Giáo án ngữ văn 8 học kỳ 1 theo công văn 5512

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

* Cho HS quan sát chân dung tác giả

? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả?

? Kể tên những tác phẩm chính của Thanh Tịnh?

? Hãy giới thiệu khái quát về truyện ngắn "Tôi đi học"?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Các tác phẩm của nhà văn Thanh Tịnh:

+ Quê mẹ (truyện ngắn 1941)

+ Ngậm ngải tìm trầm (truyện ngắn 1943)

+ Đi từ giữa mùa sen (truyện ngắn 1973

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

1. Tác giả

- Thanh Tịnh (1911-1988) 

- Tên khai sinh là Trần Văn Ninh sau đổi thành Trần Thanh Tịnh.

- Là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ.

- Sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.

2. Tác phẩm

- Truyện ngắn đậm chất hồi kí in trong tập “Quê mẹ” -1941

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ?

Chia sẻ.

? Hãy tìm 1 số từ ngữ đọc chú thích có liên quan đến kỉ niệm lần đầu tiên đi học của nhân vật “tôi” và giải thích các chú thích đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS thực hiện các yêu cầu của GV

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

HS khác nhận xét, cho điểm.

- Đây là một văn bản tự sự giàu chất trữ tình-> Đọc với giọng nhẹ nhàng, sâu lắng, ngọt ngào.

- Giọng tự truyện, cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ.

Đọc mẫu từ đầu-> Như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi.

H1: Đọc tiếp-> Lòng tôi vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết.

H2: Đọc phần còn lại của văn bản

- Giải thích chú thích 2, 5, 6, 7 SGK

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi:

1. Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể?

2.  Bố cục của VB được xây dựng trên cơ sở nào?

3. Theo mạch hồi tưởng ấy em thấy văn bản xuất hiện những nhân vật nào?

4. Nhân vật chính là ai? Vì sao em cho là như vậy?

5. Từ sự cảm nhận của nhân vật “tôi” em hãy nêu bố cục của văn bản ?

6.  Văn bản là một truyện ngắn được viết theo phương thức tự sự. So với các văn bản tự sự khác em thấy văn bản “Tôi đi học” có điều gì khác biệt?

7. Từ đó em rút ra những nhận xét gì về đặc điểm của văn bản? ( Dành cho HG)

8.  Truyện được kể theo trình tự nào?

9. Qua dòng hồi tưởng ấy, tác giả muốn diễn tả điều gì ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1. Truyện kể theo ngôi thứ nhất. Ngôi kể này giúp cho người kể chuyện dễ dàng bộc lộ cảm xúc, tình cảm của mình một cách chân thực nhất.

2. - Theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi: Từ thời gian và không khí ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại, nhân vật tôi hồi tưởng về kỉ niệm ngày đầu tiên đi học.

3. - Tôi, mẹ, ông đốc, những cậu học trò...

4. - Tôi là nhân vật chính. Vì mọi sự việc đều được kể từ sự cảm nhận của nhân vật này.

5. - Đoạn 1: Từ đầu -> “Trên ngọn núi”: Cảm nhận của nhân vật tôi trên đường đến trường.

- Đoạn 2: Tiếp -> “Cả ngày nữa”: Cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường.

- Đoạn 3: Tiếp -> Hết: Cảm nhận của tôi trong lớp học.

6. - Không xây dựng cốt truyện (không có cốt truyện) với các sự kiện nhân vật để phản ánh những xung đột xã hội.

- Xoay quanh tình huống “Tôi đi học” là những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường: Bộc lộ tâm trạng của nhân vật “tôi”.

* Bình: Đây là một truyện ngắn tuy không có nhiều sự kiện, nhân vật, xung đột mà toàn tác phẩm là những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường đầu tiên được tái hiện theo dòng hồi tưởng của kí ức mà yếu tố xuyên suốt là dòng cảm xúc thiết tha nguyên khiết của tuổi học trò trong buổi tựu trường đầu tiên.

7. Văn phong của Thanh Tịnh đậm chất trữ tình

(Văn bản tự sự nhưng giầu giá trị biểu cảm).

=> Tự sự trữ tình

8. - Truyện được kể theo dòng hồi tưởng từ hiện tại nhớ về quá khứ với trình tự thời gian.

9.  Cảm xúc và tâm trạng của nhân vật  tôi trong buổi tựu trường đầu tiên.

 Xuyên xuốt toàn bộ tác phẩm là những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường qua hồi tưởng của tác giả. Đó cũng chính là chủ đề của tác phẩm. Để hiểu rõ hơn về chủ đề, chúng ta sẽ chuyển sang phần phân tích => phần 3.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

II. Đọc -  hiểu văn bản

1. Đọc - chú thích

2. Kết cấu, bố cục

- Thể loại: Bút kí (Văn bản nhật dụng).

- PTBĐ: Miêu tả, biểu cảm, chứng minh.

- Bố cục: 3 phần.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Hs theo dõi phần đầu văn bản và cho biết:

 ?  Kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật  tôi được miêu tả ở những thời điểm nào

? Những gì đã gợi lên trong lòng tôi kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học? Vì sao nỗi nhớ buổi tựu trường đầu tiên lại được khơi nguồn từ hình ảnh ấy

? Những kỉ niệm lần đầu tiên đi học được gắn với thời gian, không gian cụ thể nào ? Vì sao thời gian, không gian ấy lại trở thành kỷ niệm trong trí tưởng tượng của tôi ?

? Đắm mình trong không gian gợi kỉ niệm ấy, nhân vật tôi có cảm xúc ra sao ? Cảm xúc ấy được diễn tả cụ thể qua hình ảnh như thế nào?

? Hãy phân tích nét đặc sắc của câu văn đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Thảo luận trả lời câu hỏi của GV

Bước 3: Báo cáo thảo luận

* Quan sát toàn bộ tác phẩm chỉ ra các thời điểm:

- Khi cùng mẹ trên đường tới trường.

- Lúc ở sân trường

- Khi ngồi trong lớp học.

* - Chuyển biến của cảnh vật  sang thu, hình ảnh các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường...

* - Thời gian: buổi mai đầy sương thu và gió lạnh...

- Không gian: trên con đường làng dài và hẹp......

=> Đó là thời điểm, nơi chốn gần gũi, quen thuộc gắn liền với tuổi thơ, gắn với tình yêu quê hương của tác giả.

* - Nao nức-> như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

* - Hình ảnh so sánh rất đẹp gắn với cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng, trữ tình kết hợp với nghệ thuật nhân hóa tạo ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc.

 Ngay từ những dòng đầu của tác phẩm, những câu văn thấm đẫm chất trữ tình như một cánh cửa dịu dàng mở ra dẫn người đọc vào một thế giới đầy ắp những sự vật, những con người, những cung bậc tình cảm đẹp đẽ trong sáng, đáng nhớ. Quá khứ được đánh thức với bao kỉ niệm ùa về. Cả một chuỗi tâm trạng lần lượt hiện lên trên từng trang truyện.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

3. Phân tích

3.1. Tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên.

a. Khơi nguồn kỉ niệm: ( 5’)

- Thời điểm gợi nhớ: cuối thu.

- Cảnh thiên nhiên: Biến chuyển của cảnh vật sang thu.

- Cảnh sinh hoạt: Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Tìm câu văn miêu tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật  tôi  trên đường đến trường?

? Hãy chỉ ra ý nghĩa của hai chi tiết sau :

- Con đường quen........lạ

- Cảm thấy trang trọng............

(Dành cho HS khá, giỏi)

? Theo em vì sao nhân vật tôi lại có những cảm giác ấy?

? Qua những chi tiết, em cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nv tôi lúc này như thế nào? Vì sao tôi có tâm trạng đó?

? Trong cái ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ: Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước. Tác giả viết “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Em hãy phân tích ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu văn?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn,hỗ trợ nếu HS cần.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Dùng bút chì gạch chân từ ngữ quan trọng.

+ Cảm nhận con đường làng vốn quen thuộc tự nhiên thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi.

+ Cảm thấy mình đứng đắn trang trọng trong bộ quần áo với mấy quyển vở mới trên tay

+ Thận trọng nâng niu mấy quyển vở, vừa lúng túng, vừa muốn thử sức, muốn kiểm định mình khi xin mẹ được cầm cả bút thước như các bạn khác.

* => Đó là dấu hiệu sự đổi khác trong tình cảm và nhận thức của cậu bé => Tất cả những cảm giác ấy do một sự kiện quan trọng: hôm nay tôi đi học.

* Đó là dấu hiệu sự thay đổi trong tình cảm và nhận thức của cậu bé chứng tỏ cậu bé có chí học hành, có tinh thần tự lực, không muốn thua kém bạn bè.

* - Đó là cảm giác hồi hộp lạ thường. Tất cả những cảm giác ấy do một sự kiện quan trọng hôm nay tôi đi học. Vì đối với một em bé mới chỉ biết chơi đùa qua sông thả diều, ra đồng chạy nhảy với các bạn, hôm nay đi học quả là sự kiện lớn, một bước ngoặt của tuổi thơ. Vì thế hôm nay cậu cảm thấy mình đứng đắn chững trạc trang trọng hơn trong bộ quần áo mới, vì thế tôi muốn thử sức mình.

Cảm giác này được tg ghi lại thật tinh tế, chân thực

* Hình ảnh so sánh  đẹp,  xác thực gắn liền với thiên nhiên tươi đẹp, mềm mại=> Câu văn giàu chất thơ, giàu chất tạo hình, khẳng định một kỉ niệm đẹp, đề cao sự học hành của con người.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

Tâm trạng được bộc lộ theo dòng hồi tưởng, kết hợp hài hòa giữa kể và tả, bộc lộ cảm xúc góp phần quan trọng tạo nên chất trữ tình của tác phẩm=> Điều đó tiếp tục được khẳng định ở phần sau của văn bản.

b. Khi cùng mẹ đi trên  đường tới trường  (18’)

- Con đường làng vốn quen thuộc tự nhiên thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi.

- Đứng đắn chững chạc, trang trọng hơn.

- Muốn làm người lớn, muốn khẳng định mình.

-> Hồi hộp, phấn chấn lạ thường

-> Những cảm giác tinh tế, chân thực

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: Quan sát đoạn văn: trước sân trường -> cả ngày cơ mà.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Cảnh sân trường Mĩ Lí lưu lại trong tâm trí tôi có gì nổi bật? Cảnh tượng ấy phản ánh điều gì?

?  Ngôi trường được so sánh với cái đình làng, theo em sự so sánh ấy có ý nghĩa như thế nào?

? Cảm xúc, tâm trạng của nhân vật  tôi cũng như các bạn nhỏ khác lúc này được miêu tả như thế nào?

? Chỉ ra cái hay của hình ảnh so sánh “Họ như con chim .... e sợ”?

? Khi nghe tiếng trống trường nhân vật tôi có những biểu hiện ntn?

? Tâm trạng đó tiếp tục được thể hiện ntn khi nghe ông đốc gọi tên?

? Trong những từ ngữ miêu tả tâm trạng, từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần nhất? hãy phân tích tác dụng của việc lặp từ đó?

? Có nhận xét cho rằng: Tiếng khóc của các cậu trò nhỏ như một phản ứng dây truyền, rất tự nhiên, rất ngây thơ, giàu ý nghĩa. Theo em nhận xét đó có đúng không? Vì sao?

? Nhận xét từ ngữ và biện pháp miêu tả của tác giả trong đoạn văn trên? Qua đó tác giả đã làm nổi bật tâm trạng của nhân vật tôi ntn?

? Tâm trạng của nhân vật tôi trong đoạn văn gợi trong lòng người đọc suy nghĩ gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

 Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

3. Phân tích

c. Khi đứng giữa sân trường: (20’)

- Cảm thấy ngôi trường vừa cao, vừa sạch sẽ, vừa oai nghiêm.

-> Không khí cuả ngày hội tựu trường: náo nức,  vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng.

- Lo sợ vẩn vơ

- Khi nghe tiếng trống trường: chơ vơ, vụng về.

- Nghe gọi tên: Hồi hộp lúng túng, quả tim như ngừng đập.

- Cảm thấy sợ khi sắp rời bàn tay mẹ -> nức nở khóc

- Một loạt động từ đặc tả, miêu tả chân thực, chính xác, tinh tế, phép so sánh đặc sắc

=> tâm trạng lúng túng, rụt rè, lo lắng, sợ hãi thể hiện cảm xúc hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Tìm những chi tiết, hình ảnh. cảm xúc, tâm trạng của nhân vật  tôi khi ngồi trong lớp học? Tại sao nhân vật tôi có cảm giác đó?

? Đoạn văn kết thúc bằng những hình ảnh đẹp và nhiều ý nghĩa. Đó là những hình ảnh nào? Những hình ảnh ấy giúp em hiểu thêm gì về nhân vật tôi ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Thấy mùi hương lạ xông lên trong lớp bàn ghế chỗ ngồi tự nhiên lạm nhận làm vật riêng của mình

- Nhìn người bạn không cảm thấy xa lạ chút nào

- Chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm học vần

+ Lạ bởi lần đầu tiên được vào lớp học.

+ Gần gũi bởi tôi ý thức được rằng mọi thứ sẽ gắn bó, thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi.

+ T/c của tôi trong sáng, hồn nhiên, chân thực.

- Chú chim hót....... bay cao.

- Kỉ niệm bẫy chim

- Tiếng phấn...

=> Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ, bắt đầu trưởng thành trong nhận thức và bắt đầu vào việc học hành. Phải chăng đay là phút sang trang của một tâm hồn trẻ dại, tạm biệt thời thơ ấu để bước vào thế giới tuổi học trò đầy khó khăn mà biết bao hấp dẫn.

- Ngoài nhân vật  tôi còn có các nhân vật khác: Ông đốc, phụ huynh, thầy giáo.

 Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

d. Khi ngồi trong lớp đón giờ học đầu tiên  (8’)

- Xốn sang những cảm giác lạ, quen, ngỡ ngàng, gần gũi.

=> Kỉ niệm đẹp chân thực, trong sáng đến vô cùng.

NV3 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

? Hình ảnh những người lớn hiện ra trong kí ức tuổi thơ của nhân vật tôi như thế nào?

?  Em có cảm nhận như thế nào về tình cảm của những người lớn đối với những em bé lần đầu đi học?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Ông đốc: Nhìn các em với cặp mắt hiền từ và cảm động, lời nói khẽ khàng đầy yêu thương, lại tươi cười nhẫn nại dỗ dành các em khóc vì phải xa mẹ.

- Thầy giáo: Gương mặt tươi cười đón các em trước cửa lớp.

- Phụ huynh: Dẫn các em đến trường chu đáo.

- Mẹ: ân cần dịu dàng.

 Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

Nếu ví các em nhỏ ngày đầu tiên đi học là những cánh chim đang chập chững rời tổ để bay vào bầu trời bao la đầy nắng và gió thì cha mẹ, thầy cô chính là những bàn tay nâng đỡ, những làn gió đưa, những tia nắng soi đường để cánh chim được cất lên mạnh dạn khoáng đạt trên bầu trời. Nhờ những bàn tay, những làn gió mát, những tia nắng chứa chan tình thương và trách nhiệm ấy, cậu học trò trong câu chuyện này đã nhanh chóng hoà nhập vào cái thế giới kì diệu của mái trường.

3.2. Hình ảnh những người lớn trong buổi học đầu tiên của các em (5’)

- Tất cả đều dịu dàng, yêu thương, chăm chút, khuyến khích các em.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn?

? Tìm những hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong bài?

? Em học tập được gì qua nghệ thuật kể chuyện của nhà văn?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- Dùng kthuật thi đọc nhanh, tìm đúng hướng dẫn.

- Cách tiến hành: mỗi đội ghi câu văn có chứa hình ảnh so sánh ra giấy. Đội nào tìm được đúng, nhanh và chứa nhiều câu chứa hình ảnh so sánh sẽ thắng cuộc.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

=> Trong truyện có 12 lần tg sử dụng biện pháp tu từ so sánh.

=> Muốn kể chuyện hay cần có nhiều kỉ niệm và giàu cảm xúc…

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học.

- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo ghi lại dòng liên tưởng, hồi tưởng của nhân vật tôi.

- Giọng điệu trữ tình trong sáng.

- Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí tinh tế, nhẹ nhàng tha thiết.

- Bố cục truyện theo dòng hồi tưởng cảm xúc.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

?Nêu ý nghĩa văn bản?

? Những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng tôi là những cảm giác nào?

? Từ đó em cảm nhận gì về nhân vật?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Tình yêu và niềm trân trọng sách vở, bàn ghế, lớp học, bạn bè, thầy giáo, gắn liền với mẹ và quê hương.

- Cảm xúc trong sáng về tuổi thơ và mái trường quê hương.

 =>   Hồn nhiên, ngây thơ, tình cảm trong sáng, không chỉ yêu TN tuổi thơ mà còn yêu sự học hành để trưởng thành. Là người giàu tình cảm, cảm xúc

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4.2. Nội dung- Ý nghĩa văn bản

 * Nội dung :  Ghi lại kỷ niệm trong sáng của tuổi học trò trong ngày tựu trường hết sức chân thực, tinh tế qua dòng hồi ức của nhà văn .

 * Ý nghĩa: Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả?

Em biết gì về văn bản “Trong lòng mẹ” và tác phẩm “Những ngày thơ ấu”?

? Nêu xuất xứ của văn bản ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Bổ sung:

 - Nguyên Hồng sinh ở thành phố Nam Định, nhưng Hải Phòng cửa biển đã khơi dạy và gắn bó với ông, với sự nghiệp văn chương của ông. Tác phẩm của ông thường viết về những con người nghèo khổ dưới đáy xã hội, với một lòng yêu thương đồng cảm vì vậy ông được coi là nhà văn của những con người cùng khổ.

- Trong thế giới nhân vật của ông xuất hiện nhiều người bà, người mẹ, người chị, những cô bé, cậu bé khốn khổ nhưng nhân hậu. Ông viết về họ bằng cả trái tim yêu thương và thắm thiết của mình. Ông được mệnh danh là nhà văn của phụ nữ và trẻ em. Văn xuôi của ông giàu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào cảm xúc và hết

*- Văn bản " Trong lòng mẹ" là chương thứ IV của tập hồi kí.

* Bổ sung: Những ngày thơ ấu là tập hồi ký tự truyện gồm 9 chương

Chương 1: Tiếng kèn.

Chương 2: Chúa thương xót chúng tôi.

Chương 3: Trụy lạc.

Chương 4: Trong lòng mẹ.

Chương 5: Đêm nôen.

Chương 6: Tron đêm đông.

Chương 7: Đồng xu cái.

Chương 8: Sa ngã.

Chương 9: Bước ngoặt.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

1. Tác giả

              (1918–1982)

+ Quê ở Nam Định.

+ Là nhà văn của phụ nữ, nhi đồng, của những người cùng khổ.

- Văn xuôi Nguyên Hồng giàu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào những cảm xúc thiết tha, rất mực chân thành.

2. Tác phẩm

- “Những ngày thơ ấu” là tập hồi kí đăng báo 1938 in thành sách năm 1940 gồm 9 chương.

- Văn bản "Trong lòng Mẹ" là chương thứ IV của tập hồi kí.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:  

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ?

? Nhận xét?

? Tìm hiểu một số từ khó trong phần chú thích?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS thực hiện các yêu cầu của GV

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

HS khác nhận xét, cho điểm.

Giọng chậm, tình cảm, chú ý các từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm xúc thay đổi nhân vật tôi, nhất là đoạn cuối cuộc trò chuyện với bà cô, đoạn tả chú bé Hồng nằm trong lòng mẹ. Các từ ngữ, hình ảnh, lời nói ngọt ngào, giả dối rất kịch của bà cô cần thể hiện một cách đon đả, kéo dài, lộ rõ sắc thái châm biếm, cay nghiệt.

Đọc - GV gọi 2, 3 em đọc tiếp.        

Tìm từ trái nghĩa với từ gõ đầu ; đồng nghĩa với từ đoạn tang.

- Đoạn tang: hết giỗ, mãn tang, hết tang, hết trở…

- Lưu ý: 5, 8, 12, 13, 14, 17.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

1. Đọc - chú thích

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Bài văn viết theo thể loại nào?

? Em hiểu gì về thể loại hồi kí?                        

? Em xếp văn bản thuộc thể loại nào? (Kiểu VB) nào? Nhân vật chính là ai?

? Nhận xét bố cục văn bản? Có thể chia đoạn trích thành 2 hay 3 đoạn ?

? So sánh mạch kể chuyện giữa truyện

“ Trong lòng mẹ” có gì giống và khác “Tôi đi học”?

? Tóm tắt nội dung chính của văn bản? (HSK)

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Hồi kí là thể văn được dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con người.

*- Tiểu thuyết: tự thuật kết hợp với các kiểu văn bản: tự sự, miêu tả biểu cảm.

- Nhân vật xưng “tôi” ngôi thứ nhất chính là tác giả (bé Hồng), kể lại chuyện một cách chân thực, trung thành…

*- P1: Từ đầu đến… và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?...: Cuộc đối thoại giữa bà cô cay độc và chú bé Hồng. Qua đó bộc lộ ý nghĩ, cảm xúc của chú bé Hồng về người mẹ bất hạnh.

- P2: Đoạn còn lại: Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm giác vui sướng cực điểm của chú bé Hồng.

*+ Giống: Kể theo trình tự thời gian, kể kết hợp với bộc lộ cảm xúc, hồi tưởng.

+ Khác: Liền mạch trong một khoảng thời gian ngắn, buổi sáng - ngắt quãng trước một vài ngày sau khi gặp mẹ.

*HS tóm tắt đoạn trích -> GV tóm tắt ngắn gọn.

Gần đến ngày giỗ đầu bố Hồng, cậu lại rất thương và nhớ mẹ mình thì một hôm, người cô gọi cậu đến và hỏi có muốn gặp mẹ, gặp “em bé” ko. Sau đó, bà ta làm cho Hồng đau lòng bằng cách nói về cuộc sống của mẹ Hồng. Bà ta càng nói Hồng càng im lặng và cậu bắt đầu khóc. Cậu càng thấy thương mẹ hơn, càng căm ghét những hủ tục lạc hậu trước những lời bôi nhọ mẹ mình của bà cô thâm hiểm, tàn nhẫn. Một hôm, trên đường đi học về, Hồng thoáng thấy 1 người ngồi trên xe kéo rất giống mẹ. Hồng liền đuổi theo và gọi to. Vài giây sau, Hồng đuổi kịp xe kéo. Và nhận ra đúng là mẹ mình. Hồng òa khóc nằm trong lòng mẹ. Cậu cảm nhận được tất cả vẻ đẹp, sự yêu thương và dịu dàng của mẹ. Cậu quên hết mọi lời nói độc ác của bà cô, chỉ còn niềm xúc động và tình yêu thương mẹ vô bờ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

2. Kết cấu - bố cục

- Thể loại: Hồi kí là một thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã xảy ra trong quá khứ mà tác giả đồng thời là người kể người tham gia hoặc chứng kiến.

- Bố cục: 2 phần

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Mở đầu đoạn trích tác giả đã cho người đọc thấy được cảnh ngộ của mình như thế nào?

? Cảnh ngộ đó tạo nên thân phận của bé Hồng ntn?

? Nhân vật người cô có quan hệ như thế nào với bé Hồng?

? Hình ảnh người cô được khắc hoạ qua những chi tiết nào? (Chú ý chi tiết khắc hoạ về nét mặt, cử chỉ, giọng nói)

? Bà cô muốn gì khi cho rằng mẹ chú đang phát tài và nhất là cố ý phát âm hai tiếng em bé ngân dài, thật ngọt?

? Vì sao những lời nói của bà cô khiến bé Hồng lòng thắt lại, nước mắt chảy ròng ròng...?

