I. KHÁI NIỆM ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NST
Đột biến số lượng nhiễm sắc thể là những biến đổi số lượng xảy ra ở một hoặc 1 số cặp NST nào đó hoặc ở tất cả các bộ NST.
II. THỂ DỊ BỘI (LỆCH BỘI)
1. Khái niệm
- Thể dị bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có một hoặc một số cặp NST bị thay đổi về số lượng.
- Một số dạng dị bội phổ biến:
- Hậu quả: gây nên biến đổi hình thái ở thực vật (hình dạng, kích thước, màu sắc…) hoặc gây nên một số bệnh ở người (Đao, Tocno, Claiphento…).
2. Sự phát sinh thể dị bội
- Trong quá trình giảm phân, mỗi NST của cặp tương đồng phân li về 1 cực → hình thành giao tử bình thường (n) → qua thụ tinh 2 giao tử bình thường n kết hợp với nhau → hợp tử 2n.
- Khi một cặp NST tương đồng không phân li trong giảm phân ở bố hoặc mẹ → 2 chiếc trong cặp NST tương đồng cùng đi về 1 cực → tạo giao tử bất thường n + 1 và n – 1 → qua thụ tinh 2 giao tử đó kết hợp với giao tử bình thường (n) → hợp tử 2n + 1 và Hợp tử 2n – 1 → thể dị bội.
3. Ý nghĩa của hiện tượng dị bội
- Đối với chọn giống: Có thể sử dụng thể không để được các NST mong muốn vào cơ thể lai.
- Đối với di truyền học: Có thể sử dụng các lệch bội để xác định vị trí các gen trên NST.
- Đối với tiến hóa: Cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa.
Bộ NST có 2n = 46, hội chứng Tơcnơ mất đi 1 NST giới tính X, vậy nên số lượng NST còn lại trong tế bào sẽ là 45.
Bộ nhiễm sắc thể trong tế bào sinh dưỡng tăng lên theo bội số n ( nhiều hơn 2n). Định nghĩa cơ bản trong SGK Sinh học lớp 9.
Biến dị được chia làm 2 loại là: biến dị di truyền và biến dị không di truyền.
Đột biến thể 3 nhiễm (2n+ 1) của người tức là có thêm 1 NST ở cặp NST tương đồng nào đó.
Hiện tượng đa bội khá phổ biến ở thực vật và đã được ứng dụng có hiệu quả trong chọn giống cây trồng. VD: tạo giống nho tứ bội (4n), củ cải tứ bội (4n), lúa mì lục bội (6n)…
Sự tăng gấp bội số lượng NST, ADN trong tế bào đã dần đến tăng cường độ trao đổi chất, làm tăng kích thước tế bào, cơ quan và tăng sức chống chịu của thể đa bội đối với các điều kiện không thuận lợi của môi trường.
Đột biến dị bội thể 2n-1 được gọi là thể một nhiễm.
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới