Giáo án hóa 9 hk2 phương pháp mới theo định hướng phát triển năng lực

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung bài ghi.

Hoạt động khởi động

-Cùng thời gian Gv cho 2 Hs liệt kê các hợp chất của cacbon đã học Hs nào liệt kê nhiều hơn sẽ thắng - Gv

Phân chia và cho Hs xác định hợp chất axit cacbonic và muối cacbonat.

Hoạt động hình thành kiến thức

GV: Yêu cầu Hs đọc thông tin sgk kết hợp kiến thức đã học cho biết trạng thái thiên nhiên và tính chất vật lí của H₂CO₃

HS: H₂CO₃ có trong nước tư nhiên, nước mưa. Do một phần khí CO₂ có trong khí quyển tác dụng với nước có trong tự nhiên và nước mưa tạo thành dd axit cácbonic

Gv: dựa vào phân loại axit hãy cho biết H₂CO₃ thuộc loại aixt nào?
Hs: là axit yếu, không bền

I. Axit cacbonic (H₂CO₃)

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí

Nước tự nhiên và nước mưa có hòa tan khí cacbonic. Một phần khí CO₂ tác dụng với H₂O tạo thành dd axit cacbonic.

2. Tính chất hoá học :

H₂CO₃ : - Là axít yếu , dd H₂CO₃ làm quì tím chuyển sang màu đỏ nhạt .

- Là một axít không bền , bị phân huỷ thành CO₂ và H₂O

Chuyển ý: muối cacbonat có những tính chất và ứng dụng nào  II
GV: Yêu cầu hs cho ví dụ muối cácbonat ,sau đó phân loại và gọi tên.

HS: dựa vào thành phần các muối để phân loại chúng ..

- Muối cacbonat trung hoà

Vd: Na_2­CO₃, MgCO₃…

- Muối cacbonat axít gọi là muối hidro cacbonat

Vd: Ca(HCO_3­)₂ , KHCO₃

Gv: yêu cầu Hs quan sát bảng tính tan và thông tin sgk cho biết tính tan của muối cácbonat

Hs: đa số muối cacbonat không tan trong nước (trừ Na₂CO₃, K₂CO_3....), Hầu hết muối hidrocacbonát tan trong nước.

Gv:Hãy nêu tính chất hoá học của muối dự đoán tính chất hoá học của muối cacbonát .
Hs: muối cacbonát tác dụng với dd axít, với dd bazơ, dd muối, bị nhiệt phân hủy.

Gv:Yêu cầu nhóm hs tiến hành thí nghiệm cho dd NaHCO₃ và Na_2­CO_{3 ,} CaCO₃ lần lượt tác dụng với dd HCl

Hs tiến hành làm thí nghiệm theo nhóm

Gv: Gọi đại diện các nhóm học sinh nêu nhận xét hiện tượng xảy trong các ống nghiệm trên.

Hs: có bọt khí thoát ra ở cả ba ống nghiệm

Gv:Yêu cầu đại diện nhóm hs viết các phương trình phản ứng vào bảng nhóm và nêu nhận xé tvề tính chất này của muối cacbonat.

Hs viết phương trình phản ứng và nhận xét

NaHCO₃ + HCl  NaCl + H₂O + CO₂

Na_2­CO₃ + 2HCl  2NaCl + H₂O + CO₂

CaCO₃ + 2HCl  CaCl₂ + H₂O + CO₂

Gv: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm cho dd K₂CO₃ lần lượt tác dụng với ống nghiệm 1chứa dd Ca(OH)_2, ống nghiệm 2 chứa dd NaOH

Hs: Tiến hành thí nghiệm theo nhóm

Gv: Gọi đại diện nhóm nêu hiện tượng của thí nghiệm

Hs: - ống nghiệm 1có hiện tượng vấn đục trắng xuất hiện
-ống nghiệm 2 không có hiện tượng gì

Gv: Yêu cầu hs viết phương trình phản ứng, điều kiện xảy ra phản ứng?

Hs: Viết phương trình phản ứng. Sản phẩm tạo thành phải có chất không tan.

K₂CO₃ + Ca(OH)₂  CaCO₃ + H₂O
Gv:Gọi hs nêu nhận xét tính chất này của muối.

Hs: Nhận xét: Một số dd muối cacbonnát phản ứng với dd bazơ tạo thành muối cacbonat không tan và bazơ mới
Gv: Thuyết trình, giới thiệu nội dung muối hidrocacbonat tac dung với dd kiềm

Hướng dẫn hs viết phương trình hoá học

2NaOH + Ca(HCO₃)₂  Na₂CO₃ + CaCO₃ +2H₂O

Hs: ghi bài

Gv: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm
Ống nghiệm 1: dd K₂CO₃ tác dụng dd CaCl₂
Ống nghiệm 2: dd K₂CO₃ tác dụng với dd NaCl

Hs: Tiến hành thí nghiệm theo nhóm

Gv: Gọi đại diện nhóm nêu nhận xét hiện tượng của thí nghiệm.

Hs: Ống 1 có vấn đục trắng
Ống 2 không có hiện tượng gì

Gv: Yêu cầu hs viết phương trình phản ứng, điều kiện xảy ra phản ứng.

Hs: Viết phương trình phản ứng, sản phẩm tạo thành có chất không tan

K₂CO₃ + CaCl₂ CaCO₃ + 2KCl

Gv: Gọi hs nêu nhận xét tính chất hóa học này.

Hs: dd muối cacbonat có thể tác dụng với một số dd muối khác tạo thành hai muối mới

Gv: yêu cầu Hs viết PTPƯ sản xuất CaO từ CaCO₃ đã học?

Hs: PT CaCO₃ ^t° CaO + CO₂

Gv: Yêu cầu hs quan sát Hình 3.16 kết hợp thông tin sgk
- Muối cacbonat bị nhiệt phân hủy như thế nào?
Hs: Nhiều muối cacbonat (trừ Na₂CO₃, K₂CO₃…)dễ bị nhiệt phân hủy, giải phóng CO₂

Gv: dựa vào tính chất đã tìm hiểu, thông tin sgk cho biết muối cacbonat có ứng dụng gì?
Hs: CaCO₃ là nguyên liệu sản xuất vôi, xi măng .Na₂CO₃ dùng để nấu xà phòng thủy tinh. NaHCO₃ làm dược phẩm, hóa chất trong bình cứu hỏa

II. Muối cacbonat:

1. Phân loại : gồm hai loại

- Muối cacbonat trung hoà ( gọi là muối cacbonat), không còn nguyên tố H trong thành phần gốc axít.

Vd Na_2­CO₃, CaCO₃

- Muối cacbonat axít (gọi là muối hidrocacbonat), có nguyên tố H trong thành phần gốc axít

Vd: Ca(HCO_3­)₂ , KHCO₃

2. Tính chất :

a. Tính tan :

- Đa số muối cacbonat không tan trong nước (trừ muối cacbonat của kim loại kiềm: Na₂CO₃, K₂CO_3....)

- Hầu hết muối hidrocacbonát tan trong nước:Ca(HCO_3­)₂ , KHCO₃ ..

b. Tính chất hoá học:

b₁. Tác dụng với axít .

Muối cacbonat tác dụng với dd axit mạnh hơn axitcacbonic tạo thành muối mới và giải phóng khí CO₂ .

PTHH:

NaHCO₃ + HCl NaCl + H₂O + CO₂

Na_2­CO₃ + 2HCl 2NaCl + H₂O + CO₂

CaCO₃ + 2HCl CaCl₂ + H₂O + CO₂

b₂. Tác dụng với dung dịch bazơ:.

Dd muối cacbonat tác dụng với dd bazơ muối cacbonat không tan và bazơ mới.
K₂CO₃ + Ca(OH)₂ CaCO₃ + 2KOH

* Chú ý: Muối hidrocacbonat tác dụng với dd kiềm tạo thành muối trung hoà và nước.

2NaOH + Ca(HCO₃)₂  Na₂CO₃ + CaCO₃ +2H₂O

b₃. Tác dụng với dung dịch muối:

- DD muối cacbonat có thể tác dụng với một số dd muối khác tạo thành hai muối mới

K₂CO₃ + CaCl₂ CaCO₃ + 2KCl

b₄. Muối cacbonat bị nhiệt phân huỷ:

Nhiều muối cacbonat (trừ Na₂CO₃, K₂CO₃…)dễ bị nhiệt phân hủy, giải phóng CO₂

CaCO₃ ^t° CaO + CO₂ .

2NaHCO₃ ^t° Na₂CO₃ + H₂O + CO₂
3. Ứng dụng:

CaCO₃ dùng làm nguyên liệu sản xuất vôi , ximăng.

Na₂CO₃ dùng để nấu xà phòng , thuỷ tinh .

NaHCO₃ được dùng làm dược phẩm, hóa chất trong bình cứu hỏa…

Gv: Yêu cầu Hs nghiên cứu sơ đồ hình 3.17 sgk

Dựa vào sơ đồ trình bày sự chuyển hoá cacbon trong tự nhiên

Hs: Quan sát tranh và ghi bài.

Hoạt động luyện tập

Gv: Dựa vào TCHH muối cacbonat. Hãy nêu TCHH của MgCO₃. Viết PTHH.

- Hs nêu TCHH muối MgCO₃ và viết PTHH.

Gv: Hãy cho biết trong các cặp chất sau đây cặp chất nào có thể t/d với nhau ?

a . H₂SO₄ và KHCO₃ b. K₂CO₃ và NaCl

c. MgCO₃ và HCl d. CaCl₂ và Na₂CO₃

e. Ba(OH)₂ và K₂CO₃.

III. Chu trình cacbon trong tự nhiên:

Trong tự nhiên luôn có sự chuyển hoá cacbon từ dạng này sang dạng khác . Sự chuyển hoá này diễn ra thường xuyên , liên tục tạo thành chu trình khép kín.

Hướng dẫn về nhà: làm bài tập 2, 3, 5 sgk trang 91
- Tiết học sau đem theo một số đồ vậy như: Lọ sứ, ly thủy tinh, chai, bình, chén, gạch….

E. RÚT KINH NGHIỆM:

................ ................

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung bài ghi

Hoạt động khởi động

Gv: cho Hs tìm hiểu một số đồ vật bằng thủy tinh, sành sứ - các đồ vật này có thành phần chính là silic – Silic có tính chất ntn ? Công nghiệp silicat là gì – Vào bài học hôm nay.

Hoạt động hình thành kiến thức

Giới thiệu: Trong tự nhiên Si có ở đâu, có tính

chất và ứng dụng gì ta tìm hiểu I

Gv:Yêu cầu Hs đọc thông tin sgk cho biết trạng thái thiên nhiên và tính chất của silic .

Hs: Đọc sgk

- Silic không tồn tại ở dạng đơn chất mà chỉ tồn tại ở dạng hợp chất như cát trắng , đất sét …
- Si là nguyên tố phổ biến thứ hai trong vỏ trái đất
- Tinh thể Si là chất bán dẫn
- ở nhiệt độ cao Si PƯ với oxi tạo thành silic đioxit

Gv: bổ sung và cho Hs ghi bài.

I. Silic:

1. Trạng thái thiên nhiên :

- Silic chỉ tồn tại ở dạng hợp chất như cát trắng , đất sét …

2. Tinh chất :

- Silic là chất rắn , màu xám khó nóng chảy , có vẻ sáng của kim loại , dẫn điện kém , là chất bán dẫn , hoạt động yếu hơn cacbon , clo

- Ở nhiệt độ cao Si tác dụng với oxi tạo thành silicdioxit

t^o

Si + O₂ SiO₂
- Tinh thể Si được dùng làm vật liệu bán dẫn trong kỹ thuật điện tử, chế tạo pin măt trời.

Gv:đặt vấn đề: SiO₂ thuộc loại hợp chất nào? Vì sao? Tính chất hóa học của nó?
Gv: yêu cầu Hs các nhóm thảo luậnnhóm và ghi ý kiên của nhóm vào bảng nhóm.