? Nhận xét về cách khắc hoạ nhân vật người cô của tác giả ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Thảo luận trả lời câu hỏi của GV

Bước 3: Báo cáo thảo luận

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Với giọng văn giản dị, tự nhiên, người đọc có thể nhận ra ngay cảnh ngộ đáng thương của Hồng:

- Cha vừa mất, mẹ bỏ nhà đi tha phương cầu thực.

- Anh em Hồng phải sống nhờ bà cô ruột.

 *Cô độc, đau khổ luôn khát khao tình yêu thương, tình mẹ => Rất đáng thương.

Dòng tự sự ở phần đầu còn cho người đọc biết được thời gian xảy ra câu chuyện, hoàn cảnh sống của người mẹ tội nghiệp => khơi nguồn để từ đó bà cô xuất hiện.

* Cô ruột (bên nội) => Quan hệ ruột thịt, gần gũi.

*Ghi những chi tiết HS phát hiện.

+ Bảng (1): Người cô

+ Bảng (2): Hoạt động của bé Hồng.  

 (pt' tâm trạng của bé Hồng rút ra ở phần sau)

Thảo luận tìm chi tiết về người cô.

+ Với vẻ mặt cười nói rất kịch: mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không ?

-> Không có ý định tốt đẹp.

- Bé Hồng từ chối -> không buông tha tiếp tục lôi đứa cháu vào trò chơi đã dàn tính sẵn.

- Tỏ ra thân tình vỗ vai an ủi, muốn giúp đỡ cháu nhưng lại cố ý ngân hai tiếng em bé.

-> Cử chỉ thân mật giả dối, lời nói ngọt ngào đầy mỉa mai cay độc.

- Lạnh lùng vô cảm trước sự đau đớn của đứa cháu, tươi cười kể về tình cảnh đói rách túng thiếu của mẹ bé Hồng.

- Đổi giọng giả nhân giả nghĩa thương xót người anh trai.

*Với cảnh ngộ của bé Hồng, lẽ ra cô phải chia sẻ, an ủi, động viên, yêu thương mà trái lại tìm mọi cách gieo rắc vào đầu óc thơ ngây của cháu đáng thương những điều không hay khinh miệt ruồng rẫy người mẹ bất hạnh của nó.

- Với nụ cười nửa miệng và câu hỏi thăm dò: mày có muốn vào Thanh Hoá với mẹ mày không "Tưởng chừng đã chạnh tới nỗi nhớ tình thương mẹ của chú bé, nhưng vốn nhạy cảm, Hồng đã nhận ra ngay ý nghĩa cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch cô. Bề ngoài tỏ ra quan tâm đến tình cảm mẹ con của đứa cháu côi cút, nhưng bên trong lòng bà chỉ muốn gieo rắc vào đầu cháu ý nghĩ hoài nghi khinh miệt người mẹ đang tha hương cầu thực.

- Vẫn giọng ngọt ngào kèm theo cả cái nhìn bằng đôi mắt long lanh, chằm chặp: Mợ mày phát tài lắm có như dạo trước đâu" Vào mà bắt mẹ mày may vá cho và thăm em bé chứ. Phải chăng người cô muốn kéo đứa cháu đáng thương vào trò chơi độc ác đã dàn tính sẵn, rõ ràng bà như muốn ngầm báo với bé Hồng rằng mẹ chú đã thay lòng đổi dạ, không thương con, không gắn bó với gia đình như trước nữa đã có con với người đàn ông khác. Lòng chia rẽ tình mẫu tử thiêng liêng của Hồng. Rõ ràng dù cho bé Hồng im lặng cúi đầu, khóe mắt cay cay lòng đau thắt lại rồi cả nức nở cười dài trong tiếng khóc thì người cô không hề mảy may xúc động, bà vẫn tươi cười kể chuyện cho bé Hồng nghe về tình cảnh túng quẫn về h/ả gầy guộc rách rưới của người mẹ chú một cách thích thú rõ rệt.

*Cay đắng biết bao khi niềm tin và tình mẫu tử thiêng liêng bị chính người cô gắn bó với mình bằng tình máu mủ ruột thịt cứ xăm soi hành hạ hòng chia rẽ. Vốn khổ cực bất hạnh và nhạy cảm giàu tình yêu mẹ, sự lạnh lùng vô cảm của người cô khiến bé Hồng đau xót tủi hờn như bị sát muối trong lòng. Vài lời vớt vát cuối cùng cô tỏ một chút xót thương người anh trai vừa khuất, thương hại người chị dâu khổ sở và nói tới cái sĩ diện của đứa cháu phần nào làm dịu đi nỗi đau tình mẫu tử trong tâm hồn thơ dại của bé Hồng. Nhưng không xoá nổi nét bản chất trong nét tính cách của bà cô.

* Chú trọng miêu tả ngoại hình, hành động, lời nói => nổi bật tính cách theo trình tự các bước ngày càng phát triển, khắc sâu vào lòng người đọc sự căm phẫn người cô độc ác, tàn nhẫn, hẹp hòi.

Thảo luận nhóm bàn

- Thời gian: 2 phút

- Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung, GV nhận xét và chốt kiến thức.

? Qua cách miêu tả ấy, em thấy bà cô bé Hồng là con người như thế nào?

 Đó là người đàn bà độc ác, lạnh lùng vô cảm, thâm hiểm.

 - Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Tính cách tàn nhẫn của bà cô là sản phẩm của những định kiến đối với người phụ nữ theo luật "tam tòng". Bà cô tiêu biểu cho hạng đàn bà "Miệng nam mô, bụng một bồ giao găm" là hiện thân của thành kiến cổ hủ phi nhân đạo của xã hội thực dân phong kiến ngày đó. Qua hình ảnh người cô, tác giả lên án đanh thép sự tàn nhẫn bất công trong xã hội.

3. Phân tích

3.1. Hình ảnh người cô của bé Hồng (20’)

* Cảnh ngộ của bé Hồng:

- Cha vừa mất, mẹ bỏ nhà đi tha phương cầu thực.

- Anh em Hồng phải sống nhờ bà cô ruột.

-> Cô độc, đau khổ luôn khát khao tình yêu thương.

 => Rất đáng thương.

* Hình ảnh bà cô: 

- Xuất hiện trong cảnh ngộ thương tâm côi cút của bé Hồng.

+ Vẻ mặt tươi cười rất kịch.

+ Giọng nói ngọt ngào đầy mỉa mai cay độc.

+ Cử chỉ thân mật giả dối.

=> Gieo rắc vào đầu đứa cháu những ý nghĩ hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy người mẹ bất hạnh.

=> Đó là người đàn bà vô cảm, lạnh lùng, độc ác thâm hiểm, hiện thân cho thành kiến cổ hủ lạc hậu, phi nhân đạo của  xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Tình cảm của bé Hồng với mẹ được thể hiện qua những sự việc chính nào?

? Bé Hồng đã phản ứng ntn trước câu hỏi thứ nhất của người cô? Vì sao Hồng có phản ứng như vậy?

?  Những lời mỉa mai của người cô tâm trạng bé Hồng ntn? Tìm những chi tiết thể hiện điều đó?

? Vì sao những lời nói của bà cô khiến bé Hồng lòng thắt lại, nước mắt chẩy ròng ròng...?

? Tâm trạng đâu đớn xót xa, uất ức của bé Hồng dâng đến cực điểm khi nghe người cô cứ tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ. Tác giả đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng ở giây phút này bằng hình ảnh nào?

? Hãy phân tích cái hay của h/ả so sánh trên?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Qua cuộc trò chuyện... trong lần gặp mẹ.

*.Mới đầu nghe người cô hỏi, lập tức trong kí ức chú bé sống dậy hình vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ cúi đầu không đáp đến cũng đã cười và đáp lại cô 1 cách dứt khoát:

"Không ! cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về". Đây là 1 phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ của chú. Bởi chú nhận ra ngay những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt của cô, nhưng không muốn tình yêu thương và lòng kính mến mẹ bị những ráp tâm tanh bẩn xúc phạm đến.

*- Sau lời hỏi thứ 2 của người cô, lòng chú thắt lại, khoé mắt cay cay trước.

 - Sau lời nói thứ 3 của người cô, bé Hồng phẫn uất không nén nổi: "Nước  mắt tôi ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm và ở cổ, rồi cười dài trong tiếng khóc." nỗi xót xa tức tưởi đang dâng lên trong lòng.

*- Hồng cay đau xót  khi niềm tin và tình mẫu tử thiêng liêng bị chính người cô ruột thịt cứ xăm soi hành hạ hòng chia rẽ. Em khóc vì thương mẹ bị lăng nhục. bị đối xử tàn nhẫn bất công

* Nỗi căm tức ấy được diễn tả bằng chi tiết đầy ấn tượng "Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đoạ mẹ tôi.... mới thôi".

* Đây là một hình ảnh so sánh đặc sắc. Với những động từ mạnh: cắn, nhai, nghiền nằm trong 1 trường nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức, căm giận của bé Hồng. Có thể nói tình thương và niềm tin đối với mẹ đã khiến người con thấu hiêủ  và suy nghĩ sâu hơn, xúc cảm rộng hơn. Từ cảnh ngộ riêng của người mẹ, từ những lời nói cay độc của người cô. Bé Hồng nghĩ tới những "Cổ tục" căm giận cái xã hội cũ kĩ đầy thành kiến độc ác đối với người phụ nữ gặp hoàn cảnh éo le.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

Đây là một câu văn biểu cảm, một hình ảnh so sánh đặc sắc. Với những động từ mạnh: cắn nhai, nghiền, nắm trong một trường nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức, căm giận của bé Hồng

II. Đọc – hiểu văn bản

b. Tình yêu thương mẹ mãnh liệt của bé Hồng

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

? Những cung bậc cảm xúc của bé Hồng trước lời nói cay độc của người cô: từ chỗ nín nhịn, ghìm nén đén sự bùng nổ niềm xót xa uất hận. Cho em cảm nhận được điều gì trong tâm hồn của bé Hồng?

? Khi gọi mợ ơi, Hồng có biết chắc đó là mẹ mình không? Tiếng gọi đó cho ta biết điều gì?

? Nếu người ngồi trên xe kéo không phải là mẹ Hồng thì điều gì sẽ xảy ra? Cảm giác tủi thẹn của bé Hồng được diễn tả bằng hình ảnh nào? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?

? Cử chỉ của Hồng khi gặp mẹ ntn?

? Qua những cử chỉ ấy cho thấy tâm trạng bé Hồng ntn khi gặp mẹ?

? Niềm vui sướng của bé Hồng khi được ngồi trong lòng mẹ được diẽn tả xúc động qua những chi tiết  nào?

? Bức tranh diễn tả đoạn nào ? hãy mtả & bình bức tranh ấy ?

? Trình bày cảm nhận của em về niềm sung sướng cực điểm của bé Hồng khi được gặp mẹ qua các chi tiết trên?

? Tình cảm, cảm xúc ấy của bé H được ghi lại bằng những câu văn ntn?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*-Trong bi kịch gia đình, tâm hồn bé Hồng vẫn trong sáng dạt dào tình yêu thương mẹ, thôngcảm với cảnh ngộ bất hạnh của mẹ

- Qua diễn biến tâm trạng cảm xúc của bé Hồng trước bà cô, nhà văn đã cho người đọc thấy được nỗi bất hạnh của phụ nữ và trẻ em trong xã hội cũ. Đồng thời thấy được bản lĩnh cứng cỏi, một tấm lòng thiết tha của đứa con rất mực thương yêu và tin mẹ của bé Hồng.

Chú ý phần văn bản thứ 2.

*Tiếng gọi bối rối: Mợ ơi! cho thấy nỗi khao khát gặp mẹ.

*- Nếu người ngồi trên xe kéo không phải là mẹ Hồng thì sẽ làm trò cười cho lũ trẻ, làm Hồng tủi thẹn.

- Khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm...

- Hình ảnh so sánh bộc lộ tâm trạng thát vọng tột cùng nếu người trên xe không phải mẹ

*Thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, khi trèo lên xe chân ríu lại, được mẹ xoa đầu thì oà khóc nức nở.

 *Xúc động, vui sướng.

*Trình bày:

+ Cảm nhận gương mặt mẹ vẫn tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn

+ Những cảm giác ấm áp mơn man khắp da thịt

+ Hơi quần áo và cả hơi thở thơm tho lạ thường.

+ Nghĩ và khát khao được bé lại để được mẹ vuốt ve, gãi rôm ở sống lưng cho

+ Không nhớ mình đã hỏi và mẹ đã trả lời ntn?

Cho hs quan sát bức tranh trong SGK

*( thảo luận – 2 phút)

- Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung, GV nhận xét.

*Tự bộc lộ => đáng thương, đáng trân trọng.

*Trình bày:

- Phần cuối này ngôn ngữ văn chương càng linh hoạt, tình cảm người viết càng dào dạt, là bài ca chân thành, cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

Với một tâm hồn nhạy cảm, luôn tin yêu, khát khao tình mẹ, nên khi ngồi trong lòng mẹ tất cả các giác quan đều mở ra và thức dậy để tận hưởng cái cảm giác mơn man ngất ngây đắm say êm dịu vô cùng của tình máu mủ ruột thịt: Bé Hồng đã nhận ra gương mặt mẹ vẫn tươi sáng, rực rỡ như thuở nào và mẹ đang truyền cho con niềm vui, niềm hạnh phúc, cảm giác ấm áp lạ thường từ hơi thở thơm tho. Đây là một bức tranh tràn ngập ánh sáng, đường nét với những sắc màu tươi tắn thoang thoảng hương thơm. Đây cũng là một thế giới dịu dàng kỉ niệm, ăm ắp tình người. và cứ thế bé Hồng bồng bềnh trong cảm giác sung sướng rạo rực của tình mẹ. Cái cảm giác mình đang bé lại hay niềm khao khát được bé lại để được làm nũng được mẹ vuốt ve chiều chuộng cứ lâng lâng tiếp nối ngỡ bé Hồng như đang sống trong mơ. và khi đó bé Hồng không còn nhớ mình đã hỏi, mẹ đã trả lời ntn, đặc biệt câu hói ác nghiệt của người cô tuy có vang lên, nhưng chìm ngay không mảy may nghĩ ngợi gì nữa. Thế mới biết bé H thương mẹ đến nhường nào và giây phút gặp mẹ đem lại cho chú cảm giác sung sướng ra sao.

* Khi nói chuyện vơí bà cô

- Cúi đầu không đáp - cười và từ chối dứt khoát.

-> là một phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ.

- Đau đớn tủi nhục trước những lời xúc xiểm về mẹ.

- Căm ghét những cổ tục đã đày đoạ làm khổ mẹ.

- Lời văn dồn dập với các  động từ mạnh (vồ, cắn, nhai, nghiến)

-> thái độ quyết liệt, lòng căm phẫn tột cùng, tình yêu thương mãnh liệt …

- Hình ảnh so sánh đặc sắc...

- Phương thức biểu cảm

-> bộc lộ cảm xúc trực tiếp gợi trạng thái tâm hồn đau đớn của Hồng.

=>Trong bi kịch gia đình, tâm hồn bé Hồng vẫn trong sáng dạt dào tình yêu thương mẹ, thông cảm với cảnh ngộ bất hạnh của mẹ

* Khi được gặp mẹ

- Gọi "mợ ơi!"-> Khao khát được gặp mẹ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Những biện pháp nghệ thuật đặc sắc nào tạo nên sự thành công trong trích đoạn...?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*PBYK Tạo dựng được mạch truyện, mạch cảm xúc tự nhiên, sinh động.

- Miêu tả tâm lý nhân vật bé Hồng với lời nói, hành động, tâm trạng sinh động, chân thật.

- Kết hợp kể chuyện với miêu tả, biểu cảm tạo rung động trong lòng người đọc.

- Lời văn được viết trong dòng cảm xúc dạt dào.

 Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Mạch truyện, mạch cảm xúc tự nhiên chân thực

- Kết hợp TS với MT, BC tạo nên những rung động trong lòng người đọc

- Khắc hoạ nhân vật.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Trong lòng mẹ " Trích hồi kí " những ngày thơ ấu " của Nguyên Hồng đẫ để lại trong em những ấn tượng gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4.2. Nội dung – ý nghĩa

- Nội dung: Nỗi cay đắng tủi cực và tình yêu thương cháy bỏng của bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh.

- Ý nghĩa: Tình mẫu tử là mạch tình cảm không bao giờ vơi trong tâm hồn con người.

4.3. Ghi nhớ

Hoạt động của thầy và trò

Sản phẩm dự kiến

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đọc đoạn văn ( chú ý vào các từ in đậm)

? Các từ in đậm dùng để chỉ đối tượng nào? Người, động vật hay sự vật? Tại sao ta biết được điều đó?

? Các từ đó có nét chung nào về nghĩa?

? Vậy em hiểu trường từ vựng là gì?

? Cơ sở chính để hình thành nên một trường từ vựng cần căn cứ trên những điều gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bài tập nhanh: Thảo luận nhóm: 2’

(Bảng phụ)

Nhóm 1: Các từ in đậm trong câu văn thuộc trường từ vựng nào?

      Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.(Trong lòng mẹ)

Đáp án : Chỉ hoạt động của răng.

Nhóm 2: Tìm các từ thuộc trường từ vựng chỉ bộ môn khoa học?

- Toán học, vật lý, sinh học...

Nhóm 3: Cho nhóm từ : mập, gầy, cao, thấp, lòng khòng, lênh khênh, lêu nghêu... Nếu dùng nhóm từ trên để miêu tả người thì trường từ vựng của nhóm từ là gì?

- Chỉ hình dáng của con người.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Các từ đó dùng để chỉ đối tượng là người.

-> Biết được điều đó vì các từ ấy đều nằm trong những câu văn cụ thể, có ý nghĩa xác định.

Trình bày. GV nhận xét

* Các từ trên tập hợp thành một trường từ vựng.

Trình bày.

*Các từ phải có một nét chung về nghĩa.

Nhấn mạnh : Lưu ý nếu không có một nét chung về nghĩa thì sẽ không tạo được một trường  từ vựng.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Thế nào là trường từ vựng? 1. Phân tích ngữ liệu

- Các từ: mặt, mắt, da, gò má, đùi, đầu, cánh tay, miệng

- Đều có nét chung về nghĩa: Chỉ bộ phận cơ thể con người.

-> Tập hợp thành một trường từ vựng.

-> Trường từ vựng: Là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.

2. Ghi nhớ ( SGK - 21)

NV2 GV: Một số điều lưu ý giúp chúng ta hiểu thêm một số khía cạnh khác về  trường từ vựng

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Theo em, một trường từ vựng có thể bao gồm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn không?

? Trường từ vựng "mắt" có thể bao gồm những trường từ vựng nhỏ nào? Cho ví dụ?

? Lấy ví dụ trường từ vựng "mắt" có nhiều trường nhỏ?

? Các từ trong trường từ vựng về mắt thuộc các từ loại nào?

? Lấy ví dụ thuộc trường " mắt" có DT, ĐT, TT?

? Dựa vào hiện tượng nhiều nghĩa, một từ có thể tham gia vào nhiều trường từ vựng khác nhau không?

? Hãy lấy ví dụ minh hoạ

? Đọc đoạn văn (chú ý các từ in đậm)

? Các từ in đậm bản thân nó thuộc trường từ vựng nào?

? Trong đoạn văn này, tác giả đã chuyển các từ đó từ trường từ vựng “người" sang trường từ vựng nào?

? Các từ: chiến trường, vũ khí, chiến sĩ thuộc trường từ vựng nào?

? Từ trường từ vựng "quân sự", các từ đó đã được chuyển sang trường từ vựng nào?

? Nhắc lại các điểm cần lưu ý về trường từ vựng?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*( 5 trường nhỏ )

+ Bộ phận của mắt: lòng đen, con ngươi, lông mày...

+ Đặc điểm của mắt: đờ đẫn, sắc, lờ đờ, tinh anh...

+ Cảm giác của mắt: chói, quáng, hoa, cộm...

+ Bệnh về mắt: quáng gà, thong manh, cận thị...

+ Hoạt động của mắt: nhìn, trông, thấy, liếc, ngó...

*( Có DT, ĐT, TT )

*+ DT: con ngươi, lông mày, lông mi...

+ ĐT : nhìn, liếc, ngó, trông ...

+ TT : lờ đờ, toét, tinh anh...

Có thể.

*- Từ "ngọt":

+ Trường mùi vị( Cùng trường với: cay, đắng, chát ...)

+ Trường âm thanh (Cùng trường với: the thé, êm dịu ...)

+ Trường thời tiết ( Rét ngọt cùng trường với:  hanh, ẩm, giá ... )

 Trong thơ văn cũng như trong cuộc sống hàng ngày ta thường dùng cách chuyển...

    Bảng phụ ghi đoạn văn T/22

*- Các từ tưởng, mừng, chực, ngoan vốn là các từ chỉ hoạt động, trạng thái, tính chất của con người và các từ ngữ cậu, cậu Vàng chuyên để chỉ người đã được chuyển trường để miêu tả con vật

=> Chính cách chuyển trường từ vựng này đã khắc hoạ sinh động mối quan hệ thân thiết giữa con chó vàng và lão Hạc. Chú chó ở đây như là một người bạn để lão Hạc có thể trò chuyện, tâm tình, giải khuây trong những ngày tháng cô đơn của tuổi già.

-> Lưu ý cho HS : về mối quan hệ giữa trường từ vựng với các biện pháp tu từ từ vựng.

 Kết hợp làm bài tập 6/ SGK T23

( Bảng phụ ghi đoạn thơ )

*Trường "quân sự".

*Chuyển sang trường từ vựng "nông nghiệp".

Nêu 4 điểm cần lưu ý.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

* Lưu ý:

a) Một trường từ vựng có thể bao gồm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn.

VD: Trường từ vựng "mắt" có nhiều trường nhỏ.

b) Một trường từ vựng có thể bao gồm những từ khác biệt  nhau về từ loại.

VD: Thuộc trường " mắt" có DT, ĐT, TT.

c) Do hiện tượng nhiều nghĩa, một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau.

VD : Ngọt

- trường mùi vị

  - trường âm thanh

- - trường thời tiết

d) Ta thường dùng cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật và khả năng diễn đạt (Phép nhân hoá, ẩn dụ, so sánh...)

VD: SGK/T22

- Các từ : tưởng, mừng, cậu, chực, cậu Vàng, ngoan thuộc trường từ vựng " người" chuyển sang trường từ vựng " thú vật" để nhân hoá.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1

- Gọi học sinh đọc văn bản.

 - 2 học sinh đọc văn bản.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Văn bản trên gồm mấy ý? Mỗi ý được viết thành mấy đoạn văn?

? Nêu ý chính của mỗi đoạn trong văn bản?

? Em thường dựa vào dấu hiệu hình thức nào để nhận biết đoạn văn?

? Thế nào là đoạn văn?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- 2 ý mỗi ý được viết thành 1 đoạn văn.

*+ Đoạn 1: cuộc đời sự nghiệp Ngô Tất Tố, tác phẩm tiêu biểu.

+ Đoạn 2: Giới thiệu tóm tắt nội dung nghệ thuật tác phẩm.

*- Nội dung: Thường có nhiều câu tạo thành (Đơn vị trên câu). Biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh.

- Hình thức: Bắt đầu từ chỗ viết hoa lùi vào 1, 2 ô đến chỗ chấm xuống dòng => Là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản.

*=> Đoạn văn là đơn vị tạo nên VB, gồm có nhiều câu, Bắt đầu từ chỗ viết hoa lùi đầu dòng kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng và thường biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh.

Đọc ghi nhớ.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

I. Thế nào là đoạn văn?

1. Ph.tích ngữ liệu: SGK trang 34.

VB “Ngô Tất Tố và tác phẩm Tắt đèn”.

- VB gồm 2 ý.

- Mỗi ý được viết thành 1 đoạn văn.

- Nhận biết đoạn văn (Đặc điểm đoạn văn)

- Nội dung: Biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh.

