nội dung các câu, các đoạn, thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau.

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển : ?Nhưng nếu chỉ liên kết về nội dung, ý nghĩa đã đủ chưa? ta cần phải có điều gì nữa?  

?Hãy chỉ ra sự thiếu liên kết trong đoạn văn? Sửa lại để trở thành 1 đoạn văn có nghĩa?

?Ngoài sự liên kết về nội dung, ý nghĩa, văn bản cần có sự liên kết nào khác?

?Khái quát lại: vai trò, tác dụng của liên kết? Để văn bản có tính liên kết cần phải có những yếu tố nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Thiếu liên kết vì không có những phương tiện liên kết

+ Giữa C₁ với C_2:  thiếu cụm từ  Còn bây giờ

+ Giữa C₂ với C₃: từ con chép nhầm thành đứa trẻ, khiến người đọc hiểu nhầm tác giả đang nói đến 1 đối tượng khác chứ không phải con 

- Văn bản cần có sự liên kết bằng những phương tiện ngôn ngữ thích hợp (từ, câu)

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV: những từ ngữ thiếu ấy chính là phương tiện liên kết văn bản.

HS đọc ghi nhớ  DGK/cháy 18

2. Phương tiện liên kết trong văn bản

2.1. Phân tích ngữ liệu

*VD 1a/SGK-tr17

- ND ý nghĩa giữa các câu trong đoạn văn không thống nhất các câu không cùng hướng về 1 chủ đề.

→Văn bản  cần có sự liên kết về nội dung,  ý nghĩa.

- Thiếu sự liên kết vì: thiếu từ ngữ làm phương tiện liên kết.

->Văn bản cần có sự liên kết bằng những phương tiện ngôn ngữ thích hợp (từ, câu).

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Bài 1

- Sắp xếp các câu theo thứ tự : (1)-(4)-(2)-(5)-(3)

Bài 2

 - Các câu văn không có sự liên kết vì: nội dung, ý nghĩa không thống nhất và gắn bó chặt chẽ: mỗi câu là 1 sự việc khác nhau.

Bài 3

- Các từ lần lượt sẽ điền: Bà - Bà - cháu - Bà - bà - cháu - thế là.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của gáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu bố cục của VB.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu bố cục của VB

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về bố cục của VB

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

(1) Theo em việc sắp xếp nội dung lá đơn theo trình tự như vậy có hợp lí không? Vì sao?

(2) Hãy sắp xếp lại nội dung lá đơn ấy cho phù hợp.

(3) Qua đó em rút ra được điều gì khi trình bày 1 văn bản? (được sắp xếp tùy tiện không? Phải trình bày theo trình tự ntn?)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- > Nội dung đơn phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí

->  việc sắp xếp các phần nội dung trong văn bản theo 1 trình tự hợp lí gọi là bố cục

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Vậy bố cục là gì?

- GV hỏi: Vì sao khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm tới bố cục?

- GV liên hệ: Trong khi nói hoặc viết, chúng ta có cần nói, viết theo bố cục không ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Bố cục: bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo 1 trình tự, hệ thống rành mạch, hợp lý.

- > Nếu không quan tâm tới bố cục các phần, các đoạn trong văn bản không có sự liên kết, sẽ bị lộn xộn, gây khó hiểu cho người đọc....

- > Cần nói hoặc viết theo một bố cục rành mạch, rõ ràng .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV yêu cầu: Tìm những VD thực tế để chứng minh vai trò - tác dụng của bố cục trong văn bản

- GV chốt lại và yêu cầu: Tìm những từ quan trọng trong ghi nhớ 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- HS đọc ghi nhớ chấm 1/30

I. Bố cục những yêu cầu về bố cục trong văn bản

1. Bố cục của văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu (SGK/28)

- Nội dung  trong 1 lá đơn cần được sắp xếp  theo 1 trình tự hợp lý

- Bố cục: bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo 1 trình tự, hệ thống rành mạch, hợp lý.

- Văn bản phải có bố cục rõ ràng

1.2. Ghi nhớ 1 (SGK/30)

 Hoạt động 2: HD HS tìm hiểu về những yêu cầu về bố cục trong văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu về những yêu cầu về bố cục trong văn bản.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS chia nhóm và trả lời câu hỏi

+ Nhóm 1, 2, 3: văn bản 1

+ Nhóm 4, 5, 6: văn bản 2

- GV đặt câu hỏi: Dựa vào khái niệm về bố cục nêu ở trên cho biết 2 câu chuyện trên có bố cục không? Vì sao? Cách kể trên không hợp lí ở chỗ nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Chưa có bố cục -> không hợp lí trong diễn đạt.

- > Hai câu chuyện: mỗi truyện tách 2 đoạn văn .

  + Truyện 1: nội dung và trình tự sắp xếp: ý, đoạn lộn xộn, không thống nhất, không theo 1 trình tự (câu cuối đoạn 2)

  + Truyện 2 :  Đoạn 1: hợp lí.

                        Đoạn 2: sắp xếp không hợp lí, nội dung không thống nhất -> gây khó hiểu, khó nắm bắt.

- GV bổ sung và chuẩn KT: không những thế, giữa các câu trong đoạn, các đoạn trong văn bản không có sự liên kết cả về nội dung lẫn hình thức -> không làm nổi bật ý nghĩa truyện, mất yếu tố bất ngờ, hài hước, văn bản trở nên khó hiểu, khó tiếp nhận.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

1) Dựa vào văn bản gốc đã học của 2 văn bản trên, hãy sắp xếp lại bố cục của 2 văn bản đó?

(2) Sau khi sắp xếp lại em có nhận xét gì về văn bản?

(3)Như vậy, để xây dựng một văn bản rành mạch, rõ ràng cần có những điều kiện gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT

-> (1) HS tự sắp xếp lại theo HD của GV

(2) Hợp lí, dễ hiểu, vừa thống nhất về nội dung vừa rõ ràng mạch lạc giữa các đoạn .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- GV chuẩn KT và cho HS ghi chép

- HS đọc ghi nhớ chấm 2/30 và Tìm những từ quan trọng

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

2.1. Phân tích ngữ liệu (SGK-29)

- Hai câu chuyện chưa có bố cục.

+ Sắp xếp ý, câu: không rõ ràng, thiếu liên kết .

+ Trình bày lộn xộn, gây khó hiểu .

- Điều kiện khi sắp xếp bố cục:

+ Nội dung các phần, các đoạn vừa thống nhất, vừa rõ ràng.

+ Trình tự sắp xếp hợp lí.

2.2. Ghi nhớ 2 (SGK/30)

Hoạt động 3: Tìm hiểu về các phần của bố cục.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu về các phần của bố cục

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

1) Nêu bố cục chung của 1 văn bản.

(2) Nêu nhiệm vụ của ba phần MB, TB, KB trong văn bản tự sự, miêu tả.

- GV đặt câu hỏi: Có cần biết rõ nhiệm vụ của mỗi phần không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> (2)

- GV nhận xét và chuẩn kiến thức:

+ Cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của từng phần,  xác định nói gì, viết gì 1 cách cụ thể .

+ Bởi yêu cầu về bố cục rành mạch không cho phép các phần lặp lại, mỗi phần có nhiệm vụ riêng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV yêu cầu: Đọc câu hỏi (c)/29 và cho biết ý kiến của em?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV nhận xét, chuẩn KT: Không đúng: vì yêu cầu về sự rành mạch không cho phép các phần MB, TB, KB trong văn bản được lặp lại nhau. Lặp lại là lỗi cần phải tránh khi làm bài .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đưa ra yêu cầu: Đọc câu hỏi d/ 0. Nêu ý kiến của em ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ý kiến đó cũng không đúng vì

+ MB mở bài không chỉ đơn thuần là sự thông báo đề tài của văn bản mà còn phải cố gắng làm cho người đọc (nghe) có thể đi vào đề tài đó 1 cách tự nhiên, dễ dàng, hứng thú và ít nhiều hình dung được các bước đi của bài.

+ Kết bài: không chỉ có nhiệm vụ nhắc lại vấn đề mà còn có những cảm xúc, suy nghĩ đánh giá, tổng kết lại, mở rộng, gây ấn tượng->Tạo hiệu quả giao tiếp .

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đưa ra yêu cầu: Đọc câu hỏi d/ 0. Nêu ý kiến của em ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ý kiến đó cũng không đúng vì

+ MB mở bài không chỉ đơn thuần là sự thông báo đề tài của văn bản mà còn phải cố gắng làm cho người đọc (nghe) có thể đi vào đề tài đó 1 cách tự nhiên, dễ dàng, hứng thú và ít nhiều hình dung được các bước đi của bài.

+ Kết bài: không chỉ có nhiệm vụ nhắc lại vấn đề mà còn có những cảm xúc, suy nghĩ đánh giá, tổng kết lại, mở rộng, gây ấn tượng->Tạo hiệu quả giao tiếp .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi kết luận vấn đề: Vậy văn bản thường được xây dựng theo bố cục mấy phần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ba phần...

- GV bổ sung và chuẩn KT: bố cục 3 phần giúp văn bản rõ ràng , hợp lí nhưng không phải nhất thiết văn bản nào cũng có bố cục 3 phần. Có những văn bản  MB, KB viết lẫn trong phần thân bài do yêu cầu nào đó của người viết .

Nhưng chưa hẳn cứa phải chia văn bản làm 3 phần thì mới có bố cục mạch lạc

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

=> GV kết luận: cần phải có cách viết các phần, các đoạn cho hợp lí. Vậy tính mạch lạc cần những yêu cầu nào, tiết sau ta sẽ tìm hiểu .

- GV cho HS đọc ghi nhớ chấm 3, SGK/30 và tìm những từ cần lưu ý trong ghi nhớ?

3. Các phần của bố cục

3.1. Phân tích ngữ liệu

- Bố cục văn bản: 3 phần

+ Mở bài

+ Thân bài

+ Kết bài        

C.HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

- GV yêu cầu HS làm BT 1

(1) Ghi lại bố cục văn bản " Cuộc chia tay ..."

(Đã làm ở trên)

(2) Em hãy kể lại truyện theo 1 bố cục khác.

(3) Tìm hiểu bố cục của bản báo cáo kinh nghiệm học tập.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc và nêu yêu cầu bài tập; HS kể lại chuyện với một bố cục hợp lí

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- HS chia 3 nhóm thảo luận trong 3 phút, cử đại diện trả lời.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét và chấm điểm

II. Luyện tập

Bài 1

*Bố cục chưa hợp lý vì:

- MB: chưa đủ (chỉ là lời chào, chưa giới thiệu điều cần nói trong báo cáo).

- TB:

+ Mục (1) (2) (3) mới kể việc học ntn, chưa nêu kinh nghiệm học tập.

+ Mục (4) lại không nói về học tập-> thiếu sự thống nhất

- KB: còn sơ lược (chưa khái quát lại kinh nghiệm)

*Cần bổ sung:

- MB: Lí do báo cáo, mục đích báo cáo.

- TB:

+ Nêu các kinh nghiệm học tập cụ thể:

(ở lớp, ở nhà, trong uộc sống, trong tài liệu)

+ Bỏ mục (4)

- KB:  

+ Trình bày nguyện vọng được nghe ý kiến trao đổi, góp ý cho bản báo cáo.

+ Lời chúc

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV tổ chức trò chơi “Vượt chướng ngại vật”, yêu cầu HS trả lời các câu hỏi trắc nghiệm sau ra bảng phụ. Nhóm nào có câu trả lời đúng nhiều nhất sẽ gianh chiến thắng

Câu 1: Bố cục của văn bản là gì?

A. Tạo lập văn bản hoàn chỉnh

B. Sự sắp xếp các ý để tạo lập văn bản

C. Sự tổ chức các đoạn văn thể hiện chủ đề chung của văn bản

Câu 2: Phần Mở bài có vai trò như thế nào trong một văn bản?

A. Giới thiệu các nội dung của văn bản

B. Nêu diễn biến của sự việc, nhân vật

C. Giới thiệu sự vật, sự việc, nhân vật.

D. Nêu kết quả của sự việc, câu chuyện

Câu 3: Mục đích của việc sắp xếp bố cục của văn bản là?

A. Thể hiện chủ đề của văn bản

B. Thể hiện điểm khác biệt của tác giả

C. Thể hiện việc văn bản có sự sắp xếp đúng quy ước

D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 4: Để giải thích câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, một bạn đã đưa ra các ý sau:

a. Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ

b. Giải thích tại sao người xưa lại nói Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

c. Nêu bài học vận dụng câu tục ngữ ấy trong cuộc sống

Bố cục như vậy đã hợp lí chưa?

A. Hợp lí

B. Còn thiếu ý

C. Các ý lộn xộn

Câu 7: Phần Mở bài và Kết bài thường có cấu tạo như thế nào?

A. Không cần tách thành những đoạn riêng biệt

B. Hai đoạn văn

C. Một đoạn văn

D. Nhiều đoạn văn

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong VB.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong VB.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ những yêu cầu về mạch lạc trong VB

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Vậy khái niệm mạch lạc trong văn bản có phải dùng theo nghĩa trên không? Nó được hiểu ntn?

- GV  yêu cầu: Dựa vào những hiểu biết trên, hãy xác định mạch lạc trong văn bản có tính chất gì trong các tính chất kể dưới đây? (SGK mục 1a/31)

- GV hỏi: Như vậy, giữa mạch lạc trong văn bản với mạch máu trong cơ thể có điểm gì tương đồng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT: Mạch lạc trong văn bản được hiểu: có cái gì giống như mạch máu làm cho các phần của văn bản thống nhất với nhau.

- > Cả 3 phương án đều đúng.

- Thành dòng, thành mạch; Đi khắp các phần trong cơ thể (các phần, các đoạn văn)  thông suốt, liên tục ->làm các bộ phận trong cơ thể (các đoạn văn) có sự gắn kết thống nhất.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV tiếp tục đặt câu hỏi: Có người nói mạch lạc là sự tiếp nối của các câu, các ý theo 1 trình tự hợp lí. Em có tán thành không? Vì sao?

- GV hỏi: Mạch lạc có cần thiết trong văn bản không?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT:  Đúng. Vì: do tính chất của mạch lạc trong văn bản -> đảm bảo cho văn bản tính thống nhất, rõ ràng -> hiệu quả giao tiếp tốt.

->  Mạch lạc rất cần thiết cho văn bản .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản

1. Mạch lạc trong văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu

*Tính chất của mạch lạc trong văn bản:

- Trôi chảy thành dòng, thành mạch.

- Tuần tự đi khắp các phần các  đoạn trong văn bản.

- Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn.

->Mạch lạc là sự tiếp nối các câu  các ý theo 1 trình tự hợp lí.

- Mạch lạc rất cần thiết cho văn bản .

1.2. Ghi nhớ 1 (SGK /32)

Hoạt động 2: HD HS tìm hiểu những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV dẫn dắt: điều kiện nào để đảm bảo văn bản có tính mạch lạc ?

- GV yêu cầu HS: xem lại bài chuẩn bị của mình về văn bản "Cuộc chia tay..."

- GV nêu câu hỏi: Văn bản "Cuộc chia tay ..."có rất nhiều những sự việc khác nhau, nhắc lại những sự việc đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- HS nhắc lại theo SGK mục 2a(31)

* Bước 2: Thảo luận nhóm 2 phút

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi: Toàn bộ sự việc trong văn bản xoay quanh sự việc chính nào? "Sự chia tay" và "những con búp bê" đóng vai trò gì trong truyện? Hai anh em Thành Thuỷ có vai trò gì?

- GV hỏi thêm: Như vậy, các sự việc, nhân vật trong văn bản đều có điểm gì chung về nội dung?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- GV bổ sung, chuẩn KT: Sự việc chính: cuộc chia tay của Thành - Thuỷ, tình cảm gắn bó của 2 anh em .

 +Sự chia tay và những con búp bê đóng vai trò thể hiện chủ đề văn bản, làm cho chủ đề xuyên suốt văn bản.

 +Thành - Thuỷ: nhân vật chính tham gia vào các sự việc thực hiện chủ đề văn bản.

-> Cùng hướng tới 1 đề tài, chủ đề văn bản

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV nhấn mạnh: đây là điều kiện thứ nhất để cho văn bản mạch lạc.

- GV dẫn dắt: Trong văn bản đó ta bắt gặp 1 loạt những từ ngữ: chia tay, chia đồ chơi... hay một loạt các từ ngữ biểu thị ý không muốn phân chia:  chẳng muốn chia bôi, anh cho em tất...

- GV đặt câu hỏi: Theo em, đó có phải là chủ đề (vấn đề chủ yếu) liên kết các sự việc nêu trên thành 1 thể thống nhất không? Đó có thể xem là mạch lạc của văn bản không?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Trong văn bản “Cuộc chia tay…” có đoạn kể về hiện tại, có đoạn về việc quá khứ, đoạn kể sự việc ở nhà ở trường, có đoạn kể chuyện hôm qua, có đoạn kể chuyện sáng nay. Hãy cho biết các đoạn ấy được nối với nhau theo mối liên hệ nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu

trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời

- GV chuẩn KT: Có thể vì các từ ngữ, chi tiết trên đã tạo mạch văn thống nhất, trôi chảy suốt các phần, đoạn trong văn bản. Mạch văn đó là "sự chia tay". Đó cũng được coi là mạch lạc của văn bản.

+ Các đoạn được nối với nhau theo tất cả các mối liên hệ

+ Thời gian: quá khứ - hiện tại; hôm qua - hôm nay

+ Không gian: ở nhà - ở trường

+ Tâm lí: Thành nhớ lại...

+ Ý nghĩa:

 Anh em thương yêu nhau > < phải chia tay

Búp bê không chia tay > < anh em chia tay

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Theo em, những mối liên hệ giữa các đoạn ấy có tự nhiên và hợp lí không?

- GV yêu cầu: Từ phân tích các ví dụ trên; hãy rút ra những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời, HS khác bổ sung

- GV chuẩn KT: Tự nhiên, hợp lí vì làm cho các bộ phận trong văn bản liên hệ chặt chẽ với nhau -> đảm bảo tính mạch lạc.

- GV liên hệ: các từ ngữ lặp lại, cùng với các phần các đoạn được nối với nhau theo những mối liên hệ tự nhiên, hợp lí  làm  cho chủ đề văn bản liền mạch, tạo sự mạch lạc trong văn bản -> đó là điều kiện thứ 2 để văn bản có tính mạch lạc.

- GV chuẩn KT:

+ Các phần, các đoạn đều nói về 1 đề tài, 1 chủ đề

+ Các phần, các đoạn các câu phải tiếp nối theo trình tự rõ ràng, hợp lí.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- GV cho HS đọc ghi nhớ 2/32

2. Điều kiện để văn bản có tính mạch lạc

2.1. Phân tích ngữ liệu

Ví dụ: Tìm hiểu văn bản "Cuộc chia... búp bê"

- Các sự việc xoay quanh sự việc chính: cuộc chia tay của Thành Thuỷ, tình cảm của 2 anh em.

- Sự chia tay của những con búp bê -> thể hiện chủ đề văn bản.

- Thành Thuỷ là nhân vật chính  tham gia các sự việc .

->Các sự việc, nhân vật đều nói về 1 đề tài và hướng tới 1 chủ đề.

- Các từ ngữ lặp lại -> làm cho chủ đề liền mạch, văn bản mạch lạc.

- Các đoạn trong văn bản được nối với nhau theo mối liên hệ: thời gian, không gian, tâm lí, ý nghĩa.

*Văn bản có tính mạch lạc cần:

- Các phần, các đoạn đều nói về 1 đề tài, 1 chủ đề

- Các phần, các đoạn các câu phải tiếp nối theo trình tự rõ ràng, hợp lí.

2.2 Ghi nhớ 2 (SGK/32)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Bài 1: GV chia lớp thành 6 nhóm và đưa ra yêu cầu cho từng nhóm

Tìm hiểu tính mạch lạc trong văn bản "Mẹ tôi" (E. Đơ A - mi -xi) và Lão nông và các con.

 + Nhóm 1,2,3: Lão nông và các con

 + Nhóm 4,5,6: Mẹ tôi

- HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày, nhận xét.

Gợi ý:

- Chủ để chung của mỗi văn bản?

- Trình tự tiếp nối các phần, đoạn, câu có giúp cho sự thể hiện chủ đề được liên tục, thông suốt và hấp dẫn không?

Bài 2: Hãy viết một đoạn văn có tính mạch lạc

- Yêu cầu: chỉ ra chủ đề.

- Các câu văn có sự liên kết.

- Các phép liên kết.