Hs: Các nhóm đại diện trả lời SiO₂ là oxit axit: tác dụng với: kiềm, oxitbazơ ở nhiệt độ cao
Gv: SiO₂ có phản ứng với nước không?
Hs: SiO₂ không phản nước nước
Gv:bổ sung, hướng dẫn Hs gọi tên muối tạo thành

II. Silic dioxit:

t^o

- SiO₂ là oxit axit , tác dụng với kiềm và oxít bazơ tạo thành muối silicát ở nhiệt độ cao . Không phản ứng với nước

t^o

SiO₂ + 2NaOH Na₂SiO₃ + H₂O

t^o

SiO₂ + CaO CaSiO₃

Tìm hiểu sơ lược về công nghiệp silicat Chuyển ý: Những sản phẩm các em mang theo là sản phẩm của công nghiệp silicat. Chúng được sản xuất như thế nào  III
Gv: Công nghiệp silicat là gì?Quan sát tranh ảnh và một số mẫu vật đem theo cho biết các sản phẩm của ngành công nghiệp silicat?

Hs: Thủy tinh, đồ gốm, ximăng

Gv: Cá em hãy nêu vài sản phẩm của đồ gốm đã gặp trong thực tế?
Hs: Gạch, ngói, sành sứ…

Gv:Em hãy cho biết nguyên liệu, các công đoạn chính để sản xuất đồ gốm, sứ
Hs: Trình bày theo sự hiểu biết của các em dựa vào một số cơ sở sản xuất gạch, ngói xung quanh ở địa phương.

Gv: Bổ sung
Giải thích penpat là khoáng vật có thành phần gồm các oxit của silic, nhôm, kali, natri, canxi…
Gv: Ở nước ta có những cơ sở sản xuất gốm ở đâu?
Hs: Bát Tràng, Hải Dương, Đồng Nai…..

Gv: Yêu cầu xem sách giáo khoa và thảo luận nhóm và ghi vào bảng nhóm các nội dung sau:

Thành phần chính của ximăng

Nguyên liệu sản xuất

Các công đoạn chính

Kể tên các cơ sở sản xuất gốm ximăng ở Việt Nam

Hs: Học sinh thảo luận nhóm theo nội dung Gv hướng dẫn.Đại diện nhóm trình bày kiến

- Đất sét, đá vôi, cát..

- Nghiền nhỏ hỗn hợp trên trộn với cát, nước  bùn. Nung hỗn hợp trong lò Nghiền lanhke rắn và phụ gia thành bột mịn là ximăng .
- Ximăng Hà Tiên, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An…..
Gv: Cho học sinh quan sát các mẫu vật bằng thủy tinh, xem sách giáo khoa, thảo luận nhóm và ghi vào bảng nhóm các nội dung sau:

Thành phần chính của thủy tinh

Nguyên liệu sản xuất

Các công đoạn chính

Kể tên các cơ sở sản xuất

Hs: Học sinh thảo luận nhóm theo nội dung Gv hướng dẫn.Đại diện nhóm trả lời.
- Cát thạch anh, đá vôi và sôđa .

- Trộn hỗn hợp trên theo tỉ lệ thích hợp rồi nung được thủy tinh nhão  thủy tinh dẻo, ép thổi thành các đồ vật.
- Hà Nội, Bắc Ninh, TPHCM....

Hoạt động luyện tập

- Hãy mô tả sơ lược các công đoạn sản xuất đồ gốm, sứ ?

Hs: Nêu các giai đoạn sản xuất đồ gốm sứ , xi măng, thủy tinh.

- Thành phần chính của xi măng là gì ? Nguyên liệu chính để sản xuất xi măng, sơ lược các công đoạn sản xuất xi măng ?

Hs: Thành phần chính xi măng là canxi silicat và canxi aluminat.

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

- Trên một số vật dụng làm bằng thủy tinh có khắc chữ hoặc một số hình ảnh. Người ta dùng chất nào để khắc chữ, hình lên vật liệu thủy tinh ?
- Dùng axit flohiđric HF hòa tan SiO₂ theo PT : 4HF + SiO₂ SiF₄ +2H₂O. Nhờ tính chất này nên HF được dùng để khắc chữ hoặc các họa tiết trên thủy tinh

- Tại sao trong xây dựng cần phải có xi măng ?

III. Công nghiệp silicat:

Công nghiệp silicat gồm sản xuất đồ gốm , thuỷ tinh , ximăng ,từ những hợp chất thiên nhiên của silic và hóa chất khác .

1) Sản xuất đồ gốm sứ .

a. Nguyên liệu chính
- Đất sét, thạch anh, penpat

b. Các công đoạn chính

- Nhào đất sét, thạch anh, penpat với nước thành khối dẻo rồi tạo hình, sấy khô các đồ vật
- Nung các đồ vật ở nhiệt độ cao thích hợp

c. Cơ sở sản xuất

- Bát Tràng, Hải Dương, Đồng Nai…

2) Sản xuất xi măng .

a) Nguyên liệu chính : Đất sét, đá vôi, cát..

b) Các công đoạn chính .

- Nghiền nhỏ hỗn hợp đá vôi và đất sét rồi trộn với cát và nước thành dạng bùn .

- Nung hỗn hợp trong trong lò quay ở nhiệt độ khoảng 1400-1500^oC được clanhke rắn.

- Nghiền clanhke và phụ gia thành bột mịn , đó là xi măng .

c. Cơ sở sản xuất

- Ximăng Hà Tiên, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An…..

3) Sản xuất thuỷ tinh .

a) Nguyên liệu chính:Cát thạch anh, đá vôi và sôđa

b) Các công đoạn chính .

- Trộn hỗn hợp cát , đá vôi , sôđa theo một tỉ lệ thích hợp .

- Nung hỗn hợp 900^oC được thủy tinh nhão .

- Làm nguội được thuỷ tinh dẻo, ép thổi thuỷ tinh dẻo thành các đồ vật

c. Cơ sở sản xuất

- Hà Nội, Bắc Ninh, TPHCM....

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

-Gv cho Hs liệt kê một số nguyên tố hóa học đã học

- Hs liệt kê ra các NTHH theo hiểu biết

Gv: Các nguyên tố như vậy được sắp xếp như thế nào trong bảng tuần hoàn và có theo trật tự như thế nào không – Bài học hôm nay.