- Hình thức: Bắt đầu từ chỗ viết hoa => xuống dòng.

2. Ghi nhớ 1/ SGK.T 36

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đọc thầm văn bản trên và tìm các từ ngữ thuyết minh cho đối tượng chính trong đoạn văn ?

? Đọc thầm đoạn văn thứ hai trong văn bản cho biết:  ý khái quát bao trùm cả đoạn?

? Câu nào trong đoạn văn chứa ý khái quát nhất cho nội dung trên?

? Câu chứa ý khái quát của đoạn văn được gọi là câu chủ đề. Vậy em nhận xét gì về câu chủ đề?

? Em hiểu thế nào là từ ngữ chủ đề và câu chủ đề?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*     Đoạn 1: Ngô Tất Tố (ông, nhà văn)

     Đoạn 2: Tắt đèn        (tác phẩm)

=> Các từ ngữ trên được lặp lại nhiều lần thuyết minh cho đối tượng chính trong đoạn văn. (Tác giả NTT và TP Tắt đèn) => ngầm hướng người đọc đến nội dung chủ đề của VB ->  Gọi là từ chủ đề.

*=> Đoạn văn đánh giá những thành công xuất sắc của Ngô Tất Tố qua TP “ tắt đèn” trong việc tái hiện thực trạng nông thôn Việt Nam trước CMT8 và khẳng định phẩm chất tốt đẹp của người nông dân chân chính.

*- Câu: “Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố”.

*=> Câu chủ đề thường có vai trò định hướng nội dung cho cả đoạn văn, vì vậy khi văn bản có nhiều đọan văn chỉ cần nhặt ra các câu chủ đề rồi ghép lại với nhau chúng ta sẽ có văn bản tóm tắt khá hoàn chỉnh.

*Đọc ghi nhớ 2 (Tr. 36).

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án

1. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề trong đoạn văn

* Phân tích ngữ liệu: SGK trang 35.

VB “Ngô Tất Tố và tác phẩm Tắt đèn”.

- Từ ngữ duy trì đối tượng trong đoạn văn:

Đoạn 1: Ngô Tất Tố (ông, nhà văn).

Đoạn 2: Tắt đèn (tác phẩm)

  => Từ ngữ chủ đề

* Câu then chốt trong đoạn văn.

- Câu 1 (đoạn 2) là câu chủ đề.

- Nhận xét:

+ Về nội dung: Thường mang ý nghĩa khái quát cho cả đoạn văn.

+ Hình thức: Ngắn gọn, đủ hai phần chính: C – V.

+ Vị trí: đứng đầu hoặc cuối đoạn văn.

=> gọi là câu chủ đề.

* Ghi nhớ 2: SGK. 36

NV2

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đoạn thứ nhất có câu chủ đề không? Yếu tố nào duy trì đối  tượng trong đoạn văn?

? Quan hệ ý nghĩa giữa các câu trong đoạn văn như thế nào?

? Câu chủ đề đoạn 2 nằm ở vị trí nào? Những câu sau có nhiệm vụ gì?

? Đoạn văn có câu chủ đề không? Nếu có thì nó ở vị trí nào?

? Nhận xét về cách trình bày nội dung của đoạn văn, theo trình tự nào?

? Từ đó em có nhận xét gì về cách trình bày đoạn văn?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Những câu sau bổ sung ý nghĩa (triển khai) cho câu chủ đề

 Nhà văn đã dựng lên một bức tranh xã hội có giá trị hiện thực sâu sắc...Nổi bật mối xung đột giai cấp/ phơi trần bộ mặt tàn ác xấu xa/...Xây dựng hình tượng người phụ nữ nông dân....

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án

2. Cách trình bày nội dung trong đoạn văn :

a) Nội dung đoạn văn được trình bày bằng nhiều cách khác nhau.

- Phân tích và so sánh cách trình bày của 2 đoạn trong VB trên.

+ Đoạn 1 : Không có câu chủ đề -> Duy trì đối tượng bằng từ ngữ chủ đề.

    Giữa các câu có quan hệ ngang bằng, cùng thực hiện nhiệm vụ giới thiệu về NTTố. -> T/bày theo cách song hành.

+ Đoạn 2 : Câu chủ đề nằm ở đầu đoạn văn (Mang ý kh/quát) -> Những câu sau bổ sung ý nghĩa (triển khai) cho câu chủ đề

  -> Trình bày theo cách diễn dịch.

b) Đoạn văn :

- Câu chủ đề nằm ở đầu đoạn văn.

- ND : lí giải vì sao lá cây có màu xanh.

-> Trình bày từ ý cụ thể đến ý khái quát -> Cách trình bày qui nạp.

* Ghi nhớ 3 : SGK - 36

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả?

? Nêu hiểu biết của em về tác phẩm và đoạn trích?

? Nêu xuất xứ của văn bản ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Bổ sung:

- Ngô Tất Tố xuất thân là nhà nho gốc nông dân; học giả có nhiều công trình nghiên cứu về triết học, văn học cổ có giá trị; một nhà báo nổi tiếng với  nhiều bài báo mang khuynh hướng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến đấu.

- Tác phẩm nổi tiếng: Tiểu thuyết Tắt đèn (1939), phóng sự tiểu thuyết Lều chõng (1940), phóng sự Việt làng (1941)....

* Bổ sung: Lấy đề tài từ một vụ thuế ở một làng quê đồng bằng Bắc Bộ, ở đây là thứ thuế thân, thứ thuế dã man đánh vào đầu người dân đinh, một di tích còn sót lại từ thời trung cổ. Qua đó phản ánh xã hội nông thôn đương thời một cách tập trung điển hình nhất. Chính trong vụ thuế, bộ mặt tàn ác bất nhân của xã hội thực dân phong kiến và tình trạng khốn khổ của người dân đã bộc lộ đầy đủ hơn lúc nào hết. Có thể nói: “Tắt đèn” là bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước cách mạng đồng thời cũng là bản án đanh thép đối với trật tự xã hội tàn bạo, ăn thịt người ấy.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

1. Tác giả

- Ngô Tất Tố ( 1893 – 1954).

- Là một trong những nhà văn xuất sắc của trào lưu văn học hiện thực trước cách mạng tháng Tám.

- Nhà văn chuyên viết về người nông dân Việt  Nam trước Cách mạng tháng Tám.

2. Tác phẩm

- Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố đăng trên báo Việt Nữ năm 1937, in thành sách, xuất bản 1939.

- Đoạn trích trích trong chương XVIII của tác phẩm.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:  

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ?

? Em hiểu như thế nào về “sưu thuế” ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS thực hiện các yêu cầu của GV

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

HS khác nhận xét, cho điểm.

*Đọc chậm, rõ ràng, chú ý ngữ điệu khi đọc lời thoại.

Phân vai cho H đọc:

+ Vai dẫn chuyện

+ Vai bà lão hàng xóm

+ Vai chi Dậu

+ Vai cai lệ và người nhà lí trưởng

*Thuế : Thể hiện bộ mặt tàn ác bất nhân của giai cấp thực dân nửa phong kiến và phản ánh tình trạng thống khổ của người nông dân bị áp bức đã bộc lộ đầy đủ nhất.

* Bổ sung: Thuế đánh vào thân thể, mạng sống của con người (đàn ông từ 18 tuổi -> 60 tuổi: gọi là dân đinh). Vì vậy còn có một tên gọi khác là: Thuế thân, thuế đinh... (khác thuế ruộng) => đây là thứ thuế vô nhân đạo nhất thuế đánh vào con người, chỉ coi con người như súc vật, hàng hoá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Đọc -  hiểu văn bản

1. Đọc - chú thích

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Nhân vật trung tâm trong đoạn trích là ai?

? VB có thể tóm tắt thành 2 phần  nhỏ, em hãy chia phần và tóm tắt ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Phần 1: Từ đầu đến... ngon miệng hay không: Cảnh chị Dậu chăm sóc chồng.

- Phần 2: Đoạn còn lại.

Chị Dậu đương đầu với bọn cai lệ và người nhà lý trưởng.

Tóm tắt cốt truyện, nội dung chính của văn bản: “Tác phẩm là bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước cách mạng đồng thời cũng là bản án đanh thép đối với trật tự xã hội tàn bạo, ăn thịt người.” -> Tác phẩm lấy đề tài từ một vụ thuế ở làng quê Bắc Bộ qua đó phản ánh xã hội nông thôn đương thời một cách tập trung điển hình nhất.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

Từ bố cục trên cần làm rõ 3 nội dung:

- Tình thế của gia đình chị Dậu trước khi bọn cai lệ xông vào

- Nhân vật cai lệ (đại diện cho nhân vật phản diện)

- Nhân vật chị Dậu (đại diện cho nhân vật chính diện).

2. Kết cấu, bố cục

- Thể loại: tiểu thuyết

- Phương thức: tự sự

- Bố cục: 2 phần

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Dựa vào phần tóm tắt và phần đầu của đoạn trích, hãy cho biết: Khi bọn tay sai xông vào nhà, tình thế gia đình chị Dậu như thế nào?

? Hãy nhận xét về tình thế gia đình chị Dậu lúc đó? 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Thảo luận trả lời câu hỏi của GV

Bước 3: Báo cáo thảo luận

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Nhà nghèo nhất nhì ở làng Đông Xá

- Không đủ tiền đóng sưu -> chị phải đứt ruột bán con, bán chó cho nhà địa chủ mà vẫn chưa nộp đủ sưu cho chồng và người em chồng đã mất.

- Con đói, chồng bị đánh trói, hành hạ giữa lúc ốm nặng, khi vừa được cứu chữa tỉnh lại -> chưa kịp húp bát cháo thì cai lệ và người nhà Lý trưởng xông vào.

- Mạng sống của chồng bị đe doạ, bản thân chị Dậu phải làm gì để bảo vệ chồng trong lúc nguy cấp ấy.

*Trình bày.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

3.1. Tình thế của gia đình chị Dậu

- Vụ thuế đang gay gắt

- Chị đã bán chó, bán con để lấy tiền nộp sưu.

- Phải nộp cả suất sưu cho em chồng đã chết.

- Anh Dậu bị đánh tưởng chết mới tỉnh

-> Tình cảnh thê thảm, đáng thương và nguy cấp. Tai hoạ chồng chất, bản thân chị Dậu ở vào tình thế tuyệt vọng, đơn độc đối phó với lũ bất nhân.

=> Đó là người đàn bà vô cảm, lạnh lùng, độc ác thâm hiểm, hiện thân cho thành kiến cổ hủ lạc hậu, phi nhân đạo của  xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: Theo dõi đoạn đầu văn bản -> dây thừng

 ( T29)

Khi tên cai lệ và người nhà lý trưởng sầm sập tiến vào nhà, tính mạng chồng chị bị đe doạ thì chị Dậu đã ứng xử và đối phó ra sao? Hãy phân tích  diễn biến tâm lý của chị Dậu trong đoạn trích này

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Trước khi bọn sai nha tiến vào nhà, mối quan tâm lớn nhất của chị Dậu là gì?

? Tìm những từ ngữ nói về việc chăm sóc chồng của chị Dậu?

? Qua những chi tiết đó, em có nhận xét gì về phẩm chất của  chị Dậu?

? Khi bọn tay sai đến, Lúc đầu chị Dậu đã có thái độ cư xử ra sao? Vì sao chị làm như vậy?

? Nhận xét về thái độ của chị Dậu?

? Nhưng đến khi cai lệ đáp lại chị bằng những quả "bịch" vào người chị rồi sấn đến để trói anh Dậu thì thái độ cư xử của chị đã thay đổi ra sao?

? Khi cai lệ tát vào mặt chị rồi nhảy vào cạnh anh Dậu thì chị đã có hành động gì?

? Ở đoạn này, chi tiết và cảnh tượng nào gây được sự hào hứng nhất đối với em? Vì sao? Hãy tìm các từ ngữ miêu tả cảnh hào hứng đó  ( Phiếu học tập)

? Em  nhận xét gì về cảnh tượng diễn ra ở cuối văn bản?

? Em có nhận xét gì về cách miêu tả của tác giả ở trong đoạn văn này?

? Chị Dậu đã chiến thắng bọn tay sai. Theo em do đâu mà chị có sức mạnh lạ lùng khi quật ngã hai tên tay sai như vậy?

? Qua đoạn trích, em hãy nêu rõ tính cách của nhân vật chị Dậu?

? Em có suy nghĩ gì về lời can ngăn của anh Dậu và  câu trả lời dứt khoát của chị Dậu ở cuối văn bản " Thà ngồi tù... tôi không chịu được"?  

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Lo chăm sóc cho người chồng vừa tỉnh dậy.

 *Lo cho chồng, rón rén bưng bát cháo, động viên chồng cố ăn, chờ xem chồng ăn có ngon miệng hay không.

*Ban đầu chị Dậu vẫn cố "thiết tha" van xin bởi chị hiểu rằng bọn tay sai hung hãn đang nhân danh "người nhà nước" đi thi hành công vụ, còn chồng chị chỉ là kẻ cùng đinh và đang có tội cho nên chị chỉ van xin. Chị nhận rõ được thân phận người nông dân thấp cổ bé họng quen nhẫn nhục.

*Trình bày.

*Cách xưng hô đanh đá tỏ ý coi thường khi đối mặt. Thể hiện thái độ căm giận ngùn ngụt. Hơn thế nữa, tình thế xoay chuyển hoàn toàn khi bọn tay sai là tên cai lệ đã không còn chút lương tâm và tính người nữa.

*Hoàn thành phiếu học tập, trình bày.

 Trình bày.

* Bình: Sau khi chị Dậu càng lùi, càng nhịn thì tên cai lệ càng lấn tới. Tình huống truyện cứ căng thẳng mãi lên, bản chất tàn bạo của tên cai lệ phơi bày trắng trợn. Nước đã tức ! Sau cái tát giáng xuống chị Dậu-> con giun xéo mãi cũng phải quằn-> chị Dậu không thể chịu nổi phải vùng lên. Vừa ra tay, chị đã nhanh chóng biến ... - >

... lúc mới xông vào, chúng hùng hổ dữ tợn bao nhiêu thì giờ đây chúng hài hước thảm hại bấy nhiêu => Còn gì hả hê hơn khi thấy caí ác bị chặn đứng, kể gây ác bị trừng trị.

*- Sức mạnh lạ lùng của chị Dậu bắt nguồn từ sức mạnh của lòng yêu thương và lòng căm hờn.

- Xã hội bất công, tàn bạo đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng chống lại

*- Chị Dậu mộc mạc, hiền dịu, đầy vị tha, sống khiêm nhường, biết nhẫn nhục chịu đựng nhưng hoàn toàn không yếu đuối mà trái lại chị vẫn có sức sống mạnh mẽ và tinh thần phản kháng tiềm tàng.

*- Ý chí kiên cường tiềm ẩn trong con người chị, chị không còn phải chịu cảnh cứ phải sống cúi đầu mặc cho kẻ ác chà đạp.

Hành động của chị Dậu tuy chỉ là bột phát về  căn bản chưa giải quyết được gì (chỉ một lúc sau cả nhà chị bị giải ra đình trình quan) tức là chị vẫn bế tắc, nhưng có thể tin rằng khi có ánh sáng cách mạng rọi tới, chị sẽ là một người đi hàng đầu trong cuộc đấu tranh.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Đọc – hiểu văn bản

3.3. Nhân vật chị Dậu

* Chị Dậu chăm sóc chồng

- Cháo chín, múc ra bát, quạt cho chóng nguội.

- Rón rén bưng một bát đến chỗ chồng.

- Ngồi chờ xem chồng ăn có ngon miệng không.

-> Là người phụ nữ hiền dịu, yêu thương chồng con.

* Khi đối phó với bọn tay sai

- Lúc đầu:

 + run run,  thiết tha

 + xưng hô: cháu - ông

-> Nhẫn nhục, van xin, lễ phép, cố khơi gợi từ tâm và lương tri của "ông cai".

- Khi bọn tay sai  ác độc và tàn nhẫn:

 + Không thể chịu được -> liều mình cự lại

 + Vị thế ngang hàng: tôi - ông

 + Dùng lý lẽ: chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ.

- Khi bọn tay tiếp tục hành động ác độc và tàn nhẫn.

+ Nghiến hai hàm răng.

+ Xưng hô: mày- bà -> Tư thế đứng trên đầu kẻ thù.

 -> Chuyển từ đấu lý -> đấu lực.

- Cảnh tượng " Tức nước vỡ bờ”:

+ Chị Dậu chiến thắng, tên cai lệ ngã chỏng quèo, tên người nhà lý trưởng bị túm tóc lẳng ngã nhào.

- Hình ảnh đối lập, miêu tả với sắc thái hài hước, chân thực, hợp lí, sống động.

-> Làm nổi bật sức mạnh ghê gớm và tư thế ngang tàng của chị Dậu.

-> Những tên tay sai hung hãn  thành kẻ thảm bại xấu xí, tơi tả.

=> Là người phụ nữ dịu dàng mà cứng cỏi, đầy vị tha nhưng không yếu đuối; có một sức sống mạnh mẽ, một tinh thần phản kháng tiềm tàng, quyết liệt

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Em hiểu gì về nhan đề " Tức nước vỡ bờ " ? Tác giả biên soạn sách đặt tên như vậy có thoả đáng không? Vì sao

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Tức nước vỡ bờ là kinh nghiệm dân gian được đúc kết ở đó.

- Ngòi bút hiện thực Ngô Tất Tố đã phản ánh đúng hiện thực xã hội: có áp bức có đấu tranh và sức mạnh to lớn của những người nông dân.

- Cảnh tức nước vỡ bờ trong đoạn trích đã dự báo cơn bão táp cách mạng của quần chúng nông dân nổi dậy sau này.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

3.4. Ý nghĩa nhan đề: Tức nước vỡ bờ

- Chân lí dân gian: Có áp bức, có đấu tranh

- Chân lí cuộc sống: Con đường của quần chúng bị áp bức chỉ có thể là con đường đấu tranh tự giải phóng, không có con đường nào khác

-> Dự báo cơn bão táp mạng của quần chúng nhân dân sau này.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Với hai nhân vật tiêu biểu: Tên cai lệ và hình ảnh chị Dậu, em có nhận xét gì về nghệ thuật khắc hoạ nhân vật của tác giả

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Bằng ngòi bút hiện thực sinh động, khắc hoạ nhân vật rõ nét.

+ Nhân vật tên cai lệ được  miêu tả nổi bật từ giọng quát thét hống hách đến những lời xỏ xiên đểu cáng, hành động hung hãn, "giọng khàn khàn vì hút nhiều xái cũ" , thân hình "lẻo khẻo" vì  nghiện ngập đến tư thế "ngã chỏng quèo" mà miệng vẫn còn "nham nhảm thét trói" -> Tất cả đều làm nổi bật hình ảnh đầy ấn tượng về một tên tay sai trắng trợn, tàn ác, đểu giả, đê tiện.

+ Nhân vật chị Dậu: Mọi hành động, lời lẽ, cử chỉ đều thể hiện sự nhất quán khá đa dạng: vừa van xin thiết tha lễ phép, vừa ngỗ nghịch "đanh đá" quyết liệt, vừa chan chứa tình yêu thương vừa ngùn ngụt căm thù...

* Sử dụng lời ăn tiếng nói bình dị, sinh động của đời sống hàng ngày. Mỗi nhân vật đều có "ngôn ngữ riêng" để bộc lộ tính cách.

+ Tên cai lệ: thô lỗ, đểu cáng

+ Chị Dậu: thiết tha, mềm mỏng khi van xin trình bày và đanh thép quyết liệt khi liều mình cự lại; lời lẽ bà hàng xóm thì thật thà, hiền hậu.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Tạo tình huống truyện có tính kịch tức nước vỡ bờ.

- Kể chuyện, miêu tả  nhân vật chân thực, bình dị, sinh động (ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí...)

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

?  Em hiểu gì về cái tên “tức nước vỡ bờ” của văn bản?

Thể hiện quy luật của cuộc sống: có áp bức, có đấu tranh.

? Nêu ý nghĩa của văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung:

- Vạch trần bộ mặt tàn ác bất

nhân của xã hội thực dân phong kiến đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ.

- Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân,vừa giầu tình yêu thương vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.

* Ý nghĩa:

- Tác phẩm phản ánh thực về sức phản kháng mãnh liệt chống lại áp bức của những

người nông dân hiền lành chất phác.

4.3. Ghi nhớ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

NV1: Cho HS quan sát chân dung Nam Cao...

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả?

? Nêu những hiểu biết về tác phẩm”Lão Hạc”?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Bổ sung:

- Nam Cao (1915-1951) tên khai sinh là Trần Hữu Tri quê làng Đại Hoàng, phủ Lí Nhân, tỉnh Hà Nam. Ông là nhà văn hiện thực xuất sắc trước cách mạng tháng Tám với những tác phẩm văn xuôi viết về người nông dân nghèo đói và người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ, thể hiện một tình cảm sâu sắc. Sau cách mạng, Nam Cao chân thành tận tụy sáng tác phục vụ kháng chiến chống Pháp. Ông đã hi sinh trong một chuyến công tác vùng địch hậu, để lại một tấm gương cao đẹp của nhà văn - chiến sĩ.

- Nam Cao được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt 1 năm 1996.

Giới thiệu một số tác phẩm tiêu biểu của Nam Cao.

*- Là một trong những truyện ngắn của Nam Cao viết về người nông dân nghèo.

- Đăng báo lần đầu năm 1943.

- Đoạn trích nằm cuối truyện

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả

-  Nam Cao (1915- 1951)

- Là nhà văn đã có đóng góp cho nền văn học dân tộc các tác phẩm hiện thực xuất sắc về đề tài người nông đân nghèo bị áp bức và người trí thức nghèo sống mòn mỏi trong xã hội cũ.

2. Tác phẩm

- Là tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nam Cao.

- Đăng báo lần đầu năm 1943.

- Đoạn trích nằm cuối truyện.

NV2

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Nhận xét về thể loại, phương thức biểu đạt của VB?

? Câu chuyện được kể theo ngôi nào? Lời kể của ai? Nhận xét cách chọn ngôi kể?

? Ai là nhân vật trung tâm của tác phẩm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Thể loại: Truyện ngắn

- P.thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

*Cách chọn ngôi kể có tính chân thực.

*- Lão Hạc là nhân vật trung tâm của truyện và nhan đề truyện cũng được lấy tên của lão và câu chuyện chủ yếu xoay quanh quãng đời khốn khổ, cuộc sống bi thảm của lão Hạc.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

2. Kết cấu, bố cục

- Thể loại: Truyện ngắn

- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.

- Ngôi kể thứ nhất - lời ông giáo.

- Nhân vật trung tâm: Lão Hạc.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Nhân vật lão Hạc được đặt trong mối quan hệ với những ai? Những mối quan hệ ấy có tác dụng nghệ thuật gì?

? Phần đầu truyện nói về điều gì?

? Tại sao con chó được gọi là “cậu Vàng”?

? Theo em, vì sao đó là việc khiến lão quan tâm?

? Vậy lý do gì khiến lão Hạc phải ngậm ngùi bán đi cậu Vàng?

? Vậy quyết định bán chó của lão bắt nguồn từ lý do sâu xa nào?

? Để đi đến quyết định bán chó, lão Hạc phải trải qua những tâm trạng như thế nào ?

? Hãy chỉ ra các từ ngữ, hình ảnh miêu tả bộ dạng của lão Hạc khi lão kể lại sự việc bán cậu Vàng?

? Em hiểu thế nào về từ "ép", từ "ầng ậc”

? Chỉ ra cái hay trong cách miêu tả của tác giả?

? Em có nhận xét gì về tâm trạng của lão Hạc lúc này?

? Chú ý các lời kể, phân trần, than vãn với ông giáo còn cho ta thấy rõ hơn về lão Hạc như thế nào?

? Hãy tìm một vài câu nói của lão để chứng minh?