- Phân tích tích mạc lạc.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

II. Luyện tập

Bài 1

a. Văn bản Mẹ tôi

- Chủ đề: ca ngợi tấm lòng yêu thương và sự hi sinh của người mẹ.

- Các đoạn, các phần trong văn bản đều hướng tới chủ đề đó->tính thống nhất

- Các phần, ý: có sự tiếp nối theo 1 trình tự chặt chẽ->tạo sự liền mạch trong văn bản.

Con có lỗi->bố đau lòng  vì đó là sự xúc phạm tình cảm thiêng liêng mẹ dành cho con ->khuyên con sửa lỗi.

- Các phần đều xoay quanh chủ đề chính, gắn kết chặt chẽ

=>Văn bản có tính mạch lạc

b. Văn bản Lão nông và các con

- Chủ đề: Lao động là vàng.

- Chủ đề này xuyên suốt bài thơ, các phần lion mạch với nhau:

+ 2 câu mở bài nêu lên chủ đề.

+ Đoạn giữa là “kho vàng chôn dưới đất” và “kho vàng do sức lao động của con người làm nên: lúa tốt”.

+ Đọan kết (4 câu cuối) lại nhấn mạnh thêm chủ đề 1 lần nữa để khắc sâu.

->Văn bản có tính mạch lạc

Bài 2:

Viết đoạn văn có tính mạch lạc

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Mạch lạc trong văn bản không có những tính chất nào trong các tính chất dưới đây :

A. Tượng trưng cho phần quan trọng nhất của văn bản, được thể hiện bằng các ý lớn trong phần Thân bài.

B. Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn.

C. Tuần tự đi qua các phần, các đoạn trong văn bản.

D. Trôi chảy thành dòng, thành mạch.

Câu 2:Một văn bản có bố cục không rành mạch sẽ ...?

        A. Văn bản thiếu ý, các ý chồng chéo nhau

        B. Người đọc không nắm bắt được nội dung văn bản

        C. Cả A,B,C

        D. Khiến người viết không thể hiện được nội dung tư tưởng của mình

Câu 3:Ý kiến nào dưới đây là đúng?

        A. Chỉ cần trình bày cặn kẽ phần Thân bài; Mở bài và Kết bài không cần thiết.

        B. Văn bản cốt yếu nhất là phần Mở bài, Thân bài; không cần có Kết bài.

        C. Mỗi văn bản cần được trình bày theo bố cục gồm 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

        D. Mở bài là tóm tắt Thân bài, Kết bài là nhắc lại Mở bài, do đó văn bản chỉ cần có Thân bài là đủ.

Câu 4 .Dòng nào sau đây không phù hợp khi so sánh với yếu tố mạch lạc trong một văn bản?

Chọn câu trả lời đúng:

        A. Mạch giao thông trên đường phố

        B. Dòng nhựa sống trong một cái cây

        C. Mạch máu trong một cơ thể sống

        D. Trang giấy trong một quyển vở

Câu 5:Phần Mở bài có vai trò như thế nào trong một văn bản?

        A. Giới thiệu các nội dung của văn bản.

        B. Giới thiệu sự vật, sự việc, nhân vật.

        C. Nêu kết quả của sự việc, câu chuyện.

        D. Nêu diễn biến các sự việc, nhân vật.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của thầy và trò

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: HS tìm hiểu khái niệm ca dao, dân ca 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu khái niệm ca dao, dân ca

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Qua chú thích */35, em hiểu thế nào là ca dao, dân ca?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- Nội dung ca dao, dân ca chủ yếu phản ánh tâm tư, tình cảm trong tâm hồn của con người (tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu nam nữ, tình bạn, tình vợ chồng, than thân trách phận...). Tình cảm gia đình là 1 trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người Việt Nam.

- Thường sử dụng nhiều biện pháp tu từ, phép lặp hình ảnh, từ ngữ; lời ca dao thường ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ (2- 4 dòng)

- Là mẫu mực về tính hồn nhiên, cô đúc, sức gợi cảm và khả năng lưu truyền.

GV nêu rõ: trong chùm bài ca dao, dân ca: những câu hát về tình cảm gia đình, chỉ tìm hiểu bài ca dao 1 và 4, còn bài 2 và 3 đọc thêm ở nhà.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Giới thiệu chung

*Khái niệm về ca dao, dân ca

- Dân ca: những sáng tác kết hợp lời và nhạc (những câu hát trong diễn xướng)

- Ca dao: lời thơ của dân ca.

- Nội dung: diễn tả đời sống nội tâm của con người.

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  đọc - hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Theo em cần đọc với giọng như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

- Giọng dịu nhẹ, chậm êm, tha thiết, tình cảm

- Chú ý nhịp 4/4 hoặc 2/2/2/2

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Hai bài ca dao này đề cập đến những nội dung nào?

?Em có nhận xét gì về hình thức, thể thơ của hai bài ca dao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

- 2 nội dung:

+ T/c của con đối với cha mẹ (B1)

+ T/c anh em (B4)

- 2 bài ngắn.

- Thể thơ: lục bát.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

2. Thể thơ

- Cùng chủ đề về tình cảm gia đình.

- Bài thơ ngắn

- Thể thơ: lục bát.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1: HS đọc bài ca dao 1 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về việc gì?

?Công lao trời biển của cha mẹ được diễn tả qua những hình ảnh, chi tiết nào?

?Em hiểu gì về hình ảnh “núi ngất trời" và "nước ở ngoài biển Đông”? 

?Như vậy, để diễn tả công lao trời biển của cha mẹ tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật gì?

?Em có nhận xét gì về cách dùng hình ảnh so sánh ở đây?

? So sánh như vậy nhằm khẳng định điều gì về công lao của cha mẹ?

?Em hiểu “cù lao 9 chữ” như thế nào?

?Cảm nhận của em về ngôn ngữ, giọng điệu ở câu cuối bài ca dao?

?Ẩn chứa trong đó là lời nhắn nhủ nào tới những người làm con?

?Hãy tìm 1 số câu ca dao khác cùng chủ đề?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Lời mẹ nói với con qua điệu hát ru.

- Nói với con về: công lao của cha mẹ và bổn phận của con trước công lao ấy.

*- Công cha - núi ngất trời

- Nghĩa mẹ - nước ngoài biển Đông.

*- Núi ngất trời là núi cao chọc trời, cao ngất đến 9 tầng mây xanh.

- Nước ở ngoài biển Đông thì bao la, mênh mông không kể xiết.

*- Phép so sánh, đối xứng đặc sắc

*- Hình ảnh so sánh cụ thể, phù hợp: lấy cái to lớn mênh mông, vô tận để so sánh với công lao cha mẹ. Chỉ có những hình ảnh to lớn vĩ đại ấy mới diễn tả hết công lao tình cảm  to lớn của cha  mẹ đối với con

*- Là những công lao to lớn khó nhọc của cha mẹ đối với con cái như sinh đẻ, nuôi nấng, dậy bảo…

*- Giọng điệu tôn kính, nhắn nhủ, tâm tình.        

* Phải biết ơn, hiếu thảo và đền đáp công cha nghĩa mẹ.

- Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra…

-  Ơn cha nặng lắm ai ơi,

Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang

GV: công cha, nghĩa mẹ vô cùng to lớn, mãi mãi không cùng. Làm con phải thấm thía sâu sắc công ơn trời biển ấy và sống sao cho tròn đạo hiếu. Lời khuyên ẩn chứa trong bài ca dao ấy  nhẹ nhàng, giản dị nhưng cũng thật thấm thía, sâu sắc.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình giảng: bài ca dùng lối ví quen thuộc của ca dao để biểu hiện công cha, nghĩa mẹ, lấy cái to lớn mênh mông, vĩnh hằng của tự nhiên làm hình ảnh so sánh. Những hình ảnh ấy lại được miêu tả bổ sung bằng những định ngữ chỉ mức độ (núi ngất trời, núi cao, biển rộng…).

Chỉ những hình ảnh to lớn, cao rộng không cùng, vĩnh hằng ấy mới diễn tả với công ơn, sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ. Núi ngất trời, biển rộng… không thể nào đo đếm được cũng như công cha, nghĩa mẹ đối với con cái.

Cuối bài ca dao là một lời nhắn nhủ: “Núi cao...cù lao chín chữ ghi lòng con ơi !”.

NV2:HS đọc bài 4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Theo em, lời trong bài ca dao là lời của ai nói với ai? Về điều gì?

?Tình cảm anh em trong một gia đình được diễn tả qua những chi tiết, hình ảnh nào?

?Em hiểu như thế nào về những từ ngữ: người xa, bác mẹ, cùng thân?

?Từ đó em đánh giá như thế nào về tình cảm anh em?

?Tình cảm anh em còn được thể hiện ở chi tiết nào?

?Hình ảnh so sánh “như thể tay chân” diễn tả điều gì?

?Tình anh em gắn bó còn có ý nghĩa như thế nào trong lời ca “Anh em.... vầy”? 

? Bài ca còn nhắc nhở ta điều gì qua câu cuối?

?Hãy tìm những câu ca dao khác cùng chủ đề?

?Liên hệ thực tế ruột thịt trong gia đình hiện nay? Em sẽ làm gì cho mối quan hệ đó càng thêm tốt đẹp?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

1,- Có thể hiểu:  + Lời người trên nói với con cháu.

                        + Lời của anh em nói với nhau.

- Là tiếng hát về tình cảm gắn bó của anh em trong gia đình.

2, - Nào phải người xa.

- Cùng chung bác mẹ

- Một nhà cùng thân

3, - Người xa: người xa lạ; bác mẹ: bố mẹ; cùng thân: ruột thịt

4, - Anh em không phải người xa lạ. Anh em là hai nhưng lại là một: cùng một cha mẹ sinh ra, cùng chung sống, sướng khổ có nhau trong một nhà.

5, - Như thể tay chân

->đưa những bộ phận (tay, chân) của con người mà so sánh, nói về tình nghĩa anh em.

6, - Tình cảm gắn bó thiêng liêng, không thể tách rời của tình anh em.

7, - Anh em gắn bó đem lại niềm vui, hạnh phúc cho cha mẹ.

8, - Nhắn nhủ anh em phải biết đoàn kết, thương yêu, nhường nhịn, giúp đỡ nhau.

GV: bài ca đề cao tình anh em, đề cao truyền thống đạo lý của dân tộc Việt Nam. Tình cảm ấy sẽ đem lại niềm vui, hạnh phúc cho cha mẹ, gia đình. Từ tình cảm ấy chúng ta mới có thể hướng tới những tình cảm rộng lớn, cao đẹp hơn như tình yêu quê hương, đất nước, đồng chí, đồng bào, lòng nhân ái, vị tha.

9, Anh em như chân với tay

Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.

GV định hướng

- Nhiều gia đình vẫn giữ được mối quan hệ tốt đẹp; có những gia đình có nhiều thế hệ sinh sống vẫn đảm bảo được hạnh phúc.

- Một vài gia đình có con cái mắc tệ nạn xã hội, mối quan hệ máu mủ bị phá bỏ, sự xuống cấp về  đạo đức của những đứa con -> trái đạo lí -> phải phê phán.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao 1

- Lời mẹ ru con, nói với con về công lao cha mẹ và bổn phận của người làm con.

+ Công cha - núi ngất trời

+ Nghĩa mẹ - nước ngoài biển Đông.

-> Hình ảnh so sánh cụ thể

=>khẳng định công lao to lớn của cha mẹ đối với con cái.

- "Cù lao 9 chữ ghi lòng con ơi !"

-> Giọng điệu tôn kính, nhắn nhủ, tâm tình.        

=> Lời khuyên thấm thía, sâu sắc về bổn phận trách nhiệm của con cái.

3.2. Bài ca dao 4

- Tiếng hát về tình cảm gắn bó của anh em trong gia đình.

+ Nào phải người xa.

+ Cùng chung bác mẹ

+ Một nhà cùng thân

->từ ngữ chỉ sự gắn kết thống nhất.

=>Anh em là hai nhưng lại là một: cùng một cha mẹ sinh ra, cùng chung sống, sướng khổ có nhau trong một nhà.

- Như thể tay chân

->Hình ảnh so sánh diễn tả tình cảm gắn bó thiêng liêng, không thể tách rời của tình anh em.

- Anh em… hai thân vui vầy.

-> Nhắn nhủ anh em phải biết đoàn kết, thương yêu, nhường nhịn, giúp đỡ nhau.

Hoạt động 4: Hướng dẫn tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Khái quát những nét đặc sắc nghệ thuật trong văn bản (thể thơ, âm điệu, từ ngữ hình ảnh, biện pháp tu từ

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- Thể thơ lục bát

- Âm điệu tha thiết

- Phép so sánh, đối xứng.

- HS khái quát, GV chốt

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Em cảm nhận được vẻ đẹp cao quý nào trong đời sống tinh thần của dân tộc ta qua hai bài ca dao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 - HS khái quát, GV chốt.

- Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh em và tình cảm của ông bà, cha mẹ đối với con cháu luôn là những tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất trong đời sống mỗi con người.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

*HS đọc ghi nhớ

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Thể thơ lục bát

- Âm điệu tha thiết

- Phép so sánh, đối xứng.

4.2. Nội dung - Ý nghĩa

   Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh em và tình cảm của ông bà, cha mẹ đối với con cháu luôn là những tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất trong đời sống mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ (SGK/36)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Bài 1: GV chia lớp thành 6 nhóm và đưa ra yêu cầu cho từng nhóm

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Bài tập trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn chữ cái trước câu trả lời em cho là đúng.

Bài 1:Đọc câu ca dao sau đây:

       Chiều chiều ra đứng ngõ sau

  Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.

Tâm trạng của người con gái trong câu ca dao trên là tâm trạng gì?

A Thương người mẹ đã mất.                 B Nhớ về thời con gái đã qua.

C Nỗi buồn nhớ quê ,nhớ mẹ.               DĐau khổ cho thân phận mình.

Bài 2 :Đọc câu ca dao sau đây:

      Anh em như chân với tay

    Rách lành đùm bọc,dở hay đỡ đần.

Nghệ thuật gì được sử dụng trong câu ca dao trên?

A So sánh            B Nhân hoá

C Điệp ngữ          D Ẩn dụ

Bài 3: Đọc những câu ca dao sau đây:

Cậu cai nón dấu lông gà

Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai

Ba năm được một chuyến sai

Áo ngắn đi mượn quần dài đi thuê.

 Những câu ca dao trên  nằm trong bài ca dao nào?

A Những câu hát  về tình cảm gia đình.

B Những câu hát  về tình yêu quê hương ,đất nước con người.

C Những câu hát  than thân.              

D Những câu hát  châm biếm.

Bài 4: Đọc những câu ca dao sau đây:

Nước non lận đận một mình

Thân cò lên thác xuồng ghềnh bấy nay

Ai làm cho bể kia đầy

Cho ao kia cạn cho gầy cò con.

 Hình ảnh con cò trong bài ca dao trên thể hiện điều gì về thân phận của người nông dân?

A Nhỏ bé ,bị hắt hủi ,sống cơ cực,lầm than.

B Gặp nhiều oan trái không bày giải được.

C Cuộc sống trắc trở,khó nhọc,đắng cay.

D Bị dồn nén đến bước đường cùng.

Câu 5 :Trong bài ca dao “Những câu hát về tình cảm gia đình” có câu:

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”

Hãy cho biết nghĩa của “Cù lao chín chữ ” là gì?

A Nói về công lao cha mẹ nuôi con vất vả nhiều bề.

B Nói về công lao cha mẹ to lớn như trời cao biển rộng .

C Nói đến tình cảm cha mẹ vô cùng yêu thương con .

D Nói đến lời nhắc nhở con cái phải hiếu thảo ,vâng lời cha mẹ .

Ngày soạn :

Ngày dạy :

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

 - Nắm được giá trị tư tưởng, nghệ thuật của những câu ca dao về tình yêu đất nước, con người;

- Hiểu nội dung, ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của những bài ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người.

 2. Năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực. 

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả, tác phẩm.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

* GV giới thiệu nhanh trên cơ sở tiết 1 đã học: Dân ca VN rất phong phú về làn điệu, đa dạng về hình thức, độc đáo về nội dung. Hát xướng và hát đối đáp cũng là một loại dân ca có nhiều bài rất hay, rất hóm hỉnh. Tình yêu quê hương đất nước, tình thương người là những tình cảm rất đậm đà của nhân dân ta được diễn tả qua nhiều bài hát đối đáp và là một trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người VN.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

Mảng ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người là một trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người Việt Nam.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài 1 và 4. 

( Theo PPCT và giảm tải, Gv hướng dẫn hs tìm hiểu bài 1 và  4, không dạy bài 2,3).

* GV hướng dẫn HS đọc: giọng hỏi đáp hồ hởi, tình cảm phấn khởi, tự hào (bài 1),  bài 4 chú ý 2 câu 1,2 nhịp 4/4/4.

Đọc, nhận xét, tự cho điểm.

? Em biết gì về những địa danh: Sông Lục Đầu, sông Thương, núi Đức Thánh Tản, đền Sòng?

? Những từ em vừa giải thích thuộc từ loại nào? Cách viết?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

Giải thích theo chú thích SGK

Từ loại danh từ riêng → Viết hoa.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Hãy chỉ rõ và phân nhóm các bài ca dao?

? Vì sao 4 câu hát dân ca khác nhau nhưng lại hợp thành 1 văn bản?

? Nhận xét cách diễn tả tình cảm trong 2 bài ca dao?

? Các bài ca có chung hình thức diễn đạt nào?

? Theo em, những câu hát này thuộc kiều văn bản tự sự, MT hay BC?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1,- Bài 1: tình yêu quê hương, đất nước.

- Bài 4: kết hợp tình yêu con người.

2,

Cùng 1 chủ đề

- Chủ đề: tình yêu quê hương đất nước, con người.

3,Bằng nhiều hình thức khác nhau.

4,Đây là những câu hát thuộc kiểu văn biểu cảm bộc lộ cảm nghĩ của con người.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II.  Đọc hiểu văn bản

 1. Đọc - hiểu chú thích

2. Kết cấu – bố cục

- Hình thức diễn đạt: thơ lục bát là chủ yếu, đối đáp, gọi mời.

- PTBĐ: biểu cảm.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích bài ca dao 1 và 4.

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao 1 và 4.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? So với những bài ca dao khác, bài  ca dao 1 có bố cục như thế nào?

? Đọc những câu ca dao  nào có hình thức đối đáp tương tự mà em bắt gặp?

? Những địa danh nào được nhắc tới trong lời đối đáp của chàng trai, cô gái?

? Các địa danh đó có những đặc điểm chung và riêng nào?

? Bức tranh sau chỉ địa danh nào? Địa danh đó gắn với câu chuyện nào em đã được học ở lớp 6? (Tích hợp Địa lý, Ngữ văn, Lịch sử)

? Em có nhận xét gì về các địa danh được nhắc đến? 

? Theo em, vì sao chàng trai, cô gái lại dùng những địa danh với những đặc điểm của từng địa danh như vậy để hỏi, đáp? Điều đó có ý nghĩa gì?

? Qua đó em thấy chàng trai, cô gái là những người như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

1,- Bài ca dao khác là lời cuả 1 người, có 1 phần.

 - Bài ca dao có 2 phần: phần đầu là câu hỏi của chàng trai, phần sau là lời đáp của cô gái.

2,Trình bày sản phẩm chuẩn bị.

* Cung cấp một số bài:

Anh hỏi em có bấy nhiêu lời

Xin em giảng rõ từng nơi, từng phần?

Anh hỏi em trong bấy nhiêu lời

Em xin giảng rõ từng nơi, từng phần.

Hoặc:

        Cau già quá lứa bán buôn

Em già quá lứa có buồn không em?

          Cau già quá lứa bửa phơi

Em già quá lứa có nơi đợi chờ.

3,- Đặc điểm riêng: gần với mỗi địa phương.

- Chung: đều là những nơi nổi tiếng về lịch sử văn hóa của miềm Bắc nước ta.

Núi đức Thánh Tản, thờ thần Sơn Tinh….

5, Đều xoay quanh 1 chủ đề, đề tài nào đó về sự vật hoặc cảnh giàu đẹp của quê hương: dòng sông, ngọn núi…

6, Lịch lãm, tế nhị; có hiểu biết, yêu mến tự hào về quê hương, đất nước.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* GV bình: Đoạn ca dao trích lời hỏi đáp của chàng trai, cô gái. Lời hỏi gồm 6 câu, mỗi câu hỏi về một địa danh, tên dòng sông, ngọn núi, tòa thành trên đất nước ta (từ thủ đô Hà Nội sang hải Dương, Bắc Giang xuống Thanh Hóa rồi ngược lên Lạng Sơn. Mỗi vùng một nét riêng hợp thành một bức tranh non nước Việt Nam thơ mộng, giàu truyền thống văn hóa. Không trực tiếp nói ra nhưng cả hai đều thể hiện tình yêu, niềm tự hào về quê hương, tổ quốc mình.