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn

Giới thiệu: Các nguyên tố trong bảng tuần hoàn được sắp xếp như thế nào  I
Gv: Yêu cầu Hs tìm hiểu thông tin sgk cho biết nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.

Tìm hiểu cấu tạo bảng tuần hoàn

Hs: Có hơn một trăm nguyên tố, các nguyên tố được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử .Gv: Nêu vấn đề: Trong bảng tuần hoàn có hơn 100 nguyên tố. Vậy ô nguyên tố có đặc điểm gì giống nhau?  1
Gv: yêu vầu Hs quan sát ô số 12. Nhìn vào ô số 12

ta biết thông tin gì về nguyên tố ?

Hs: Số hiệu nguyên tử, KHHH, tên nguyên tố, nguyên tử khối của nguyên tố đó.

Gv:Bổ sung: Số hiệu nguyên tử = Số đơn vị điện tích hạt nhân = Số electron trong nguyên tử = Số thứ tự của nguyên tố.
Ví dụ: Số hiệu nguyên tử của magie là 12 cho biết: magiê ở ô số 12, điện tích hạt nhân nguyên tử Mg là 12+, có 12 electron trong nguyên tử magie.

Gv:Nêu vấn đề: Các nguyên tố trong cùng chu kì có đặc điểm gì?  2.

Gv: Yêu cầu Hs quan sát bảng hệ thống tuần hoàn, kết hợp thông tin sgk trả lời:
- Chu kỳ là gì? Có mấy chu kỳ?
Hs: - Chu kỳ là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron và được sắp xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần.
- Có 7 chu kỳ.
Gv: Giới thiệu có 7 chu kỳ trong đó chu kỳ 1,2,3 là chu kỳ nhỏ. Chu kỳ 4,5,6 là chu kỳ lớn.

Gv: Từ các thông tin chung về chu kỳ, kết hợp quan sát sơ đồ cấu tạo nguyên tử (phóng to) của một số nguyên tố Hiđro, Oxi, Natri. Gv yêu cầu Hs vận dụng để tìm hiểu chu kỳ 2,3.

Gv:yêu cầu Hs quan sát, tìm hiểu chu kỳ 2 thảo luận và trả lời câu hỏi?

- Số lượng nguyên tố và tên các nguyên tố.
- Từ Li đến Ne điện tích hạt nhân thay đổi như thế nào?
- Số lớp electron của các nguyên tố trong chu kỳ 2.
Gv:gọi đại diện nhóm lên trình bày ý kiến và nhận xét
Hs: Chu kỳ 2 có 8 nguyên tố: H, He
- Có 2lớp electron trong nguyên tử.
- Điện tích hạt nhân tăng: Li là 3+ đến Ne là 10+
Gv:Tương tự đối với chu kỳ 3. Nhận xét chu kỳ 3 có gì giống với chu kỳ 2 về sự biến thiên điện tích hạt nhân, số lớp electron của các nguyên tố trong cùng chu kỳ.
Hs: - Chu kỳ 3: Có 8 nguyên tố. Có 3 lớp electron trong nguyên tử. Điện tích hạt nhân tăng dần từ Na đến Ar.
Gv: Qua các chu kỳ các em có nhận xét gì về số đơn vị điện tích hạt nhân, số lớp electron trong của các nguyên tử mỗi chu kỳ?
Hs: Trong mỗi chu kỳ: điện tích hạt nhân nguyên tử tăng dần, số thứ tự của chu kỳ bằng số lớp electron.

Gv:Nêu vấn đề: Các nguyên tố trong cùng nhóm có đặc điểm gì?  3.

Gv: Yêu cầu Hs quan sát nhóm I và VII của bảng tuần hoàn kết hợp sơ đồ cấu tạo nguyên tử Li,Na (nhóm I) và nguyên tử Cl, Br (nhóm VII) thảo luận và trả lời :

- Bảng hệ thống tuần hoàn có bao nhiêu nhóm

- Các nguyên tố trong cùng một nhóm có đặc điểm gì giống nhau?

Đại diện các nhóm trả lời
Hs: - Bảng tuần hoàn có 8 nhóm

*Nhóm I: Các nguyên tử đều có 1 electron ở lớp ngoài cùng.
- Điện tích hạt nhân tăng dần từ Li đến Fr
* Nhóm VII: Các nguyên tử đều có 7 electron ở lớp ngoài cùng
- Điện tích hạt nhân tăng dần từ F đến At.
 - Các nguyên tố trong cùng một nhóm có số electron lớp ngoài cùng bằng nhau
- Số thứ tự của nhóm bằng số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử.
Gv: Bổ sung và cho Hs ghi bài.

Hoạt động luyện tập

-Dựa vào bảng tuần hoàn, hãy cho biết cấu tạo nguyên tử các nguyên tố có số hiệu nguyên tử là :
7,12, 16

Nguyên tố natri có số hiệu 11. Cho biết Na ở chu kì và nhóm nào ?

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

Một loại khí rất cần cho mọi hoạt động sống của con người và sinh vật Hãy cho biết đó là khí gì ? Nguyên tố nào tạo nên khí đó ? Nguyên tố đó có số hiệu bao nhiêu ở chu kì và nhóm nào ?

I. Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn

- Bảng tuần hoàn có hơn một trăm nguyên tố và được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử .

II. Cấu tạo bảng tuần hoàn

1) Ô nguyên tố .

- Ô nguyên tố cho biết : Số hiệu nguyên tử , kí hiệu hoá học , tên nguyên tố, nguyên tử khối của nguyên
tố đó.

- Số hiệu nguyên tử có số trị bằng số đơn vị điện tích hạt nhân và bằng số electron trong nguyên tử .
Số hiệu nguyên tử trùng với số thứ tự của nguyên tố trong bảng tuần hoàn .

2) Chu kì
- Chu kì là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần.

- Các nguyên tố trong cùng chu kỳ có cùng số lớp e = STT chu kì

3) Nhóm

- Nhóm gồm các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có tính chất tương tự nhau dược xếp thành cột theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.
- Các nguyên tố trong cùng nhóm có số e lớp ngoài cùng bằng nhau = STT nhóm

.