? Tóm lại, qua diễn biến tâm trạng của lão Hạc xung quanh việc bán con chó Vàng, em thấy lão Hạc là người như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Thảo luận trả lời câu hỏi của GV

Bước 3: Báo cáo thảo luận

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Mối quan hệ với ông giáo, anh con trai, con chó Vàng, Binh Tư. Qua mối quan hệ đó, tác giả muốn làm nổi bật nhân cách cao quý, số phận đáng thương và đặc biệt là vẻ đẹp tâm hồn đáng trọng của lão Hạc -> Tìm hiểu văn bản theo đặc điểm các nhân vật...

*- Nói về con chó - Cậu Vàng của lão Hạc

*- Lão Hạc nghèo, sống cô độc, chỉ có con chó làm bạn.  

- Con chó còn là kỉ vật của đứa con trai lão.

- Câu chuyện về lão Hạc được bắt đầu từ việc lão nói với ông giáo về ý định bán cậu Vàng.

*Vì đó là kỷ vật duy nhất của người con trai, vì lão sống cô đơn chỉ có mỗi chó Vàng là người bạn thân thiết nhất.

Bởi những lý do ấy mà lão yêu quý, trân trọng gọi nó bằng cái tên rất thân mật: Cậu Vàng. Con chó ấy có vai trò quan trọng giống như một người bạn tri âm tri kỷ trong đời sống tinh thần của lão Hạc.

Vì sự túng quẫn ngày càng đe doạ lão, nhất là từ sau trận ốm, số tiền lão đã dành dụm cho con phải chi tiêu gần hết.

- Đối với lão, số tiền và mảnh vườn giành cho con thiêng liêng như một báu vật. Do đó, nếu để con chó lại thì lão phải chi phí nhiều hơn và ắt là phải tiêu lạm vào số tiền đó.

- Lão không muốn nhìn cảnh con chó bị thiếu ăn mà bị đói, gầy đi -> điều đó thì lão không nỡ và chỉ còn cách là bán nó đi.

*- Từ tình yêu thương sâu sắc của người cha dành cho con.

- Từ tình thương yêu của một con người đối với loài vật.

*Vậy sau khi bán chó, tâm trạng của lão Hạc ra sao. Theo dõi phần đầu chữ in to T41 -> "thế là sướng" T42.

*Cố làm ra vui vẻ, cười như mếu, mắt ầng ậc nước, mặt co rúm lại, vết nhăn xô lại, ép nước mắt chảy ra, đầu ngoẹo về một bên, mếu như con nít, hu hu khóc

*- ép: nhắm chặt mắt lại, cố cho nước mắt trào ra để vơi phầm nào nỗi đau khổ đang giằng xé trong lòng

- ầng ậc: từ láy, chỉ nước mắt đầy trong khoé mắt.

*Trình bày.

Trình bày.

*Cách miêu tả rất phù hợp với tâm lý, hình dáng và cách biểu hiện của những người già, đó là những câu văn đặc tả ngoại hình đầy ấn tượng,

*- Kiếp con chó là kiếp khổ thì ta hoá kiếp cho nó để nó làm kiếp người may ra có sung sướng hơn một chút... kiếp người như kiếp tôi chẳng hạn !

- Thế thì không biết nếu kiếp người cũng khổ nốt thì ta nên làm kiếp gì cho thật sướng?

-> Những câu nói trên đượm màu triết lý dân gian và dung dị của người nông dân nghèo khổ sau những năm tháng trải nghiệm và suy ngẫm về số phận của con người và bản thân.

*Mặc dù rất yêu quý con chó nhưng lão Hạc vẫn phải bán con chó Vàng vì không nuôi nổi nó và sợ tiêu lạm vào số tiền mà lão dành dụm cho con. Nỗi đau đớn của lão Hạc là ở đó. Lão luôn thương con và thương cả con chó. Vì vậy mà ta thấy lão ăn năn, day dứt, lão tự trách mình phũ phàng, nhẫn tâm và thấy mình có lỗi với nó. Với người con trai thì lão Hạc luôn mang tâm trạng "mắc tội" bởi không lo nổi hạnh phúc cho con. Tấm lòng của lão nông ấy thật sâu nặng và bao la.

Tiết học sau, chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu những nét đẹp trong tính cách của lão Hạc...

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

3.1. Nhân vật lão Hạc

* Tâm trạng của lão Hạc khi bán”cậu Vàng”

- Trước  khi bán con chó Vàng

+ Nói với ông giáo về ý định bán chó

+ Lão phải suy tính, đắn đo nhiều lần, coi đó là việc rất hệ trọng.

- Lí do bán “cậu Vàng"

+ Từ tình yêu thương sâu sắc của người cha dành cho con.

+ Từ tình thương yêu của một con người đối với loài vật.

- Sau khi bán con Vàng:

+ Cố làm ra vui vẻ, cười như mếu, mắt ầng ậc nước, mặt co rúm lại, vết nhăn xô lại, ép nước mắt chảy ra, đầu ngoẹo về một bên, mếu như con nít, hu hu khóc.

-> Sử dụng các từ tượng hình, tượng thanh, động từ có sức gợi tả cao, biểu hiện chân thực, cụ thể, chính xác, đặc tả ngoại hình đầy ấn tượng.

-> Thể hiện một sự ngậm ngùi, chua chát, nỗi đau đớn, hối hận, xót xa, sự thương tiếc, nỗi buồn và sự bất lực trước cảnh sống hiện tại cùng cực.

=> Là con người sống tình nghĩa, thuỷ chung, một người cha yêu thương con sâu sắc muốn dành dụm tất cả những gì có thể cho con để con có một cuộc sống hạnh phúc, một con người có nhân cách cao quí.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: Theo dõi đoạn “và lão kể…”(T43) -> hết văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Ở đoạn này, theo em thì mạch câu chuyện kể của ông giáo đã có sự thay đổi ra sao?

? Có tác giả cho rằng: Cái chết của lão Hạc là cái chết có chủ đích đã được sắp đặt, chuẩn bị trước. Điều đó có đúng không (đúng)?

? Căn cứ vào đâu khiến em có nhận xét vậy?

? Hãy chỉ ra những việc làm của lão để thấy được lão chuẩn bị cho cái chết của mình?

? Theo em, việc bán cậu Vàng trước đó có thể coi là một sự chuẩn bị không?

? Qua những việc lão Hạc đã thu xếp và nhờ cậy ông giáo, em hiểu thêm những nét đẹp nào nữa về nhân vật này?

? Một vẻ đẹp trong nét tính cách của lão là lòng tự trọng, điều đó đã được thể hiện rõ hơn trong những ngày sống cuối đời của lão, em thấy những ngày sau đó lão Hạc sống ra sao?

? Cái chết của lão bất ngờ đối với những ai? Tại sao?

? Song tình huống về cái chết của lão Hạc là hoàn toàn bất ngờ, em có nhận xét gì về cách xây dựng chi tiết, tình huống truyện như thế này? Tác dụng của nó đối với tác phẩm ra sao?

? Cái chết của lão Hạc đã được Nam Cao đặc tả bằng những chi tiết nào?

? Nhận xét về các từ ngữ dùng để đặc tả về cái chết của lão Hạc và chỉ rõ tác dụng của cách miêu tả đó?

? Theo em, vì sao lão Hạc không chọn lấy cái chết nhẹ nhàng hơn mà lại tìm đến cái chết thê thảm như vậy?

? Em có đánh giá gì thêm về phẩm chất của lão Hạc?

? Em hãy chỉ ra nguyên nhân sâu xa đã dẫn đến cái chết của lão Hạc?

? Theo em, lão Hạc là người ham sống thì lão có thể tiếp tục sống bằng cách nào?

? Nhưng vì sao lão không làm như vậy mà vẫn chọn cái chết? Liệu lão có phải là người gàn dở hay là người có tiền mà chịu khổ như lời vợ ông giáo nói ?

? Vậy cái chết tự nguyện của lão được xuất phát từ nguyên nhân chính nào ?

? Hãy nêu ý nghĩa của tác phẩm qua sự việc về cái chết của lão Hạc ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Chuyển từ chuyện lão Hạc bán chó -> chuyện chính: đó là lão Hạc chuẩn bị tìm đến cái chết.

*- Dựa trên tình tiết của truyện nói về những việc làm của lão để chuẩn bị cho cái chết.

*+ Làm văn tự, nhờ ông giáo trông nom hộ 3 sào vườn để khi con về sẽ có đất ở, có vườn làm... văn tự để tên ông giáo, về sau này nhờ ông giáo trông nom cho con ông.

+ Gửi ông giáo 30 đồng bạc để khi lão chết nhờ hàng xóm chi tiêu lo hộ việc ma chay.

*- Cậu Vàng là người thân thiết của lão vì vậy mà lão đã định liệu cho nó trước, tìm một giải thoát: hoá kiếp cho nó để sau này nó làm kiếp người...

*- Lão chỉ ăn khoai, khoai hết, chế được món gì ăn món ấy rồi ăn củ chuối, sung luộc, rau má, củ ráy, trai, ốc... và từ chối tất cả. Từ chối một cách gần như hách dịch sự giúp đỡ của ông giáo đối với lão.

-> Và đến lúc cùng đường sống vì đói khát không thể làm gì để sống được lão đã tự kết liễu đời mình.

      Theo dõi đoạn: “Không ! Cuộc đời chưa hẳn...” -> “chỉ có tôi với Binh Tư hiểu” T45

*- Bất ngờ với ông giáo, với Binh Tư và với tất cả mọi người. Vì trước đó ông giáo lẫn Binh Tư đều nghĩ rằng lão Hạc vì túng quẫn đã trở thành người xấu, cũng có hành động như Binh Tư là dùng bả chó để ăn trộm chó.

*- Phần đầu truyện ta thấy lão Hạc là người nhân hậu, thuỷ chung, sống nghĩa tình và có tình thương yêu lo lắng đối với con là vô cùng sâu sắc và chu đáo -> Qua sự việc xin bả chó của Binh Tư khiến mọi người đánh giá hoàn toàn khác về lão Hạc khi nghe Binh Tư kể chuyện lão Hạc xin bả chó của hắn...                        

+ Lão Hạc vật vã, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc, tru tréo, bọt mép sùi ra, lão vật vã đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết...

*- Miêu tả cái chết cụ thể, chi tiết cận cảnh sử dụng liên tiếp từ tượng thanh, tượng hình: Vật vã, rũ rượi, xộc xệch, long sòng sọc, tru tréo -> Hình ảnh cụ thể sinh động về cái chết thê thảm, dữ dội.

-> phản ánh chân thực, sâu sắc về bi kịch cuộc đời, số phận nghèo của người nông dân. Đồng thời phê phán một xã hội vô nhân tính tàn ác đối với con người. Ca ngợi khẳng định phẩm giá cao đẹp lương thiện của người nông dân.

Với cái chết dữ dội mà lão đã chọn, Lão Hạc đã trở thành một vị thánh, một lão nông cùng khổ nhưng có khí tiết thanh cao có ý thức nhân phẩm còn cao hơn có sự sống. Cái chết của lão có sức tố cáo mạnh mẽ hiện thực xã hội phong kiến thực dân đã đẩy người nông dân vào hoàn cảnh khốn cùng.

- Lão Hạc đã kết liễu đời mình trong sự đau khổ, giày vò và cảnh cùng cực đói khổ bằng cách xin bả chó của Binh Tư để tự tử -> điều đó khiến ông giáo và Binh Tư đều không ngờ tới.

 - Lão đã chọn cái chết dữ dội phải chăng là để tự trừng phạt mình vì nỡ lừa 1 con chó -> cái chết đó như là cách lão tạ tội với cậu Vàng: Lão đã lừa cậu Vàng thì giờ đây lão cũng phải chết theo kiểu 1 con chó bị lừa.

* - Sự trung thực, thuỷ chung là một phẩm chất cao quý, tiềm tàng trong con người lão Hạc, nó luôn tiềm ẩn và khiến cho chúng ta vô cùng ngưỡng mộ...

+ Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức.

*- Chính là xuất phát từ thực trạng xã hội TDPK đương thời: Tình cảnh đói khổ với những cổ tục lạc hậu (VD: nguyên nhân dẫn đến hành động con lão bỏ đi phu vì không đủ tiền cưới vợ), cảnh túng quẫn cùng đường đã đẩy lão Hạc tìm đến với cái chết, song lão đã chọn cái chết “Chết trong còn hơn sống đục”.

- Đây cũng là số phận cơ cực đáng thương, là số phận chung của người nông dân nghèo trước cách mạng Tháng Tám.

*- Lão có thể sống được, thậm chí còn sống lâu nữa vì lão còn số tiền 30 đồng bạc (số tiền đó không phải là nhỏ) và 3 sào vườn. Lão có thể sống bằng số tiền đó cộng với số tiền bán hoa lợi sau này hoặc bằng cách bán mảnh vườn đi.

*- Lão không thuộc vào những hạng người đó.

+ Để bảo toàn căn nhà, mảnh vườn, vì tương lai của con trai lão sau này, để khỏi phải phiền lụy đến hàng xóm.

*- Tóm lại: Cái chết của lão Hạc có một ý nghĩa vô cùng sâu sắc, đã bộc lộ rõ số phận và tính cách của lão Hạc - của người nông dân trước cách mạng Tháng Tám.

+ Họ nghèo khổ, bế tắc cùng đường nhưng giàu tình yêu thương và sống có lòng tự trọng.

+ Tố cáo XH TDPK đã đẩy người nông dân nghèo đến chỗ cùng đường.

- Sống trong xã hội ấy, buộc con người như lão Hạc phải có hai sự lựa chọn: hoặc bị sa đoạ và tha hoá như Chí Phèo, Binh Tư hoặc là tìm đến với cái chết để giữ trọn nhân phẩm như lão Hạc để chứng minh sự trong sạch, lương thiện của mình.

- Cái chết của lão là sự tạ lỗi với cậu Vàng.

- Thể hiện tình yêu thương mãnh liệt và trọn vẹn với con người.

- Cái chết của lão khiến ta cảm thấy yêu thương, kính trọng lão  hơn.

Chuyển ý: Bên cạnh nhân vật lão Hạc còn có 1 nhân vật nữa đó là ông giáo, tuy không phải là nhân vật chính song đã xuất hiện từ đầu đến cuối truyện... nhân vật ông giáo, người kể chuyện xưng”Tôi".

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

* Cái chết của lão Hạc

- Lão Hạc chuẩn bị cho cái chết của mình:

+ Làm văn tự, nhờ ông giáo trông nom hộ 3 sào vườn để khi con về sẽ có đất ở, có vườn làm... văn tự để tên ông giáo, về sau này nhờ ông giáo trông nom cho con ông.

+ Gửi ông giáo 30 đồng bạc để khi lão chết nhờ hàng xóm chi tiêu lo hộ việc ma chay.

- Chuẩn bị âm thầm, chu đáo.

-> Lão Hạc chủ động và tự nguyện tìm đến cái chết.

=>  Là một người cha hết lòng vì con. Là người sống chu đáo, giàu lòng tự trọng.

- Cách xây dựng tình huống truyện đầy bất ngờ, có tác dụng “đánh lừa”...

- Lão Hạc vật vã, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc, tru tréo, bọt mép sùi ra...

-> Một loạt các từ tượng hình và tượng thanh liên tiếp gợi tả về một cái chết dữ dội và thê thảm...

- Tình huống truyện được đẩy lên đến đỉnh điểm.

-> Lão tự giải thoát bằng cách tự trừng phạt mình.

* Nguyên nhân về cái chết của lão Hạc

- Do tình cảnh đói khổ, túng quẫn.

- Xuất phát từ từ tình yêu thương, trách nhiệm với con, từ lòng tự trọng đáng kính.

- Thực trạng xã hội thực dân phong kiến đương thời

=> Phản ánh số phận đau thương và phẩm chất cao quý tiềm tàng của người nông dân nghèo trước cách mạng tháng Tám.

=> Lão Hạc là một nhân vật lương thiện, bị bần cùng hoá nên phải chọn cái chết thảm thương, đau đớn. Đó là một người cha giàu lòng yêu thương con, một người tình nghĩa thủy chung, trung thực, là một tâm hồn, một tính cách cao thượng, một nhân cách cao cả.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Nhân vật ông giáo trong truyện ngắn này là người như thế nào? Có quan hệ như thế nào với lão Hạc?

? Khi nghe lão Hạc kể chuyện, thái độ của ông giáo (nhân vật tôi) như thế nào?

? Em hãy tìm một số dẫn chứng về hành động, về cách cư xử chứng tỏ sự đồng cảm, xót xa yêu thương của ông giáo đối với lão Hạc ?

? Suy nghĩ của em về ý nghĩa câu nói đó của ông giáo?

? Có ý kiến cho rằng: Những ý nghĩ của ông giáo về lão Hạc thấm đẫm triết lý nhân sinh thâm trầm, sâu sắc. Em có đánh giá gì về lời nhận xét ấy?

? Em hiểu như thế nào về ý nghĩ của nhân vật "tôi”qua đoạn văn T44: "Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố mà tìm hiểu... ích kỷ che lấp mất” ?

? Đọc truyện Lão Hạc, em cảm nhận được gì về số phận và phẩm chất của người nông dân trong xã hội cũ?

? Thông qua văn bản đã thể hiện tấm lòng của nhà văn trước số phận đáng thương của con người đặc biệt là những người nông dân trong xã hội cũ như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Ông giáo trong truyện ngắn này là một tri thức nghèo sống ở làng quê, hàng xóm với lão Hạc.

- Được chứng kiến mọi hành động và luôn lắng nghe lời tâm sự của lão Hạc, luôn được lão tin tưởng.

*Gợi ý: Chú ý đoạn văn:

+ T40 - "Lão Hạc ơi! Bây giờ thì...” và đoạn cuối T41 trở đi trong cuộc trò chuyện của lão Hạc với ông giáo sau khi lão bán con chó Vàng.

+ T40 - Khi nghe lão Hạc kể về ý định bán con chó Vàng, hiểu vì sao lão không muốn bán con chó vàng vì đó là nguồn an ủi tinh thần và là người bầu bạn với lão lúc cô đơn tuổi già...

- T41, 42 - Khi nghe lão Hạc tâm sự về việc bán chó: "Tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc, ái ngại cho lão, an ủi lão, bùi ngùi nhìn lão".

- T44 - giấu giếm vợ, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão Hạc -> Tìm cách xoa dịu bớt nỗi đau trong lòng lão Hạc.

Chú ý sự việc khi nghe Binh Tư kể về lão Hạc xin bả chó để bắt một con chó hàng xóm thì ông giáo đã có thái độ và suy nghĩ ra sao? (T44):

 + Trố đôi mắt, ngạc nhiên.

 + Ngỡ ngàng nghĩ: "đến lúc cùng lão có thể làm liều... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...”. Nhưng khi chứng kiến cái chết đau đớn của lão Hạc, ông giáo lại nghĩ: Không! cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác.

*- Nói: "Cuộc đời ngày một thêm đáng buồn"

 -> nghĩa là nó đã đẩy những con người đáng kính như lão Hạc đến bước đường cùng khiến họ xưa nay vốn nhân hậu, giàu lòng tự trọng-> đến chỗ bị tha hoá nhân phẩm.

- Khi nói: "Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác”.

-> Khẳng định nhân phẩm cao quý của người nông dân như lão Hạc mặc dù bị đẩy đến bước đường cùng vì đói nghèo nhưng vẫn giữ được phẩm chất tốt đẹp, song đáng buồn thay là người tốt như lão Hạc lại phải chịu một cái chết vật vã và dữ dội đau đớn và thê thảm như vậy.

*- Đó là ý kiến đúng đắn, sắc sảo nói về quan điểm của ông giáo và cách nhìn nhận đánh giá đúng đắn của ông giáo trước cuộc đời và số phận của người nông dân trước Cách mạng Tháng Tám.

*- Đây là lời triết lý lẫn cảm xúc trữ tình xót xa của Nam Cao. Với triết lý trữ tình này Nam Cao khẳng định một thái độ sống, một cách ứng xử mang tinh thần nhân đạo: Cần phải quan sát, suy nghĩ đầy đủ về những con người hàng ngày sống quanh mình, cần phải nhìn nhận họ bằng tấm lòng đồng cảm, bằng đôi mắt của tình yêu thương.

- Nam Cao đã nêu lên một phương pháp đúng đắn, sâu sắc khi đánh giá con người: ta cần biết tự đặt mình vào cảnh ngộ cụ thể của họ thì mới có thể hiểu đúng, cảm thông đúng về thân phận con người.

*- Số phận đau thương, phẩm chất cao ý tiềm tàng của người nông dân trong xã hội cũ.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

3.2. Nhân vật ông giáo

* Thái độ, tình cảm đối với lão Hạc

- Muốn ôm choàng lấy lão oà lên khóc, ái ngại, an ủi, bùi ngùi...

- Giấu giếm vợ giúp lão Hạc.

- Tôn trọng, cảm thông, xót thương tình cảnh của lão Hạc.

* Những ý nghĩ của ông giáo về lão Hạc:

- Thấm đẫm triết lý nhân sinh.

- Thâm trầm, sâu sắc.

=> Tấm lòng yêu thương trân trọng đối với người nông dân.

NV3: Thảo luận: Nhóm bàn thách thức:

+ Bước 1: Giao nhiệm vụ

• Thời gian: 5 phút
• Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.
• Nội dung: Điền vào phiếu học tập
• Phân công: Bàn...        

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ.

- Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Bước 3: Trao đổi thảo luận.

-HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Cảm thông với tấm lòng của người cha rất mực thương yêu con muốn vun đắp dành dụm tất cả cho con để con có một cuộc sống hạnh phúc.

- Trân trọng ca ngợi vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân trong cảnh khốn cùng mà vẫn giàu lòng tự trọng.

+ Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức.

-Giáo viên nhận xét, đánh giá

3.3. Thái độ của tác giả

- Cảm thông với tấm lòng của người cha rất mực thương yêu con muốn vun đắp dành dụm tất cả cho con để con có một cuộc sống hạnh phúc.

- Trân trọng ca ngợi vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân trong cảnh khốn cùng mà vẫn giàu lòng tự trọng, khí khái.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Theo em cái hay của truyện thể hiện rõ nhất ở những điểm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, qua nhân vật tôi, người chứng kiến tình cảnh thương tâm của Lão Hạc khiến câu chuyện trở nên xúc động. Nhờ cách kể này, câu chuyện này trở nên chân thực gần gũi. Câu chuyện được dẫn dắt tự nhiên, linh hoạt có thể kết hợp giữa kể + tả, với hồi tưởng bộc lộ trữ tình, đặc biệt có những khi hoà lẫn triết lí sâu sắc -> Tác phẩm kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và trữ tình.

- Tác giả xây dựng nhân vật Lão Hạc sinh động thể hiện qua diễn biến tâm trạng qua ngoại hình, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ. Vì vậy tính cách nhân vật thống nhất có chiều sâu tâm lí, bản chất được bộc lộ rõ.

- Truyện có kịch tính hay bất ngờ (Đoạn Binh tư... lão Hạc xin bả chó). Nhưng câu chuyện vẫn phân tích một cách lô gích, biện chứng với sự thống nhất tính cách của nhân vật.

- Ngôn ngữ truyện giản dị, tự nhiên mà đậm đà, nông thôn rất thuần nhị.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Lời kể ngôi thứ nhất, người kể là nhân vật hiểu, chứng kiến toàn bộ câu chuyện và cảm thông với lão Hạc.

- Kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự, trữ tình, lập luận, thể hiện được chiều sâu tâm lí nhân vật với diễn biến tâm trạng phức tạp, sinh động.

- Sử dụng ngôn ngữ hiệu quả, tạo được lối kể khách quan, xây dựng được hình tượng nhân vật có tính cá thể hoá cao.

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Cảm nhận những điều sâu sắc nào về nội dung của tác phẩm?