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV yêu cầu HS đọc bài ca dao.

? Giải nghĩa từ ni - tê, chẽn lúa đòng đòng?

* Cho HS quan sát tranh để hiểu rõ hình ảnh Chẽn lúa đòng đòng:

? Nhận xét  số tiếng trong mỗi câu? Nhịp thơ có gì đặc biệt? Ý nghĩa của sự đặc biệt đó?

? Hai câu thơ đầu và 2 câu thơ cuối, đối tượng miêu tả có gì khác nhau?

? Nhận xét nghệ thuật trong 2 câu đầu?

( Từ ngữ,  biện pháp  tu từ )

? Cảm nhận về không gian ở đây?

? Phân tích hình ảnh  cô gái ở 2 dòng cuối?

Gợi ý: hình ảnh  cô gái được miêu tả  bằng  biện pháp nghệ thuật gì? Cách dùng từ ngữ ở đây ntn?

? Nhận xét cách dùng từ " Thân em"?

? Chỉ ra cái hay của phép so sánh đó? ( Có phù hợp không ? Vì sao?)

? Câu thơ " Phất phơ ... ban mai" giúp em hiểu thêm gì về vẻ đẹp người con gái ?

? Hai câu đầu  miêu tả cánh đồng, 2 câu cuối  miêu tả hình ảnh người con gái. Có phải bài ca  dao thiếu tính mạch lạc không? Vì sao?

? Bài ca  dao  là lời của ai? Người ấy muốn bày tỏ tình cảm  gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

* Yêu cầu HS giải thích theo SGK: ni - tê là những từ địa phương dùng ở miền Trung → sẽ tìm hiểu bài từ địa phương.

* Cho HS quan sát tranh để hiểu rõ hình ảnh Chẽn lúa đòng đòng:

-Câu 1,2 : 12 tiếng / dòng →nhịp 4/4/4

 C3: 7 tiếng/dòng → nhịp 2/3/2→ Lục bát biến thể.

-2 câu đầu tả cảnh; 2 câu cuối tả người

-Gợi không gian rộng lớn, dài rộng của cánh đồng lúa xanh tốt. Dù đứng bên ni hay bên tê  cánh  đồng vẫn thấy mênh mông, bát ngát. Không gian ấy biểu hiện sự phấn chấn, yêu đời của người nông dân..

-- Phép so sánh; từ ngữ : Chẽn lúa, đòng đòng, phất phơ, hồng... → Gợi tả.

*Bình : Thân em cách dùng thường gặp trong ca dao dân ca:

- Thân em như củ ấu gai ...

- Thân em như hạt mưa sa...

- Thân em như tấm lụa đào...

- Những từ ấy mang đậm tâm trạng buồn, than trách.

- Cách so sánh: Thân em .... đòng đòng: So sánh đặc sắc, phù hợp, có nét tương đồng: gợi tả sự trẻ trung, phơi phới, tràn đầy sức sống căng tràn.

-Sự  mềm mại, uyển chuyển, vươn lên, hoà cùng ánh nắng ban mai của buổi sớm: mát mẻ, dễ chịu.

- Có thể hiểu là lời chàng trai, bày tỏ tình cảm  với cô gái , ngợi ca...

- Có thể hiểu là lời cô gái...   ( SGV - câu hỏi 7 - b/c /48).

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* GV bình :

- Hai câu đầu tả cảnh, 2 câu cuối tả người nhưng người và cảnh hài hoà → tạo nên một bức tranh. Người làm cho cảnh trở nên sống động, có hồn → Bức tranh càng quyến rũ lòng người:

- Hai câu cuối lấy sự vật  ở 2 câu đầu  chẽn lúa đòng đòng – ví với người  → Liên  kết, mạch lạc.

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao số 1

- Hình thức đối đáp → phổ biến trong ca dao , dân ca.

  + Phần đầu: Lời hỏi

  + Phần sau: Lời đáp

- Địa danh: Thành Hà Nội, sông Lục Đầu, sông Thương, Núi Tản, đền Sòng, tỉnh Lạng.

-> gắn với mỗi địa phương, là nơi nổi tiếng về đặc điểm tự nhiên, lịch sử văn hóa ở Bắc Bộ.

=> Nhằm thử tài hiểu biết, trí thông minh, chia sẻ, bày tỏ tình cảm và bộc lộ lòng yêu qúy, niềm tự hào, tình yêu đối với quê hương đất nước.

3.2. Bài ca dao số 4

* Hai câu đầu: tả cảnh.

- Từ gợi tả.

- Phép đối, điệp ngữ, đảo ngữ

→Không gian rộng lớn, mênh mông, trù phú, đầy sức sống của cánh đồng lúa.

*Hai câu cuối: tả cô gái

- Từ ngữ, hình ảnh so sánh đặc sắc, gợi tả.

-> Gợi vẻ đẹp trẻ trung, phơi phới, căng tràn sức sống của cô thôn nữ.

Hoạt đông 4: Tổng kết nội dung, nghệ thuật văn bản? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung, nghệ thuật văn bản? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

+GV yêu cầu học sinh đọc và trả lời câu hỏi

? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

? Nội dung các bài ca dao? Ca dao, dân ca về tình yêu quê hương đất nước, con người gợi lên trong em những tình cảm và mong ước gì?

? Ca dao dân ca có ý nghĩa gì đối với đời sống con người?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

-Thể thơ lục bát, lục bát biến thể

- Từ ngữ, hình ảnh đặc sắc, giọng điệu tha thiết, tự hào, giàu tính gợi tả.

- Cấu tứ đa dạng, độc đáo.

- Biện pháp tu từ: so sánh điệp từ, liệt kê,...

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung

- Cảnh sắc, vẻ đẹp của quê hương, đất nước, con người.

- Tình yêu, lòng tự hào của nhân dân ta.

* Ý nghĩa văn bản

Ca dao bồi dáp thêm tình cảm cao đẹp của con người đối với quê hương đất nước.

4.3. Ghi nhớ (SGK - 40)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Nhận xét về thể thơ trong 2 bài ca?

? Tình cảm chung thể hiện trong 2 bài ca là gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

HS thảo luận, cử đại diện trình bày, HS khác nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đưa ra đáp án:

- Thể thơ lục bát biến thế (bài 1 số tiếng không phải là 6 ở dòng lục, không phải là 8 ở dòng bát. Bài 3 kết thúc là dòng lục chữ không phải là dòng bát.

- Thể thơ tự do, 2 dòng đầu bài 4.

- GV lưu ý HS: việc phân chia chủ đề chỉ là tương đối, có tính chất quy ước: tình yêu quê hương, đất nước, con người thường gắn với những tình cảm khác. Ngược lại, những bài ca dao diễn tả tình cảm khác vẫn có thể gợi nghĩ đến tình yêu quê hương, đất nước. Điều này được thể hiện rõ ở bài 4.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Qua hai bài ca dao,em hiểu thêm gì về tình cảm đối với quê hương, đất nước, con người?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau bài học, học sinh có khả năng:

1. Kiến thức

- Nhận diện được hai loại từ láy: từ láy bộ phận và từ láy toàn bộ.

- Nắm được khái niệm từ láy.

- Hiểu được giá trị tượng thanh, gợi hình, gợi cảm của từ láy; biết cách sử dụng từ láy.

 2. Năng lực

- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực chuyên biệt: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng từ láy bộ phận, từ láy hoàn toàn.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên:

  + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học, Cuốn Từ vựng ngữ nghĩa Tiếng việt.

2. Chuẩn bị của học sinh:

  + Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

  + Soạn bài.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm chắc kiến thức về các loại từ láy

d) Tổ chức thực hiện

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Các từ láy "đăm đăm, mếu máo, liêu xiêu" có đặc điểm âm thanh gì giống và khác nhau?

? Dựa vào phân tích trên hãy phân loại từ láy và nêu đặc điểm của từng loại ?

? Lấy VD về mỗi loại từ láy?

? Vì sao các từ "bần bật", "thăm thẳm" lại không nói được là bật bật, thẳm thẳm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Giống: giữa các tiếng có hiện tượng láy lại các âm thanh.

- Khác:

+ Đăm đăm: các tiếng lặp lại hoàn toàn.

+ Mếu máo, liêu xiêu: lặp lại phụ âm đầu và phần vần.

* Kết luận: Đăm đăm: từ láy toàn bộ.

Mếu máo, liêu xiêu: từ láy bộ phận.

- Rất khó nói, nghe không xuôi tai.

* Giảng : Thực chất 2 từ láy trên là từ láy toàn bộ (bật bật, thẳm thẳm), nhưng để cho dễ nói, dễ nghe, tạo ra sự hài hòa về âm thanh nên những từ láy toàn bộ trên đã bị biến đổi phụ âm cuối hoặc thanh điệu.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

? Hãy tìm 1 số từ láy  toàn bộ có sự  biến  đổi thanh điệu và phụ âm  cuối?

*Đưa ra các từ sau: (BT5)

Mặt mũi, máu mủ, râu ria, rừng rú, no nê, chùa chiền, tươi tốt, ...

 → Các từ trên có phải là từ láy không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Đo đỏ, nho nhỏ, đèm đẹp, xôm xốp, ha hả,...

- Đọc ghi nhớ / SGK / 42 ( 2 em).

* Giải thích: đó không phải là từ láy ( dù phụ âm đầu được lặp lại) vì các tiếng có vai trò ngang nhau, đều có nghĩa →đó là từ ghép đẳng lập → Nhắc nhở HS: phân biệt từ láy với từ ghép đẳng lập.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Các loại từ láy

1. Phân tích ngữ liệu

- Đăm đăm: các tiếng lặp lại hoàn toàn

-> láy toàn bộ.

- Mếu máo: lặp lại phụ âm đầu.

- Liêu xiêu: lặp lại phần vần.

-> láy bộ phận.

* Có 2 loại từ láy: từ láy toàn bộ và từ láy bộ phận.

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về nghĩa của từ láy 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm chắc kiến thức về các loại từ láy

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Tìm hiểu nghĩa từ láy

(1) ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu.

(2) Lí nhí, ti hí, li ti.

(3) Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

? Các từ ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu đều mô phỏng điều gì?

? Các từ láy trong nhóm thứ 2, thứ 3 có đặc điểm  gì chung về âm thanh, về nghĩa?

? Trong nhóm này tiếng nào là tiếng gốc có nghĩa?

Tiếng gốc, có nghĩa, đứng sau: nhấp nhô , bồng bềnh, phập  phồng

? Nhóm từ này có đặc điểm gì chung về âm thanh và về nghĩa?

? Từ phân tích các nhóm từ láy trên, hãy cho biết nghĩa của từ láy tạo thành nhờ yếu tố nào?

? Hai từ láy đó thuộc loại từ láy nào?

? Xác định tiếng gốc có nghĩa của 2 từ láy đó.

? Giải thích nghĩa của tiếng gốc và nghĩa từ láy đó.

? Trong trường hợp từ láy có tiếng có nghĩa làm gốc ( tiếng gốc) thì nghĩa của từ láy so với tiếng gốc sẽ có những sắc thái nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Âm thanh của tiếng cười, tiếng khóc, tiếng đồng hồ kêu... →Từ tượng thanh

* Nhóm 2: Lí nhí, ti hí, li ti:

- Về âm thanh: láy lại nguyên âm "i"  Nguyên âm có độ mở bé nhất, âm lượng nhỏ nhất.

- Về nghĩa: Biểu thị những sự vật có tính chất nhỏ bé, nhỏ nhẹ về âm thanh hoặc hình dáng.

* Nhóm 3:  Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

- Âm thanh: láy lại phụ âm đầu

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động lên xuống,  liên tiếp.

→các tiếng đứng trước láy lại phụ âm  đầu của tiếng gốc→ Từ láy bộ phận.

- mang vần ấp thep công thức:

"x + ấp + xy"

Âm thanh: láy lại phụ âm đầu, mang vần ấp

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động xuống, lên liên tiếp, khi phồng khi xẹp khi nổi khi chìm...

* So sánh nghĩa của tiếng gốc và nghĩa của từ láy :

* Đưa VD: 2 từ láy, mềm mại, đo đỏ.

- Xác định loại từ láy .

- Xác định tiếng gốc .

- Giải thích nghĩa :

*Mềm mại → chỉ 1  vật dễ biến dạng, biến đổi dưới một tác động nào đó,  gợi cảm giác dễ chịu khi sờ đến. Mềm mại có sắc thái biểu cảm hơn so với mềm.

* Đo đỏ  → màu như son ( như máu) mang sắc thái nhạt hơn, ở mức độ ít hơn đỏ.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

Đọc ghi nhớ SGK - 42

II. Nghĩa của từ láy

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/42

- Ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu

 → mô phỏng âm thanh

→Từ tượng thanh .

- Lí nhí, li ti, ti hí

Âm thanh: Láy lại nguyên âm "i" độ mở bé nhất, âm lượng nhỏ.

- Nghĩa: Những sự vật, sự việc nhỏ bé, nhỏ nhẹ...

- Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

- Âm thanh: láy lại phụ âm đầu

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động xuống, lên liên tiếp, khi phồng khi xẹp khi nổi khi chìm...

→ Nghĩa của từ láy tạo thành nhờ đặc điểm âm thanh và sự hoà âm phối thanh giữa các tiếng.

- Mềm mại: Sắc thái biểu cảm hơn so với tiếng gốc mềm.

- Đo đỏ: Sắc thái nghĩa giảm nhẹ (nhạt hơn ) so với tiếng gốc  đỏ.

→Nghĩa của từ láy có sắc thái riêng so với tiếng gốc.

2. Ghi nhớ (SGK-42)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

* Yêu cầu HS đọc đoạn văn, tìm các từ láy và xếp vào bảng phân loại.

* Gọi 1 HS lên bảng làm, lớp nhận xét, sửa.

? Bài tập 1 rèn cho em kĩ năng gì?

- Nhận diện từ láy.

GV hướng dẫn HS làm bài tập 2,3, 5, 6 ở nhà, bài tập 4 làm tại lớp.

? Đặt câu với mỗi từ: nhỏ nhắn, nhỏ nhặt, nhỏ nhẻ, nhỏ nhoi, nhỏ nhoi?

* Yêu cầu HS làm bài tập theo nhóm bàn.

HS thảo luận, đại diện trình bày, mỗi nhóm đặt câu với một từ, nhóm khác nhận xét, cho điểm.

Phiếu học tập (5’)

Yêu cầu HS hoàn thành trong phiếu học tập, thu 10 phiếu chấm và trả sau.

Hoàn thành theo yêu cầu, nộp sản phẩm đúng thời gian.

III. Luyện tập

Bài tập 1

Từ láy toàn bộ: Bần bật, thăm thẳm, chiền chiện, chiêm chiếp.

Từ láy bộ phận: Nức nở, tức tưởi, rón rén, lặng lẽ, rực rỡ, nhảy nhót, nặng nề.

Bài tập 4

VD:

- Cô ấy có dáng người nhỏ nhắn, trông thật dễ thương.

- Cậu đừng nghĩ những chuyện nhỏ nhặt ấy nữa.

Bài tập

 Viết một đoạn văn ngắn (5-7 câu) kể lại kỉ niệm ngày đầu tiên vào lớp 7, có sử dụng từ láy và từ ghép, gạch chân dưới các từ đó.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

        - Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV gọi HS lên bảng vẽ sơ đồ từ và cấu tạo của từ.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau bài học, học sinh có khả năng:

1. Kiến thức

   - Nắm được các bước của quá trình tạo lập một văn bản trong giao tiếp và viết bài tập làm văn.

  - Củng cố những kiến thức và kỹ năng đã học về liên kết, bố cục và mạch lạc trong văn bản → Biết cách làm bài văn tự sự, miêu tả.

2. Năng lực

- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ; năng lực viết sáng tạo; năng lực giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Năng lực chuyên biệt: suy nghĩ, phê phán, phân tích và đưa ra ý kiến cá nhân về quá trình tạo lập văn bản; ra quyết định: lựa chọn cách lập luận khi tạo lập văn bản.

1. Chuẩn bị của giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

2. Chuẩn bị của học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu các bước tạo lập văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu các bước tạo lập văn bản.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS nhắc lại: Thế nào là văn bản? Có mấy loại văn bản?     

- GV Đưa ra tình huống: Em được nhà trường khen thưởng về thành tích học tập. Tan học, em muốn về thật nhanh để báo tin vui ấy cho mẹ.

GV đưa câu hỏi: Để mẹ em hiểu được việc phấn đấu đạt thành tích trong học tập, em sẽ dùng kiểu văn bản nào? Nói hay viết?.

* Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT: Nói .

*Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ Nói viết

 + Chuỗi lời nói, miệng hay bài viết có chủ đề thống nhất, có liên kết mạch lạc, vận dụng PTBĐ phù hợp để thực hiện mục đích giao tiếp.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV tiếp tục đặt câu hỏi: Khi có nguyện vọng nào đó cần được giải quyết em sẽ làm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT: Viết một văn bản - Đơn từ.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV hỏi: Theo em nhu cầu tạo lập văn bản xuất phát từ đâu?

- GV liên hệ: Với học sinh bài viết văn xuất phát từ nhu cầu nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT:

Từ hoàn cảnh (khách quan).

+Từ nhu cầu cá nhân (chủ quan).

- HS liên hệ bản thân trả lời, GV chuẩn KT: Nhu cầu chủ quan: mong muốn bộc lộ khả năng vận dụng kiến thức.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Các bước tạo lập văn bản

1. Phân tích ngữ liệu

- Khi có nhu cầu giao tiếp

-> tạo lập văn bản (nói - viết)

Hoạt động 2: Các bước để tạo lập văn bản:

a) Mục tiêu: Học sinh biết các bước để tạo lập văn bản

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ kiến thức các bước để tạo lập văn bản

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

 GV yêu cầu: Để tạo lập 1 văn bản ( VD như viết thư) ta cần xác định những vấn đề gì?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Nếu bỏ qua một trong bốn vấn đề đó có được không? Vì sao phải xác định rõ 4 vấn đề đó?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Nếu bỏ qua một trong bốn vấn đề đó có được không? Vì sao phải xác định rõ 4 vấn đề đó?

* Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời

* Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT

+ Viết cho ai? (Đối tượng viết)

+ Viết để làm gì? (Mục đích viết)

+ Viết về cái gì? (Nội dung viết)

+ Viết như thế nào? (Cách thức viết)

GV chuẩn KT: không

+ Xác định đối tượng viết -> Cách viết, cách xưng hô phù hợp, cách dùng từ ngữ hợp lí.

+ Xác định mục đích viết -> Chọn nội dung và PTBĐ.

+ Xác định nội dung viết -> Để tránh lạc đề, xa đề, lan man.

+ Xác định cách viết -> Giúp người viết đi đúng  hướng, viết rõ ràng, mạch lạc, người đọc dễ tiếp nhận văn bản -> hiệu quả giao tiếp cao.

=> Bỏ qua 1 trong 4 vấn đề đều không được, không tạo ra văn bản.

 Kết luận: Việc xác định 4 vấn đề đó là bước định hướng tạo lập văn bản.

* Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Sau khi đã xác định được 4 vấn đề đó, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản?

 HS Chọn 1 trong 2 đáp án sau:

    A. Viết ngay văn bản.

    B. Tìm ý và sắp xếp các ý. -> B

- GV đặt câu hỏi: Tại sao phải tìm ý, sắp xếp các ý trước khi tạo lập văn bản?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Bước định hướng văn bản và tìm ý, sắp xếp các ý giống với những yêu cầu nào trước khi làm bài tập làm văn?

- GV hỏi: Chỉ có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì đã tạo thành một văn bản chưa? Vì sao?

- Gv hỏi: Vậy sau bước tìm ý, lập dàn ý, ta phải làm gì? Tạo lập văn bản bằng cách nào?

? Đây có phải bước quan trọng nhất ko? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

HS Chọn 1 trong 2 đáp án sau:

    A. Viết ngay văn bản.

    B. Tìm ý và sắp xếp các ý. -> B

+ Tạo bố cục rõ ràng, rành mạch, hợp lí, thể hiện đúng định hướng văn bản.

+ Tạo cho nội dung văn bản có sự thống nhất; tránh thiếu hoặc trùng lặp ý.

+ Định hướng văn bản  = tìm hiểu đề.