4.Hướng dẫn về nhà : Bài tập về nhà 1,2 sgk trang 101. Xem trước phần III của bài: “Sơ lược
về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.”

E. RÚT KINH NGHIỆM

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Các hoạt động dạy và học:

Giới thiệu bài mới: Các nguyên tố trong cùng một chu kỳ, nhóm có sự biến đổi tính chất như thế nào, ý của bảng tuần hoàn ra sao hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu phần tiếp theo của bài “sơ lược bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học”.

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: Các nguyên tố trong chu kì và nhóm có sự biến đổi như thế nào ta tìm hiểu III

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu sự biến đổi tính chất các nguyên tố trong bảng tuần hoàn

Gv: thông báo quy luật biến đổi tính chất chung trong một chu kì và yêu cầu HS vận dụng để xem xét cụ thể . Yêu cầu Hs quan sát chu kì 2 và trả lời câu hỏi :

- Số e lớp ngoài cùng biến đổi thế nào từ Li đến Ne ?

- Sự biến đổi tính kim loại và tính phi kim thể hiện như thế nào ?

Hs: Dựa vào số thự tự nhóm bằng số e ngoài cùng để trả lời câu hỏi .
Số e lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố trong chu kỳ 2 tăng dần từ 1 (Li ở nhóm 1) đến 8 (Ne ở nhóm 8). Tính kim loại giảm dần, tính phi kim tăng dần

Dựa vào kiến thức đã biết như: Li là kim loại mạnh, F là phi kim mạnh nhất, C có tính phi kim yếu, O yếu hơn F

* Tương tự như vậy Hs xét chu kỳ 3
Gv:Các em nhận xét gì về sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong cùng một chu kỳ?
Hs: - Số e lớp ngoài cùng của nguyên tử tăng dần từ 1 đến 8
- Tính kim loại của các nguyên tố giảm dần , đồng thời tính phi kim tăng dần .
- Đầu chu kì là kim loại kiềm , cuối chu kì là halogen , kết thúc chu kì là khí hiếm .

Gv: nêu vấn đề: Sự biến đổi số lớp e, qui luật biến đổi tính kim loại, tính phi kim trong nhóm có gì khác với chu kì 2
Gv:Yêu câu Hs tìm hiểu thông tin sgk và quan sát nhóm I, nhóm VII rút ra nhận xét về sự biến đổi số lớp electron, tính kim loại, phi kim của các nguyên tố.

Hs:

- Tính kim loại của nguyên tố tăng dần ,tính phi kim của các nguyên tố giảm dần .
Gv: Em cho biết nguyên tố kim loại, phi kim nào mạnh nhất trong nhóm I, VII.
Hs: Kim loại mạnh nhất là franxi, phi kim mạnh nhất là flo.
Gv: Bổ sung và cho Hs ghi bài.

Ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

Chuyển ý: Ta đã tìm hiểu cấu tạo bảng tuần hoàn, sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn. Từ đó cho ta biết được ý nghĩa gì của bảng tuần hoàn  IV
Gv: GV hướng dẫn Hs từ các ví dụ cụ thể rút ra nhận xét .

- Biết số hiệu  ta biết gì ?

- Biết chu kì, nhóm  biết những gì về cấu tạo nguyên tử ?

Hs: - Biết số hiệu  điện tích hạt nhân, số e.
- Biết chu kì, nhóm  số lớp e và số e lớp ngoài cùng của nguyên tử.

- Biết vị trí của nguyên tố ta có thể suy ra cấu tạo nguyên tử và tính chất cơ bản của nó .

Gv: Biết nguyên tố A có số hiệu nguyên tử là 17 , chu kì 3 , nhóm VII . Hãy cho biết cấu tạo nguyên tử , tính chất của nguyên tố A và so sánh với các nguyên tố lân cận .

Hs: - Nguyên tố A có số hiệu là 17 , nên điện tích hạt nhân của nguyên tử A = 17+ , có 17 electron .

- Ở chu kì 3 . Có 3 lớp electron

- Nhóm VII  lớp ngoài cùng có 7 electron .

Ở cuối chu kì 3 nên A là phi kim hoạt động mạnh, tính phi mạnh hơn nguyên tố S(đứng trước) ,và Br (đứng dưới), yếu hơn nguyên tố F (đứng trên )

Gv: Qua ví dụ em có nhận xét gì khi biết vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn?

Hs: Biết vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn ta có thể suy đoán cấu tạo nguyên tử và tính chất cơ bản của nguyên tố, so sánh tính kim loại hay phi kim của nguyên tố này với những nguyên tố lân cận.

Gv: Tương tự HS làm với ví dụ cụ thể rút ra nhận xét : Biết cấu tạo nguyên tử của nguyên tố có thể suy ra vị trí và tính chất của nguyên tố.

Hs: - Biết nguyên tử của nguyên tố ở chu kì , nhóm  số lớp e và số e lớp ngoài cùng của nguyên tử .

-Biết điện tích hạt nhân  số hiệu, số e .

Xác định ví trí và so sánh độ hoạt động hoá học của nó với các nguyên tố lân cận .

Gv: Bổ sung và cho Hs ghi bài.

Hoạt động luyện tập

Gv: Nguyên tử của nguyên tố X có điện tích hạt nhân là 16+ , 3 lớp electron , lớp electron ngoài cùng có 6 electron . Hãy cho biết vị trí của X trong bảng tuần hoàn và tính chất cơ bản của nó.

Hs: - Nguyên tử của nguyên tố X có điện tích hạt nhân là 16+ , 3 lớp electron và lớp ngoài cùng có 6 electron nên X ở ô 16 , chu kì 3 và nhóm VI , là một nguyên tố phi kim đứng gần cuối chu kì 3 và đầu nhóm VI.

- Hãy sắp xếp các nguyên tố sau theo chiều tính phi kim tăng dần: F, O, N, P, As. Giải thích

Chiều tăng tính phi kim : As ,P, N ,O , F .