? Nêu ý nghĩa của văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4.2. Nội dung- Ý nghĩa văn bản

 - Nội dung: Tác phẩm phản ánh hiện thực số phận của người nông dân trước CM tháng Tám qua tình cảnh của lão Hạc và thể hiện tấm lòng của nhà văn trước số phận đáng thương của một con người.

- Ý nghĩa: Văn bản thể hiện phẩm giá của người nông dân không bị hoen ố cho dù phải sống trong hoàn cảnh khốn cùng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: Thảo luận: Nhóm bàn

- Thời gian: 3 phút

- Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung, GV nhận xét và chốt kiến thức.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Liệt kê các từ in đậm và cho biết từ nào gợi tả hình ảnh, dáng vẻ trạng thái sự vật? Những từ ấy gợi ra dáng vẻ, trạng thái sự vật như thế nào?

? Tất cả những từ này có phải là từ láy không?

? Các từ  Hu hu, ư ử”có gợi tả như các từ”Móm mén, xồng xộc”không? hay đây là các từ mô phỏng âm thanh của con người con vật trong tự nhiên?

? Từ Hu hu gợi tả âm thanh như thế nào?

? Từ”móm mém, hu hu”gợi tả hình ảnh về lão Hạc như thế nào?

? Ta thường gặp các từ tượng hình, tượng thanh trong các loại văn bản nào?

? Hãy nêu nhận xét đầy đủ về công dụng của từ tượng hình, tượng thanh?

? Các từ đó được sử dụng trong đoạn văn có tác dụng gì?

? Em hãy tìm những VD tương tự trong văn bản”Tức nước vỡ bờ”. 

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Móm mém,  xồng xộc, vật vã, rũ rượi, sòng sọc

- Móm mém: Gợi ra khuôn mặt khốn khổ của Lão Hạc với cái miệng rụng hết răng, nói thì hóp lại, cằm hơi nhô

- Xồng xộc: Gợi hành động chạy thẳng vào một cách nhanh chóng, đột ngột

- Vật vã, sòng sọc, rũ rượi -> Gợi tả h/ả đau đớn quằn quại dữ dội trong cái chết bằng bả chó của LH.

*- Là từ láy gợi hình ảnh dáng vẻ, trạng thái của người, sự vật -> từ tượng hình.

Trả lời.

*Từ huhu: Gợi ra tiếng khóc to và liên tiếp ngoài ra còn biểu thị trạng thái đau đớn xót xa của Lão Hạc sau khi phải buộc lòng bán cậu Vàng.

GV: Ta tiếp tục tìm hiểu về công dụng của hai loại từ tượng hình và tượng thanh.

(Nhóm bàn)

 Câu hỏi b) T49

- Để tìm hiểu tác dụng của từ tượng hình và tượng thanh trên, ta cần đặt vào đoạn trích, đồng thời có thể so sánh các từ gần nghĩa với các từ mà ta cần tìm hiểu.

VD: chạy xồng xộc

-  chạy: nói về hoạt động nhanh và đột ngột-> không gợi tả dáng điệu

-  chạy xồng xộc:  nói về hoạt động nhanh và  đột ngột-> có gợi tả dáng điệu vội vàng và hấp tấp. Có giá trị biểu cảm (gắn với văn bản, thể hiện thái độ lo lắng, quan tâm của ông giáo với lão Hạc)

*"móm mém: Gợi hình dáng khuôn mặt khốn khổ của lão Hạc với cái miệng rụng hết răng, còn má thì hõm vào, cằm thì nhô ra... Hu hu: đọc lên thì âm thanh của nó gợi ra tiếng khóc to và liên tiếp -> biểu thị trạng thái tâm lý đau đớn, xót xa của lão Hạc sau khi buộc lòng phải bán con chó Vàng - một kỷ vật của con trai lão để lại và cũng là con vật gắn bó với lão như một người bạn tri kỷ.

*Văn tự sự và miêu tả.

*Gợi được hình ảnh cụ thể, sinh động về hình ảnh Lão Hạc. sự đau đớn, ân hận của Lão khi bán chó. Sự đau đớn của Lão Hạc trong cái chết ⭢ mô tả cụ thể, rõ nét cái chết đau đớn, thê thảm của Lão Hạc.

*Vd: lật đật, rón rén, om sòm, sầm sập, run rẩy,...

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Đặc điểm, công dụng của từ tượng hình, tượng thanh 1. Phân tích ngữ liệu: SGK -49

- Những từ  móm mém, xồng xộc, vật vã, rũ rượi, sòng sọc:  gợi tả h/ả, dáng vẻ, hoạt động của sự vật

->  từ tượng hình.

- Các từ hu hu, ư ử: mô phỏng âm thanh của con người, con vật.

-> từ tượng thanh.

- Từ tượng hình-> gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái.

- Từ tượng thanh-> mô phỏng âm thanh tự nhiên của con người.

- Tác dụng:

+ Gợi tả hình ảnh âm thanh cụ thể

-> sinh động, có giá trị biểu cảm cao.

+ Thường sử dụng trong văn miêu tả tự sự.

 2. Ghi nhớ (SGK - 49)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: 2 HS đọc 2 VD (50)

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Hai đoạn văn ở VB1 có mối liên hệ gì không? Tại sao?

? Xét VB2 và cho biết cụm từ”trước đó mấy hôm”viết thêm vào đầu đoạn văn 2 có tác dụng gì?

? Hai đoạn văn liên kết với nhau như thế nào?

? Cụm từ này là phương tiện liên kết của 2 đoạn văn. Vậy tác dụng của nó trong văn bản ntn ?

? Khi văn bản có nhiều đoạn văn, để tạo tính mạch lạc cho văn bản, chúng ta phải làm gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Đ1: Tả cảnh sân trường Mĩ Lý trong ngày tựu trường.

- Đ2: Cảm giác của”tôi”1 lần ghé thăm trường trước đây.

 => Cùng nói về ngôi trường nhưng việc tả Đ1 (hiện tại) và cảm nhận Đ2 (Quá khứ) không cùng thời điểm (Theo lô gíc thông thường phải có sự móc nối về thời gian để tạo sự gắn bó) -> Liên kết giữa 2 đoạn lỏng lẻo, mạch văn gãy => người đọc hụt hẫng.

*- Tạo sự liên kết về ý (ND): Từ hiện tại nhớ về quá khứ -> Sự liên tưởng này tạo nên sự gắn kết chặt chẽ giữa 2 đoạn văn với  nhau -> liền ý, liền mạch.

- Tạo sự liên kết về hình thức: Nối ý 2 đoạn.

 *Dùng để chuyển đoạn trong vbản, tạo sự liên kết giữa các đoạn văn trong văn bản.

Bổ sung: Khi chuyển từ đoạn văn này sang đoạn văn khác, người ta thường sử dụng các từ ngữ thể hiện qhệ ý nghĩa giữa các đoạn văn -> các từ đó được coi là những phương tiện liên kết.

Đọc ghi nhớ (SGK- T52)

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Tác dụng của việc liên kết các đoạn văn trong văn bản:

1. Phân tích ngữ liệu: 2 đoạn văn (T50)

- VB1:

+ Đ1: tả cảnh sân trường Mĩ Lý ngày tựu trường->Tả ngôi trường thời hiện tại.

+ Đ2: cảm giác của”tôi”1 lần ghé thăm trường -> cảm giác

về ngôi trường trong quá khứ.

-> Liên kết giữa 2 đoạn lỏng lẻo, mạch văn gãy -> không có sự liên kết.

- VB2: 

Cụm từ”trước đó mấy hôm”làm cho 2 đoạn văn liền ý, liền mạch.

- Cụm từ”trước đó mấy hôm”

-> Dùng để nối 2 đoạn văn, nhờ đó 2 đoạn trở nên liền mạch, làm cho 2 đoạn văn gắn bó với nhau, tạo tính hoàn chỉnh cho văn bản.

-> là phương tiện liên kết

2. Ghi nhớ 1 (SGK trang 52)

NV2: Cách liên kết các đoạn văn trong văn bản.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Hai khâu của quá trình lĩnh hội và cảm thụ tác phẩm văn học, đó là khâu nào? Tìm từ ngữ (phương tiện liên kết) trong 2 đoạn văn trên?

? Đó là những từ ngữ có tác dụng liệt kê. Hãy kể một số phương tiện liên kết có tác dụng liệt kê khác?

Đọc VD b

? Tìm quan hệ ý nghĩa giữa 2 đoạn văn trên?

? Tìm từ có chức năng liên kết ý đối lập ở 2 đoạn?

? Tìm những từ ngữ (phương tiện liên kết) có quan hệ đối lập?

HS: Đọc VD c

? Từ”đó”thuộc từ loại nào?”Trước đó”chỉ thời gian nào?

? Tìm những chỉ từ khác có tính liên kết (Làm phương tiện liên kết)

HS đọc thầm VD d

? Tìm từ ngữ liên kết hai đoạn văn ?

? Tìm các từ mang ý khái quát, tổng kết ý trình bày trước?

HS đọc VD 2 (53)

? Xác định câu nối dùng để liên kết 2 đoạn văn? Vì sao nói câu đó có tác dụng liên kết ?

? Qua phân tích các VD, em thấy các đoạn văn trong văn bản có cần liên kết không? Có mấy cách liên kết?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*a) Bắt đầu... Liệt kê ý trình bày...

    Sau khâu tìm hiểu

*Trước hết, đầu tiên, sau nữa, cuối cùng, một là, hai là.

*Cùng nói về ngôi trường Mỹ lý ở 2 thời điểm khác nhau, cảm nhận khác nhau.

 *Trái lại, tuy vậy, ngược lại...

  Theo dõi 2 đoạn văn BT2(T50-51)

*- Từ”đó”là chỉ từ -> Chỉ thời gian hiện tại khi”sân trường Mỹ Lý dày đặc cả người”.

- Từ Trước đó là thời gian xảy ra trước khi”sân trường Mỹ Lý dày đặc cả người”(Thời gian quá khứ)  -> có tác dụng liên kết 2 đoạn văn.

* Này, kia, ấy, nọ

*Đ1: ý cụ thể.

Đ2: Tổng kết ý trình bày ở trước.

 Từ ‘Nói tóm lại”có tính Lkết 2 đoạn bằng cách chuyển ý.

*     Nhìn chung, tổng kết lại, nói một cách khái quát...

*-> nối tiếp, phát triển ý ở cụm từ”bố đóng sách cho mà đi học”ở đoạn văn trên.

 *2 HS phát biểu.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

Trong văn bản, cần sử dụng từ ngữ có tác dụng liên kết hoặc dùng câu nối (câu liên kết) để tạo tính hoàn chỉnh, liền mạch cho văn bản. Người ta gọi chung là những phương tiện liên kết ->1 HS đọc ghi nhớ.

II. Cách liên kết các đoạn văn trong văn bản.

1. Dùng từ ngữ để liên kết các đoạn văn

- Phân tích ngữ liệu:

a) Bắt đầu

   Sau khâu tìm hiểu  Liệt kê.

b)

Đ1: Cảm nhận thời hiện tại.

Đ2: cảm nhận thời quá khứ.

Nhưng: gợi sự đối lập cảm nhận.                      

c) Từ”đó”là chỉ từ chỉ thời gian hiện tại

    Từ Trước đó”-> chỉ thời gian quá khứ.

-> có tác dụng liên kết 2 đoạn văn.

d) Từ”Nói tóm lại”

Lkết 2 đoạn bằng cách chuyển ý.

2. Dùng câu nối để liên kết đoạn văn

- Phân tích ngữ liệu: SGK T53

Câu nối  ái dà, lại còn chuyện đi học nữa cơ đấy?

-> nối tiếp, phân tích ý đoạn văn trước.

3. Ghi nhớ: SGK (53)

Ngày giảng

Lớp

Sĩ số

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: Treo bảng phụ yêu cầu HS  chú ý những từ in đậm.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Trong ba từ bắp, bẹ, ngô từ nào là từ được sử dụng phổ biến trong toàn dân?

? Từ bẹ, bắp thường được sử dụng ở địa phương nào?

? Vậy em hiểu thế nào là từ toàn dân?

? Thế nào là từ ngữ địa phương?

? Đọc to, rõ mục ghi nhớ SGK/ T56.

? Lấy thêm các ví dụ về từ ngữ địa phương? Do đâu có từ địa phương

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*từ ngô.

*Trình bày.

*Đó là lớp từ ngữ văn hoá, chuẩn mực, được sử dụng rộng rãi.

*Là từ ngữ chỉ sử dụng ở một hoặc một số địa phương nhất định.

*Lấy VD.

Có một số từ ngữ địa phương không có từ toàn dân tương ứng.

VD: từ nhút (nghệ Tĩnh) -> món ăn được muối từ xơ mit.

- Sầu riêng, chôm chôm, măng cụt (Nam Bộ)

-> Do sự giao lưu kinh tế văn hoá -> từ toàn dân.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Tìm hiểu từ ngữ địa phương  

1. Phân tích ngữ liệu

                ( SGK/T56).

- Bắp, bẹ đều có nghĩa là ngô

+ bẹ: vùng núi phía Bắc

+ bắp: vùng nông thôn

-> từ địa phương.

+ ngô: từ ngữ văn hoá, chuẩn mực, được sử dụng rộng rãi

-> từ toàn dân.

- Từ ngữ địa phương: Chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định.

2. Ghi nhớ: SGK/T56.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đọc ngữ liệu a mục II – SGK/ T57.

? Mẹ và mợ trong đoạn văn chỉ chung một đối tượng, tại sao tác giả lại dựng như vậy

? Trước cách mạng tháng Tám, tầng lớp xã hội nào thường gọi bố mẹ là cậu, mợ

? Ở thôn quê gọi như thế nào

? Đọc to ngữ liệu b mục II/ SGK.

? Em hiểu từ ngỗng và trứng  có nghĩa ntn?

? Đối tượng nào thường dùng những từ ngữ trên?

? Em hiểu thế nào là biệt ngữ xã hội?

So sánh biệt ngữ xã hội với từ địa phương? 

*Mẹ:  tác giả dựng trong lời kể mà đối tượng là độc giả (dựng từ toàn dân).

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Mợ: câu đáp của bé Hồng khi nói với bà cô, hai người cùng tầng lớp xã hội.

* Tầng lớp trung lưu, thượng lưu.

* Thầy, U.

*ngỗng: điểm 2; trúng tủ: học kĩ, thuộc nhất.

 *Học sinh, sinh viên.

*Trình bày.

*- Từ địa phương: Dùng cho một vài địa phương.          (mọi tầng lớp)

- Biệt ngữ xã hội: Chỉ dùng cho một tầng lớp nhất định.   (ở nhiều địa phương)

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/ T57.

a/  Me, mợ-> Từ đồng nghĩa

- Mẹ -> từ toàn dân

- Mợ -> lời của bé Hồng khi nói với bà cô.

-> Mợ: từ ngữ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định (tầng lớp trung lưu, thượng lưu trước cách mạng tháng Tám).

b)

- ngỗng: điểm 2;

- trúng tủ: Trúng sự chuẩn bị (học kĩ, thuộc nhất).

-> Học sinh, sinh viên thường dùng.

=> Mợ, ngỗng, trúng tủ là biệt ngữ xã hội (chỉ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định).

2. Ghi nhớ: SGK/ 57

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Những điều cần lưu ý khi sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội?

? Tại sao trong các đoạn văn, thơ này tác giả lại sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội?

? Từ việc tìm hiểu bài tập em hãy nêu kết luận về việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội ?

(H giỏi) Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và Biệt ngữ xã hội em cần làm gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Không nên lạm dụng -> hiệu quả giao tiếp sẽ không cao vì không phải ai cũng hiểu nghĩa của từ đó.

- Phù hợp với tình huống giao tiếp

(Đọc thầm ví dụ b)

*(Chú ý phần chú giải)

- Tô đậm màu sắc địa phương

- Tô đậm màu sắc tầng lớp xã hội

*- Khi sử dụng phải phù hợp với tình huống giao tiếp.

- Không nên lạm dụng sẽ gây khó hiểu

- Trong văn thơ sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội > Tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội.

*- Tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết.

Đọc ghi nhớ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

III. Sử dụng từ ngữ địa phương, biệt ngữ xã hội

1. Phân tích ngữ liệu SGK/58

* VD: SGK/58

- mô, bầy, tui, ví, nớ hiện chừ

- cá, dằm thượng, mõi.

 => Tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội.

2. Ghi nhớ : SGK/58

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Thế nào là văn bản tự sự?

? Lấy ví dụ qua các văn bản đã học?

? Trong trường hợp nào chúng ta phải tóm tắt văn bản tự sự?

? Vậy thế nào là tóm tắt văn bản tự sự?

? Đọc bài 2 – mục I/ SGK.

? Chọn phương án đúng nhất trong

những câu đã cho

? Tại sao em lại chọn phương án đó

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Thường là văn bản có cốt truyện, có nhân vật, sự kiện, chi tiết tiêu biểu

( Trình bày diễn biến sự việc).

Khi viết nhà văn thường thêm vào nhiều chi tiết phụ cho truyện thêm sinh động, hấp dẫn, có hồn.

*Trong cuộc sống hằng ngày, có những văn bản tự sự đã đọc nhưng nếu muốn ghi lại nội dung chính của nó để sử dụng hoặc kể cho người khác nghe.

Trình bày.

*Kết luận: Là ghi lại một cách ngắn gọn, trung thành những nội dung chính của văn bản tự sự vì ghi lại đầy đủ và chi tiết thì không phải là tóm tắt nữa.

*Đáp án b.

*Căn cứ vào khái niệm: tóm tắt văn bản tự sự.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự.

- Là dùng lời văn của mình trình bày một cách ngắn gọn nội dung chính của văn bản đó.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV Đọc văn bản tóm tắt SGK/ T60.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đọc văn bản tóm tắt SGK/ T60.

? Văn bản tóm tắt đó kể lại nội dung của văn bản nào

? Dựa vào đâu mà em nhận ra được nó

? Như vậy theo em, văn bản tóm tắt trên có nêu được nội dung chính của văn bản “Sơn Tinh, Thuỷ Tinh” mà em đã học không?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Sơn Tinh, Thuỷ Tinh.

Trình bày:

*- Dựa vào nhân vật: Vua Hùng thứ 18, Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, Mị Nương.

- Sự việc: Vua Hùng Kén rể.

+ Sơn Tinh, Thuỷ Tinh cùng đến cầu hôn.

+ Sơn Tinh thắng, cưới được Mị Nương

+ Thuỷ Tinh dâng nước đánh Sơn Tinh

+ Hằng năm Thuỷ Tinh dâng nước đánh Sơn Tinh.

*Nêu đầy đủ nội dung chính.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

NV2

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Văn bản tóm tắt trên có gì khác so với bản gốc

? Từ những nhận xét trên, em hãy cho biết yêu cầu đối với một văn bản tóm tắt

? Từ văn bản tóm tắt em vừa tìm hiểu, theo em muốn viết được một văn bản tóm tắt, em cần phải làm những việc gì? Trình tự thực hiện?

Bài tập nhanh ( Bảng phụ )

? Trong các văn bản sau, văn bản nào không thể tóm tắt theo cách tóm tắt một văn bản tự sự?

A. Thánh Gióng  

B. Ý nghĩa văn chương

C. Lão Hạc        

D. Thạch Sanh

Đưa ra lựa chọn.

(Nhóm)

? Hãy sắp xếp lại các bước tóm tắt văn bản tự sự sau đây theo một trình tự hợp lý?

A. Xác định nội dung chính cần tóm tắt:  lựa chọn những sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng.

B. Sắp xếp nội dung chính theo một trình tự hợp lý.

C. Đọc kỹ toàn bộ tác phẩm cần được tóm tắt để nắm chắc nội dung của nó

D. Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của mình.

? Từ đó, em hãy nêu các bước tóm tắt văn bản tự sự?

? Em hãy nêu các bước tóm tắt văn bản?

? Cần lưu ý điều gì khi tóm tắt văn bản?

? Nêu kết luận chung về tóm tắt văn bản?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*+ Độ dài: ngắn hơn.

+ Lời văn: là lời của người tóm tắt.

+ Số lượng nhân vật: ít hơn (chỉ có nv chính).

+ Sự việc: ít hơn (SV chính).

*Phản ánh trung thành nội dung của văn bản được tóm tắt.

*- Đọc kĩ tác phẩm được tóm tắt để nắm chắc nội dung chính của nó, cụ thể là:

+ Sự việc mở đầu, sự việc phát triển, sự việc cao trào, sự việc kết thúc.

+ Nhân vật.

- Hiểu đúng chủ đề văn bản, xác định nội dung chính cần tóm tắt.

- Sắp xếp các nội dung chính theo một trật tự hợp lí.

- Viết bản tóm tắt bằng lời văn của mình.

*Lưu ý : Khi tóm tắt cần đảm bảo tính khách quan, không thêm bớt các chi tiết, sự việc có trong tác phẩm, không chen vào trong các văn bản tóm tắt ý kiến bình luận, khen chê của người tóm tắt. Ngoài ra văn bản tóm tắt còn phải: Đảm bảo tính hoàn chỉnh, bản tóm tắt phải giúp người đọc hình dung được toàn bộ câu chuyện (mở đầu, phát triển, kết thúc) và đảm bảo tính cân đối về bố cục một cách hợp lý.

* Chuyển ý: Muốn viết được một văn bản tóm tắt, theo em phải làm những việc gì? Những việc ấy phải thực hiện theo những trình tự nào....

*Y/c: Sắp xếp theo trình tự  C-A- B- D

*Trình bày.

*Trình bày:

*+ Không đưa vào những nhận xét, đánh giá chủ quan của người tóm tắt.

+ Tước bỏ đi những chi tiết, nhân vật, yếu tố phụ không quan trọng.

+ Chú ý tính khách quan ( trung thành với văn bản được tóm tắt) tính hoàn cảnh, giúp người đọc hình dung được toàn bộ câu chuyện mở đầu, phát triển, kết thúc, tính cân đối: số dòng, số câu... phù hợp.

 Đọc phần ghi nhớ (SGK)

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Cách tóm tắt văn bản tự sự

1. Những yêu cầu đối với văn bản tóm tắt.

a. Phân tích ngữ liệu: SGK/T60.

-  Tóm tắt nội dung VB “Sơn Tinh, Thủy Tinh”.

- Nêu gắn gọn, đầy đủ nội dung chính của văn bản.

- So với văn bản gốc:

+ Ngắn hơn

+ Số lượng nhân vật và sự việc ít hơn.

- Phản ánh trung thành nội dung của văn bản được tóm tắt.

1. Những yêu cầu đối với văn bản tóm tắt.

a. Phân tích ngữ liệu: SGK/T60.

-  Tóm tắt nội dung VB “Sơn Tinh, Thủy Tinh”.

- Nêu gắn gọn, đầy đủ nội dung chính của văn bản.

- So với văn bản gốc:

+ Ngắn hơn

+ Số lượng nhân vật và sự việc ít hơn.

- Phản ánh trung thành nội dung của văn bản được tóm tắt.

b. Các bước tóm tắt văn bản

- Đọc kĩ văn bản.

- Xác định nội dung chính.

- Sắp xếp các nội dung chính theo một trình tự hợp lí.

- Viết bản tóm tắt bằng lời văn của mình.

2.  Ghi nhớ: SGK/ T61

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

Nội dung

HS nhắc lại đề bài - GV treo bảng phụ đề lên.

I. Đề kiểm tra

1. Đề bài: có tệp đính kèm

2. Nội dung đề: có tệp đính kèm

Nhận xét chung

Nhận xét bài viết

*Ưu điểm

+ Chữ viết rõ ràng, sạch sẽ, tách đoạn phần Thân bài tương đối thành thạo.

+ Hầu hết HS đều nắm được phương pháp viết kiểu bài tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm

+ Một số bài viết khá  sâu sắc, diễn đạt tốt.

+ Biết trình bày lời đối thoại giữa các nhân vật

+ Một số học sinh biết viết cả cách miêu tả nội tâm nhân vật

Những bài viết tốt:

* Nhược điểm

- Nhiều HS chưa tách đoạn hợp lí.

- Một số HS còn viết tắt tong bài, còn thiên về kể chuyện.

- Diễn đạt lủng củng, mắc lỗi dùng từ, lỗi diễn đạt chưa lưu loát.

- Sai nhiều lỗi chính tả.

II. Nhận xét chung

*Ưu điểm

*Nhược điểm

* Trả bài cho HS, yêu cầu học sinh xem lại bài viết của mình.

Trao đổi bài cho nhau để nhận xét.

III. Trả bài cho học sinh

Chọn lỗi tiêu biểu HS hay mắc phải để sửa cho HS.

*Lỗi chính tả

GV yêu cầu HS tự chữa lỗi trong bài.

*Lỗi dùng từ

*Lỗi diễn đạt

GV đọc một số bài làm tốt

- Một số em còn mắc lỗi về phương pháp làm bài:

=> Cần rèn ý thức thực hiện tốt phương pháp làm bài

IV. Chữa lỗi

1. Lỗi chính tả

- trật tự.

- nghe

- tri thức

- nhào lặn

- dong dỏng

- lanh quanh

- làn da

2. Lỗi dùng từ

- Bạn có năng khiếu âm nhạc.

- Đôi tay nhỏ nhắn, đáng yêu.

3. Lỗi diễn đạt

- Sách là nguồn sống.

- Những trang sách viết về thời kì đấu tranh chống giặc ngoại xâm.

- Tôi cảm thấy mình cao hơn.

4. Phương pháp làm bài

- Nội dung: Cần phải đầy đủ và chính xác.

- Hình thức: Sạch đẹp, rõ ràng, khoa học.

- Đọc bài văn, đoạn văn tiêu biểu:

V. Đọc bài văn, đoạn văn tiêu biểu:

VI. Thống kê điểm

Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

Tổng

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV Hướng dẫn HS tìm hiểu tiếp về phần nội dung kiến thức

Hoạt động nhóm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

 (Thời gian: 10 phút

  Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào phiếu học tập (Có câu hỏi đeính kèm)

Phân công:  

Nhóm 1,3,5,7: Hoàn cảnh của cô bé bán diêm.

Nhóm 2,4,6,8: Cuộc sống  thực tế  và mộng tưởng của cô bé bán diêm qua các lần quẹt diêm

Nhóm 9,10,11,12: Cái chết của cô bé bán diêm

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

-Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Bước 3: Trao đổi thảo luận

- Báo cáo: cá nhân trả lời tại chỗ theo phiếu học tập.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, nhận xét, đánh giá

GV: Ở các nước Bắc Âu như Đan Mạch vào dịp mùa đông, thời tiết rất lạnh, có khi xuống tới âm vài chục độ C. Nước từ trên trời tuôn xuống gặp không khí lạnh đến tê người, đóng thành tuyế. Tuyết rơi dày đặc.. Đêm 30 Tết là ngày cuối cùng của năm. Giây phút gần đến giao thừa là thời điểm cuối cùng của ngày đặc biệt cuối năm. Em bé đã đói rét suốt một năm trời. Vào thời điểm ấy, cái đói, cái rét dường như tích tụ lại, nhu cầu vè vật chất, tình cảm lên đến cao độ, dường như đã vượt quá xa sức chịu đựng mỏng manh của em bé tội nghiệp. Thời tiết ấy, thời điểm ấy gợi cho ta nghĩ tới cảnh sum họp ấm cúng, vui vẻ hạnh phúc trong gia đình. Song thân phận của em bé bán diêm không được sống trong niềm vui, hạnh phúc ấy...

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 -Giáo viên nhận xét, đánh giá

3. Phân tích

3.1. Hoàn cảnh của cô bé bán diêm

*Gia cảnh

- Mồ côi mẹ, bà nội hiền hậu cũng đã mất, gia sản tiêu tán.

- Sống với cha trong một xó tối tăm.

- Luôn bị mắng nhiếc chửi rủa.

- Phải đi bán diêm để kiếm sống.

-> Thật tội nghiệp, đáng thương, thiếu vắng tình thương yêu, sự chia sẻ.

*Trong đêm giao thừa

- Đêm khuya, gần giao thừa.

- Trời rét mướt

-> Thời gian, không gian rất đặc biệt.

->Sử dụng các hình ảnh tương phản (đối lập) đặt gần nhau.

+ Tương phản giữa:

  Cảnh sum họp đầm ấm, sung túc trong các nhà > <  Cảnh đơn độc, đói rét, thiếu thốn về vật chất và tinh thần của em bé.

=>Tình cảnh thật khổ cực tội nghiệp, đáng thương: Cô độc, đói rét, bị đày ải mà không được ai đoái hoài.

3.2. Cuộc sống  thực tế  và mộng tưởng của cô bé bán diêm qua các lần quẹt diêm.

Quẹt 5 lần: - 4 lần đầu: mỗi lần 1 que

- Lần cuối: cả bao.

- Lần 1:

Ngồi trước lò sưởi lửa cháy vui mắt toả hơi nóng dịu dàng

 => Vì em đang rét, muốn được sưởi ấm.

- Lần 2: Bàn ăn, đồ quý giá, ngỗng quay …

Vì em đang đói, muốn ăn (gần 12 giờ đêm rồi)

- Lần 3: Cây thông Nô en, ngọn nến sáng rực, lấp lánh..

Em bé muốn được đón niềm vui, hi vọng vào năm mới.

- Lần 4: Thấy Bà nội hiện về đang mỉm cười với em

->Vì vậy lời cầu xin của em  vang lên thống thiết sâu sâu

- Lần 5: Em quẹt tất cả những que diêm còn lại trong bao

-> Mộng tưởng đẹp thể hiện khát khao cháy bỏng của cô bé về 1 cuộc sống tốt đẹp hạnh phúc.

Các mộng tưởng diễn ra theo trình tự hợp lý sau mỗi lần quẹt diêm.

-> Khi diêm tắt, em bé trở về với thực tế phũ phàng

- Tương phản, đối lập, mộng tưởng đan xen thực tế...

- Ý nghĩa: Cuộc sống trên trần gian chỉ là buồn đau, đói rét với người nghèo

3.3. Cái chết của cô bé bán diêm:

=>Là cái chết đẹp, chết về thể xác nhưng linh hồn, khát vọng của bé vẫn sống “đôi má hồng, đôi môi đang mỉm cười”

- Cái chết thể hiện bi kịch lạc quan của tác phẩm.

- Biện pháp NT Tương phản, Đối lập

=>Kết thúc truyện thể hiện nỗi day dứt, xót xa của nhà văn đối với em bé bất hạnh.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

?Chỉ ra những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ? Nội dung, ý nghĩa bài thơ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật:

- Miêu tả rõ nét cảnh ngộ và nỗi khổ cực của em bé bằng những chi tiết, hình ảnh đối lập.

- Sắp xếp trình tự sự việc nhằm khắc học tâm lí em bé trong cảnh ngộ bất hạnh.

- Sáng tạo trong cách kể chuyện.

4.2. Nội dung - ý nghĩa văn bản:

 *Ý nghĩa: Truyện thể hiện niềm thương cảm sâu sắc của nhà văn đối với những số phận bất hạnh.

4.3. Ghi nhớ: SGK (68)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1: GV treo bảng phụ ( 3 VD sgk) + Các VD sau:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Đọc VD SGK 69. H cả lớp quan sát chỉ ra điểm giống và khác nhau về ý nghĩa giữa 3 câu trên?

? Từ “những, có” đi kèm với từ nào trong câu biểu thị thái độ gì của người nói với sự việc được nói đến ?

? Vậy hãy so sánh ý nghĩa câu 1,2,3 có gì khác nhau?  

? Các từ gạch chân đi kèm với từ ngữ nào trong câu và biểu thị thái độ gì của người nói đối với sự việc?

? Những từ dùng như trên gọi là trợ từ. Vậy em hiểu như thế nào là trợ từ?

? Từ những nào trong 2 câu sau đây là trợ từ ? Vì sao?

? Từ đó em cần chú ý điều gì để phân biệt hiện tượng đồng âm khác nghĩa này?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Giống nhau:

Cả 3 câu trên đều thông báo một sự việc: Nó ăn 2 bát cơm

 Khác nhau:

+ Câu: "Nó ăn 2 bát cơm" Chỉ thông báo sự việc đã diễn ra 1 cách khách quan không có ý nghĩa nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đối với sự việc như 2 câu còn lại.

+ Câu: "Nó ăn những 2 bát cơm" do có từ “những” đi kèm "2 bát cơm" biểu thị ý nhấn mạnh, đánh giá của người nói về việc "ăn 2 bát cơm" là nhiều so với bình thường.

+ Câu "Nó ăn có 2 bát cơm" Bởi từ "có" đi kèm "2 bát cơm" có ý nghĩa nhấn mạnh b. thị thái độ đối với việc ăn 2 bát cơm là ít so với mức bình thường.

*- Từ “những, có” đi kèm với các từ “2 bát cơm” biểu thị thái độ đánh giá s/việc “ăn” của nó: nhiều hơn mức bình thường hoặc ít hơn mức bình thường.

*- C1:     Thông báo một sự việc khách quan.

- C2,3: Thông báo chủ quan kèm theo thái độ đánh giá sự việc “ăn” của nó: nhiều hơn mức bình thường hoặc ít hơn mức bình thường.

*- Thái độ nhấn mạnh hoặc đánh giá sự vật, sự viêc (chỉ chính xác đối tượng được nói đến)

*- 3 HS phát biểu -> 1 HS đọc ghi nhớ

 GV nêu VD lưu ý: Hiện tượng chuyển loại

- chính (nhân vật chính) -> Trợ từ

- Những (những chiếc bàn) -> Lượng từ

- Có (có vở) -> Đại từ.

-> Những, có, chính, ngay cả, thì   biểu thị thái độ, đánh giá sự vật, sự việc => là trợ từ.

*Câu 1 : Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu

Câu 2 : Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên.

- Câu 1 : Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu. (Lượng từ + DT)

- Câu 2 : Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên. ( Trợ từ + số từ)

*-> Lưu ý: Cần phân biệt trợ từ khi gặp trường hợp đồng âm khác loại như ví dụ trên. Ta phải dựa vào tác dụng của từ đó trong câu:

+ Nó đi với từ, ngữ nào?

+ Có nhấn mạnh, hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự việc, sự vật của người nói không? 

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Trợ từ 

1. Phân tích ngữ liệu : SG/69

* Giống nhau:

Cả 3 câu trên đều thông báo một sự việc. Nó ăn 2 bát cơm.

* Khác nhau:

- Câu 1: Thông báo một sự việc khách quan.

- Câu 2: Thêm “những”

-> nhấn mạnh , đánh giá việc ăn hai bát là nhiều.

- Câu 3: “có”

-> nhấn mạnh đánh giá việc ăn 2 bát là ít.

- Các từ " những, có" đi kèm " 2 bát cơm" để nhấn mạnh ý và biểu thị thái độ đánh giá của người nói đối với sự việc được nói ở trong câu

-> trợ từ.

- Thường là những từ: những, có, chính, đích, ngay, …

2. Ghi nhớ:  SGK (69)

- Trợ từ là những từ chuyên đi kèm 1 từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó.

* Lưu ý:

- Trợ từ thường do các từ loại khác chuyển thành.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV:1 GV treo bảng phụ -> HS đọc VD. Sgk trang 69.

Thảo luận: Nhóm bàn, mỗi nhóm tìm hiểu 1 từ

- Thời gian: 3 phút

Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung, GV nhận xét và chốt kiến thức.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Các từ gạch chân( in đậm) có tác dụng gì ? Biểu thị ý gì?

? Nhận xét cách dùng từ “ này”, “a”, “vâng”

( BT2-69) ?

? Nhận xét gì về vị trí trước các từ đó?                  

? Em hiểu thế nào là thán từ?

? Từ khái niệm trên, hãy phân loại thán từ? VD?

Chiếu bài tập nhanh:

? So sánh sự khác nhau giữa trợ từ và thán từ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*N 1 - này -> Gây sự chú ý của người đối thoại (gọi)

N 2 - a -> Thái độ tức giận, nhận ra 1 điều gì đó không biết. ( có khi biểu thị sự vui sướng, cần phân biệt ngữ điệu)

N 3 - vâng -> Đáp lời người khác, thái độ lễ phép, tỏ ý nghe theo.

=>   Bộc lô thái độ, tình cảm...

Lựa chọn câu trả lời đúng -> ( a,d )

*-> ở VD (b): có thể làm thành phần biệt lập của câu (không có quan hệ ngữ pháp với các thành phần khác)

*- HS đọc ghi nhớ

- Đặt câu

+ Chao ôi, biển đẹp quá!

+ Này, cậu đi chơi với tớ đi!

+ Dạ, trường của cháu đây rồi!

*

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Thán từ

1. Phân tích ngữ liệu: SGK 69

- này   -> gây chú ý

-  a!      -> thái độ tức giận

- vâng  -> thái độ lễ phép.

-> Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.                        

     Dùng để gọi đáp

- Đứng đầu câu hoặc được tách ra thành câu đặc biệt.  

* Có 2 loại thán từ:

- bộc lộ tình cảm, cảm xúc: a, ái, ơ, ôi...

- gọi đáp : này, ơi, vâng, dạ...

2. Ghi nhớ:  SGK (70)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

HS đọc 2 VD => GV nêu: Kể, tả, biểu cảm là gì?

? Tìm các từ ngữ, câu văn, hình ảnh, chi tiết thể hiện yếu tố miêu tả trong đoạn văn ?

? Đoạn trích kể lại những việc gì?

? Đoạn văn có chỉ ra mức độ sự việc, tính chất sự việc, tính chất hành động của nhân vật không?

? Xác định các yếu tố miêu tả (mức độ, tính chất, màu sắc của sự việc, hành động, nhân vật), biểu cảm trong đoạn văn?

? Các yếu tố này đứng riêng hay đan xen vào nhau?

? Nếu bỏ các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong đoạn văn đi thì đoạn văn sẽ như thế nào?

? Vậy miêu tả, biểu cảm trong tự sự có tác dụng gì?

? HS khá: Nếu bỏ yếu tổ tự sự đi thì đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?

? Vậy các yếu tố miêu tả, biểu cảm có tác dụng gì trong văn tự sự ?  

? Bài học cần ghi nhớ gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Sự việc nhỏ:

*+ Mẹ vẫy tôi

+ Tôi chạy theo xe chở mẹ

+ Mẹ kéo tôi lên xe, xoa đầu tôi..

+ Tôi oà khóc

+ Mẹ tôi sụt sùi theo

+ Mẹ thấm nước mắt, bế tôi lên xe, Tôi ngồi bên mẹ, trong lòng mẹ..

*-> Có. Đó là những yếu tố miêu tả thường chỉ mức độ, tính chất, màu sắc của Sviệc, hành động, nhân vật.

*Yếu tố miêu tả

- Tôi thở... trán đẫm mồ hôi, rức cả chân

- Mẹ tôi không còm cõi, gương mặt... gò má    

Yếu tố biểu cảm

+ Hay tại sự sung sướng ...sung túc  -> suy nghĩ            

+ Tôi thấy những ... lạ thường -> cảm nhận                  + Phải bé ... vô cùng -> phát biểu cảm tưởng              

*=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau.

*=> Đoạn văn khô khan, không gây xúc động lòng người

*- Đoạn văn trở lên hấp dẫn, sinh động buộc người đọc phải suy nghĩ, liên tưởng, rút ra bài học về tình mẫu tử thiêng liêng

*- Đoạn văn sẽ không có sự việc, nhân vật  -> không có “chuyện” -> các yếu tố miêu tả, biểu cảm phải bám vào sự việc và nhân vật mới phát triển.

*- 2 HS phát biểu.

*      Trong văn bản tự sự, rất ít khi tác giả chỉ thuần kể người, kể việc (kể chuyện). Mà khi kể thường đan xen các yếu tố miêu tả và biểu cảm.

- 1 HS đọc ghi nhớ.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và bộc lộ tình cảm trong văn bản tự sự

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/72

- Sự việc lớn: kể lại cuộc gặp gỡ đầy cảm động của “tôi” với người mẹ lâu ngày xa cách -> sự việc bao trùm trong đoạn trích.

- Sự việc nhỏ: 6 sự việc

-> Yếu tố tự sự: sự việc lớn, nhỏ

-> Yếu tố miêu tả: tả “tôi”, tả mẹ.

-> Yếu tố biểu cảm: suy nghĩ, cảm nhận, cảm tưởng của “tôi”

- Các yếu tố đan xen vào nhau.

=> Miêu tả, biểu cảm làm cho việc kể chuyện sinh động, sâu sắc.

2. Ghi nhớ: SGK (74)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV 1

 Máy chiếu 3VD - SGK trang 80.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Nhóm 1 - Tổ 1:

? Dựa vào kiến thức đã học về câu phân loại theo mục đích nói, em hãy cho biết các câu a, b, c, là câu gì ?

? Ở ví dụ d từ “ạ” đc sử dụng với mục đích gì?

Nhóm 2 - Tổ 2,3:

? Nếu bỏ các từ “à, đi, thay, ạ” trong các câu trên thì nội dung của câu có gì thay đổi ?

? Các từ  "à, đi, thay, ạ" có phải là thành phần chính của câu không?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Nhóm 1 - Tổ 1:

H: a) Câu nghi vấn

     b) Câu cầu khiến

     c) Câu cảm thán.

- Ở ví dụ d từ “ạ” đc sử dụng với mục đích: bộc lộ thái độ kính trọng, lễ phép của người nói đối với người nghe.

Bảng phụ có 2 cột: cột A các câu trong ví dụ, cột B các câu bị lược bỏ "à, đi, thay, ạ"

Nhóm 2 - Tổ 2,3:

 - Nếu bỏ từ “à” thì câu (a) không còn là câu nghi vấn nữa mà trở thành câu trần thuật.

- Nếu bỏ từ “đi” thì câu (b) không còn là câu cầu khiến nữa.

 - Nếu bỏ từ “thay” thì câu (c) không còn là câu cảm thán nữa.

- Nếu bỏ từ “ạ” thì câu (d) không thể hiện rõ thái độ lễ phép của người nói với người nghe.

Nếu lược bỏ các từ "à, đi, thay, ạ" thì thông tin sự kiện ko thay đổi, nhưng quan hệ giao tiếp thì thay đổi, kiểu câu thay đổi, mục đích nói thay đổi.

- Các từ “à, đi, thay, ạ”: Không phải thành phần chính của câu, không có khả năng độc lập tạo thành câu, không có ý nghĩa từ vựng, chỉ có ý nghĩa sắc thái.

? Vậy các từ này được thêm vào câu để làm gì?

-  Các từ “à, đi, thay, ạ” được thêm vào câu để cấu tạo nên các câu nghi vấn, cầu khiến, câu cảm thán và biểu thị sắc thái tình cảm của người nói.

 G: Các từ “à, đi, thay, ạ” ⭢ tình thái từ

 ? Vậy em hiểu thế nào là tình thái từ? Có mấy loại tình thái từ?

- 2 HS nêu -> GV chốt -> 1 HS đọc ghi nhớ 1

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Chức năng của tình thái từ

1. Phân tích ngữ liệu: SGK T80

a.  à -> tạo lập câu nghi vấn.

b. đi -> tạo lập câu cầu khiến.

c. thay -> tạo lập câu cầu khiến.

-> Nếu bỏ các từ đó đi thì thông tin, sự kiện không thay đổi nhưng mục đích nói sẽ thay đổi

-> các từ "à, đi, thay": Là những từ được thêm vào câu để tạo nên ý nghĩa nghi vấn, cảm thán, cầu khiến.

  Từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ!

=> là tình thái từ.

2. Ghi nhớ 1: SGK (81)

Lưu ý: 

       Cần phân biệt tình thái từ với các từ đồng âm khác nghĩa, khác từ loại.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1:Máy chiếu: Ngữ liệu SGK trang 81.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Các tình thái từ ở các VD trên dùng trong những hoàn cảnh giao tiếp khác nhau như thế nào?

? HSK: Những tình thái trên được dùng có phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp không ?

? HSG: Từ đó em thấy khi dùng tình thái từ cần phải chú ý gì ?

? Qua các VD trên, hãy nêu cách dùng tình thái từ?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*a) hỏi, thân mật                     Ko thay đổi cách

b) hỏi, kính trọng                dùng tình thái từ trong      

c) cầu khiến, thân mật       các trường hợp này cho

d) cầu khiến, kính trọng     nhau.

*(Quan hệ XH, thứ bậc, tình cảm tuổi tác...) -> Phù hợp.

*-> Khi nào thì sử dụng tình thái từ biểu thị sắc thái kính trọng? Thân mật?

- Kính trọng: với bề trên, người lớn tuổi.

- Thân mật: với bề dưới, ngang hàng.

- 3 HS nêu -> GV chốt -> 1 HS đọc ghi nhớ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

 Tình thái từ ít được sử dụng trong các văn bản hành chính, văn bản khoa học sinh đọc ví dụ a, nhiều chi tiết ảo trong Việt Nam vì có nhiều chi tiết ảo lủng củng ước mơ thiện thắng ác, chính nghĩa thắng. 

II. Sử dụng tình thái từ

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/T81

- à?  -> hỏi, thân mật – ngang hàng.

- ạ?  -> hỏi, kính trọng – trên hàng.

- nhé! -> cầu khiến, thân mật – ngang hàng.

- ạ! -> cầu khiến, kính trọng – trên hàng.

-> Phù hợp với quan hệ xã hội, thứ bậc, tình cảm tuổi tác… (hoàn cảnh giao tiếp).

2. Ghi nhớ: SGK - Tr. 81

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

NV 1:HS quan sát 3 đề bài.

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Những yếu tố cần thiết để xây dựng đoạn văn tự sự là gì?

? Vai trò của yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn tự sự?

? Qui trình xây dựng đoạn văn tự sự gồm mấy bước? Nhiệm vụ của mỗi bước là gì?  

? Tìm hiểu qui trình xây dựng đoạn văn (đề 1).

*Lựa chọn sự việc chính b: Giúp một bà cụ qua đường vào lúc đông người và nhiều xe cộ đi lại.

? Em sẽ lựa chọn ngôi kể như thế nào?

? Chọn ngôi thứ nhất có tác dụng gì khi kể?

? HSTB: Theo em, câu chuyện bắt đầu kể từ đâu?

? HSTB: Sau đó, câu chuyện diễn ra như thế nào?  

? Kết thúc câu chuyện như thế nào?

? HSK,G: Khi làm bài, em dự định đan xen yếu tố miêu tả như thế nào?

? Khi thấy cụ già như thế, tình cảm thái độ của em như thế nào?

? Sau khi đủ các bước trên, em sẽ làm gì?

? Em hãy chốt lại các bước viết ĐV tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Sự việc: sự vật lớn - nhỏ. Cần kể rành mạch rõ ràng, có đầu, có cuối...

- Nhân vật chính: Chủ thể của hành động, chứng kiến mọi sự việc diễn ra..; ngoài ra còn có những nhân vật phụ...

*- Hình dung sự việc, làm cho sự việc trở nên dễ hiểu hấp dẫn, nhân vật chính gần gũi, sinh động hơn -> bổ trợ cho sự việc, nhân vật thêm nổi bật.

* 5 bước:

=> HS trình bày một đoạn văn -> GV nhận xét bổ sung.

*- B1: Lựa chọn sự việc chính: đối tượng là đồ vật (lọ hoa).

- B2: Lựa chọn ngôi kể: thứ nhất, số ít (Em).

- B3: Xác định thứ tự kể:

   + Khởi đầu: cảm tưởng, nhận xột, hành động.

      + Diễn biến: kể sự việc một cách chi tiết (xen kẽ miêu tả, biểu cảm).

      + Kết thúc: suy nghĩ, cảm xúc của bản thân.

