Đất nước trên đường đổi mới đi lên chủ nghĩa xã hội (1986-2000)

I. Đường lối đổi mới của Đảng

1. Hoàn cảnh lịch sử

- Tình hình thế giới:

• Tác động của cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật và xu thế hoàn cầu hóa đặt ra cho Việt Nam yêu cầu phải tiến hành cải đổi mới.
• Cuộc khủng hoảng toàn diện, trầm trọng ở Liên Xô và các nước Đông Âu đặt ra yêu cầu phải đổi mới.

- Tình hình trong nước: đất nước lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng về kinh tế và xã hội. Để khắc phục, đưa đất nước vượt qua khủng hoảng và phát triển cần phải tiến hành đổi mới.

2. Đường lối đổi mới của Đảng

- Thời gian: Đường lối đổi mới được đề ra từ Đại hội VI (1986), được điều chỉnh, bổ sung, phát triển qua các Đại hội VII (1991), VIII (1996), IX (2001).

- Quan điểm đổi mới:

• Đổi mới không phải là thay đổi mục tiêu của CNXH, mà làm cho mục tiêu ấy được thực hiện có hiệu quả bằng những quan điểm đúng đắn, những hình thức, bước đi và biện pháp thích hợp.
• Đổi mới phải toàn diện và đồng bộ.
• Đổi mới kinh tế gắn liền với đổi mới về chính trị, nhưng trọng tâm là đổi mới kinh tế.

- Nội dung đổi mới:

• Về kinh tế:
  • Xóa bỏ cơ chế quản lí kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp, hình thành cơ chế thị trường.
  • Xây dựng nền kinh tế quốc dân với cơ cấu nhiều ngành, nghề, nhiều quy mô, trình độ công nghệ.
  • Phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
  • Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại.
• Về chính trị:
  • Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước của dân, do dân và vì dân.
  • Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân.
  • Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, chính sách đối ngoại hòa bình, hữu nghị, hợp tác.

III. Quá trình thực hiện đường lối đổi mới (1986 - 2000)

1. Kế hoạch 5 năm 1986 - 1990

a) Đại hội VI (12/1986) mở đầu công cuộc đổi mới

- Khẳng định tiếp tục đường lối cách mạng XHCN và đường lối xây dựng kinh tế - xã hội XHCN.

- Nhận thức thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam là thời kỳ lịch sử lâu dài, khó khăn, trải qua nhiều chặng và hiện đang ở chặng đầu tiên.

- Nhiệm vụ, mục tiêu trong 5 năm (1986 - 1990): thực hiện Ba chương trình kinh tế lớn: lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng, hàng xuất khẩu.

b) Kết quả bước đầu của công cuộc đổi mới

* Thành tựu:

- Kinh tế: Bước đầu hình thành nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước.

- Chính trị: Bộ máy nhà nước ở các cấp đều được sắp xếp lại; nội dung và phương thức hoạt động của các tổ chức chính trị đổi mới theo hướng phát huy dân chủ.

* Hạn chế:

- Kinh tế mất cân đối lớn, lạm phát ở mức cao, hiệu quả kinh tế thấp,…

- Chế độ tiền lương bất hợp lí.

- Văn hóa có những mặt xuống cấp.