Giải thích :

- As,P,N cùng ở nhóm V . Theo ví trí của 3 nguyên tố và qui luật biến thiên tính chất trong nhóm ta biết được tính phi kim tăng theo trật tự sau : As , P , N. - N,O,F cùng ở chu kì 2 . Theo vị trí trong chu kì và qui luật biến thiên tính chất kim loại , phi kim ta biết được tính phi kim tăng theo trật tự sau : N,O,F > Do đó ta suy ra được kết quả trên .
Hoạt động vận dụng – Tìm tòi mở rộng

Hãy cho biết cách sắp xếp nào sau đây đúng theo chiều tính kim loại giảm dần

a.Na, Mg, Al,K. b. K, Na,Mg,Al

c.Al, K,Na,Mg d. Mg, K,Al, Na.

Ngoài các nguyên tố có trong bảng HTTH các em tìm hiểu xem hiện nay đã tìm ra được thêm nguyên tố hóa học nào khác.

III. Sư biến đổi tính chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.
1) Trong một chu kì :

* Trong chu kì đi từ đầu tới cuối chu kỳ theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân:

- Số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử tăng dần từ 1 đến 8

- Tính kim loại của các nguyên tố giảm dần , đồng thời tính phi kim tăng dần .

Ví dụ: Na > Mg > Al; P < S < Cl

2) Trong một nhóm

* Tong một nhóm đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng của điện tích hạt nhân:

- Tính kim loại của nguyên tố tăng dần ,tính phi kim của các nguyên tố giảm dần .
Ví dụ: Li < Na <K...
F > Cl > Br...

IV. Ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

1) Biết ví trí của nguyên tố ta có thể suy đoán cấu tạo nguyên tử và tính chất của nguyên tố .

- Biết vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn ta có thể suy đoán cấu tạo nguyên tử và tính chất cơ bản của nguyên tố, so sánh tính kim loại hay phi kim của nguyên tố này với những nguyên tố lân cận.

2) Biết cấu tạo nguyên tử của nguyên tố ta có thể suy đoán vị trí và tính chất nguyên tố đó

- Biết cấu tạo nguyên tử của nguyên tố có thể suy ra vị trí và tính chất của nguyên tố.

Hoạt động khởi động

Cho biết chúng ta đã tìm hiểu những đơn chất phi kim và hợp chất nào của chúng

Hs; Clo, cacbon, các hợp chất của cacbon.

Hoạt động hình thành kiến thức.

Kiến thức cần nhớ

Cho sơ đồ sau

Phi kim

Yêu cầu học sinh điền các loại chất thích hợp vào ô trống để thể hiện tính chất hóa học của phi kim

Hs: điền vào sơ đồ.

Gv: bổ sung để hoàn chỉnh sơ đồ Gv: Treo sơ đồ 2,3 yêu cầu hs thảo luận hoàn chỉnh sơ đồ về tính chất hóa học của clo, cacbon hợp chất của cacbon và viết phương trình phản ứng minh họa.

Clo

⁽³⁾

⁽⁴⁾

⁽¹⁾

₍₂₎

Na₂CO₃

CO

CO₂

CO₂

C

^{+ HCl}

^{+ O2dư (5)}

CaCO₃

^{(2) + CaO (7)}

t^o

^{(1) +CO2 (3) (4) (6) +NaOH dư}

^{+O2 +C}

₍₈₎

Hs: Thảo luận nhóm : hoàn thành sơ đồ 2,3 và viết phương trình phản ứng.

Gv:gọi Hs các nhóm lên hoàn thành sơ đồ, nhóm khác viết PTPƯ, nhận xét.

Hs: Thảo luận nhóm, ghi lại vào vở, giấy hoặc bảng nhóm

Gv: Nhận xét bổ sung và điền đầy đủ như sơ đồ 2,3 sgk .

Gv: các nhóm viết phương trình phản ứng và nhận xét.

I. Kiến thức cần nhớ

1. Tính chất hóa học của phi kim:

Hợp chất khí

+ oxiđ

+ hidrođ

Phi kim

Oxi
axit

⁽¹⁾

⁽³⁾

⁽²⁾

+ kim loạiđ

Muối

2. Tính chất hóa học của một số phi kim cụ thể:

* Tính chất hóa học của clo:

t^o

1. H₂ + Cl₂ 2HCl

t^o

2. Mg + Cl₂ MgCl₂

3. Cl₂+2NaOH NaCl + NaClO + H₂O

4. Cl₂ + H₂O HClO + HCl

* Tính chất hóa học của cacbon và các hợp chất của cacbon:

t^o

1/ C + CO₂ 2CO

t^o

2/ C + O₂ CO₂

t^o

3/ 2CO + O₂ 2 CO₂

t^o

4/ CO₂ + C 2 CO

5/ CO₂ + CaO CaCO₃

6/ CO₂ + 2NaOH Na₂CO₃ +H₂O

7/ CaCO₃ CaO + CO₂

t^o

8/ Na₂CO₃+2HCl 2NaCl + H₂O + CO₂

Gv: Yêu cầu Hs nhắc lại cấu tạo, qui luật biến đổi tính chất kim loại, phi kim theo chu kì, nhóm

Hs: Ô nguyên tố: cho biết số hiệu nguyên tử (bằng số đơn vị điện tích hạt nhân = số e và trùng STT nguyên tố), KHHH, tên nguyên tố, nguyên tử khối.
- Các nguyên tố trong cùng chu kỳ: có cùng số lớp e = STT chu kỳ. Đi từ đầu tới cuối chu kỳ.

+ Số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử tăng dần từ 1 đến 8

+ Tính kim loại của các nguyên tố giảm dần, đồng thời tính phi kim tăng dần.
- Các nguyên tố trong cùng nhóm có số e lớp ngoài cùng bằng nhau = STT nhóm. Đi từ trên xuống dưới:
+ số lớp electron của nguyên tử tăng dần, tính kim loại của nguyên tố tăng dần tính phi kim của các nguyên tố giảm dần.

Gv: Nêu ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.
Hs: - Biết vị trí suy ra cấu tạo nguyên tử và tính chất của nguyên tố.
Biết cấu tạo nguyên tử, suy ra vị trí và tính chất của nguyên tố.

Gv: Hãy cho biết vị trí của C, Cl trong bảng hệ thống tuần hoàn, cho biết cấu tạo và so sánh tính chất cơ bản của chúng với các nguyên tố lân cận theo chu kì, nhóm .

3. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học:

3₁. Cấu tạo bảng tuần hoàn .

- Ô nguyên tố

- Chu kì .

- Nhóm .

3₂. Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn :

a. Trong một chu kì:

b. Trong một nhóm :

3₃. Ý nghĩa của bảng tuần hoàn

Hoạt động luyện tập

Bài 1 sgk trang 103

Viết PTHH với phi kim cụ thể là lưu huỳnh dựa vào sơ đồ 1

? Phi kim có những TCHH nào ?

Gv:Yêu cầu Hs đọc đề bài 4 sgk trang 103
Bài 3 sgk trang 103

Viết PTHH biểu diễn TCHH của cacbon và một số hợp chất của nó theo sơ đồ 3

Hs: viết các PTHH

Hs: Đọc đề bài 4 sgk trang 103.

Gv: Để làm bài tập 4 này cần dựa vào nội dung bài học nào ta đã học để làm.

Hs: Dựa vào ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.
Gv: Từ số hiệu nguyên tử 11, chu kỳ 3, nhóm I. Cho biết cấu tạo nguyên tử của A. Tính chất hóa học đặc trưng của A. So sánh A với các nguyên tố lân cận.

Hs: Nguyên tố A có số hiệu nguyên tử là 11. Vậy A ở ô số 11 là là Natri, có điện tích hạt nhân là 11+, có 11electron. Ở chu kỳ 3
- Na là kim loại mạnh:
2Na + 2 H₂O 2NaOH + H₂
4Na + O₂ 2Na₂O
2Na + Cl₂ 2NaCl

- Na có tính kim loại mạnh hơn nguyên tố ô 3 là Li và nguyên tố trong cùng chu kỳ là Mg, nhưng yếu hơn nguyên tố đứng dưới nó là K.

Gv: Gọi Hs đọc đề bài 5 sgk trang 103 và tóm tắt.

Hs: Đọc đề bài.
Tóm tắt: m _{oxit sắt} = 32g
m Fe = 22,4g
M _{oxit sắt} = 160g
a/ CTPT oxit sắt = ?
b/ m _{kết tủa} = ?

Gv: Hướng dẫn Hs đặt CT của oxit sắt là Fe_xO_Y
Yêu cầu Hs viết PTPƯ
Hs: Fe_xO_y + yCO xFe + yCO₂

Gv: hướng dẫn Hs giải bài tập 5
n Fe  nFe_xO_y dựa vào m oxit sắt  tỉ lệ x:y  CTPT oxit sắt.
* Khối lượng Fe_xO_y = 32g  Ta có :

( 56x + 16y ) *(0,4:x) = 32  x : y = 2 : 3

Từ khối lượng mol là 160 g suy ra công thức phân tử của oxit sắt: Fe₂O₃

Hoặc:
( 56x + 16y) *(0,4:x) = 32  22,4 + 6,4 * y/x = 32
 6,4 * y/x = 32  6,4y = 9,6x  x/y = 6,4/9,6 = 1/1,5 = 2/3
 CTPT oxit sắt là Fe₂O₃.

Hoặc:

t^o

Fe_xO_y + yCO xFe + yCO₂

160g xmol ymol
32g 0,4mol

Ta có 32. X = 160 . 0,4

X = 2

Mà 56x + 16y = 160 thế x = 2 vào y= 3

CTHH Fe₂O₃

Gv: gọi Hs viết PTPƯ và tính khối lượng CaCO_3.
Hs: CO₂ + Ca(OH)₂  CaCO₃ + H₂O
Gv: để tính khối lượng CaCO₃ ta căn cứ vào đâu ?
Hs: Căn cứ vào mol CO₂
n CaCO₃ = n CO₂ = 0,6mol
 m CaCO₃ = 0,6 * 100 = 60 (g)

Hoạt động vận dụng - Tìm tòi mở rộng

Tìm hiểu xem silic có ứng dụng như thế nào trong công nghiệp điện tử

- Silic dùng làm chất bán dẫn: Vật liệu cách điện được định nghĩa là các vật liệu không có electron tự do-một chất bán dẫn là chất cách điện có thể chuyển đổi dễ dàng thành chất dẫn điện. Chỉ cần sự thay đổi nhiệt độ đã đủ để thay đổi hành vi của các electron, tạo thành silicon tinh khiết và dẫn điện tốt.

II. Bài tập
Bài 1: S + O₂ SO₂

t⁰

t⁰

S + H₂ H₂S

t⁰

S + Na Na₂S

Bài 2: bài 3 SGK trang 103

t⁰

1. C + CO₂ 2CO

t⁰

2. C + O₂ CO₂

t⁰

3. CuO + CO Cu + CO₂

t⁰

4. CO₂ + C CO

t⁰

5. CO₂ CaO CaCO₃

6. CO₂ 2NaOH Na₂CO₃ + H₂O

t⁰

7. CaCO3 CaO + CO2

8. Na₂CO₃ + 2HCl 2NaCl + CO₂ + H₂O

Bài 3: Bài 4 sgk trang 103

- Nguyên tố A có số hiệu nguyên tử là 11. Vậy A ở ô số 11 là là Natri, có điện tích hạt nhân nguyên tử là 11+, có 11electron.

- Na là kim loại mạnh:
2Na + 2 H₂O 2NaOH + H₂
4Na + O₂ 2Na₂O
2Na + Cl₂ 2NaCl

t^o

t^o

- Na có tính kim loại mạnh hơn nguyên tố ô 3 là Li và nguyên tố trong cùng chu kỳ là Mg, nhưng yếu hơn nguyên tố đứng dưới nó là K.