- B4: Xác định các yếu tố miêu tả, biểu cảm (Dự định miêu tả phần nào? Bộc lộ cảm xúc chi tiết nào?...)

     + Lọ hoa đẹp như thế nào ? (miêu tả)

     + Khi làm vỡ thái độ, tình cảm của em ra sao?  (biểu cảm, suy nghĩ)

- B5: Viết thành đoạn văn.

- Cấu trúc đoạn văn: Diễn dịch hay qui nạp ? cần tiến hành như thế nào?

 *- Tôi - ngôi thứ nhất.

*- Sự việc chân thực, dễ bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ.

*- Một bà cụ đứng sát mép đường, đang muốn qua đường nhưng xe cộ đi lại nhiều nên lo lắng, sợ hãi chưa sang được.

*- Em chạy lại dắt bà cụ qua đường:

+ Chào hỏi cụ.

+ Đưa cụ qua đường cẩn thận như thế nào.

*- Bà cụ sang đường được, cảm ơn, tâm trạng vui sướng, cảm động.

- Tâm trạng của em.

*- Gợi ý yếu tố tả: (Đó là bà cụ như thế nào?) Tả bà cụ:

+ Tóc, lưng, dáng vóc, đi lại...

+ Cụ lúng túng, sợ sệt, vẻ mặt.

+ Tả đường phố đông xe cộ đi lại.

*- Thấy bà cụ: ái ngại.

- Giúp bà cụ: sung sướng.

- Bà cụ sau khi được giúp: sung sướng, khen.

*- Viết thành đoạn văn kết hợp yếu tố kể, tả, biểu cảm.

*- 5 bước.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Từ sự việc và nhân vật đến đoạn văn tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.

1. Phân tích ngữ liệu: sgk-83

*Những yếu tố cần thiết để xây dựng đoạn văn tự sự:

Sự việc: lớn - nhỏ, rành mạch rõ ràng, có đầu, có cuối...

Nhân vật chính: Chủ thể của hành động, chứng kiến mọi sự việc diễn ra..

*Yếu tố miêu tả, biểu cảm bổ trợ cho sự việc, nhân vật thêm nổi bật.

*Quy trình viết đoạn văn tự sự:  5 bước:

- B1: Lựa chọn sự  việc chính.

  Có đối tượng là con người (b)

    Có đối tượng là đồ vật (a)

Sự việc mà con người là chủ thể tiếp nhận: Nhận món quà (c)

- B2: Lựa chọn ngôi kể.

- B3: xây dựng thứ tự kể.

             - khởi đầu

             - diễn biến

             - kết thúc

- B4: xây dựng liều lượng các yếu tố miêu tả, biểu cảm sẽ viết trong đoạn văn.

- B5: Viết thành đoạn văn.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

*Cá nhân học sinh báo cáo phần chuẩn bị ở nhà.

*Giáo viên định hướng, chốt kiến thức.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Trình chiếu chân dung nhà văn              

GV bổ sung thêm: O Hen- ri (1862- 1910) là nhà văn Mĩ chuyờn viết truyện ngắn. Trong vòng 10 năm, ông viết gần 300 truyện lấy bối cảnh xã hội Mĩ đầu thế kỉ XX.

- Cha ông là thầy thuốc, mẹ ông qua đời khi ông mới lên 3. Thuở nhỏ ông không được học hành gì nhiều; năm 15 tuổi đã phải thôi học đến làm tại một hiệu thuốc của chú ruột; sau đó còn phải làm nhiều nghề khác để kiếm sống như nhân viên kế toán, vẽ tranh, thủ quỹ ngân hàng. Truyện của ông phong phú đa dạng về đề tài, nhưng phần lớn hướng về cuộc sống nghèo khổ của những người dân Mĩ. Một số truyện mang ý nghĩa phê phán xã hội rõ rệt .

- Về nghệ thuật, truyện ngắn của ông thường được tổ chức xoay quanh một cốt truyện chu đáo với tình tiết được sắp xếp khéo léo, lôi cuốn sự hứng thú đối với bạn đọc. Ông thường sử dụng kiểu đảo ngược tình huống hai lần một cách đột ngột bất ngờ. Nhiều nhân vật của ông vừa rất thực mà cũng vừa mơ hồ phảng phất như trong mơ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Hướng dẫn tìm hiểu chung

1. Tác giả

- O. Hen-ri (1862-1910)

- Là nhà văn nổi tiếng của Mĩ, chuyên viết truyện ngắn.

- Tinh thần nhân đạo cao cả được thể hiện một cách cảm động là điểm nổi bật trong tác phẩm của ông.

2. Tác phẩm

- Văn bản này là phần cuối của truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng”.

NV1:  

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

*Yêu cầu cán sự bộ môn lên điều hành hoạt động học, giáo viên theo dõi và điều chỉnh, hỗ trợ:

- Đọc, tìm hiểu chú thích

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 - Đưa ra cách đọc: Nhẹ nhàng, cảm động, nghẹn ngào, chú ý phân biệt lời kể, tả của tác giả, chú ý đọc các lời đối thoại.

- Thể loại, phương thức biểu đạt.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

NV2

-Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- Xác định bố cục của văn bản.

-Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*GV chiếu

- Bố cục: 3 phần:

+ Phần 1: “Khi hai người ….tảng đá”: Cụ Bơ-men và Xiu lên gác thăm Giôn – xi.

+ Phần 2: ”Sáng hôm sau….thế thôi”: Chiếc lá cuối cùng không rụng và Giôn - xi đã qua cơn nguy hiểm.

+ Phần 3: Còn lại : Xiu kể cho Giôn - xi đang bình phục về cái chết bất ngờ của cụ Bơ – men.

GV chiếu phần tóm tắt

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Định hướng hình thành kiến thức đọc hiểu văn bản:

1. Đọc, tìm hiểu chú thích:

2. Bố cục: 

- Thể loại: Truyện ngắn

- Phương thức: Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.

- Bố cục: 3 phần.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

 NV1

Bước 1: Giao nhiệm vụ

(Thời gian: 10 phút

  Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào bảng hai cột

Phân công: Bàn ...)

1. Diễn biến tâm trạng Giôn - xi lúc đầu.

2. Diễn biến tâm trạng Giôn - xi sau đó.

Giáo viên hướng dẫn học sinh bổ sung và hoàn thiện nội dung kiến thức trong phiếu học tập (Phiếu học tập đính kèm trong vở ghi)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Trao đổi thảo luận

- Báo cáo: cá nhân trả lời tại chỗ theo phiếu học tập.

GV chiếu hình ảnh:

Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, nhận xét, đánh giá.

3. Phân tích

(Giáo viên chuẩn hóa kiến thức theo nội dung sau)

3.1.Nhân vật

* Hoàn cảnh sống

- Là một nữ hoạ sĩ trẻ, nghèo.

- Bị bệnh sưng phổi nặng.

-> Nghèo túng, bệnh tật.

* Diễn biến tâm trạng:

- Lúc đầu:

+ Có ý nghĩ: chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng thì cô sẽ lìa đời.

-> Ngớ ngẩn, đáng thương.

+ Tâm trạng: chán nản, tuyệt vọng, buông xuôi, thờ ơ với sự sống của chính bản thân mình.

- Sau đó:

+ Ngạc nhiên nằm nhìn chiếc lá hồi lâu.

+ Tự thấy mình là một con bé hư, muốn chết là một tội.

+ Đòi ăn uống, soi gương, muốn vẽ vịnh Na – plơ.

-> Nhu cầu sống đã trở lại, yêu bạn, yêu nghề, vượt qua được cái chết.

+ Chiếc lá cuối cùng đã đem lại sự hồi sinh cho Giôn - xi, cô đã chiến thắng bệnh tật, vượt qua được cái chết.

->NT: Đảo ngược tình huống lần thứ nhất.

-> Nghị lực và tình yêu cuộc sống sẽ giúp con người chiến thắng được bệnh tật, khó khăn.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hướng dẫn tìm hiểu chung

* Cá nhân học sinh báo cáo phần chuẩn bị ở nhà.

* Giáo viên định hướng, chốt kiến thức.

I. Hướng dẫn tìm hiểu chung

II. Định hướng hình thành kiến thức đọc hiểu văn bản:

+ Bước 1: Giao nhiệm vụ

(Thời gian: 10 phút

 Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào bảng hai cột

Phân công: Bàn ...)

Nhóm 1, 2, 3, 4

- Tình thương của Xiu

Nhóm 5, 6, 7, 8

- Cụ Bơ-men và kiệt tác cuối cùng

Giáo viên hướng dẫn học sinh bổ sung và hoàn thiện nội dung kiến thức trong phiếu học tập (Phiếu học tập đính kèm trong vở ghi)

 Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

 Bước 3: Trao đổi thảo luận

- Báo cáo: cá nhân trả lời tại chỗ theo phiếu học tập.

Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, nhận xét, đánh giá.

3. Phân tích

(Giáo viên chuẩn hóa kiến thức theo nội dung sau)

3.1. Nhân vật Giôn - xi

3.2. Tình thương yêu của Xiu

* Tâm trạng:

- Xiu lo sợ khi nhìn vài chiếc là thường xuân còn bám lại trên tường.        

- Lo sợ mất Giôn - xi.

* Hành động:

- Nấu cháo, pha sữa, mời bác sĩ.

- An ủi, động viên chăm sóc Giôn xi tận tình.

-> Xiu là hiện thân của tình yêu thương, đức hi sinh, nhân hậu, tình bạn đẹp, gắn bó, thủy chung.

->Tình yêu thương của Xiu làm đẹp thêm bức tranh tình người bao la kì diệu của câu chuyện.

3.3. Cụ Bơ men và kiệt tác cuối cùng

* Cuộc đời:

- Là một họa sĩ già, nghèo.

- Kiếm sống bằng nghề ngồi làm mẫu vẽ.

- Cụ mơ ước vẽ một kiệt tác nhưng chưa thực hiện được.

* Cụ Bơ - men vẽ chiếc lá.

- NT: Thủ pháp giấu kín sự việc.

-> tạo sự bất ngờ cho Giôn - xi và gây hứng thú, bất ngờ cho người đọc.

- Vẽ chiếc lá âm thầm bí mật trong đêm mưa gió dữ dội để cứu Giôn - xi.

- Cụ đã chết vì bệnh sưng phổi.

- Đảo ngược tình huống lần thứ hai.

-> Cụ là người nhân hậu, có tình thương yêu bao la và sự hi sinh cao cả.

* Chiếc lá cuối cùng là một kiệt tác:

- Sinh động, giống như thật.

- Tạo ra sức mạnh, khơi dậy sự sống trong tâm hồn con người.

- Được vẽ bằng cả tấm lòng nhân hậu, bằng trái tim yêu thương và sự hi sinh cao cả.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV cho HS thảo luận nhóm bàn để rút ra nghệ thuật đặc sắc của văn bản.

? Nhận xét về biện pháp nghệ thuật sử dụng trong văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* NT:

- Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật

- Xây dựng tình tiết hấp dẫn, sắp xếp chặt chẽ khéo léo.

- Kết cấu đảo ngược tình huống hai lần.

* ND –YN :

- Nội dung:

+ Ca ngợi tình yêu thương cao cả giữa con người nhất là của những con người nghèo khổ.

- Khẳng định giá trị của nghệ thuật chân chính là nghệ thuật vì sự sống của con người.

- Ý nghĩa: Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện cảm động về tình yêu thương giữa những người nghệ sĩ nghèo. Qua đó tác giả thể hiện quan niệm của mình về mục đích của sáng tạo nghệ thuật.

- HS đọc ghi nhớ SGK/95.

 -Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

4.2. Nội dung - Ý nghĩa

4.3. Ghi nhớ SGK/95

Hướng dẫn luyện tập.

- Thời gian: 5 phút.

? Hãy tưởng tượng ra sự phản ứng của Giôn - xi khi nghe Xiu kể về chiếc lá cuối cùng và cái chết của cụ Bơ - men rồi viết lại phần kết thúc của câu chuyện?

Gợi ý:

1. Nội dung:

- Có thể hình dung ra sự phản ứng của Giôn - xi.

- Bất ngờ, xúc động,vì việc làm cao cả của cụ Bơ – men.

- Cũng có thể là niềm ân hận, day dứt

2. Hình thức:

- Đoạn văn có thể ngắn, rất ngắn

- Câu kể: Thái độ của Giôn - xi

- Câu cảm thán: Giôn - xi thốt lên

- Câu miêu tả: Cảnh Giôn - xi nhìn qua cửa sổ, hướng về chiếc lá trên cây dây leo...

 III. Luyện tập

Hãy tưởng tượng ra sự phản ứng của Giôn - xi khi nghe Xiu kể về chiếc lá cuối cùng và cái chết của cụ Bơ - men rồi viết lại phần kết thúc của câu chuyện.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV  VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

 Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

- GV đặt câu hỏi : Tác giả của văn bản này là ai?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*Cá nhân học sinh báo cáo phần chuẩn bị ở nhà.

GV chiếu tranh chân dung tác giả

Xéc-van-tét (1547-1616).

- Xéc - van - tét là nhà văn xuất sắc của Tây Ban Nha thời Phục Hưng. Văn phong giàu chất hiện thực, ngợi ca phần trong trẻo tốt lành, phẩm hạnh của lớp bình dân.

Sáng tác văn học của ông thuộc nhiều thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, kịch. Tác phẩm đầu tay là tập thơ Xonnê tặng hoàng hậu Idaben năm 1559. Tiểu thuyết Pecxilex và Xêdixmunda là tác phẩm cuối cùng khép lại sự nghiệp sáng tạo văn chương của nhà văn năm 1616.

- Nhà văn có cuộc đời cực nhọc, nghèo khổ, không may mắn (Bị đi lính, bị thương, bị cướp biển bắt giam, bị tù đày...)

- Đôn Ki - hô - tê  là một kiệt tác gồm 2 phần, 126 chương.

             + P1: 52 chương - xuất bản 1605

             + P2: 74 chương - xuất bản 1615

 G: Khi viết tiểu thuyết Đôn Ki - hô - tê, tác giả đã nói rõ mục đích của mình ở đầu bài tựa tập tiểu thuyết bất hủ đó là: Viết một tập truyện hài hước để chế giễu thứ văn học kị sĩ và đánh tan cái tín nhiệm của một số người khá đông đối với loại sách ấy.

 Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Hướng dẫn tìm hiểu chung

1. Tác giả: Xéc – van - tét (1547 - 1616) - là nhà văn Tây Ban Nha.

2. Tác phẩm

- Tác phẩm gồm 2 phần, 126 chương.

- Đoạn trích: chương 8 của tác phẩm.

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- Đọc, tìm hiểu chú thích.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh đọc chú thích

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 - HS khác nhận xét đánh giá, gv chuẩn kiến thức

- Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

+ Đưa ra cách đọc: chú ý các câu đối thoại giọng Đôn Ki - hô - tê  nói với cối xay gió: ngây thơ, tự tin xen lẫn hài hước.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- Thể loại, phương thức biểu đạt.

- Xác định bố cục của văn bản.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*GV chiếu

- Bố cục: 3 phần:

+ P1: Từ đầu -> “không cân sức”: Thầy trò Đôn Ki hô- tê trước khi đánh  nhau với cối xay gió (những chiếc cối xay gió hay là những tên khổng lồ ghê gớm).

+ P2: Tiếp -> “bị toạc nửa vai”: Đánh nhau với cối xay gió (một trận giao chiến không cân sức).

+ P3: Còn lại: 2 thầy trò tiếp tục cuộc phiêu lưu.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

-GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Định hướng hình thành kiến thức đọc hiểu văn bản:

1. Đọc, tìm hiểu chú thích

2. Bố cục

- PTBĐ: tự sự + miêu tả.

- Bố cục: 3 phần.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

+ Bước 1: Giao nhiệm vụ

(Thời gian: 10 phút

  Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào bảng hai cột

Phân công: Bàn...)

1. Nguồn gốc xuất thân

2. Hành động đánh nhau với cối xay gió (mục đích, kết quả)

Giáo viên hướng dẫn học sinh bổ sung và hoàn thiện nội dung kiến thức trong phiếu học tập (Phiếu học tập đính kèm trong vở ghi)

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

+ Bước 3: Trao đổi thảo luận

- Báo cáo: cá nhân trả lời tại chỗ theo phiếu học tập.

+ Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, nhận xét, đánh giá.

3. Phân tích

(Giáo viên chuẩn hóa kiến thức theo nội dung sau)

3.1. Hiệp sĩ Đôn Ki - hô - tê

*Nguồn gốc xuất thân

- Tên: Ki - ha - đa (ghép họ quí tộc: Đôn…).

- Xuất thân: quí tộc nghèo.

- Say mê sách kiếm hiệp.

-> Bệnh hoang tưởng, gàn dở, muốn thành hiệp sĩ giang hồ.

*Đánh nhau với cối xay gió:

- Mục đích:

+ Chiến đấu cao cả, tiêu diệt lũ tàn ác, trừ hại cho dân.

- Dũng cảm như một anh hùng, hiên ngang, dũng mãnh, quyết tâm chiến đấu.

 -> đáng kính phục.

- hoang tưởng, hão huyền.

 -> Gây cười.

- Kết quả: thất bại một cách đau đớn.

=> Đôn Ki - hô - tê là người hoang tưởng, gàn dở, điên rồ nhưng dũng cảm và cao thượng.

-> Đôn Ki - hô - tê vừa đáng trân trọng vừa nực cười, vừa đáng thương vừa đáng trách.

Thảo luận nhóm bàn: 2p

1. Em nhận xét gì về tài dựng cảnh và miêu tả của tác giả? 

=> Tác giả đã tái hiện trận đánh thời trung cổ: Dàn trận, đấu khẩu trước lúc giao tranh, đánh nhau quyết tử dữ dội, bãi chiến trường sau trận đấu.

     Ngôn ngữ nhân vật phong phú: cũng khoác lác, đại ngôn, trống rỗng, thét vang trước khi xung trận.

     Cử chỉ điệu bộ tự tin, dũng mãnh, oai phong.

-> Thể hiện tài dựng cảnh của tác giả.

*GV: Đôn Ki - hô - tê luôn là một con người cao thượng, trong sạch, hết mình vì lý tưởng hiệp sĩ thời trung cổ. Chỉ tiếc là thời đại hiệp sĩ đã qua từ lâu nên Đôn  Ki - hô - tê chơ vơ, lạc lõng trong thời đại của mình, thành trò cười cho thiên hạ...

1. Từ nhân vật Đôn - ki - hô - tê, em rút ra bài học gì cho mình?

- Tránh xa truyện kiếm hiệp, trang mạng ảo....

*GV: Đôn Ki - hô - tê gàn dở, nhưng biết yêu thương nhân loại, yêu tự do, bình đẳng, ghét thói xa hoa, ăn bám, quí trọng danh dự, đạo làm người. Đôn Ki - hô - tê chết là vì lý tưởng hiệp sĩ chết.

        Vậy thời đại mới (Tư bản chủ nghĩa) đem lại cái gì cho Đôn Ki - hô - tê? Đó là câu hỏi phản ánh sự khủng hoảng của lý tưởng nhân văn chủ nghĩa Tây Ban Nha thế kỉ XVI.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

+ Bước 1: Giao nhiệm vụ.

(Thời gian: 10 phút

  Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào bảng hai cột

Phân công: Bàn...)

1. Nguồn gốc xuất thân.

2. Hành động của Xan - chô Pan - xa (mục đích, kết quả).

Giáo viên hướng dẫn học sinh bổ sung và hoàn thiện nội dung kiến thức trong phiếu học tập (Phiếu học tập đính kèm trong vở ghi).

? Nhà văn đã xây dựng được một cặp nhân vật đối lập, tương phản bất hủ trong văn học. Hãy chứng minh?

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ.

 Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Bước 3: Trao đổi thảo luận.

 - Báo cáo: cá nhân trả lời tại chỗ theo phiếu học tập.

*GV: Xan - chô cũng là một nông dân thích danh vọng hão huyền, vừa thực dụng vừa không tưởng, có nét tính cách hoang tưởng như Đôn Ki - hô - tê.

+ Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, nhận xét, đánh giá.

I. Hướng dẫn tìm hiểu chung

II. Định hướng hình thành kiến thức đọc hiểu văn bản:3. Phân tích

(Giáo viên chuẩn hóa kiến thức theo nội dung sau)

3.1. Hiệp sĩ Đôn Ki - hô - tê

3.2. Giám mã Xan - chô Pan - xa

- Nguồn gốc xuất thân:

+ Là nông dân.

+ Hình dáng: béo lùn.

- Hành động:

+ Có tham vọng thực tế: giàu sang phú quý -> thích danh vọng hão huyền.

+ MĐ rõ ràng, ước muốn tầm thường.

-> Xan - chô là người tỉnh táo, tận tụy, trung thành nhưng hèn nhát.

+ Thực dụng đến tầm thường.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV cho HS thảo luận nhóm bàn để rút ra nghệ thuật đặc sắc của văn bản.

? Nhận xét về biện pháp nghệ thuật sử dụng trong văn bản?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

* Nghệ thuật:

- Biện pháp nghệ thuật và tương phản giữa 2 hình tượng nhân vật.

- Giọng điệu phê phán hài hước.

- Sử dụng tiếng cười để giễu cợt cái hoang tưởng và tầm thường; đề cao cái thực tế và cao thượng.

*Nội dung – ý nghĩa:

- Nội dung: Mối quan hệ đối lập, bổ sung cho nhau giữa hai hình tượng Đôn - Ki - hô - tê và Xan - chô Pan - xa.

- Ý nghĩa:

Kể câu chuyện về sự thất bại của Đôn Ki - hô - tê đánh nhau với cối xay gió, nhà văn chế giễu lí tưởng hiệp sĩ phiêu lưu, hão huyền, phê phán thói thực dụng thiển cận của con người trong đời sống xã hội.

- HS đọc ghi nhớ SGK/80.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

4.2. Nội dung - Ý nghĩa

4.3. Ghi nhớ SGK/80

Hướng dẫn luyện tập.

- Thời gian: 5 phút.

? Đọc diễn cảm một đoạn em thích nhất? Vì sao em thích nhất đoạn đó?

- HS lựa chọn và giải thích được lí do.

? Thành công của tác giả trong việc xây dựng nhân vật là gì ? Em đánh giá như thế nào về mỗi nhân vật?

*GV: Câu chuyện phiêu lưu của 2 thầy trò Đôn Ki - hô - tê có ý nghĩa phản ánh bước chuyển mình vĩ đại của đất nước Tây Ban Nha từ xã hội phong kiến lạc hậu -> Xã hội tư bản.

- HS trình bày miệng.

 III. Luyện tập

Bài 1

Bài 2

- Nghệ thuật:

+ Tương phản đối lập.

+ Giọng điệu phê phán, hài hước

- Nhân vật:

+ Đôn - ki: Mê muội, hão huyền, dũng cảm

+ Xan - cho: Tỉnh táo, thiết thực, hèn nhát.

? Phát biểu cảm nghĩ sau khi học xong văn bản?

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘ DUNG CẦN ĐẠT

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Thế nào là từ ngữ địa phương?

? Hãy chỉ ra một vài sự khác biệt cơ bản về mặt ngữ âm giữa các địa phương?

? Chỉ ra sự khác biệt về từ vựng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 -HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*GV: Từ ngữ địa phương thường được dùng ở một vùng, miền nào đó trên lãnh thổ Việt Nam. Nó có một số khác biệt với từ ngữ toàn dân nhưng vẫn có thể hiểu được trên cơ sở đối chiếu với từ ngữ toàn dân.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Từ ngữ địa phương

1. Sự khác biệt về ngữ âm

           Phụ âm đầu, thanh điệu

a, Bắc bộ:

    - Lẫn các cặp phụ âm l/n; d/r/gi; s/x; tr/ch.

b, Nam Bộ:

    - Lẫn các cặp phụ âm v/d ; n/ng ; c/t.

c, Nam Trung Bộ, Nghệ Tĩnh:

    - Lẫn các thanh điệu:  hỏi/ngã, sắc/hỏi, ngã/huyền.

