Quá trình thụ phấn và thụ tinh
a. Thụ phấn
- Là quá trình vận chuyển hạt phấn từ nhị đến núm nhụy, sau đó hạt phấn nẩy mầm trên núm nhụy
- Có 2 hình thức thụ phấn là: tự thụ phấn và giao phấn
- Thực vật hạt kín thụ phấn nhờ gió, nhờ côn trùng
b. Thụ tinh
- Là sự hợp nhất của nhân giao tử đực với nhân của tế bào trứng trong túi phôi để hình thành hợp tử (2n) khởi đầu cho phôi của cá thể mới.
- Quá trình thụ tinh diễn ra khi ống phấn sinh trưởng xuyên qua vòi nhụy, vào túi phôi và giải phóng 2 nhân (2 giao tử), một nhân hợp nhất với tế bào trứng tạo thành hợp tử (2n), nhân còn lại kết hợp với nhân lưỡng bội (2n) ở trung tâm tạo thành nhân tam bội(3n) phát triển thành nội nhũ để cung cấp dinh dưỡng cho phôi phát triển sau này. Do đó quá trình thụ tinh được gọi là thụ tinh kép, thụ tinh kép chỉ có ở thực vật hạt kín
4. Quá trình hình thành hạt, quả
a. Hình thành hạt
- Noãn đã thụ tinh (chứa hợp tử và tế bào tam bội) phát tiển thành hạt. Hợp tử phát triển thành phôi. Tế bào tam bội phân chia tạo thành khối đa bào giàu chất dinh dưỡng được gọi là nội nhũ (phôi nhũ)
- Có 2 loại hạt: hạt có nội nhũ (hạt cây một lá mầm) và hạt không nội nhũ (hạt cây 2 lá mầm)
a. Hình thành quả
- Quả là do bầu nhụy sinh trưởng dày lên chuyển hóa thành. Quả được hình thành không qua thụ tinh noãn gọi là quả đơn tính.
- Quá trình chín của quả bao gồm những biến đổi về mặt sinh lí, sinh hóa làm cho quả chín có độ mềm, màu sắc, hương vị hấp dẫn thuận lợi cho sự phán tán của hạt.
(SGK nâng cao trang 161) Sự thụ phấn chéo có thể do tác nhân tự nhiên (gió, nước, sâu bọ…) hay nhân tạo (con người)
(SGK nâng cao trang 162) Trong điều kiện hàm lượng CO2 tăng lên đến 10% sẽ làm quả chậm chín vì hô hấp bị ức chế.
(SGK
sinh học cơ bản 11 - trang 165) Noãn đã thụ tinh (chứa hợp tử và tế bào tam bội)
phát triển thành hạt. Hợp tử phát triển thành phôi. Tế bào tam bội phân chia tạo
thành một khối đa bào giàu chất dinh dưỡng được gọi là nội nhũ. Nội nhũ (phôi
nhũ) là mô nuôi dưỡng phôi phát triển.
(Dựa vào hình 42.1 SGK sinh học 11 - trang 164) Từ mỗi một tế bào mẹ (2n) trong bao phân của nhị hoa qua giảm phân hình thành nên 4 tế bào con (n).
Các tế bào con này chưa phải là giao tử đực mà là các tiểu bào tử đơn bội (bào tử đực). Tiếp theo, mỗi tế bào (n) là tiểu bào tử đơn bội tiến hành một lần nguyên phân để hình thành nên cấu tạo đa bào đơn bội gọi là hạt phấn (thể giao tử đực). Hạt phấn có 2 tế bào (tế bào bé là tế bào sinh sản và tế bào lớn là tế bào ống phấn) được bao bọc bởi một vách chung dày, màu vàng do đó ta thấy hạt phấn có màu vàng. Đó là thể giao tử đực.
(SGK nâng cao trang 161) Tế bào mẹ (2n) trong bao phấn thực hiện giảm phân tạo thành 4 tế bào con (n) (bào tử đực). Các tế bào con tiếp tục thực hiện nguyên phân tạo thành các hạt phấn (thể giao tử đực)
Mỗi hạt phấn gồm 2 tế bào:
- Tế bào bé là tế bào sinh sản
- Tế bào lớn là tế bào dinh dưỡng
Hoa
tự thụ phấn là hoa có hạt phấn rơi vào đầu nhụy của chính hoa đó (hoa lạc, hoa
đỗ đen, hoa đỗ xanh..)
Điểm
khác nhau cơ bản của hoa tự thụ phấn và hoa giao phấn là: Hoa tự thụ phấn là
hoa lưỡng tính có nhị và nhụy chín cùng một lúc. Còn hoa giao phấn là những hoa
đơn tính hoặc những hoa lưỡng tính, nhị và nhụy không chín cùng một lúc.
(Dựa vào hình 42.1 SGK sinh học 11 - trang 164) Từ mỗi một tế bào mẹ (2n) trong bao phấn của nhị hoa qua giảm phân hình thành nên 4 tế bào con (n).
Các tế bào con này chưa phải là giao tử đực mà là các tiểu bào tử đơn bội (bào tử đực). Tiếp theo, mỗi tế bào (n) là tiểu bào tử đơn bội tiến hành một lần nguyên phân để hình thành nên cấu tạo đa bào đơn bội gọi là hạt phấn (thể giao tử đực). Hạt phấn có 2 tế bào (tế bào bé là tế bào sinh sản và tế bào lớn là tế bào ống phấn) được bao bọc bởi một vách chung dày, màu vàng do đó ta thấy hạt phấn có màu vàng. Đó là thể giao tử đực.
Bên trong hạt phấn gồm 2 tế bào: tế bào dinh dưỡng phân hóa thành ống phấn, tế bào sinh sản sẽ phát sinh cho 2 giao tử đực (tinh trùng).
Ống phấn được mọc ra từ hạt phấn.
(SGK
sinh học cơ bản 11 - trang 164) Thụ phấn là quá trình vận chuyển hạt phấn từ nhị
đến nhụy hoa, hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy hoa.
Có
2 hình thức thụ phấn là tự thụ phấn và giao phấn:
+
Tự thụ phấn: Nếu hạt phấn từ nhuỵ hoa nảy mầm trên núm nhuỵ của chính hoa đó hoặc
hạt phấn rơi vào một núm nhuỵ của một hoa khác trên cùng một cây và tự nảy mầm.
Tự thụ phấn là sự kết hợp giữa hai bộ gen có cùng nguồn gốc.
+
Thụ phấn chéo: nếu hạt phấn của nhị rơi trên núm nhuỵ của một hoa khác trên những
cây khác nhau của cùng một loài và nảy mầm. trong thụ phấn chéo, hai bộ gen được
kết hợp có nguồn gốc khác nhau.