 + Tìm ý, sắp xếp ý = tìm ý, lập dàn ý

GV chuẩn KT: Mới có ý - dàn ý → chưa có một văn bản vì: trong thực tế người ta không thể giao tiếp bằng những ý cơ bản mà các ý ấy phải được diễn đạt thành câu, thành lời mạch lạc, rõ ràng → người nghe mới hiểu.

GV chuẩn KT:

+ Bước quan trọng nhất vì: Diễn đạt thành lời, chính là việc chiếm nhiều thời gian nhất trong quá trình tạo lập văn bản.

+ Số lượng câu chữ nhiều nhất so với toàn văn bản.

+ Yêu cầu giao tiếp chủ yếu thực hiện trong phần này.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Việc viết thành văn ( tạo lập văn bản) cần đạt những yêu cầu gì trong các yêu cầu dưới đây:

- Đúng chính tả.  

- Sát với bố cục.

- Kc hấp dẫn.  

- Đúng ngữ pháp.    

- Có tính liên kết.    

- Lời văn trong sáng.

- Dùng từ chính xác.  

- Có tính mạch lạc.            

- Lựa chọn.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-> Chốt:

- 8 ý cho các văn bản nói chung.

- 9 ý cho các văn bản tự sự.

- Trong sản xuất bao giờ cũng có bước kiểm tra sản phẩm, một nhà văn sau khi viết xong tác phẩm, bao giờ cũng kiểm tra lại bản thảo.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV mở rộng: Có thể coi văn bản là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào? Mục đích  kiểm tra để làm gì?

- GV hỏi thêm: Từ những VD vừa phân tích, hãy nêu các bước để tạo lập một văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

GV mở rộng: Có thể coi văn bản là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào? Mục đích  kiểm tra để làm gì?

 - HS suy nghĩ trả lời

- GV chuẩn KT: Cần kiểm tra văn bản dựa vào những tiêu chuẩn: Các yêu cầu ở B1,2,3 đã nêu → xem đã đạt những y/c đó chưa? Có cần sửa chữa gì không? Văn bản đã hiệu quả cao trong giao tiếp chưa ?.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ / tr46.

Bước 1

* Định hướng VB

  - Viết cho ai?

  - Viết để làm gì?

  - Viết về cái gì?

  - Viết như thế nào?

Bước 2:

 Tìm ý và lập dàn ý.

- Tìm ý: đặt câu hỏi và trả lời.

- Dàn ý: đại cương, chi tiết. (3 phần).

-> Tạo ra bố cục rõ ràng, mạch lạc, hợp lí.

* Bước 3: viết bài hoàn chỉnh theo các bước

Bước 4:

* Kiểm tra văn bản

- Dựa vào các yêu cầu đã nêu.

- Sửa chữa (nếu có lỗi ...)

-> 4 bước tạo văn bản:

+ Định hướng.

+ Tìm ý và sắp xếp ý.

+ Viết bài.

+ Kiểm tra.

2. Ghi nhớ: SGK/46

Hoạt động 3: Em đã thực hiện 4 bước đó khi tạo lập văn bản chưa? Em rút ra được kinh nghiệm gì cho mình sau khi học xong bài này?

a) Mục tiêu: Học sinh thành thạo các bước khi tạo lập văn bản

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ kiến thức các bước khi tạo lập văn bản

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Em đã thực hiện 4 bước đó khi tạo lập văn bản chưa? Em rút ra được kinh nghiệm gì cho mình sau khi học xong bài này?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ nêu câu trả lời, GC chuẩn KT

Nêu những lỗi trong quá trình tạo lập văn bản:

+ Định hướng qua loa, đại khái, không đầy đủ.

+ Bỏ bước tìm ý, lập dàn ý mà viết văn bản ngay.

+ Diễn đạt, dùng từ, chính tả, ngữ pháp ... sai nhiều.

+ Ít kiểm tra lại văn bản để sửa.

 → Tạo thói quen xấu, bài viết yếu, diễn đạt lủng củng, không đáp ứng được yêu cầu của bài → điểm thấp

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

* BT1: Yêu cầu HS đọc – xác định các yêu cầu trong bài tập số 1.

- Yêu cầu  HS lấy 1 bài TLV gần nhất (Kiểm tra HK₂). Dựa vào bài TLV đó - HS trả lời các câu hỏi.

-  Cho HS về nhà làm BT 1.

* BT2:  Xác định yêu cầu của BT2: Cách làm đã phù hợp chưa? Điều chỉnh?

- Bài tập 2 rèn cho em kĩ năng gì?

Định hướng khi viết văn bản

*BT3:

-  Dàn bài có bắt buộc viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp không? Những câu đó có nhất thiết phảp liên kết chặt chẽ với nhau không?

- Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau, vậy phải làm thế nào để có thể phân biệt được mục lớn và mục nhỏ, biết được các mục ấy đã đầy đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch hợp lí chưa?

- HS thảo luận nhóm, đại diện trình bày, lớp nhận xét, bổ sung.

- GV: đưa dàn bài trên bảng phụ.

                       DÀN BÀI

I. Mở bài:

  -

  -

II. Thân bài:

1. Ý lớn 1...

a, Ý nhỏ 1...

            -

            -

b. Ý nhỏ 2...

           -

           -

2. Ý lớn 2

a. Ý nhỏ 1:...

           -

           -

b. Ý nhỏ 2...

III. Kết bài:

- Bài tập 3 rèn cho em kĩ năng gì?

* BT4:

 Tìm ý và sắp xếp ý.

 Xác định được để viết bức thư phải thực hiện 4 bước :

- Xác định từ ngữ quan trọng trong đề bài:

- Thực hiện các bước theo yêu cầu của GV Gọi HS thực hiện 2 bước đầu

Xác định lại bố cục của một bức thư (gợi ý).

I/ Đầu thư: nơi viết, ngày tháng năm

Lời xưng hô.

II/ Phần chính bức thư.

- Lí do: muốn xin lỗi bố.

- Kể lại việc lầm lỗi: cô giáo đến thăm, lỡ thốt ra lời thiếu lễ độ với mẹ, làm mẹ buồn.

- Niềm ân hận sau khi đọc thư bố, ân hận, lòng day dứt, giờ đã hiểu công lao mẹ, hiểu sự hi sinh của mẹ….con thật vô cùng đáng trách, thương mẹ vô cùng….

- Lời xin lỗi bố và lời hứa hẹn: mong bố tha thứ lỗi lầm, hứa sẽ ngoan ngoãn….

III/ Cuối thư.

- Chúc sức khỏe bố.

- Kí tên.

III. Luyện tập

Bài tập 1 (T46 về nhà làm)

Bài tập 2 (tr 46)

- Bạn đã định hướng văn bản sai:

+ Viết cho ai? (Chưa xác định được đối tượng nghe báo cáo là các bạn HS chứ không phải là thầy cô → xưng hô chưa phù hợp )

+ Chưa xác định được viết cái gì? (nội dung viết)

(Nội dung cần viết: Báo cáo kinh nghiệm học tập, lại viết học thế nào và thành tích học tập).

- Điều chỉnh:

+ Cách xưng hô phù hợp với đối tượng là HS (tôi - các bạn).

+ Nội dung báo cáo: Kinh nghiệm học tập: Từ thực tế học tập -> rút ra những kinh nghiệm.

Bài tập 3 (47)

a. Dàn bài không bắt buộc phải viết thành những câu trọn vẹn đúng ngữ pháp và các câu không nhất thiết phải liên kết chặt chẽ.

Vì : - Dàn bài chỉ là ý cơ bản, là cái "sườn" để tạo lập văn bản.

- Nếu viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp, liên kết →mất thời gian  tập trung cho bước tạo lập văn bản.

b. Để phân biệt được các mục lớn, nhỏ trong dàn bài

- Sau mỗi phần mỗi mục, mỗi ý lớn, ý nhỏ, phải xuống dòng.

- Mỗi phần, mỗi mục phải được kí hiệu rõ ràng, theo thứ tự lớn , nhỏ.

VD: Phần lớn nhất: Kí hiệu số la mã

- Các ý nhỏ hơn lần lượt kí hiệu là chữ số thường, chữ cái thường, hoa thị, gạch ngang đầu dòng...

- Các phần các mục ngang nhau phải viết thẳng hàng; dùng kí hiệu tương đương; ý nhỏ hơn viết lùi vào so với ý lớn hơn.

Bài tập 4 (47):

1.  Định hướng VB:

- Đối tượng viết thư: Bố.

- Mục đích viết thư: Để bố hiểu, tha thứ.

- ND viết: Nỗi ân hận đã trót nói lời thiếu  lễ độ với mẹ.

- Cách viết: + Thư ( kể + biểu cảm)

                   + Hồi tưởng - Hiện tại.

2. Tìm ý, lập dàn ý:

- HS xác định lại bố cục của một bức thư.

- Chọn, ngôi kể: Xưng hô, con.

→ Yêu cầu HS lập dàn ý - chú ý trình bày theo sơ đồ.

a. Mở bài:

- Nêu lý do viết thư

b. Thân bài:

- Nỗi ân hận của En- ri- cô sau khi đọc thư bố

- Hồi tưởng lại thái độ của mình đối với mẹ

- Tự đánh giá, bộc lộ thái độ, tình cảm về mình, về công lao của mẹ, về lời dạy bảo của bố.

- Lời xin lỗi - Lời hứa - Cầu xin tha thứ

c. Kết bài : Cuối thư : Lời chúc - bài học thấm thía

3. Tạo lập văn bản

- Viết phần MB , ý 1(2) trong phần TB, phần KB

4. Kiểm tra văn bản

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Trong các yếu tố sau, yếu tố nào không có trong quá trình tạo lập văn bản?

1. Thời gian ( văn bản được nói và viết vào lúc nào ?)
2. Đối tượng ( nói , viết cho ai ?)
3. Nội dung ( nói , viết về cái gì ?)
4. Mục đích ( nói , viết để làm gì )

Bài 2: Dòng nào ghi đúng các bước tạo lập văn bản ?

1. Định hướng và xây dựng bố cục
2. Xây dựng bố cục và diễn đạt thành câu, đoạn hoàn chỉnh
3. Xây dựng bố cục, định hướng kiểm tra, diễn đạt thành câu, đoạn
4. Định hướng, xây dựng bố cục , diễn đạt thành câu , đoạn hoàn chỉnh, kiểm tra văn bản vừa tạo lập.

Bài 3: Hãy kể những việc em cần làm trước khi viết bài tập làm văn theo đề bài: em hình dung mình là E-ri –cô viết bức thư cho bố nói lên tình cảm của mình sau khi đọc bức thư của bố.

Ngày soạn :

Ngày dạy :

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Hiểu hiện thực về đời sống của người dân lao động qua các bài hát than thân.

- Một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong việc xây dung hình ảnh và sử dụng ngôn từ của các bài ca dao than thân.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu đặc điểm chung của ca dao than thân 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu đặc điểm chung của ca dao than thân

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ kiến thức đặc điểm chung của ca dao than thân .

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

* GV giới thiệu đặc điểm của mảng ca dao than thân: Ca dao dân ca là những tấm gương phản ánh đời sống, tâm hồn nhân dân. Nó không chỉ là tiếng hát yêu thương tình nghĩa trong các mối quan hệ gia đình...mà còn là tiếng hát than thở về những cuộc đời cảnh ngộ khổ cực, đắng cay. Những ý nghĩa đó được thể hiện sâu sắc sinh động qua hệ thống hình ảnh ngôn ngữ.                          

- Hiện thực về đời sống của người lao động dưới chế độ cũ: nghèo khó, vất vả, bị áp bức…. Những câu hát than thân thể hiện nỗi niềm tâm sự của tầng lớp bình dân.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

* Ca dao than thân:

- Hiện thực về đời sống của người lao động dưới chế độ cũ: Nghèo khó, vất vả, bị áp bức…

- Những câu hát than thân thể hiện nỗi niềm tâm sự của tầ

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài 2 và 3.

 ( Theo PPCT và giảm tải, Gv hướng dẫn hs tìm hiểu bài 2 và  3, không dạy các bài còn lại).

* Hướng dẫn HS đọc: Rõ ràng, chậm, buồn. Lưu ý các mô típ: Thân cò,  thương thay,  thân em đọc nhấn giọng hơn.

? Trong bài có  từ  nào không hiểu? Hãy dựa vào chú thích để giải thích?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV chuẩn kiến thức

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

 Nêu nội dung cụ thể của  bài 2, 3?

? Các bài ca có chung hình thức diễn đạt nào?

? Theo em, những câu hát này thuộc kiều văn bản tự sự, miêu tả hay biểu cảm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bài 2: Thân phận con tằm, kiến, hạc, cuốc.

Bài 3: Thân phận trái bần.

-Đây là những câu hát thuộc kiểu văn biểu cảm bộc lộ cảm nghĩ của con người.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II.  Đọc hiểu văn bản  

1. Đọc - hiểu chú thích

2. Kết cấu – bố cục

- Hình thức diễn đạt: thơ lục bát.

- PTBĐ: biểu cảm.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích bài ca dao 2 và 3.

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao 2 và 3.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV: Yêu cầu HS đọc diễn cảm bài ca dao 1 -> HS khác nhận xét.

? Lời than thân trong bài ca dao này là lời của ai?

? Từ nào xuất hiện nhiều lần trong bài ca dao?

? Em hiểu cụm từ  thương thay  trong bài ca dao như thế nào? .

? Điệp từ thương thay được lặp lại 4 lần. Sự lặp lại ấy có ý nghĩa gì?

? Em có nhận xét gì về các hình ảnh sự vật được đưa ra ở bài 2 ? Mỗi con vật tượng trưng cho điều gì ?

* Cho HS quan sát một số hình ảnh về các con vật liên quan đến bài ca dao để rút ra nhận xét về nghĩa tượng trưng.

Hình ảnh 1:

Hình ảnh 2:

Hình ảnh 3:

Hình ảnh 4:

 (?)Hình ảnh: tằm, kiến, hạc, cuốc với những cảnh ngộ cụ thể gợi cho em liên tưởng đến ai ?

? Bài ca dao 2 phản ánh  điều gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.,Gv chuẩn kiến thức

Lời của người lao động.

Thương thay

Tiếng than thân biểu hiện sự thương cảm, xót xa cho số phận những con người khốn khổ.

* Phân tích để HS phát hiện ra phép đối và từ láy (tích hợp tiết 11: Từ láy).

Mỗi con vật tượng trưng cho nỗi bất hạnh và những số phận đau khổ khác nhau.

Hình ảnh 1:

-> Con Tằm: Thân phận suốt đời bị kẻ khác bòn rút sức lực.

* Liên hệ đến đặc điểm sinh học của tằm: ăn lá dâu ….nhả sợi tơ.

Hình ảnh 2:

-> Kiến: Thân phận nhỏ bé, yếu ớt, suốt đời ngược xuôi làm lụng vất vả mà vẫn nghèo khó.

* Tích hợp môn Sinh học: liên hệ đến đặc điểm của loài kiến: bé, hay kiếm ăn theo đàn.

Hình ảnh 3:

-> Hạc: Liên tưởng đến cuộc đời phiêu bạt lân đận với những cố gắng vô vọng.

Hình ảnh 4:

-> Cuốc: kêu ra máu : Thân phận những con người thấp cổ bé họng, khổ đau cam chịu không được lẽ công bằng soi tỏ, càng kêu, máu càng chảy, càng đau khổ tuyệt vọng.

* Tích hợp liên hệ đến câu chuyện sự tích con cuốc…

GV nhận định:

NT ẩn dụ:

Con tằm 🡺 sự hy sinh

Con kiến 🡺 vất vả

Con hạc 🡺  mòn mỏi

Con cuốc 🡺 tuyệt vọng

Những hình ảnh trên rất gần gũi với cuộc đời khổ cực, vất vả, bất hạnh của người lao động.

GV bình:

- Mỗi lần được sử dụng là một lần diễn tả một nỗi thương – thương cho thân phận mình và thân phận người cùng cảnh ngộ 🡺 Sự lặp lại tô đậm mối thương cảm, xót xa cho cuộc đời cay đắng nhiều bề của người lao động .

  * Hình ảnh những con vật bé nhỏ, đáng thương như cò, kiến , hạc, cuốc rất gần gũi với cuộc đời khổ cực, vất vả, bất hạnh của họ.

   * Họ thường vận vào mình vì cho rằng chúng cũng có cùng số kiếp, thân phận khốn khổ như mình.

   * Họ thương con tằm, cái kiến … chính là thương bản thân mình .

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

* GV: Yêu cầu HS đọc bài ca dao.

? Bài ca dao là lời của ai? Vì sao em biết được điều đó?

? Có rất nhiều những bài ca dao bắt đầu bằng cụm từ này? Những bài ca dao ấy thường nói về ai? Về điều gì và thường giống nhau như thế nào  về nghệ thuật?

? Hình ảnh so sánh trong bài ca dao 3 có gì đặc biệt?

? Em biết gì về trái bần ? Tên gọi của trái bần gợi liên tưởng gì?

? Em hiểu hình ảnh  "Gió dập  sóng dồi" biết tấp vào đâu như thế nào? Ý nghĩa của hình ảnh này?

? Liên hệ phụ nữ ngày nay?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-Lời cô gái vì được bắt đầu bằng cụm từ  Thân em

- Thân em như:  - Củ ấu gai...

                          - Tấm lụa đào

                          - Hạt mưa sa

                          - Giếng giữa đàng... chân

→ Thường nói về thân phận khổ đau của người phụ nữ trong XH cũ.

- Giống nhau:

+ Mở đầu bằng nhóm từ  thân em.

+ Sử dụng hình ảnh so sánh

Giải thích như chú thích SGK : Trái bần gợi sự nghèo khổ.

GV bình : Trái bần dẹt, lại chua và chát, ai ngắm, ai nếm, ai ăn ? Một thứ trái chẳng ngọt ngon gì, có thể coi là vô vị và vô dụng. Trái bần ấy đã rụng, đã trôi nổi trên dòng sông, bị “gió dập sóng dồi”, bị va đập, bị tung lên nhấn xuống liên tiếp, dồn dập. Cô gái ví mình, so sánh thân phận mình, số phận mình với “trái bần trôi” là lời tự than đáng thương. Một tương lai mờ mịt. Cái đặc biệt trong phép so sánh còn là hình ảnh trái bần – một loại quả nhưng  bần là một cách chơi chữ gợi sự liên tưởng tới cái nghèo khó.

Gió dập, sóng dồi : Sự xô đẩy, vùi dập tàn nhẫn của sóng gió mênh mông , không biết trôi về đâu , hình ảnh ẩn dụ gợi số phận chìm nổi lênh đênh vô định của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Tự liên hệ.

- Không còn những số phận đau khổ bất hạnh như Thị Kính, Hồ Xuân Hương, Vũ Nương, chị Dậu ...

- Người phụ nữ được bình đẳng với nam giới về mọi mặt...

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Bình: Bài ca dao 3 là lời than trực tiếp của người phụ nữ. Bài ca dao đã diễn tả một cách xúc động những đắng cay của người phụ nữ trong xã hội xưa. Họ dù có xinh đẹp, tài hoa đến mấy thì số phận họ cũng chỉ như  hạt mưa, cái giếng giữa đàng, trái bần trôi... vật vờ, may rủi, hạnh phúc hay bất hạnh không lường trước được.

   Sau này Hồ Xuân Hương đã sử dụng sáng tạo cụm từ thân em để bày tỏ sự thương cảm, chua xót cho số phận người phụ nữ trong bài thơ Bánh trôi nước...(Thân em vừa trắng lại vừa tròn ...)

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao số 2

- Lời người lao động thương cho thân phận những người khốn cùng và cũng là chính mình.

- Điệp từ: thương thay

→Tô đậm nỗi thương cảm xót xa, sự đồng cảm sâu sắc cho những cuộc đời cay đắng,vất vả, lận đận.

- Phép đối, từ láy gợi tả.

- Hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng:

+ Con Tằm: Thân phận suốt đời bị kẻ khác bòn rút sức lực

+ Con kiến: vất vả, xuụi ngược làm lụng mà vẫn nghèo khó.

+ Con Hạc: Liên tưởng đến cuộc đời phiêu bạt lân đận với những cố gắng vô vọng.

+  Con cuốc: thấp cổ, oan trái.

→ Nỗi khổ nhiều bề của thân phận những người lao động trong xã hội cũ

3.2. Bài ca dao số 3

- Mở đầu bằng cụm từ thân em quen thuộc.

- Thân em – trái bần -> hình ảnh so sánh gợi sự liên tưởng tới cái nghèo khó.

- Hình ảnh : Gió dập  sóng dồi biết tấp vào đâu  

-> Hình ảnh ẩn dụ gợi số phận chìm nổi lênh đênh vô định của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

- Phản ánh sinh động nỗi đau khổ, bất hạnh, cs vất vả lam lũ của người dân lao động trong xã hội cũ.

- Lên án, tố cáo mạnh mẽ xã hội phong kiến đầy áp bức, bất công. Người lao động vẫn vượt lên nỗi đau khổ để sống lạc quan, cất cao tiếng hát.

- Xã hội cần có sự bình đẳng giai cấp, giải phóng phụ nữ...

Hoạt động 4: Tổng kết nội dung, nghệ thuật? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung, nghệ thuật? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Thể thơ lục bát với âm điệu buồn, chua xót.

- Sử dụng mô típ quen thuộc (thân em); thành ngữ (gió dập sóng dồi)

- Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng, phóng đại, điệp từ.

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung

- Nỗi đắng cay của người phụ nữ.

- Sự phản kháng, tố cáo XH phong kiến .

* Ý nghĩa văn bản

Một khía cạnh làm nên giá trị của ca dao là thể hiện tinh thần nhân đạo, cảm thông, chia sẻ  với những con người gặp cảnh ngộ cay đắng, khổ cực.

4.3. Ghi nhớ (SGK - 49)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Nhận xét về thể thơ trong 2 bài ca?

? Tình cảm chung thể hiện trong 2 bài ca là gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

-HS thảo luận, cử đại diện trình bày, HS khác nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đưa ra đáp án:

- Nội dung: đều nói về cuộc đời, thân phận con người trong xã hội cũ. Đều có ý nghĩa than thân và ý nghĩ phản kháng.

- NT: sử dụng hình thức thơ lục bát, hình ảnh so sánh quen thuộc mang tính truyền thống, đều có câu hỏi tu từ và những từ ngữ quen thuộc ( thương thay, thân em) .  

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

? Sưu tầm thêm  những câu hát than thân bắt đầu bằng cụm từ “thân em”?

GV đưa ra một số bài:

• Thân em như tấm lụa đào,

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?

• Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen.

• Thân em như hạt mưa rào,

Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.

• Thân em như hạt mưa sa,

Hạt vào đài cát, hạt ra ruộng cày.

• Thân em như hạt mưa sa,

Hạt xuống giếng ngọc, hạt ra ruộng cày.

• Thân em như trái bần trôi,

Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu.

• Thân em như cá giữa rào,

Kẻ chài, người lưới biết vào tay ai?

• Thân em như cam quýt bưởi bòng

Ngoài tuy cay đắng trong lòng ngọt ngon.

• Thân em như con hạc đầu đình,

Muốn bay chẳng cất nổi mình mà bay.

• Thân em như ớt chín cây,

Càng tươi ngoài vỏ càng cay trong lòng.

• Thân em như giếng giữa đàng,

Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.

Ngày soạn :

Ngày dạy :

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Thấy được ứng xử của tác giả dan gian trước những thói hư, tật xấu, những hủ tục lạc hậu.

- Một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu thường thấy trong các bài ca dao châm biếm.

- Hiểu về nghệ thuật gây cười trong ca dao: khai thác những chuyện ngược đời, dùng hình ảnh tượng trưng, biện pháp phóng đại.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Tự nhận thức được những câu hát châm biếm là chủ đề tiêu biểu của ca dao, dân ca, thường bày tỏ thái độ phê phán những thói hư, tật xấu trong xã hội cũ từ đó có ý thức học tập tốt, tránh xa các tệ nạn xã hội, sống lành mạnh.

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu đặc điểm chung của ca dao châm biếm.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu đặc điểm chung của ca dao châm biếm.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ đặc điểm chung của ca dao châm biếm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

* Giới thiệu đặc điểm của mảng ca dao châm biếm: Biết châm biếm là biết sống, biết phân biệt phải trái, xấu tốt ở đời, là biết cười. Những câu hát châm biếm trong ca dao, dân ca Việt Nam rất phong phú thể hiện một cách nhìn phê phán sắc sảo, một bản lĩnh sống đàng hoàng của người dân lao động. Những câu hát châm biếm đã giễu cợt, đả kích, hạ bệ, hạ nhục biết bao đối tượng cao quý, tôn nghiêm trong xã hội phong kiến.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

* Ca dao châm biếm: phản ánh những hiện tượng bất bình thường trong cuộc sống, có ý nghĩa châm biếm.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

 a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài 1 và 2.

? Trong bài có  từ  nào không hiểu? Hãy dựa vào chú thích để giải thích?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

- Tăm: Rượu rất ngon, bọt sủi tăm, đặc sánh đến mức có thể chấm que tăm xuống mà rượu không đổ (cường điệu).

- Trống canh: Tiếng trống báo giờ khi chưa có đồng hồ (đêm 5 canh).

- La đà: Sà xuống tháp một cách nhẹ nhàng. ở đây ý nói say đi không vững.

- Mõ rao: Một dụng cụ làm bằng gỗ tre, hình tròn hoặc dài, lòng rỗng, dùng để điểm nhịp (khi tụng kinh), đệm nhịp hát chèo.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

? Quan sát những câu hát châm biếm trong SGK và cho biết vì sao bài ca dao 1 + 2  được xếp chung trong một văn bản?

? Hai bài có đặc điểm gì chung về hình thức?

? Các hiện tượng đáng cười trong văn bản này là gì?

? Theo em, những câu hát này thuộc kiều văn bản tự sự, miêu tả hay biểu cảm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

-Đều phản ánh những hiện tượng bất bình thường trong cuộc sống, đều gây cười và có ý nghĩa châm biếm tức đều có nội dung và nghệ thuật châm biếm.

-Hai bài ca dao cho thấy những thói hư tật xấu, những hủ tục mê tín dị đoan, những hạng người, những hiện tượng lố bịch, đáng cười trong xã hội cũ đều bị châm biếm, giễu cợt đả kích.

-Đây là những câu hát thuộc kiểu văn biểu cảm bộc lộ cảm nghĩ của con người.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

II.  Đọc hiểu văn bản  1. Đọc - hiểu chú thích

2. Kết cấu – bố cục

- Hình thức diễn đạt: thơ lục bát.

- PTBĐ: biểu cảm.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích bài ca dao 1 và 2.

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao 1 và 2.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

? Bài 1 giới thiệu nhân vật nào?

? Chân dung chú tôi được giới thiệu như thế nào?

? Nhận xét cách diễn đạt của tác giả? Tác dụng?

? Qua những chi tiết ấy giúp em cảm nhận gì về “chú tôi”?

? Như thế những thứ hay và ước của chú tôi là bình thường hay khác thường? vì sao?

? Hai dòng đầu bài ca dao có ý nghĩa gì?

? Bài ca dao châm biếm hạng người nào trong xã hội?

? Trong xã hội ta còn có những người như thế không? Chúng ta cần phải có thái độ như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

-Bốn chữ hay giới thiệu chú tôi là một người đàn ông rất đặc biệt (say sưa rượu chè...). Những điều ước của chú cũng rất lạ, ta ít thấy trong tâm lí, suy nghĩ của người nông dân xưa nay.Ước những ngày mưa để khỏi phải ra đồng làm việc, ước đêm thừa trống canh để ngủ được đẫy giấc. Điều ước của chú tôi vừa kỳ quặc vừa phi lý.

-Không bình thường vì toàn ước những điều hưởng thụ nhưng không muốn cống hiến để tạo ra những thứ đó.

- Bắt vần chuẩn bị cho việc giớI thiệu nhân vật (hiện tượng này có rất nhiều trong mở đầu các bài ca dao, dân ca).      

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Bài 2 nhại lời của ai nói với ai? Vì sao em xác định như thế?

? Thầy bói đã đoán số cho cô gái trên các phương diện nào?

? Tại sao bói toán lại quan tâm đến vấn đề trên?

? Em có nhận xét gì về lời của thầy bói và cách phán của thầy?

? Qua đó chứng tỏ thầy bói là người như thế nào? Cô gái là người như thế nào?

? Từ đó giúp em hiểu gì về nghề bói toán?

? Nhận xét về nghệ thuật bài ca, tác dụng? Bài ca phê phán hạng người nào trong xã hội?

 ? Hạng người đó trong xã hội ta còn tồn tại nữa không? hãy đọc một vài bài ca khác cùng chủ đề?

? Theo em đến nay bài ca còn có tác dụng không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-Lời thầy bói nói với cô gái đi xem bói vì lời nói này luôn gắn với số cô tức là lời đoán định trong bói toán.

- Thầy tinh ranh, biết được mong muốn của kẻ đi xem bói để hành nghề dễ dàng.

- Cô gái ngờ ngệch, mê tín, cả tin.

-Lừa đảo, bịp bợm

Đến nay bài ca vẫn còn ý nghĩa thời sự.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 -Giáo viên nhận xét, đánh giá.

-Bình: Lời của thầy bói là những lời thiết thân nhưng bí ẩn đối với mỗi con người. Đó là những việc cụ thể của hạnh phúc gia đình nhưng cách thầy phán là kiểu nói dựa, nói nước đôi, lấp lửng.

    Thầy nói rõ ràng khẳng định như đinh đóng cột cho người đang đi xem bói hồi hộp, chăm chú lắng nghe nhưng thầy lại nói về sự hiển nhiên do đó lời phán trở thành vô nghĩa, ấu trĩ, nực cười.

* Bình: Ông cha ta đã từng nhắc nhở: xem bói ra ma, quét nhà ra rác vậy mà vẫn còn nhiều kẻ do thiếu hiểu biết, thiếu niềm tin vào cuốc sống tìm đến sự bói toán, lễ bái vu vơ, phản khoa học, đôi khi bị chuốc lấy hậu hoạ => chống mê tín dị đoan là một công việc thuộc lĩnh vực tư tưởng văn hoá xã hội phức tạp, lâu dài nhưng rất cần và nên làm. Mỗi chúng ta cần nhận thức rõ về vấn đề này từ bài ca đã học .

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao số 1: Giới thiệu chân dung chú tôi:

- Hay tửu hay tăm

- Hay nước chè đặc

- Hay nằm ngủ trưa

- Ước ngày mưa

- Đêm thừa trống canh

-> Phép liệt kê, từ ngữ mỉa mai, nói ngược, giọng điệu nhẹ nhàng, bỡn cợt.

=> Giễu cợt, châm biếm nhân vật chú tôi.

=> Chế giễu hạng người lười biếng, nghiện ngập.

3.2. Bài ca dao số 2

Lời thầy bói nói với người đi xem bói.

- Lời phán:

+ Chẳng giàu thì nghèo

+ Có mẹ, có cha...

+ Có chồng, có con.

-> Phán kiểu nói dựa, nước đôi những chuyện hệ trọng, sự hiển nhiên.

-> Lời phán vô nghĩa, nực cười.

=> Lật tẩy chân dung, tài cán, bản chất của thầy bói.

=> Giọng thơ nhẹ nhàng liền mạch + phóng đại -> châm biếm, phê phán những kẻ hành nghề mê tín dốt nát lừa bịp đồng thời châm biếm thói mê tín mù quáng của những người ít hiểu biết.

Hoạt động 4: Tổng kết nội dung, nghệ thuật? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung, nghệ thuật? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Nội dung các bài ca dao? Những câu hát châm biếm gợi lên trong em những tình cảm gì?

? Ca dao dân ca có ý nghĩa gì đối với đời sống con người?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Nghệ thuật trào lộng giễu nhại.

- Các hình ảnh ẩn dụ tượng trưng, phép nhân hóa.

-  Phép nói ngược.

- Tạo nên cái cười châm biếm, hài hước.

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung

- Phơi bày các sự việc.

- Phê phán thói hư, tật xấu của những hạng người và các sự việc đáng cười trong XH.

* Ý nghĩa văn bản

Ca dao châm biếm thể hiện tinh thần phê phán mang tính dân chủ của những con người thuộc tầng lớp bình dân.

4.3. Ghi nhớ (SGK - 53)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Những câu hát châm biếm có điểm gì giống truyện cười dân gian? (bài tập 2 SGK)

HS thảo luận, cử đại diện trình bày, HS khác nhận xét.

GV đưa ra đáp án: Giống truyện cười dân gian:

+ Đều có nghệ thuật châm biếm, đả kích, gây cười.

+ Đều sử dụng phép ẩn dụ, tương phản, phóng đại.    

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Sưu tầm thêm  những câu hát châm biếm?

GV đưa ra một số bài:

• Bà bảy đã tám mươi tư

Ngồi trông cửa sổ gửi thư kén chồng.

• Bà già đi chợ cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng,

Lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn

• Bước sang tháng sáu giá chân,

Tháng chạp nằm trần bức đổ mồ hôi.

• Con chuột kéo cầy lồi lồi,

Con trâu bốc gạo vào ngồi trong cong.

Vườn rộng thì thả rau rong.

Ao sâu vãi cải lấy ngồng làm dưa.

• Đàn bò đi tắm đến trưa,

Một đàn con vịt đi bừa ruộng nương.

Voi kia nằm ở gậm giường,

Cóc đi đánh giặc bốn phương nhọc nhằn.

Chuồn chuồn thấy cám liền ăn,

Lợn kia thấy cám nhọc nhằn bay qua.

Bao giờ cho đến tháng ba,

Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng.

Hùm nằm cho lợn liếm lông,

Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi

Nắm xôi nuốt trẻ lên mười

Con gà nậm rượu nuốt người lao đao

Lươn nằm cho trún bò vào

Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô

Thóc giống cắn chuột trong bồ

Gà con tha quạ biết nơi mô mà tìm.

Ngày soạn :

                                 Tiết theo PPCT : 15

                                 Tiết theo chủ đề :

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Nắm được thế nào là đại từ.

- Các loại đại từ Tiếng Việt.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.

- Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.

- Năng lực riêng:

 + So sánh, lí giải được điểm giống và khác nhau để thấy được tính ưu việt hoặc hạn chế của việc sử dụng từ loại đại từ.

 + Tạo lập được một số câu, đoạn văn có sử dụng các từ loại theo yêu cầu.

+ So sánh được sự khác nhau về ý nghĩa biểu cảm giữa một số đại từ xưng hô tiếng Việt với đại từ xưng hô trong ngoại ngữ mà bản thân đã học.

- Giáo viên:

  + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học, Cuốn Từ vựng ngữ nghĩa Tiếng việt.

- Học sinh:

  + Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

  + Soạn bài.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu thế nào là đại từ.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thế nào là đại từ.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thế nào là đại từ.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

* Yêu cầu HS đọc ngữ liệu SGK /54 và chú ý vào các chữ in đậm.

* Treo bảng phụ các ngữ liệu lên bảng phụ.

* Yêu cầu HS thảo luận nhóm 5 phút và hoàn thành phiếu học tập sau:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Hoàn thành phiếu, dán phiếu lên bảng, nhận xét chéo, dựa vào đáp án cho điểm.

*Đưa ra đáp án:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

? Nhận xét về ý nghĩa của các từ in đậm và chức vụ ngữ pháp của các từ?

? Em hãy đặt câu có đại từ ? Ý nghĩa và chức vụ ngữ pháp của đại từ đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.,Gv chuẩn kiến thức

Các từ: nó, thế, ai dùng để trỏ người, vật, sự việc, dùng để hỏi; làm CN, VN, phụ ngữ.

=> đại từ.

Lưu ý HS từ trỏ.

- DT, ĐT, TT là những thực từ được dùng làm tên gọi của sự vật, họat động, tính chất.

- Đại từ  không dùng làm tên gọi của sự vật, hoạt động, tính chất mà chỉ dùng để trỏ sự vật,  họat động, tính chất. Đại từ  trỏ cái gì là tuỳ thuộc vào trường hợp giao tiếp cụ thể.

- Đại từ thay thế cho từ loại nào thì có vai trò ngữ pháp giống từ loại đó.

Lấy VD – Xác định ý nghĩa - chức vụ ngữ pháp:

VD: Xanh là màu sắc của nước biển. Nó khiến nhiều nhà thơ liên tưởng đến tuổi xuân và tình yêu bất diệt -> tính chất, màu sắc.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

I. Thế nào là đại từ

1. Phân tích ngữ liệu

Các từ: nó, thế, ai dùng để trỏ người, vật, sự việc, dùng để hỏi; làm CN, VN, phụ ngữ.

=> đại từ.

2. Ghi nhớ (SGK-55)

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu các loại đại từ.? Từ khái niệm đại từ trong ghi nhớ 1, theo em có mấy loại đại từ?

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu các loại đại từ.? Từ khái niệm đại từ trong ghi nhớ 1, theo em có mấy loại đại từ?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Các đại từ : tao, tớ, chúng tôi, chúng tao, chúng tớ, mày, chúng mày, nó, hắn, chúng nó.... dùng để trỏ gì?

? Các đại từ bấy, bấy nhiêu trỏ gì?

? Các đại từ: vậy, thế trỏ gì?

? Qua phân tích em có nhận xét gì về các đại từ ở trên?

? Các đại từ  "ai, gì... '' hỏi về cái gì?

? Các đại từ " bao nhiêu, mấy" hỏi về gì?

? Các đại từ "sao, thế nào" hỏi về gì?

? Từ việc phân tích em có nhận xét gì về các đại từ trên?

? Từ phân tích trên, em cho biết có mấy loại đại từ ? đặc điểm của mỗi loại?

* Yêu cầu HS đặt câu các đại từ dùng để trỏ và để hỏi?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-GV chuẩn kiến thức

* Kết luận :

- Những từ dùng để trỏ người, sự vật (đại từ xưng hô);    

- Trỏ số lượng.

- Trỏ hoạt động, t/chất, sự việc.

-> nhóm đại từ dùng để trỏ.

* Kết luận: các từ ai, gì, bao nhiêu, mấy  sao, thế nào, ... là những đại từ dùng để hỏi về người, sự vật, số lượng, hoạt động, tính chất.

* Chốt những đơn vị kiến thức cơ bản trong bài.

* Lưu ý cho HS: Các đại từ chỉ trỏ theo quan niệm trước đây, nay được xếp thành một loại từ riêng (chỉ từ).

- Một số danh từ chỉ quan hệ họ hàng thân thuộc (ông, bà, bố mẹ, con…), chức vụ (bí thư, chủ tịch…), nghề nghiệp (bác sĩ…) trong TV thường dùng để xưng hô - gọi là đại từ xưng hô lâm thời.

- Đại từ xưng hô trong TV rất phong phú, phức tạp, chịu nhiều sự ràng buộc. Do đó trong giao tiếp phải chọn cách xưng hô đúng chuẩn mực, phù hợp với văn hóa giao tiếp của người Việt.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Các loại đại từ

 1. Đại từ để trỏ

a. Phân tích ngữ liệu

- Chúng tôi, chúng tao, tao, tôi, nó...

-> Trỏ người, sự vật .

- Bấy, bấy nhiêu ...

-> Trỏ số lượng.

- Vậy, thế ...

->  Trỏ hoạt động, tính chất, sự việc.

=> Nhóm đại từ dùng để trỏ.

b. Ghi nhớ (SGK- 56).

2. Đại từ để hỏi

a. Phân tích ngữ liệu

a. Ai, gì, nào... -> Hỏi về người, sự vật.

b. Bao nhiêu, mấy... -> Hỏi về số lượng.

c. Sao, thế nào ... -> Hỏi về hoạt động, tính chất, sự việc.

-> Đại từ để hỏi.

b. Ghi nhớ (SGK- 56)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

* Gọi HS xác đinh yêu cầu của bài tập.

* Hoàn thành phiếu học tập sau (thời gian 3’): Sắp xếp các đại từ trỏ người, sự vật theo bảng dưới đây:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

 Làm việc cá nhân, tráo phiếu, quan sát đáp án, sửa chữa phiếu của bạn.

Đưa ra đáp án:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

* Bổ sung kiến thức cho HS nắm chắc:

- Ngôi 1 là ngôi của người nói.

- Ngôi 2 là ngôi của người đang giao tiếp với mình.

- Ngôi 3 là ngôi chỉ người hoặc sự vật được nói tới mà không có mặt trong thời điểm nói.

- Số ít chỉ gồm 1 sự vật.

- Số nhiều chỉ từ 2 sự vật trở lên.

? Nghĩa của từ mình trong câu sau có gì khác so với nghĩa của đại từ mình?

Suy nghĩ và trả lời.

Mở rộng (So sánh với tiếng anh): Đại từ nhân xưng trong tiếng anh gồm:

- Ngôi thứ nhất: I, We
- Ngôi thứ hai: You
- Ngôi thứ ba số ít: He, She It
- Ngôi thứ ba số nhiều: They

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

GV đưa ra 2 bảng phụ: HS lên hoàn thành đầy đủ thông tin ở bảng phụ theo nội dung đã học.