2. Sự khác biệt về từ vựng.

 - Từ ngữ địa phương có những đơn vị mà từ ngữ toàn dân không có.

VD: Sầu riêng, măng cụt, mãng cầu, chôm chôm...

- Từ ngữ địa phương có các đơn vị song song tồn tại với từ ngữ toàn dân.

VD: Vô - vào, ba - bố, ghe - thuyền, ngái - xa, ...

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

 Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Xác định phần MB, TB, KB và nêu nội dung của mỗi phần?

? Truyện kể về việc gì? (Sự việc chính) Ai là người kể chuyện? (Ngôi thứ mấy?)

? Câu chuyện xảy ra ở đâu? Vào lúc nào? Trong hoàn cảnh nào?

? Có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Sự việc xoay quanh nhân vật nào? Tình cảm của mỗi nhân vật?

? Câu chuyện diễn ra ở đâu? Kết thúc chỗ nào? Điều gì đã tạo nên bất ngờ?

? Những nội dung trên được kể theo thứ tự nào?

? Hãy xác định yếu tố miêu tả? Biểu cảm? Tác dụng?

? Em rút ra được điều ghi nhớ gì qua phần tìm hiểu trên?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1- MB: từ đầu -> “la liệt trên bàn”: Kể và tả lại quang cảnh vui chung của buổi sinh nhật.

- TB: Tiếp -> “không nói”: kể về món quà độc đáo.

- KB:-> Còn lại: Cảm nghĩ về món quà của bạn.

2- Sự việc chính: diễn biến của buổi sinh nhật và câu chuyện liên quan đến món quà sinh nhật.

- Ngôi kể: thứ nhất: tôi (Trang), tự kể.

3- Thời gian: vào  buổi sang.

- Không gian: trong nhà Trang.

- Hoàn cảnh: ngày sinh của Trang có các bạn đến chúc mừng.

4- Sự việc xoay quanh Trang (nhân vật chính).

- Các nhân vật khác: Trinh, Thanh, các bạn

- Tình cảm và tính cách:

+ Trang: hồn nhiên, vui mừng, sốt ruột.

+ Trinh: kín đáo, đằm thắm, chân thành.

+ Thanh: hồn nhiên, nhanh nhẹn, tinh ý…

5- Mở đầu: Buổi sinh nhật vui vẻ sắp kết thúc. Trang sốt ruột vì người bạn thân nhất chưa đến

- Diễn biến: Trinh đến - đỉnh điểm là món quà độc đáo.

- Kết thúc: Cảm nghĩ của Trang về món quà

- Điều bất ngờ: tình huống truyện: tâm trạng chờ đợi, có ý chê trách về sự chậm trễ của bạn thân

-> vỡ lẽ về sự chậm trễ đầy cảm thông... Món quà đơn sơ nhưng đầy ý nghĩa về tình bạn chân thành.

6-H trình bày.

7-Miêu tả: Suốt cả buổi sáng, cả nhà tấp nập, kẻ ra người vào, các bạn ngồi chật cả nhà...Trinh đang tươi cười...Trinh dẫn tôi ra vườn...Trinh lom khom...Trinh vẫn lặng lẽ cười...

Biểu cảm: Tôi vẫn cứ bồn chồn không yên...bắt đầu lo...tủi thân và giận Trinh...giận mình quá...Tôi run run...cảm ơn Trinh quá....quí giá làm sao...

GV treo bảng phụ (gạch chân các yếu tố miêu tả và biểu cảm)

- 4 HS xác định -> GV chốt.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 -Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Qua câu chuyện trên, hãy cho biết bố cục và dàn ý bài văn tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm?

? So sánh và nhận xét: dàn ý bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm giống và khác nhau thế nào với dàn ý bài văn tự sự?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1- (bố cục gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần ra sao?)

GV chốt -> Ghi.

2-Yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ SGK Tr 95

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Dàn ý của bài văn tự sự:

1. Tìm hiểu dàn ý của bài văn tự sự

a. Phân tích ngữ liệu:

Bài văn “Món quà sinh nhật”

Bố cục: 3 phần

- MB: Kể và tả lại quang cảnh vui chung của buổi sinh nhật.

- TB: Kể về món quà độc đáo.

- KB: Cảm nghĩ về món quà của bạn.

- Sự việc chính: diễn biến của buổi sinh nhật và câu chuyện liên quan đến món quà sinh nhật.

- Ngôi kể: thứ nhất - tôi (Trang), tự kể.

- Sự việc xoay quanh Trang (nhân vật chính)

- Tính cách và tình cảm: Trang, Trinh, Thanh.

- Trình tự câu chuyện:

+ Mở đầu:

+ Diễn biến:

+ Kết thúc:

- Tình huống truyện: bất ngờ, đầy ý nghĩa về tình bạn.

Theo trình tự trước sau (nhưng có chỗ từ hiện tại nhớ về quá khứ: “Tôi oà lên... bất ngờ.”)

- Yếu tố miêu tả: Giúp hình dung không khí buổi sinh nhật, tình cảm tâm trạng...

Yếu tố biểu cảm: Bộc lộ tình cảm bạn bè chân thành sâu sắc, kín đáo...

b. Ghi nhớ:

 Đan xen yếu tố miêu tả, yếu tố biểu cảm giúp người đọc hình dung cụ thể sự việc và làm nổi bật tư tưởng chủ đề chuyện.

2. Dàn ý của một bài văn tự sự

a. Phân tích ngữ liệu:

+ MB: Giới thiệu sự việc, nhân vật và tình huống xảy ra câu chuyện

+ TB: Kể lại diễn biến câu chuyện theo một trình tự nhất định kết hợp miêu tả người, sự việc, tình cảm của mình

+ KB: Kết cục và cảm nghĩ người trong cuộc.

=> Dàn ý của bài văn tự sự kết hợp yếu tố miêu tả biểu cảm có bố cục 3 phần…

- Trong từng phần cần đưa vào các nội dung miêu tả và biểu cảm cho phù hợp.

b. Ghi nhớ: sgk 95

Hướng dẫn học sinh luyện tập: 20p

- Đọc yêu cầu BT 1.

 ? MB giới thiệu ai? Hoàn cảnh ntn?

? Có những sự việc chính nào?

Trình tự ra sao? Lúc đầu...sau đó.. ( có mấy lần quẹt diêm, diễn ra ntn? ..kết quả ?)

* Lần 1: ... như đang ngồi trước một lò sưởi -> dễ chịu -> diêm tắt -> trở lại với hiện tại đang tê cóng.

* Lần 2: mơ thấy bàn ăn thịnh soạn -> diêm tắt -> đối diện với cảnh nghèo khổ.

* Lần 3: một cây thông Nô-en lộng lẫy.

-> diêm tắt -> những  ngọn nến bay về trời

* Lần 4: Thấy bà đang mỉm cười.

   -> bật hết số que diêm còn lại.

Yêu cầu học sinh thảo luận nhóm bàn: 2p

? Các yếu tố miêu tả, biểu cảm thể hiện ở chỗ nào?

* Miêu tả:  

   - Hình ảnh ngọn lửa : sáng chói.

   - Diêm cháy và sáng lên ... quý giá.

   - Diêm nối  nhau…sáng... ban ngày.

* Biểu cảm:  

- Chà! Giá quẹt … chút nhỉ… trông đến vui mắt.

- Chà! ánh sáng… dịu dàng

- Thật là dễ chịu …khoái biết bao

- Em bần thần ...

- Chưa bao giờ em thấy bà to lớn và đẹp lão như thế này.

GV dùng bảng phụ để chốt lại.

? Qua bài tập, hãy cho biết lập dàn bài cho 1 bài văn tự sự hoàn chỉnh có yếu tố miêu tả và biểu cảm cần chú ý gì ?

- Ngôi kể, người kể.

- Sự việc, hoàn cảnh xảy ra sự việc.

- Nhân vật, vai trò của mỗi nhân vật với sự phát triển của cốt truyện.

- Diễn biến cốt truyện.

- Mức độ sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm.

- GV hướng dẫn HS làm bài tập 2.

- HS làm việc cá nhân.

Lập dàn ý cho đề bài:  Hãy kể về 1 kỉ niệm với người bạn tuổi thơ khiến em xúc động và nhớ mãi?

- H. Các nhóm trình bày kết quả, nhận xét.

- G. Chữa bài.

II. Luyện tập

1. Bài tập 1(95)

Lập dàn ý từ văn bản Cô bé bán diêm:

a. MB: Giới thiệu quang cảnh đêm giao thừa và gia cảnh của em bé bán diêm ( nhân vật chính)

b. TB:

- Lúc đầu: Không bán được diêm -> không dám về nhà, sợ bố đánh -> tìm 1 góc tường ngồi tránh rét nhưng “đôi tay vẫn cứng đờ ra”

- Sau đó: Liền đánh những que diêm để sưởi . Mỗi lần quẹt diêm lại hiện lên một viễn cảnh đẹp đẽ và ấm cúng.

- Các yếu tố miêu tả, biểu cảm: đan xen khi kể:

+ Tả mộng tưởng và cảnh thực

+ Suy nghĩ và tâm trạng của nhân vật

c) KB:

- Kết cục: cô bé bán diêm chết

- Mọi người không ai biết điều kì diệu mà em bé trông thấy...

Bài tập 2 (95)

Lập dàn ý cho đề bài : Hãy kể về một kỉ niệm với người bạn tuổi thơ khiến em xúc động và nhớ mãi.

a. MB: Giới thiệu người bạn thân của mình là ai? Kỉ niệm khiến mình khó quên nhất là gì? (nêu 1 cách khái quát)

b. TB: Tập trung kể về sự việc xúc động ấy.

- Xảy ra ở đâu? Lúc nào? Với ai?

- Chuyện xảy ra như thế nào?

(MĐ - DB - KQ)

- Điều gì khiến em xúc động? Xúc động như thế nào? (Miêu tả các biểu hiện của sự xúc động)

c. KB: Em có suy nghĩ gì về kỉ niệm đó.

Cách 1: GV in phiếu học tập cho học sinh, yêu cầu hs: Chia sẻ của em về quê hương mình?

Phiếu học tập số 1

Họ tên:

lớp

Hs hoàn thành phiếu, gv nhận xét và chuyển ý vào bài: Quê hương trong trái tim, tiềm thức, trí nhớ của mỗi người là khác nhau, có người yêu giọt sương trên cánh đồng, có người nhớ về cánh diều trên triền đê, có người lại thương nhớ bát canh cua, quả cả muối của nội.... Vậy quê hương trong trí nhớ của nhà văn Ai- ma - tốp một người con của làng Ku - ku -rêu của đất nước Cư- rơ- gư- xtan bên kia bán cầu có gì đặc biệt, cô và các con sẽ cùng nhau tìm hiểu bài học hôm nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bước 1: Giao nhiệm vụ

(Thời gian: 5 phút)

Học sinh: cá nhân sử dụng phần nội dung đã chuẩn bị ở nhà để hình thành kiến thức theo yêu cầu giáo viên.

Nội dung:

• Tìm hiểu tác giả, tác phẩm, cách đọc.
• Tìm hiểu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn bản (dùng phiếu học tập).

Phân công: 2 nhóm lớn:

- Nhóm 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm, bố cục, cách đọc “Hai cây phong”.

- Nhóm 2: Hình thành kiến thức của văn bản “Hai cây phong”.

Hai mạch kể chuyện xen lồng vào nhau:

- Nhóm 3: Tìm hiểu kiến thức của văn bản “Hai cây phong”

 Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ.

- Tổ chức luyện tập (Hoạt động cá nhân).

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- Trao đổi và nhận xét.

GV chiếu các hình ảnh

1. Nước cộng hoà Cư- rơ- gơ- xtan:

2. Hai cây phong

 Bước 4: Giáo viên đánh giá chốt kiến thức

-Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả:

Ai-ma-tốp (1929-2008) là nhà văn nước Cư-rơ-gư-xtan.

- Tác phẩm: Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên.

- 2004: Ông được nhận danh hiệu “Giáo sư danh dự” của trường Đại học tổng hợp quốc gia Mat-xcơ-va.

2. Tác phẩm  

- Trích phần đầu truyện vừa “Người thầy đầu tiên”.

- Cây phong là loại cây to, thân cao, mọc ở vùng ôn đới, bắc bán cầu.

3. Kết cấu - bố cục:    

- PTBĐ: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.

- Bố cục: 4 phần.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hai mạch kể chuyện xen lồng vào nhau:

- Mạch kể thứ nhất: xưng tôi - là họa sĩ.

→ Bộc lộ cảm xúc riêng về hai cây phong.

- Mạch kể thứ hai: xưng chúng tôi - lũ trẻ ngày trước.

→ Cảm xúc chung về hai cây phong.

→ Hai mạch kể xen lồng vào nhau. Mạch kể của nhân vật xưng tôi quan trọng hơn.

-> “tôi” nhiều hơn, quan trọng hơn, sử dụng nhiều hơn cảm xúc suy nghĩ của nhân vật.

=> Việc thay đổi ngôi kể làm cho câu chuyện sinh động thân mật đáng tin cậy hơn, Không những là câu chuyện của riêng tôi mà còn là câu chuyện của nhiều người.

2.  Giới thiệu làng Ku-ku-rêu

- Trên một cao nguyên, một thảo nguyên rộng lớn và thơ mộng.... với những cảnh sắc nên thơ và hình ảnh ấn tượng về 2 cây phong....

- Giới thiệu trực tiếp qua cảm nhận của nhân vật “tôi” bằng nét vẽ vừa cứng cỏi, vừa mềm mại, thơ mộng, bằng cả niềm tự hào của tôi đối với quê hương.

- Hình ảnh: Như những ngọn hải đăng.

-> NT so sánh: Khẳng định giá trị và niềm tự hào của dân làng Ku- ku- rêu về hai cây phong.

3. Hai cây phong và kí ức tuổi thơ

* Hai cây phong: Có ý nghĩa đặc biệt đối với nhân vật tôi.

...như những ngọn hải đăng đặt trên núi.

-> So sánh có ý nghĩa khẳng định.

-> Thể hiện niềm tự hào kiêu hãnh của tôi và dân làng về 2 cây phong.

-> Thấu hiểu 2 cây phong với suy nghĩ - tình cảm đặc biệt.

- Sử dụng các yếu tố miêu tả.

- BP nghệ thuật nhân hoá, hình ảnh so sánh.

-> hình ảnh 2 cây phong sống động: vừa dịu dàng thân thương, vừa dẻo dai, dũng mãnh.

=> Thể hiện tố chất hội hoạ và âm nhạc, tâm hồn nghệ sĩ của tác giả.

-> là biểu tượng của quê hương, luôn gắn với tình yêu quê tha thiết.

*Hai cây phong gắn liền với những kỉ niệm thời thơ ấu

- Tác giả bồi hồi nhớ về kỉ niệm xưa với bạn bè và thầy giáo Đuy-sen.

- Kỷ niệm của những lần phá tổ chim.

-> Bọn trẻ như những chú chim non ngây thơ ngộ nghĩnh và nghịch ngợm

- NT nhân hoá.

->  Tình cảm yêu quí,  gần gũi, thân thuộc như người thân.

Quả đồi có 2 cây phong là nơi hội tụ niềm vui của trẻ thơ.

“… vụt mở ra trước mắt chúng tôi 1 thế giới đẹp đẽ vô ngần của không gian bao la và ánh sáng..”.

-> tất cả tạo nên 1 bức tranh thiên nhiên đầy quyến rũ, bí ẩn vì nó gợi lên những vùng đất, con sông bí ẩn, mà lũ trẻ chưa từng biết đến…

“Hai cây phong không chỉ mở rộng tầm mắt mà còn nâng cánh ước mơ cho những em bé làng Ku-ku-rêu hướng tới chân trời xa xôi, tươi sáng.”

4. Hai cây phong và thầy Đuy- sen

- Thầy đã đem 2 cây phong về trồng cùng bé An-tư-nai

- Gửi gắm ở 2 cây phong ước mơ, hi vọng.

-> những đứa trẻ nghèo khổ...thành người có ích.

- Hai cây phong là nhân chứng cho 1 câu chuyện cảm động về tình cảm thầy trò.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Khái quát lại những nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản ? Nêu nội dung và ý nghĩa văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 -Giáo viên nhận xét, đánh giá

- HS đọc ghi nhớ trong  SGK/151.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

4.2. Nội dung - Ý nghĩa

4.3. Ghi nhớ: SGK- 151

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

?Mức độ cách nói trong các ví dụ trên như thế nào so với sự thật?

? Dựa vào hiểu biết của em về quy luật của tự nhiên và thực tế cuộc sống em hãy giải thích các sự việc trên?

?Thực chất của cách nói trên muốn nhấn mạnh điều gì? (S4)

?Cách nói như trên nhàm mục đích gì?

?Như vậy nói quá có tác dụng gì?

?Hãy so sánh 2 cách diễn đạt trên, cách nào hay hơn và gây ấn tượng với người đọc hơn? (S6)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1.  Nói quá sự thật

4. => tăng sức biểu cảm, khơi gợi cảm xúc nơi người đọc.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

- Đọc ghi nhớ SGK/102

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

*Cho HS làm bài tập nhanh (S7)

Chỉ ra biện pháp nói quá nêu tác dụng của biện pháp tu từ nói quá trong các câu sau:

-              Bàn tay ta làm nên tất

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

                              (Hoàng Trung Thông – Bài ca vỡ đất)    

*Lấy 1 vài ví dụ có sử dụng nói quá 

* ?Nói quá còn có những tên gọi nào khác?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1. ->Nhấn mạnh vai trò, niềm tin vào sức lao động của con người.

 -   Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi.Từ giờ đến sáng mai em có thể lên đến tận trời được.
                         (Nguyễn Minh Châu – Mảnh trăng cuối rừng)

-> Vết thương nhẹ không đáng lo, có thể làm bất cứ việc gì.

- Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.                  (Nam Cao – Chí Phèo)

->Cụ bá hung dữ, nhiều quyền lực.

2.       Làm trai cho đáng lên trai

Khom lưng, chống gối gánh hai hạt vừng.

• Con đi trăm núi ngàn khe

Không bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.

Thuận vợ, thuận chồng tát biển Đông cũng cạn…

- GV: Nhận xét chốt kiến thức: Nói quá còn có tên gọi khác là khoa trương, ngoa dụ, thậm xưng, phóng đại, cường điệu. Để nhận ra biện pháp nói quá cần đối chiếu nội dung lời nói với thực tế. Phải nắm được cái ý nghĩa hàm ẩn của lời nói (tức là hiểu theo nghĩa bóng chứ không hiểu theo nghĩa đen).

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Lưu ý HS sử dụng phép nói quá

*Các trường hợp dùng nói quá 

?Các trường hợp nào sử dụng nói quá?

* Các trường hợp không sử dụng nói quá

*Có ý kiến cho rằng hai nhân vật trong câu chuyện trên đã sử dụng biện pháp nói quá? Theo em ý kiến đó có đúng không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1.HS nêu

GV: Vì nói quá nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm nên trong khẩu ngữ, trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao, thơ văn người ta hay sử dụng nói quá.

- Trong khẩu ngữ: buồn nẫu ruột, mệt đứt hơi, đói rã họng, lo sốt vó, nở từng khúc ruột.

+ Lời khen của cô giáo làm nó nở từng khúc ruột (muốn nói là rất vui, phấn khởi)

+ Con đi trăm núi ngà khe

Không bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.

- Trong thơ văn

+ Trên quê hương quan họ, một làn nắng cũng mang điệu dân ca (ý muốn nói thiên nhiên, cảnh vật cũng ảnh hưởng, mang đậm bản sắc, đặc trưng của vùng Kinh Bắc).

- Trong thành ngữ: ăn như rồng cuốn, nói như rồng leo,làm như mèo mửa...

2. Cho HS đọc truyện ‘Quả bí khổng lồ’

3. - HS tự do bày tỏ quan điểm, nhận xét ý kiến của nhau.

- GV đưa đáp án: Không đúng. Tạo ra tiếng cười hoặc sự chê bai những kẻ khoác lác làm gì có quả bí to bằng cái nhà.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

NV4

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Qua việc tìm hiểu các ví dụ ở mục I và câu chuyện “Quả bí khổng lồ”, em hãy cho biết điểm giống và khác nhau giữa nói quá và nói khoác? (S14)

Thời gian: 5 phút

  Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn.

Nội dung: điền vào bảng hai cột

Phân công: Bàn ...)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức .

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Nói quá và tác dụng của nói quá

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/101

*Ví dụ:

- chưa nằm đã sáng

- chưa cười đã tối

-> Phóng đại về tính chất của hiện tượng thời tiết

-> Nhấn mạnh tính chất của thời tiết: đêm tháng năm và ngày tháng mười rất ngắn.

- thánh thót như mưa

-> Phóng đại về mức độ của sự việc

-> Nhấn mạnh sự lao động vất vả cực nhọc của người nông dân

=> Nói quá

*Tác dụng: Nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng tăng sức biểu cảm.

2.Ghi nhớ: SGK/102

*Lưu ý:

- Sử dụng nói quá

Tiết theo chủ đề

Tiết theo PPCT

Nội dung

Ghi chú

1

37

Hình thành kiến thức về Nói quá.

Tiết 37 theo PPCT  năm 2011.

2

38

HD HS tìm hiểu Nói giảm, nói tránh - Luyện tập tổng kết chủ đề

Tiết 40 theo PPCT năm 2011.

Nội dung

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC

(Sử dụng các động từ hành động để mô tả)

Các năng lực hướng tới của chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Nội dung

1 Nói quá

- Nhớ được khái niệm nói quá.

- Tìm và giải thích nghĩa của biện pháp nói quá trong một số thành ngữ, tục ngữ, ca dao.

- Phân biệt được nói quá và nói khoác.

- Suy nghĩ về việc sử dụng biện pháp nói quá trong khi viết văn và trong giao tiếp hàng ngày.

- Đưa ra được những bình luận, nhận xét, đánh giá thể hiện quan điểm riêng của bản thân về việc sử dụng biện pháp tu từ nói quá trong văn bản mới.

- Viết đoạn văn có sử dụng nói quá.

- Phân vai một tình huống có sử dụng nói quá.

* Năng lực chung:

- Năng lực tự học

- Năng lực giải quyết vấn đề

- Năng lực sáng tạo.

- Năng lực giao tiếp.

- Năng lực hợp tác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin: thu thập kiến thức xã hội có liên quan.

* Năng lực chuyên biệt: Năng lực viết, phân tích, đánh giá, làm việc độc lập, chủ động.

Nội dung 2.Nói giảm, nói tránh

- Nhớ được khái niệm nói giảm nói tránh.

- Biết cách sử dụng nói giảm nói tránh để nâng cao hiệu quả giao tiếp.

- Vận dụng kiến thức về nói giảm nói tránh để phân tích những trường hợp không nên sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh.

- Suy nghĩ về việc sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh trong khi viết văn và giao tiếp hàng ngày.

- Đưa ra được những bình luận, nhận xét, đánh giá thể hiện quan điểm riêng của bản thân về việc sử dụng biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh trong văn bản mới.

- Viết đoạn văn có sử dụng nói giảm nói tránh.

- Vân vai một tình huống có sử dụng nói giảm nói tránh.

Hoạt động

Nội dung

Tiết theo chủ đề

Tiết theo PPCT

1. Khởi động

Nói quá

1

37

2. Hình thành kiến thức

3. Luyện tập

 Nói giảm nói tránh

Luyện tập, tổng kết  chủ đề

2

38

4. Vận dụng

5. Mở rộng, sáng tạo

TÊN VB

T. GIẢ

T.LOẠI

NỘI DUNG

NGHỆ THUẬT

Tôi

đi học

1941

Thanh Tịnh (1911-1988)