1. Đại từ là những từ dùng để trỏ người, sự việc, hoạt động, tính chất... được nói đến trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói hoặc dùng để hỏi.

Ngày soạn:

                              Tiết theo PPCT: 16

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Củng cố lại những kiến thức có liên quan đến việc tạo lập văn bản và làm quen hơn nữa với các bước của quá trình tạo lập văn bản.

- Biết tạo lập văn bản tương đối đơn giản, gần gũi với đời sống và công việc học tập của HS.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Suy nghĩ, phê phán, phân tích và đưa ra ý kiến cá nhân về quá trình tạo lập văn bản.

- Ra quyết định: Lựa chọn cách lập luận khi tạo lập văn bản.

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh nhắc lại kiến thức đã học.

a) Mục tiêu: Học sinh ôn lại kiến thức đã học.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm chắc những kiến thức đã học .

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Gọi 1 HS nhắc lại các bước tạo lập văn bản:

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Ôn lại kiến thức cũ

 Các bước tạo lập văn bản.

- Định hướng chính xác.

- Tìm ý, sắp xếp ý → bố cục rành mạch.

- Diễn đạt các ý thành câu, đoạn.

- Kiểm tra.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS thực hành tạo lập văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh thực hành tạo lập văn bản.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Học sinh thực hành tạo lập văn bản thành thạo .

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Để thực hiện được yêu cầu của đề bài và tạo lập được một văn bản cần phải làm gì?

? Thực hiện bước thứ nhất định hướng văn bản cần phải làm gì?

? Em sẽ viết phần mở đầu bức thư như thế nào cho tự nhiên, không gượng gạo, khô khan?

?  Văn bản có bố cục như thế nào?

Văn bản là 1 bức thư, khi viết em phải trình bày bức thư ấy theo các phần như thế nào?

? Em sẽ viết những gì trong phần đầu của bức thư ?

? Nội dung chính của bức thư cần viết những gì ? Nếu định giới thiệu cảnh đẹp của đất nước Việt Nam thì nên chọn những cảnh nào tiêu biểu?

? Em sẽ kết thúc bức thư như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Thực hiện 4 bước.

- Dựa vào sự chuẩn bị tìm hiểu đề

(Định hướng văn bản)

- Viết cho ai

- Viết để làm gì?

- Viết cái gì? (chọn 1 nét)

- Viết như thế nào?

- Có thể chọn 1 trong các lí do ở mục I₂ (d) /59

*Dựa vào bố cục 1 bức thư.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* Chia lớp thành 5 nhóm. Mỗi nhóm viết 1 đoạn văn vào phiếu học tập.

? Sau khi viết xong bức thư em phải làm gì ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 Hoàn thành phiếu học tập nộp đúng quy định.

Thu 10 phiếu, cho HS quan sát 6 phiếu của 3 nhóm-> tự cho điểm.

Nhận xét  cách viết, rút kinh nghiệm.

Kiểm tra (Nhiệm vụ: Kiểm tra việc thực hiện các bước 1,2,3 và sửa chữa sai sót, bổ sung các ý còn thiếu).

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá.

II. Thực hành tạo lập VB:

Đề bài:

Viết thư cho 1 người bạn để người bạn hiểu về đất nước mình.

Bước 1: Định hướng văn bản

- Đối tượng tiếp nhận văn bản: một người bạn ở nước ngoài .

- Mục đích ở văn bản: Giới thiệu để bạn hiểu hơn về đất nước mình.

- Nội dung viết:

+ Truyền thống lịch sủ, phong tục tập quán, nét đặc sắc về văn hoá; cảnh đẹp thiên nhiên

- Cách viết:

+ Hình thức: 1 bức thư

+ PTBĐ: Biểu cảm + tự sự + miêu tả + thuyết minh.

Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý

a. Đầu thư:

- Địa điểm ...ngày  tháng... năm ...

- Chọn cách xưng hô phù hợp

- Nêu lí do viết thư.

b. Nội dung thư :

- Lời hỏi thăm về bạn, đất nước bạn.

- Giới thiệu với bạn về cảnh đẹp đất nước mình:

+ Đó là những cảnh đẹp nào? (Hạ Long) ở đâu? (Quảng Ninh)

+ Những cảnh đẹp đó có những nét đặc sắc nào?

+ Giá trị của những cảnh đẹp đó?

- Kết hợp: miêu  tả  + biểu cảm

c. Cuối bức thư :

- Gửi lời chào, lời chúc, lời hứa.

- Gợi lí do để bạn nhớ đến nước mình. Mời bạn đến thăm nước mình.

Bước 3: Tạo lập văn bản

a.Viết phần đầu thư

b. Viết phần chính bức thư

c. Viết phần cuối bức thư

Bước 4: Kiểm tra

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Nắm được biết bước đầu về thơ trung đạ và những đặc điểm thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

- Biết được chủ quyền về lãnh thổ đất nước và ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước kẻ thù xâm lược.

- Cảm nhận được tinh thần, khí phách của dân tộc qua bản dịch bài thơ chữ Hán Nam quốc sơn hà.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Nhận thức, lắng nghe tích cực, giao tiếp, tìm kiếm và xử lý thông tin, hợp tác, rèn luyện sự tự tin, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, thương lượng, ra quyết định.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

 - Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tác giả, tác phẩm.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin tác giả, tác phẩm.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Trình bày những hiểu biết của em về tác giả và bài thơ "Nam quốc sơn Hà"?

? Em hiểu gì về thơ Trung đại?

? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Tác giả chưa rõ.

- Sau này có nhiều sách ghi là Lí Thường Kiệt, gắn với chiến thắng chống quân Tống xâm lược ở phòng tuyến sông Như Nguyệt.

* Bổ sung: Tác giả, nguồn gốc ra đời của bài thơ vẫn chưa rõ ràng chờ đợi kết quả nghiên cứu  mới.

* Giới thiệu cuốn Danh nhân lịch sử Việt Nam một số hình ảnh về Lý Thường Kiệt.

*  Gạch chân những ý cơ bản.

+ Viết bằng chữ Hán.

+ Có nhiều thể.

+ Ngữ văn 7 có 8 tác phẩm thơ trung đại.

* Giới thiệu một số tác phẩm:

* Giới thiệu: Đây là bài thơ đầu trong số 8 tác phẩm thơ trung đại sẽ học.

- Đây là bài thơ ra đời trong giai đoạn lịch sử dân tộc đã thoát khỏi ách đô hộ  ngàn năm của phong kiến phương Bắc, đang trên đường vừa bảo vệ vừa củng cố xây dựng một quốc gia tự chủ rất mực hào hùng, đặc biệt là trong trường hợp có ngoại xâm. Hai bài thơ có chủ đề mang tinh thần chung của thời đại được viết bằng chữ Hán. Là người Việt Nam có ít nhiều học vấn, không thể không biết đến bài thơ này.

- Bài thơ từng được gọi là bài thơ "Thần" (Do thần sáng tác). Đây là một cách thần linh hoá tác phẩm văn học với mục đích nêu cao ý nghĩa thiêng liêng của nó

- Được viết trong không khí hào hùng của thời Lý - Trần.

- Tác phẩm được coi như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc với nghĩa rộng xuất phát từ nội dung tư tưởng của bài thơ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả

- Chưa rõ.

- Sau này nhiều sách ghi là Lý Thường Kiệt (danh tướng thời Lí).

2. Tác phẩm

- Nguyên tác chữ Hán.

- Ra đời trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống - Thời Lí.

- Viết để khích lệ, động viên tướng sĩ quyết chiến quyết thắng giặc Tống xâm lược.

- Được coi là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ nhất.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản 

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* Hướng dẫn hs đọc: giọng chậm, chắc khoẻ, hào hùng, đanh thép, hứng khởi...

* Cho HS nghe đoạn đọc thơ của nghệ sĩ..

* Yêu cầu HS giải nghĩa một số từ khó trong Sgk/64.

? Em hiểu ntn về từ "vua Nam" và "sách trời" trong phần dịch thơ đã viết ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Giải thích theo chú thích /64.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II.  Đọc hiểu văn bản  1. Đọc - hiểu chú thích

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Căn cứ vào chú thích SGK, em hãy nhận dạng thể thơ? Đặc điểm?

? Vậy tuyên ngôn độc lập là gì?

? Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ là gì? Bố cục như thế nào?

? Vậy bài thơ đã có hình thức biểu ý và biểu cảm như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Dựa vào chú thích nhận dạng thể thơ trên các phương diện: số câu chữ, cách hiệp vần

* Nêu vấn đề: Bài thơ từng được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc.

-Lời tuyên bố về chủ quyền của đất nước.

* Giải thích: Tuyên ngôn độc lập xảy ra sau quá trình giành độc lập từ một nước khác đến nắm quyền thống trị nước mình. Tuyên ngôn độc lập chỉ xảy ra khi một nước nắm quyền thống trị không đủ khả năng thống trị nữa, phải trả lại cho tộc người vốn là chủ nhân của nó đã bị tước quyền độc lập.

-Tuyên bố về chủ quyền của đất nước và khẳng định không một thế lực nào được xâm phạm, nếu xâm phạm phải chuốc lấy thất bại.

Đã nói đến thơ phải có biểu ý và biểu cảm.

-Thiên về biểu ý (nghị luận, trình bày ý kiến) bởi bài thơ đã trực tiếp nêu rõ ý tưởng bảo vệ độc lập, kiên quyết chống ngoại xâm nhưng vẫn có cách biểu cảm riêng. ở đây cảm xúc, thái độ mãnh liệt, sắt đá đã tồn tại bằng cách ẩn vào bên trong ý tưởng).

* HS quan sát tranh về hai văn bản :

  Bản chữ Hán

     Bản dịch

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

2. Kết cấu – bố cục

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt (4 câu,7 chữ).

+ 4 câu mỗi câu 7 chữ

+ Hiệp vần cuối câu 1,2,4 hoặc 2,4.

- Nhịp: 4/3

- Bố cục: chặt chẽ, rõ ràng, lô gic.

Gồm 2 phần:

+ Hai câu đầu: Tuyên bố chủ quyền.

+ Hai câu cuối: Khẳng định chiến thắng.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích bài thơ.

a) Mục tiêu: HS phân tích bài thơ.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Lời tuyên bố về chủ quyền được thể hiện qua những từ ngữ nào?

? Em hiểu “sông núi nước Nam” trong lời thơ này theo cách nào dưới đây?  

a. là những dòng sông, dãy núi Việt Nam.

b. là giang sơn, đất nước Việt Nam, lãnh thổ của người Việt Nam.

Đưa ra lựa chọn và lí giải.

? Trong hai câu đầu tiên theo em có những chữ nào là quan trọng nhất?

? Dựa vào chú thích 1 trong sgk em hãy làm rõ nghĩa chữ “đế” trong Nam đế?

? Từ đó em hãy cho biết lời thơ: Nam đế cư có ý xác định nơi ở của vua nước Nam hay nơi thuộc chủ quyền của nước Nam?

? Chân lí về chủ quyền của nước Việt Nam  đã được ghi ở sách trời, điều đó có ý nghĩa gì ?.

? Em có nhận xét gì về âm điệu của những lời thơ trên?

? Âm điệu đó có tác dụng gì trong việc diễn tả tư tưởng, cảm xúc về chủ quyền đất nước?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV chuẩn kiến thức

- Hai câu vang lên hùng hồn, chắc nịch, trang trọng và đầy tự hào nhưng có 4 chữ mang nhiều ý nghĩa mới mẻ, sâu sắc: Nam, quốc, đế, cư).

- Đế là vua.

* Bổ sung : Tích hợp kiến thức lịch sử :

 Đế là vua ( nước lớn), vương cũng là vua (nước chư hầu). Nhưng đế được coi lớn hơn vương. Vậy chữ đế trong lời thơ này có ý tôn vinh vua nước Nam sánh ngang với các hoàng đế Trung Hoa.

Cả hai.

- Tạo hoá đã định sẵn nước Việt Nam là của người Việt  Nam

- Hào hùng, đanh thép.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Bình : Một chân lý hiển nhiên và thiêng liêng đã được khẳng định: Bắc có bắc đế thì Nam cũng có hoàng đế của mình. Chân lý này càng rõ ràng vững chắc hơn khi đã được ghi chép và phân định tại thiên thư, ở sách của trời.

* Bình giảng : Tác giả khẳng định núi sông nước Nam là đất nước ta, bờ cõi của ta – một nước có  chủ quyền do Nam Đế trị vì. Nam Đế tượng trưng cho quyền lực và quyền lợi của nhân dân ta, một dân tộc có nền văn hiến rực rỡ, lâu đời, 1 quốc gia có nền độc lập bền vững. Chân lí ấy thành sự thật hiển nhiên trong thực tế, nhưng càng rõ ràng, vững chắc hơn khi sách trời công nhận -> hợp đạo trời đất, hợp lòng người, đó là chân lí bất di bất dịch.

- Liên hệ với "Tuyên ngôn độc lập" của Bác Hồ: khẳng định chủ quyền, độc lập của dân tộc

3. Phân tích 3.1. Hai câu thơ đầu:

- Đế: Dùng với ý tôn vinh vua nước Nam.

 - Bằng ngôn ngữ trang trọng, ý thơ đanh thép.

=> Khẳng định chủ quyền lãnh thổ của đất nước:

+ Nước Nam là của người Nam -> Khẳng định ý thức độc lập, bình đẳng, tự cường ngang hàng, không phụ thuộc vào nước lớn.

+ Sự phân định địa phận, lãnh thổ đó được ghi ở "thiên thư"-> Chủ quyền lãnh thổ của dân tộc Việt Nam là một điều hiển nhiên, rõ ràng, không thể khác. Đó là chân lí hợp đạo trời, thuận lòng người.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Câu 3, 4 được dịch nghĩa như thế nào? Hãy diễn lại bằng lời văn ý hai câu thơ đó và nhận xét về giọng điệu của lời thơ?

? Thực chất câu hỏi "Như hà.... xâm phạm" đã lột trần bản chất của lũ giặc xâm lược như thế nào?

Bản chất phi nghĩa, vô đạo lí của bọn phong kiến phương Bắc đã bao đời  cậy thế mạnh, cậy lớn làm càn.

? Từ đó nội dung nào của tuyên ngôn được bộc lộ và phản ánh?

? Dựa trên cơ sở nào để tác giả khẳng định điều đó? (Tích hợp lịch sử)

? Từ việc phân tích cách biểu ý trong bài thơ, em cảm nhận được thái độ, tình cảm nào của tác giả bài viết?

? Vì sao có thể ví bài thơ như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam và được coi như bài thơ thần?

? Trong lịch sử dân tộc ta, ngoài Sông núi nước Nam em còn biết những văn bản nào được coi là tuyên ngôn độc lập của nước ta?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV chuẩn kiến thức

Câu 3: hướng về lũ giặc bạo tàn (nghịch lỗ) xâm lược, cướp phá Đại Việt.

- Câu 4: lời cảnh báo, đe doạ, thách thức, khẳng định sự thất bại thảm hại của lũ giặc nếu chúng cố tình xâm lược nước ta.

Bộc lộ.

-Liên hệ tới: cuộc kháng chiến chống Hán, Đường trong lịch sử dân tộc.

- Lòng tự hào, niềm tin về chủ quyền, tinh thần độc lập, ý chí tự cường, niềm tin chiến thắng ở sức mạnh chính nghĩa.

-Bởi vì đó là sự khẳng định vững chắc quyền tồn tại độc lập và bình đẳng của non sông nam quốc. Đó cũng là quyết tâm sắt đá của vua tôi Đại Việt nhất định sẽ đập tan mọi âm mưu và hành động liều lĩnh, ngông cuồng của bất cứ bọn xâm lược nào dù chúng mạnh và nham hiểm đến đâu.

- Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi thế kỉ XV.

- Tuyên ngôn độc lập - Hồ chí Minh giữa thế kỉ XX.

* Liên hệ tư tưởng yêu nước, tự hào dân tộc, ý chí quyết tâm bảo vệ tổ quốc, độc lập ...của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Bình: Thật có ló khi ví bài thơ thần như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên trong lịch sử dân tộc. Đó là tiếng nói yêu nước, niềm tin vững chắc ở quyền tồn tại độc lập, bình đẳng của non sông Đại Việt.

3.2. Hai câu cuối

- NT: một câu dùng để hỏi, một câu dùng để khẳng định

- Thái độ rõ ràng, quyết liệt: coi kẻ xâm lược là " nghịch lỗ".

- Cảnh báo, chỉ sự thất bại nhục nhã của quân xâm lược.

→ Khẳng định niềm tin, ý chí quyết tâm chiến thắng kẻ thù bảo vệ Tổ quốc ,bảo vệ độc lập dân tộc.

Hoạt động 4: Tổng kết nội dung, nghệ thuật

? Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ?

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung, nghệ thuật

? Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Văn bản bồi dưỡng tình cảm nào trong em?

? Em cảm nhận được gì sau khi học xong bài thơ "Nam quốc sơn hà"?

?Bài thơ có giá trị gì gắn với lịch sử của dân tộc?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích.

- Giọng thơ đanh thép, hùng hồn, dõng dạc.

- Dồn nén xúc cảm trong hình thức thiên về nghị luận, trình bày ý kiến 

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung

- Khẳng định chủ quyền lãnh thổ.

- Ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc lập dân tộc.

* Ý nghĩa văn bản

- Bài thơ thể hiện niềm tin vàp sức mạnh chính nghĩa của dân tộc ta.

- Bài thơ có thể xem là bản tuyên ngôn đầu tiên của đất nước ta.

4.3. Ghi nhớ (SGK - 65)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Nếu có bạn thắc mắc sao không nói là “Nam nhân cư” (người Nam ở) mà lại nói “ Nam đế cư” (vua Nam ở) thì em sẽ giải thích thế nào?

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

-HS thảo luận, cử đại diện trình bày, HS khác nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đưa ra đáp án: Ta nói Nam đế cư mà không nói là Nam nhân cư. Nam đế là vua nước Nam. Ở đây dùng chữ đế mà không dùng chữ nhân là để tỏ thái độ ngang hàng với nước Trung Hoa, vì ở Trung Hoa gọi vua là đế thì ở nước Nam ta cũng vậy. Trong quan hệ đương thời đế tượng trưng cho dân.

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Bài tập trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn chữ cái trước câu trả lời em cho là đúng.

Bài 1:Bài Sông núi nước Nam thường được gọi là gì ?

A. Hồi kèn xung trận.

B. Khúc ca khải hoàn.

C. Áng thiên cổ hùng văn.

D. Bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên.

Bài 2: Bài Sông núi nước Nam được làm theo thể thơ nào?

A. Thất ngôn bát cú.

B. Ngũ ngôn.

C. Thất ngôn tứ tuyệt.

D. Song thất lục bát.

Bài 3.Bài thơ được ra đời trong cuộc kháng chiến nào?

A. Ngô Quyền đánh quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng.

B. Lí Thường Kiệt chống quân Tống trên sông Như Nguyệt.

C. Trần Quang Khải chống giặc Mông - Nguyên ở bến

Chương Dương.

D. Quang Trung đại phá quân Thanh.

Bài 4. Bài thơ đã nêu bật nội dung gì?

A. Nước Nam là nước có chủ quyền và không một kẻ thù nào xâm phạm được.B. Nước Nam là một đất nước văn hiến.

C. Nước Nam rộng lớn và hùng mạnh.

D. Nước Nam có nhiều anh hùng sẽ đánh tan giặc ngoại xâm.

Bài 5.Tình cảm và thái độ của người viết thể hiện trong bài thơ là gì?

A. Tự hào về chủ quyền của dân tộc.

B. Khẳng định quyết tâm chiến đấu chống xâm lăng.

C.Tin tưởng ở tương lai tươi sáng của đất nước.

D. Gồm 2 ý A và B.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

I. MỤC TIÊU

Sau bài học, học sinh có khả năng:

1. Kiến thức

- Sơ giản về tác giả Trần Quang Khải; Trần Nhân Tông.

- Đặc điểm thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật,thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

- Hiểu giá trị tư tưởng và đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Tụng giá hoàn kinh sư;

- Cảm nhận được khí phách hào hùng và khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần.

- Cảm nhận được bức tranh làng quê thôn dã trong một sáng tác của Trần Nhân Tông- người sau này trở thành vị tổ thứ nhất của thiền phái trúc lâm Yên Tử và tâm hồn cao đẹp của một vị vua tài đức;

- Hiểu được tác dụng của từ Hán Việt và yêu cầu về sử dụng từ Hán Việt;

- Có ý thức sử dụng từ Hán Việt đúng nghĩa, phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.

2.Năng lực

- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ; năng lực viết sáng tạo.

- Năng lực chuyên biệt: Nhận thức, lắng nghe tích cực, giao tiếp, tìm kiếm và xử lý thông tin, hợp tác, rèn luyện sự tự tin, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, thương lượng, ra quyết định

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

1.Chuẩn bị của giáo viên: 

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

 2. Chuẩn bị của học sinh:       

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tác giả, tác phẩm 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin tác giả, tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV chia lớp thành 2 nhóm và yêu cầu các nhóm lần lượt báo cáo phần chuẩn bị về tác giả.

*Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS cử Đại diện nhóm thuyết trình:

+ Nhóm 1: Trần Quang Khải là con trai thứ ba của vua Trần Thái Tông, dưới triều Trần Nhân Tông được phong thượng tướng. Ông là người văn võ song toàn, có công lớn trong 2 cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên đặc biệt là hai trận Hàm Tử và Chương Dương…

+ Nhóm 2 : Trần Nhân Tông (1258-1308) là con trưởng của vua Trần Thái Tông.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả

a. Trần Quang Khải

là con trai thứ ba của vua Trần Thái Tông.

b. Trần Nhân Tông (1258-1308) là con trưởng của vua Trần Thái Tông.

2. Tác phẩm

- Hoàn cảnh ra đời của bài thơ Phò giá về kinh: Sau chiến thắng Hàm Từ, Chương Dương

- Hoàn cảnh ra đời của bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra : trong dịp tác giả về thăm quê.

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh  đọc - hiểu văn bản.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV Nêu yêu cầu đọc: Giọng điệu phấn chấn, hào hùng, chắc, khoẻ. Ngắt nhịp 2/3.

- GV yêu cầu 2-3 HS đọc  (cả phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ.)Và trả lời câu hỏi: Em biết gì trong 2 địa danh được nói đến trong bài?

- GV hỏi tiếp: Em hãy nêu đặc điểm  thể thơ của bài “Phò giá về kinh”?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời, GV chuẩn KT: So với thể thơ thất ngôn tứ, thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đúc hơn.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hỏi: Bài thơ có những ý cơ bản nào? Căn cứ váo đó hãy phân chia bố cục văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:  

- HS dựa vào VB trả lời, GV chuẩn KT:

+ 2 câu đầu: Chiến thắng hào hùng của dân tộc.

+ 2 câu cuối: Khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc ta.

- GV hướng dẫn học sinh phân tích văn bản.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Đọc - hiểu chú thích

2. Kết cấu, bố cục

- Thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt: 4 câu  mỗi câu 5 chữ: Hiệp vần ở chữ cuối câu 2- 4.

- Nguyên tác chữ Hán.

- Bố cục : 2 phần.

+ Hai câu đầu: Chiến thắng hào hùng của dân tộc.

+ Hai câu cuối: Khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc.

Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS phân tích văn bản 1 và hướng dẫn tìm hiểu văn bản 2

a) Mục tiêu: HS phân tích

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV cho HS Đọc 2 câu đầu và trả lời câu hỏi:

? Hai câu đầu tác giả nhắc đến những chiến thắng ở 2 địa danh Chương Dương, Hàm tử. Em có nhận xét gì về trật tự của các địa danh? Dụng ý của tác giả ở đây là gì?

- GV hỏi tiếp:  Nhận xét cách sử dụng từ ngữ: giọng điệu, tác dụng?

- GV hỏi: Hai câu đầu giúp em hình dung ntn về sức mạnh dân tộc?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Từ cách biểu ý ở 2 câu đầu, nhà thơ bộc lộ tình cảm gì?

- GV: Trong phiên âm chữ Hán, 2 từ đoạt, cầm đặt trước 2 địa danh. Hỏi: Điều đó có ý nghĩa như thế nào?

- GV hỏi tiếp:  Nhận xét cách sử dụng từ ngữ: giọng điệu, tác dụng?

- GV hỏi: Hai câu đầu giúp em hình dung ntn về sức mạnh dân tộc?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Từ cách biểu ý ở 2 câu đầu, nhà thơ bộc lộ tình cảm gì?

- GV: Trong phiên âm chữ Hán, 2 từ đoạt, cầm đặt trước 2 địa danh. Hỏi: Điều đó có ý nghĩa như thế nào?

* Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

*Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 - HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV chuẩn kiến thức

- > GV Định hướng.

- Trong thực tế, trận Hàm Tử xảy ra trước (tháng 4 do Trần Q Khải chỉ huy). Chương Dương xảy ra sau (tháng 6 do Trần Nhật Duật chỉ huy) nhưng nhà thơ lại mở đầu - trận Chương Dương. Có lẽ nhà thơ vẫn đang sống trong tâm trạng mừng chiến thắng vừa xảy ra. Từ hiện tại gợi nhớ về chiến thắng trước đó. Vả lại chiến thắng Chương Dương là chiến thắng quan trọng để giải phóng kinh đô Thăng Long -> Câu thơ hàm chứa niềm phấn chấn tự hào của vị tướng đầy mưu lược góp phần tạo nên chiến thắng.

GV chuẩn KT:

+ Động từ gợi tả: "Đoạt, cầm"

+ Giọng điệu khoẻ khoắn, phấn chấn, tự hào

→ Chiến thắng oanh liệt, hào hùng của dt trong cuộc k/c chống quân Ng.Mông.

GV chuẩn KT: Tự hào, hân hoan, vui mừng của vị tướng đầy mưu lược.

GV chuẩn KT:  Động từ mạnh, ngắn gọn, cô đúc, ý dồn nén -> nhấn mạnh chiến thắng tiêu biểu.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 -Giáo viên nhận xét, đánh giá

( GV Bình : Chỉ 2 câu thơ với 10 chữ ngắn gọn, tác giả đã làm sống lại khí thế trận mạc sôi động hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông xâm lược. Ở Chương Dương ta "Cướp giáo giặc" thu được rất nhiều vũ khí. Hàm Tử: ta bắt quân thù,  chính ở đây, Toa Đô - một tướng giặc đã bị bắt sống: "Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô", lời thơ không hề nhắc đến cảnh đầu rơi máu chảy. Cách nói nhẹ nhàng mà sâu sắc thể hiện mục đích chính nghĩa của cuộc kháng chiến. Đồng thời 2 câu  thơ như hiện lên trước mắt sự thảm bại nhục nhã của kẻ thù → Khúc khải hoàn ca.)

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV cho HS : Thảo luận nhóm bàn (2’) và trả lời câu hỏi:

(1) Nhận xét âm điệu hai câu cuối so với hai câu đầu?

(2) Nội dung thể hiện trong hai câu cuối khác 2 câu đầu như thế nào?

? Em cảm nhận được khát vọng lớn lao nào của tác giả?

Tự bộc lộ.

- GV yêu cầu: Nhận xét gì về suy nghĩ  khát vọng đó?

- GV yêu cầu: Nhận xét về cách biểu ý và biểu cảm của bài thơ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

-Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

GV chuẩn KT: Nội dung hai câu đầu là hào khí chiến thắng, hai câu sau là khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc.

 Gợi dẫn liên hệ tới khát vọng dời đô của Lí Công Uẩn – Chiếu dời đô - NV8.

GV chuẩn KT: Diễn đạt ý tưởng qua cách nói chắc nịch, sáng rõ, không hình ảnh, không hoa văn, rất giản dị, trong sáng, cảm xúc trữ tình được nén kín trong ý tưởng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

( GV Bình: Khao khát mong ước của tác giả sau khi đã dẹp yên quân giặc, đất nước thái bình.

+ Vừa là lời tự nhắc nhở mình, vừa là lời nhắc nhở mọi người: Nêu cao trách nhiệm, tu trí lực, gắng sức, đồng lòng phát huy thành quả đã đạt được; khát vọng xây dựng và phát triển cuộc sống hoà bình.

+ Niềm tin, hi vọng vào sức mạnh dân tộc, vào thái bình lâu dài của đất nước.)

NV3 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV liên hệ: Cách biểu ý và biểu cảm của bài thơ này và bài " Sông núi..." có gì giống nhau?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

-  Biểu ý: 2 bài thơ đều bày tỏ ý kiến rõ ràng, cô đúc với những thông tin ngắn gọn, cách nói chắc nịch. ý kiến được lập luận chặt chẽ, lô gíc:

+ Bài Sông núi…, trên cơ sở khẳng định chủ quyền của đất nước mà khẳng định sự thất bại tất yếu của giặc xâm lăng.

+ Bài Phò giá…, từ hào khí chiến thắng vang dội mà động viên xây dựng, phát triển đất nước trong hòa bình với một niềm tin sắt đá.

- Biểu cảm: 2 bài thơ đều bày tỏ cảm xúc theo cách ẩn kín trong ý tưởng, cảm xúc nằm trong ý tưởng, ý tưởng và cảm xúc hòa làm 1 khiến câu thơ âm vang mạnh mẽ, sâu lắng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV Bình: Nếu như văn bản 1 là bài thơ thần, bản tuyên ngôn độc lập, thì văn bản 2 cũng là một kiệt tác trong văn thơ cổ Việt Nam. Ý thơ hàm súc, ngôn ngữ bình dị mà sâu sắc, có giá trị như một tượng đài chiến công tráng lệ, làm ta sống lại những năm tháng lịch sử hào hùng thời Trần chống Mông Nguyên; nhắc nhở ta ý thức, trách nhiệm trong việc bảo vệ, xây dựng đất nước. Trên hành trình xây dựng đất nước ở thế kỉ XXI, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh… tâm thức người thi sĩ, anh hùng vẫn như ánh sao chiếu sáng bầu trời quê hương

3. Phân tích.

a. Hai câu đầu.

- Chương Dương cướp...

- Hàm Tử bắt...

- Đảo trật tự thời gian, thứ tự, sử dụng động từ mạnh, giọng điệu khỏe khoắn, phấn chấn, tự hào

=> Chiến thắng oanh liệt, hào hùng của dân tộc.

-> Lòng tự hào, hân hoan của tác giả.

b. Hai câu cuối.

"Thái bình nên gắng sức

  Non nước ấy...."

- Âm điệu sâu lắng, cảm xúc

-> Lời động viên xây dựng và phát triển đất nước trong hoà bình.

- Niềm tin vào nền độc lập bền vững và tương lai tươi sáng của đất nước.

=> Khát vọng thái bình, thịnh trị.

Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt một số câu hỏi

(1) Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ?

(2) Cảm nhận sau khi học xong văn bản "Phò giá..."

(3) Em cảm nhận được điều gì sau khi học xong văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS bộc lộ, trình bày

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

GV chốt lại và ghi bảng, yêu cầu 1 HS Đọc ghi nhớ sgk.

4. Tổng kết 

4.1. Nghệ thuật.

- Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc.

- Nhịp thơ 2/3.

- Hình thức diễn đạt cô đúc, dồn nén cảm xúc vào bên trong tư tưởng.

4.2. Nội dung, ý nghĩa:

* Nội dung

- Hào khí chhiến thắng và khát vọng về một đất nước thái bình thịnh trị của dân tộc ta ở thời Trần.

* Ý nghĩa

Hào khí chiến thắng và khát vọng về một đất nước thái bình thịnh trị của dân tộc ta thời nhà Trần.

4.3. Ghi nhớ (sgk).

Hoạt động 5: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra – Trần Nhân Tông.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra – Trần Nhân Tông.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV  Yêu cầu HS rình bày kết quả thảo luận nhóm và tìm hiểu ở nhà theo các câu hỏi sau:

Nhóm 1: Bài thơ được làm theo thể thơ nào? Giống với bài nào đã học?

Nhóm 2: Nội dung 2 câu đầu tả cảnh gì? ở đâu?

Nhóm 3: Hai câu cuối tả những cảnh gì? Những cảnh ấy gợi cho người đọc ấn tượng, cảm giác gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn , hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS Trình bày sản phẩm nhóm trên khổ giấy A0, dán bảng, quan sát và bổ sung ý kiến.

Nhóm 1:

- Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt - giống bài Sông núi nước Nam

- Đặc điểm của thể thơ: Cả bài có 4 câu, mỗi câu 7 tiếng, vần hiệp ở tiếng cuối  câu 1,2,4 ( Yên, biên, điền- bản phiên âm), (lồng, không, đồng- bản dịch thơ).

Nhóm 2:  Hai câu đầu

- Cảnh buổi chiều, người ngắm cảnh là 1 vị vua (thế kỉ XIII) khi về thăm quê, tựa lan can lâu đài phủ Thiên Trường mà nhìn gần, trông xa làng mạc đang mờ dần trong làn sương bạc

- Gợi tả cảnh quê hương trong bóng chiều tà.

Nửa có nửa không -> Bóng chiều phủ mờ khói nhạt càng nên mơ màng, mênh mang yên ả. Cảnh thoáng, nhẹ làm tâm hồn con người lâng lâng mơ mộng. Ngoại cảnh và tâm cảnh hoà hợp tự nhiên. Con người như hướng cả tâm linh của mình về thiên nhiên thuần phác, vĩnh hằng.

Nhóm 3: Hai câu cuối

- Tả hai cảnh quen thuộc khi chiều xuống của làng quê Việt Nam.

+ Âm thanh: Tiếng sáo của trẻ chăn trâu dẫn trâu về hết chỉ còn văng vẳng đâu đây-> Réo rắt, hồn nhiên…

+Màu sắc: Cánh đồng vắng hoe từng đôi cò trắng hạ cánh xuống đồng lúa.

- Cảnh sắc đồng quê yên ấm, bình dị, thân thuộc, đáng yêu.

+ Một ông vua có quyền lực tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương dân dã. (Yêu quê hương, gần gũi với quê hương).

+ Nước Đại Việt cuối thế kỉ XIII- đầu thế kỉ XIV,dưới triều đại  nhà Trần, đất nước thanh bình, nhân dân yên ổn làm ăn sau ba lần chiến đấu và chiến thắng quân Mông - Nguyên hung bạo.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV nêu câu hỏi chung cho cả lớp: Qua bài thơ giúp em hiểu được gì về tâm hồn của vị vua Trần Nhân Tông? Về thời đại nhà Trần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• GV chuẩn kiến thức

- HS Trình bày cá nhân, một số kiến thức cần có:

+ Một ông vua có quyền lực tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương dân dã. (Yêu quê hương, gần gũi với quê hương).

+ Nước Đại Việt cuối thế kỉ XIII- đầu thế kỉ XIV,dưới triều đại  nhà Trần, đất nước thanh bình, nhân dân yên ổn làm ăn sau ba lần chiến đấu và chiến thắng quân Mông - Nguyên hung bạo.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ GV nêu câu hỏi: Theo em cách nói giản dị, cô đúc của bài thơ này có tác dụng gì trong việc thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình của dân tộc ta ở nhà Trần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ HS suy nghĩ trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV chuẩn KT: Cách nói giản dị, cô đúc trong bài "Phò giá ..." có tác dụng: Thể hiện rõ quan điểm trạng thái cảm xúc tự hào, dâng cao trước những chiến thắng lẫy lừng của quân dân ta. Không kể dài dòng → người đọc sẽ tập trung hơn vào kết quả thắng lợi. Đồng thời khát vọng thái bình được bộc lộ rõ.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 

GV giao BT: Em thích nhất hai câu thơ nào trong hai bài thơ? Viết ba câu văn trình bày cảm nhận về hai câu thơ đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn , hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Khái niệm từ Hán Việt, yếu tố Hán Việt.

- Các loại từ ghép Hán Việt.

- Tích hợp giáo dục môi trường: Tìm các từ Hán Việt liên quan đến môi trường.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.

- Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.

  - Ra quyết định: lựa chọn cách sử dụng từ Hán Việt phù hợp với thực tiễn giao tiếp của bản thân.

 - Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ quan điểm cá nhan về cách sử dụng từ Hán Việt.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

- Giáo viên:

  + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học, Cuốn Từ vựng ngữ nghĩa Tiếng việt.

- Học sinh:

  + Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

  + Soạn bài.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

 SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu đơnvị cấu tạo từ Tiếng Việt.

a) Mục tiêu: HS tìm hiểu đơnvị cấu tạo từ Tiếng Việt.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Các tiếng: Nam, quốc, sơn, hà nghĩa là gì? Tiếng nào có thể dùng như một từ đơn để đặt câu (dùng độc lập), tiếng nào không? Cho ví dụ?

? Vậy các tiếng nam, quốc, sơn, hà được gọi là gì?

? Từ việc tìm hiểu các ví dụ em có nhận xét gì về các tiếng: Nam, quốc, sơn, hà? (Các yếu tố đó được dùng như thế nào?).

? Tiếng thiên trong các từ Hán Việt: thiên niên kỉ, thiên lý mã có nghĩa là gì?

? Trong (Lý Công Uẩn) thiên đô về Thăng Long nghĩa là gì?

? Em có nhận xét gì về các từ thiên trong các ví dụ trên?

? Tìm thêm các yếu tố "thiên" có nghĩa khác với 3 yếu tố thiên có nghĩa trên?

? Lấy VD về yếu tố HV có hiện tượng đồng âm?

? Từ đó em hãy cho biết thế nào là yếu tố Hán Việt? Đặc điểm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Ví dụ: có thể nói miền nam, phía nam, gió nam; không thể nói yêu quốc mà phải nói yêu nước.

* Cho HS so sánh: leo sơn với leo núi; lội hà với lội sông.

* Lưu ý: khi chơi cờ tướng có thể nói tốt qua hà hoặc tốt sang hà. Đây là một cách nói được quen dùng (quán ngữ) để chỉ quân tốt đã vượt qua một khoảng cách quy ước giữa bàn cờ gọi là sông.

- Yếu tố Hán Việt.

* Hướng dẫn HS tìm hiểu hiện tượng đồng âm của yếu tố Hán Việt:

 Tiếng thiên trong từ “thiên thư” có nghĩa là trời.

Tự lấy VD.

* Định hướng:

VD1:  Thị: Thị trường (thị: chợ)

                  Cận thị ( thị: nhìn)

VD2: Vũ: khoẻ (vũ lực); múa (vũ nữ); lông (lông vũ)

Tư duy độc lập trả lời.

* Gợi ý, hướng dẫn HS rút ra ghi nhớ 1.

* Giảng: Từ Hán Việt được cấu tạo bằng yếu tố Hán Việt. Yếu tố là tiếng dùng để tạo nên từ (sở dĩ ở đây không gọi là tiếng vì trong tiếng Việt từ tiếng có hai nghĩa là ngôn ngữ (tiếng Việt, tiếng Lào, Hán...) -> nếu dùng tiếng Hán Việt dễ gây ra hiểu lầm. Yếu tố Hán Việt là đơn vị một âm tiết. Mỗi yếu tố Hán Việt tương ứng với 1 chữ Hán.

* Đưa bài tập nhanh: giải thích nghĩa các yếu tố Hán Việt trong thành ngữ “Tứ hải giai huynh đệ”.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Đơn vị cấu tạo từ Tiếng Việt 1. Phân tích ngữ liệu

 Bài thơ "Nam quốc sơn hà"

- Nam: phương Nam -> dùng độc lập.

- Quốc: nước

- Sơn: núi          

- Hà: sông        -> không dùng độc lập.

-> Các tiếng: Nam, quốc, sơn, hà dùng để cấu tạo từ Hán Việt: là yếu tố Hán Việt.

- Phần lớn các yếu tố HV không được dùng độc lập, chỉ dùng để cấu tạo từ ghép.

- Tiếng Nam có thể dùng độc lập như một từ.

- “Thiên” trong “thiên niên kỷ, thiên lí mã” có nghĩa là một nghìn.

- “Thiên” trong “thiên đô” có nghĩa là dời.

-> Từ đồng âm nhưng khác nghĩa.

2. Ghi nhớ 1: (SGK-55)

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về từ ghép Hán Việt

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu về từ ghép Hán Việt 

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Các từ sơn hà, xâm phạm, giang san có nghĩa là gì?

? Nó thuộc từ ghép chính phụ hay đẳng lập?

? Các từ ‘ái quốc, thủ môn, chiến thắng” thuộc loại từ ghép gì? Vì sao?

? Trật tự của các yếu tố trong từ ghép này có giống trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt cùng loại không?

? Các từ: thiên thư, bạch mã, tái phạm thuộc loại từ ghép gì?

? Hãy giải nghĩa và nêu nhận xét về trật tự của các yếu tố có gì khác so với trật tự các tiếng trong từ ghép thuần Việt?

? Từ việc phân tích ví dụ em có nhận xét gì về các từ Hán Việt trong 2 ví dụ?

? Từ đó em hãy cho biết: từ ghép Hán Việt có mấy loại? Đặc điểm?.

? Bài học hôm nay cần nắm mấy đơn vị kiến thức?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Từ ghép Hán Việt do 2 yếu tố Hán Việt ghép lại, giữa các tiếng có quan hệ bình đẳng về nghĩa.

Ái/ Quốc: yêu nước.

thủ/môn: giữ cửa:  thủ = giữ; môn = cửa.

chiến/ thắng: trận thắng.

-> CP (Phụ bổ sung nghĩa cho tiếng chính).

- Thiên/ thư = sách/ trời

- Bạch/ mã = Ngựa trắng

- Tái/ phạm = phạm tội  lần nữa (tái lại, lặp  lại)                 P        C                                                      

* Khái quát nội dung ghi nhớ 2.

* Lưu ý HS: Các từ ghép chính phụ Hán Việt: ái quốc, thủ môn, chiến thắng có trật tự giống từ ghép thuần Việt.

- Các từ thiên thư... có trật tự khác từ ghép thuần Việt.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Từ ghép Hán Việt

1. Phân tích ngữ liệu

a. Ngữ liệu 1

+ Sơn hà: núi + sông

+ Giang sơn: sông + núi.

+ Xâm phạm: Lấn + chiếm.

-> từ ghép đẳng lập.

b. Ngữ liệu 2

+ Ái quốc, thủ môn, chiến thắng thuộc từ ghép chính phụ (chính trước, phụ sau).

+ Thiên thư, bạch mã, tái phạm

-> từ ghép chính phụ (phụ trước, chính sau).

-> Các từ ghép Hán Việt trong ví dụ  chia làm hai loại: từ ghép đẳng lập và từ ghép chính phụ.

2. Ghi nhớ (SGK).

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

* Gọi HS đọc và nêu yêu cầu bài tập.

* Chia nhóm HS thảo luận, ghi kết quả.

* Gọi  HS đọc yêu cầu, suy nghĩ độc lập.

* Yêu cầu 2 HS lên bảng, mỗi HS 2 yếu tố..

* Gợi ý: trước hết cần tìm hiểu nghĩa của các yếu tố rồi tìm nghĩa của từ -> suy luận đó là từ ghép nào? Yếu tố nào c – p?

Đại diện nhóm trình bày.

* Cho HS chơi trò chơi tiếp sức viết lên bảng.

Lớp nhận xét, sửa.

II. Luyện tập

Bài tập 1

- Hoa 1: chỉ sự vật (các thứ quả, trái cây dùng để ăn nói chung).

   Hoa 2: sang trọng, lỗng lẫy, bóng bẩy.

- Phi 1: bay.

  Phi 2: trái ngược với đạo lí, pháp luật.

  Phi 3: vợ lẽ, thứ của vua.

- Tham 1: ham muốn;

  Tham 2: dự vào, góp vào.

- Gia 1: nhà; gia 2: góp vào.

 Bài tập 2

- Quốc: quốc gia, ái quốc, quốc lộ, quốc huy, quốc ca.

- Sơn: sơn hà, giang sơn, sơn lâm.

- Cư: cư trú, an cư, định cư, di cư...

- Bại: thảm bại, chiến bại, thất bại, đại bại, bại vong.

Bài tập 3

- Yếu tố chính trước, phụ sau:

+ Hữu ích: có ích lợi.

+ Bảo mật: giữ (bảo đảm) bí mật.

+ Phát thanh: phát thành tiếng.

+ Phòng hoả: đề phòng cháy.

- Yếu tố chính sau, phụ trước.

+ Thi nhân: (Thi: thơ; người)

+ Đại thắng: thắng lớn.

+ Tân linh: lính mới.

+ Hậu đãi: đãi ngộ rất tốt.

Bài tập 4

* Yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau:

       - Đại phong, hậu thế, điền chủ, đại hàn, thạch mã...

* C - P sau:

      - Nhập ngũ, hữu ích, vô hình, ái quốc, hồi hương...

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Bài tập trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn chữ cái trước câu trả lời em cho là đúng .

Câu 1: Dòng nào sau đây chỉ gồm những từ ghép Hán Việt đẳng lập?

Câu 2.Trong những yếu tố Hán Việt sau, yếu tố nào không được dùng độc lập như từ mà chỉ dùng để tạo từ ghép?

Câu 3: Từ Hán Việt nào sau đây không phải là từ ghép đẳng lập?

Câu 4.Dòng nào sau đây chỉ gồm những từ Hán Việt có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau?

Câu 5.Nhóm từ nào không phải là từ Hán Việt ?

Câu 6.Từ nào sau đây có yếu tố "gia" cùng nghĩa với "gia" trong "gia đình"?

Câu 7.Từ nào sau đây có yếu tố "hữu" cùng nghĩa với "hữu" trong "bằng hữu"?

Câu 8.Chữ "thiên" trong từ nào sau đây không có nghĩa là "trời"?

Câu 9.Thành tố "Tiền" trong các nhóm từ nào dưới đây giống nhau về nghĩa ?

Câu 10.Hai câu thơ sau đây có mấy từ Hán Việt?

"Ôi Tổ quốc giang sơn, hùng vĩ
Đất anh hùng của thế kỉ hai mươi..."

(Tố Hữu)

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Khái niệm từ Hán Việt, yếu tố Hán Việt.

- Các loại từ ghép Hán Việt.

- Tích hợp giáo dục môi trường: Tìm các từ Hán Việt liên quan đến môi trường.

2. Định hướng phát triển năng lực

   - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.

   - Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.

- Ra quyết định: lựa chọn cách sử dụng từ Hán Việt phù hợp với thực tiễn giao tiếp của bản thân.

 - Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ quan điểm cá nhan về cách sử dụng từ Hán Việt.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS nắm được cách sử dụng từ Hán Việt.

a) Mục tiêu: Học sinh nắm được cách sử dụng từ Hán Việt. 

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp

 để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV nêu vấn đề: Trong giao tiếp hằng ngày và trong khi viết văn bản, chúng ta thường gặp các cặp từ đồng nghĩa thuần Việt - Hán Việt.

? Em hãy tìm thêm một số ví dụ về những cặp câu như vậy?

? Tìm những từ thuần Việt nghĩa tương đương với từ in đậm?

? Em hãy thay các từ thuần Việt tương đương vào từ in đậm và đọc lên?

? Em có nhận xét gì khi thay các từ thuần Việt như vậy?

? Vậy tại sao các câu văn trong VD lại sử dụng từ Hán Việt ( in đậm) mà không dùng từ thuần Việt?

? Em hãy cho biết nghĩa của các từ Hán Việt: kinh đô, yết kiến?

? Các từ "Trẫm, bệ hạ, thần" chỉ dùng trong xã hội nào?

? Các từ Hán Việt đó tạo được sắc thái gì cho đoạn trích trong ví dụ đó?

? Qua phân tích các ví dụ trên, em hãy cho biết người ta sử dụng từ Hán Việt để làm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Treo bảng phụ ghi VD a và yêu cầu HS chú ý lên bảng.

 Đọc to rõ VD trên bảng.

- Phụ nữ - đàn bà

- Từ trần – chết

- Mai táng – chôn

- Tử thi – xác chết

-Lời nói không được trang trọng

-Tạo sắc thái trang trọng, tôn kính, tao nhã tráng cảm giác ghê sợ, thô thiển.

* Treo bảng phụ - ví dụ b.

- Kinh đô: thủ đô; yết kiến: ra mắt, gặp gỡ.

-Xã hội phong kiến.

-Tạo sắc thái cổ kính của lịch sử.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Sử dụng từ Hán Việt

1. Sử dụng từ Hán Việt để tạo sắc thái biểu cảm

a. Phân tích ngữ liệu

 (SGK- 81, 82)

- Các từ:

+ Phụ nữ, từ trần: tạo sắc thái trang trọng, thể hiện thái độ tôn kính.

+ Mai táng tử thi: tạo sắc thái tao nhã, tránh cảm giác ghê sợ.

- Các từ: Kinh đô, yết kiến, trẫm, bệ hạ, thần: tạo sắc thái cổ xưa.

b.  Ghi nhớ: (SGK - 82)

Hoạt động 2: Lưu ý khi sử dụng từ Hán Việt.

a) Mục tiêu: Học sinh  biết những lưu ý khi sử dụng từ Hán Việt.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

 Yêu cầu HS đọc to rõ ví dụ 2 -SGK mục 2 và cho biết câu nào có cách diễn đạt hay hơn? Vì sao?

? Vậy em hiểu thế nào là lạm dụng từ Hán Việt ?

? Vậy trong khi sử dụng từ Hán Việt, em cần lưu ý điều gì?

? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-Đại diện nhóm bàn trình bày.

Cách dùng các từ Hán Việt ở câu a1 và b1 là lạm dụng từ Hán Việt.

-Lạm dụng là khi không cần thiết mà vẫn dùng từ Hán Việt.

-Không nên lạm dụng....

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Khái quát và gọi HS đọc ghi nhớ.

Đọc to mục ghi nhớ SGK.

2. Không nên lạm dụng từ Hán Việt.

a. Phân tích ngữ liệu

 (SGK- 82)

+ a. Dùng từ “đề nghị"  là không cần thiết vì nhân vật giao tiếp ở đây là mẹ và con ⭢ câu 2 diễn đạt hay hơn.

+ b. Câu 2 diễn đạt hay hơn. Vì câu này chỉ thông báo về một việc bình thường nên dùng từ “nhi đồng” có sắc thái trang trọng quá sẽ không phù hợp.

-> Không nên lạm dụng từ Hán Việt. Vì nó sẽ làm cho lời ăn tiếng nói thiếu tự nhiên, thiếu trong sáng, không phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.

b.  Ghi nhớ: (SGK- 83)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm: GV chia lớp thành 3 nhóm, mỗi nhóm thực hiện một bài tập trong 5 phút, hết thời gian, các nhóm trình bày sản phẩm.

Đọc, xác định bài, hoàn thành bài tập vào giấy A0.

Các nhóm khác nhận xét, cho điểm.

II. Luyện tập

Bài 1: Điền từ

Cặp câu 1:  Mẹ -  thân mẫu.

Cặp câu 2: Phu nhân - vợ.

Bài 2:

Người Việt Nam thích dùng từ Hán Việt để đặt tên người, địa lí vì từ Hán Việt mang sắc thái trang trọng.

Bài 3:

 Các từ Hán Việt tạo sắc thái cổ xưa: Giảng hoà, cầu thân, hoà hiếu...

Bài 4: Nhận xét cách dùng từ Hán Việt:

- Lạm dụng từ Hán Việt khi không cần thiết.

- Thay từ: Bảo vệ = giữ gìn; mĩ lệ = đẹp đẽ.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ? Tìm hiểu nghĩa tên riêng của các thầy cô trong trường?

? Đưa ra nhận xét chung về từ ngữ trong từng cặp để chọn từ ngữ thích hợp với nội dung của câu?  

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Nắm được khái niệm văn biểu cảm.

- Vai trò, đặc điểm của văn biểu cảm.

- Hai cách biểu cảm trực tiếp và gián tiếp trong văn biểu cảm.

 2. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Suy nghĩ, phê phán, sáng tạo: Phân tích, bình luận và đưa ra ý kiến cá nhân về vai trò, đặc điểm, cách biểu cảm trong bài văn biểu cảm.

- Ra quyết định: Lựa chọn cách lập luận khi tạo lập văn bản.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS nắm được nhu cầu biểu cảm, khỏi niệm văn biểu cảm và đặc điểm của văn biểu cảm.

a) Mục tiêu: HS tìm hiểu nhu cầu biểu cảm, khỏi niệm văn biểu cảm và đặc điểm của văn biểu cảm.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:GV: Vận dụng các kiến thức về từ Hán Việt đã học ở tiết trước, em hãy giải nghĩa đen các yếu tố: nhu, cầu, biểu, cảm?

? Khi bố mẹ đi công tác vắng trong em nảy sinh tình cảm gì ? Em bộc lộ điều đó với ai ?

? Khi em được điểm tốt em biểu lộ tình cảm của mình với ai ? Biểu lộ như thế nào?

? Khi nào người ta có nhu cầu biểu cảm ?

? Vậy người ta biểu cảm bằng cách nào ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

• HS đứng tại chỗ trình bày miệng,
• HS khác nhận xét đánh giá,
• GV chuẩn kiến thức

Giải nghĩa của các yếu tố :

+ nhu: cần phải có

+ cầu: mong muốn  

-> nhu cầu: mong muốn có.

+ biểu: thể hiện ra bên ngoài

+ cảm: rung động và mến phục

-> biểu cảm: rung động được thể hiện ra bằng lời văn, lời thơ.

=> Nhu cầu biểu cảm là mong muốn được bày tỏ những rung động của lòng mình bằng lời văn, thơ.

Em nhớ thương, mong bố mẹ về.

 Bộc lộ với ông bà, cha mẹ, bạn.

Em ôm chầm lấy mẹ, em hát vang, vui sướng ghi lại tình cảm của mình trong  nhật kí.

- Từ lúc nhớ mong cha mẹ, từ lúc nhận được điểm tốt đến lúc bộc lộ tình cảm trong em đã xuất hiện nhu cầu biểu cảm.

Em ôm chầm lấy mẹ, em hát vang, vui sướng ghi lại tình cảm của mình trong  nhật kí.

- Từ lúc nhớ mong cha mẹ, từ lúc nhận được điểm tốt đến lúc bộc lộ tình cảm trong em đã xuất hiện nhu cầu biểu cảm.

Bằng hành động, ca hát, vẽ tranh, nhảy múa, đánh đàn, viết thư, sáng tác thơ văn.

* Giảng:  Khi biểu cảm bằng hành động thì người ta có thể dùng hoạt động, ánh mắt, cử chỉ. Khi sử dụng phương tiện ngôn ngữ người ta viết văn, thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình. Những tình cảm, cảm xúc được viết ra dưới dạng thơ, văn thì đó chính là văn biểu cảm.

+ Những bức thư, những sáng tác thơ, văn là các thể loại của văn biểu cảm.

+ Văn biểu cảm chỉ là một trong vô vàn cách biểu cảm của con người (ca hát, bản nhạc, vẽ tranh, đánh đàn, thổi sáo...). Sáng tác nghệ thuật nói chung đều có mục đích biểu cảm. * Nhấn mạnh: là con người ai cũng có những phút xúc động như vậy. Có rất nhiều cách để biểu hiện tình cảm của mình và một trong những cách đó là viết thư hoặc làm thơ, viết văn. Nhờ nó mà các nhà văn, nhà thơ đã viết nên những tác phẩm hay, gợi ra được sự đồng cảm của người đọc.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Nhu cầu biểu cảm và văn biểu cảm

1. Nhu cầu biểu cảm của con người

.

NV2

 Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV: Gọi HS đọc 2 câu ca dao trong sgk -71

? Mỗi câu ca dao trên thổ lộ tình cảm, cảm xúc gì ?

? Người ta thổ lộ tình cảm để làm gì ?

? Để người đọc cảm thông, chia sẻ với những tình cảm đó, người viết đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào ?

? Tóm lại, theo em khi nào con người cần thấy phải làm văn biểu cảm ?

? Thế nào là văn biểu cảm ?

? Người ta thường biểu cảm bằng những phương tiện nào ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-Thảo luận, cử đại diện báo cáo, nhóm khác bổ sung.

-Thổ lộ tình cảm để gợi sự cảm thông, chia sẻ, gợi sự đồng cảm.

-Trả lời, báo cáo theo nhóm.

* Bổ sung : Ngữ điệu cảm thán, trực tiếp bày tỏ nỗi lòng. Đây là một phương tiện cú pháp biểu đạt những nội dung trữ tình hướng nội, ngữ điệu ấy chính là nội dung thông tin tình cảm của câu ca dao.

- Biện pháp tu từ so sánh để gợi hình, gợi cảm.

- Khi có những tình cảm  tốt đẹp chất chứa, muốn biểu hiện cho người khác cảm nhận thì người ta có nhu cầu biểu cảm.

Quan sát, trình bày theo cách hiểu cá nhân.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

a. Phân tích ngữ liệu

- Hai câu ca dao: (sgk - 71)

+ Câu 1: thổ lộ tình cảm thương cảm, xót xa cho những cảnh đời oan trái.

+ Câu 2: ngợi ca vẻ đẹp của cánh đồng lúa và vẻ đẹp của cụ thụn nữ -> Tình cảm gắn bó, tự hào về quê hương, đất nước, con người.

-> Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.

->  Văn biểu cảm (còn gọi là văn trữ tình) bao gồm các thể loại văn học như: thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tuỳ bút...

b. Ghi nhớ 1 (SGK-73)

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm đặc điểm của văn  biểu cảm.

a) Mục tiêu: HS tìm hiểu văn bản đặc điểm của văn  biểu cảm.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Mỗi đoạn văn biểu đạt những nội dung gì ?

? Nội dung của cả 2 đoạn có đặc điểm gì khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả ?

? Có ý kiến cho rằng: Tình cảm, cảm xúc trong văn biểu cảm phải là tình cảm, cảm xúc thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Qua 2 đoạn văn trên em có tán thành ý kiến đó không ?

? Cũng là biểu cảm, nhưng cách biểu cảm của 2 đoạn văn có gì khác nhau? Tại sao ?

? Để bộc lộ tình cảm trực tiếp ở đoạn văn 1 và đoạn văn 2, người viết đã sử dụng những phương thức biểu cảm  nào ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Trình bày nội dung chính.

Trong thư từ, nhật kí, người ta thường biểu cảm theo lối này.

Trình bày nội dung chính.

* Nhận xét: Cả hai đoạn đều không kể một chuyện gì hoàn chỉnh, mặc dù có gợi lại những kỷ niệm. Đặc biệt là đoạn 2 tác giả sử dụng biện pháp miêu tả, từ miêu tả mà liên tưởng, gợi ra những cảm xúc sâu sắc.      

* Giải thích: Văn biểu cảm khác tự sự và miêu tả thông thường. Văn tự sự và biểu cảm bao giờ cũng có bố cục hoàn chỉnh, thông báo nội dung, diễn biến sự vật, sự việc một cách đầy đủ. Tuy nhiên ở văn biểu cảm, người viết thường bộc lộ cảm của mình trước những sự vật, hiện tượng trong đời sống để người đọc có thể cùng đồng cảm, sẻ chia với mình.

* Bổ  sung thêm:

+ Đặc điểm của tình cảm : đó là những tình cảm đẹp, vô tư, mang lí tưởng đẹp, giàu tính nhân văn (như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc...). Chính vì vậy mà cảm và nghĩ thường không tách rời nhau. Những tình cảm không đẹp, xấu xa như: lòng đố kị, bụng dạ hẹp hòi, keo kiệt không thể trở thành nội dung biểu cảm chính diện, có chăng chỉ là đối tượng để mỉa mai, châm biếm mà thôi.

-Hai đoạn văn có cách biểu cảm khác nhau.

+ Đoạn 1: biểu cảm trực tiếp. Người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tình cảm của mình (cách này thường gặp trong thư từ, nhật kí, văn chính luận)

+ Đoạn 2 bắt đầu bằng miêu tả tiếng hát đêm khuya trên đài, rồi im lặng, rồi tiếng hát trong tâm hồn, trong tư tưởng. Tiếng hát của cô gái biến thành tiếng hát của quê hương, đất nước, của ruộng vườn, của nơi chôn rau cắt rốn. Đoạn 2 là biểu cảm gián tiếp. Tác giả không nói trực tiếp mà gián tiếp thể hiện tình yêu quê hương đất nước (đây là cách biểu cảm thường gặp trong tác phẩm văn học).

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

2. Đặc điểm chung của văn biểu cảm.

a. Phân tích ngữ liệu

- Hai đoạn văn (SGK - 72)

+ Đoạn 1: biểu hiện nỗi nhớ bạn và nhắc lại những kỉ niệm xưa.

+ Đoạn 2: biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.

- Văn biểu cảm biểu lộ tình cảm, cảm xúc thường thấm nhuần tư tưởng nhân văn của con người.

( như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác...)

- Phương thức biểu cảm :

+ Đoạn 1: là biểu cảm trực tiếp

-> sử dụng các từ ngữ và hình ảnh liên tưởng có giá trị biểu cảm.

+ Đoạn 2: là biểu cảm gián tiếp

-> sử dụng một chuỗi hình ảnh và liên tưởng.

b. Ghi nhớ 2: (SGK-73)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Gọi HS đọc bài tập 1.

? So sánh 2 đoạn văn sau và cho biết đoạn văn nào là văn biểu cảm. Vì sao ?

? Em hãy chỉ ra các từ ngữ gợi hình ảnh, liên tưởng có giá trị biểu cảm ở đoạn văn b ?

? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm trong bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.