Bài 4: Bài 5 sgk trang 103

a. Gọi CT của oxit sắt là : Fe_xO_y

t^o

Fe_xO_y + yCO xFe + yCO₂

1mol ymol xmol ymol
0,4:x(mol) 0,4mol

n_Fe = 22,4 : 56 = 0.4( mol)

n_FexOy = 0,4 : x (mol)
Khối lượng Fe_xO_y = 32g  Ta có :

( 56x + 16y ) *(0,4:x) = 32  x : y = 2 : 3

Từ khối lượng mol là 160 g/mol suy ra công thức phân tử của oxit sắt: Fe₂O₃ .

nCO₂ = (0,4 * 3)/2 = 0,6 mol
b. Khí sinh ra là CO₂ cho vào nước vôi trong có phản ứng.
CO₂ + Ca(OH)₂  CaCO₃ + H₂O
0,6mol 0,6mol

n CaCO₃ = n CO₂ = 0,6mol
 m CaCO₃ = 0,6 * 100 = 60 (g)

Hoạt động 1: Kiểm tra kiến thức có liên quan

Hoạt động 2: Tiến hành thí nghiệm

Hoạt động hình thành kiến thức

Gv: Yệu cầu Hs cho biết mục tiêu của buổi thực hành.
Hs: Khắc sâu hơn tính chất hóa học của cacbon,muối cacbonat.
Gv: Yêu cầu Hs đọc thí nghiệm 1 sgk trang 104.
Gv: hướng dẫn học sinh lắp dụng cụ như hình vẽ 3.9 sgk trang 83. Cho Hs các nhóm tiến hành thí nghiệm.

- Lấy một thìa con hỗn hợp bột CuO và C cho vào ống nghiệm A. Đậy ống nghiệm bằng nút cao su có ống dẫn thuỷ tinh , đầu ống được đưa vào ống nghiệm khác có chứa nước vôi trong .

- Dùng đèn cồn hơ nóng đều ống nghiệm , sau đó tập trung đun vào đáy ống nhiệm

Lưu ý : Bột CuO được bảo quản trong lọ kín khô. Than mới điều chế được nghiền, sấy khô .

Tỉ lệ : CuO : C = 1: 2 hoặc 3 . Trộn thật đều .

Hs: Lắp dụng cụ và sau đó tiến hành thí nghiệm cacbon khử CuO.
Gv: yêu cầu Hs quan sát thí nghiệm mô tả hiện tượng xảy ra, giải thích và viết PTPƯ. Rút ra kết luận về tính chất của cacbon.

Hs: Hôn hợp chất rắn tử màu đen chuyển sang màu đỏ, khí sục vào làm cho dd Ca(OH)₂ vẫn đục . Vì
C + 2CuO CO₂ + 2Cu

CO₂ + Ca(OH)₂ CaCO₃ + H₂O

Trong thí nghiệm trên cacbon đã thể hiện tính khử.

Gv: hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm
Lấy khoảng 1 thìa nhỏ NaHCO₃ cho vào ống nghiệm lắp dụng cụ như hình 3.16 sgk trang 89, đậy ống nghiệm bằng nút cao su có kèm ống dẫn thuỷ tinh . Dẫn đầu ống thuỷ tinh vào ống nghiệm khác đựng dd Ca(OH)₂ . Hơ nóng đều ống nghiệm sau đó đun tập trung

Gv: Hướng dẫn Hs quan sát hiện tượng xảy ra

Hs: Quan sát hiện tượng

Gv: Gọi đại diện của nhóm nêu hiện tượng thí nghiệm viết phương trình phản ứng

Hs: Thành ống nghiệm phía trên có xuất hiện những giọt nước.
Ở cốc chứa dd Ca(OH)₂ có bọt khí xuất hiện và thấy có vẫn đục. Vì
NaHCO₃ Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O
Muối NaHCO₃ bị nhiệt phân hủy giải phóng CO₂

Gv:Yêu cầu các nhóm học sinh trình bày cách phân biệt 3 lọ hóa chất đựng 3 chất rắn ở dạng bột là NaCl , Na₂CO₃ , CaCO₃

- Nhận biết dựa vào tính tan, nhận biết muối cacbonat dùng hóa chất nào và có dấu hiệu gì?
­Hs: - Đánh số thứ tự tương ứng giữa các lọ hóa chất và ống nghiệm

• Lấy ở mỗi lọ hóa chất ít chất bột cho vào ống nghiệm tương ứng
• Cho nước vào ống nghiệm và lắc đều
• Nếu chất bột tan là NaCl, Na₂CO₃
• Nếu chất bột không tan là CaCO₃
• Nhỏ dd HCl vào 2 dd vừa thu được

+ Nếu có sủi bọt là Na₂CO₃

+ Nếu không sủi bọt là NaCl (không phản ứng )

Na₂CO₃ + 2HCl  2NaCl + 2H₂O + CO₂

Gv: Yêu cầu học sinh tiến hành phân biệt 3 lọ hóa chất theo cách trình bày và ghi lại kết quả

Sau đó giáo viên gọi các nhóm báo cáo kết quả, gv ghi lại để nhận xét và chấm điểm

1. Thí nghiệm 1: Cacbon khử CuO ở nhiệt độ cao

C + 2CuO CO₂ + 2Cu

t^o

CO₂ + Ca(OH)₂ CaCO₃ + H₂O

Trong thí nghiệm trên cacbon đã thể hiện tính khử.

2. Thí nghiệm 2: Nhiệt phân muối NaHCO₃

t^o

NaHCO₃ Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O
Muối NaHCO₃ bị nhiệt phân hủy giải phóng CO₂

3.Thí nghiệm 3: Nhận biết muối cacbonat và muối clorua .

­Đánh số thứ tự tương ứng giữa các lọ hóa chất và ống nghiệm

• Lấy ở mỗi lọ hóa chất ít chất bột cho vào ống nghiệm tương ứng
• Cho nước vào ống nghiệm và lắc đều
• Nếu chất bột tan là NaCl, Na₂CO₃
• Nếu chất bột không tan là CaCO₃
• Nhỏ dd HCl vào 2 dd vừa thu được

+ Nếu có sủi bọt là Na₂CO₃

+ Nếu không sủi bọt là NaCl (không phản ứng )

Na₂CO₃ + 2HCl  2NaCl + 2H₂O + CO₂

Hoạt động luyện tập : Công việc cuối buổi thực hành

Tên thí nghiệm

Hiện tượng quan sát được

Giải thích

Phương trình hoá học .

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: đưa một số CTHH các chất CH₄, NaHCO₃, C₂H₄, C₆H₅Br, CaCO₃, CH₃COONa, CaO, HCl, KOH, Cu(OH)₂, SO₃. Yêu cầu Hs chọn các hợp chất vô cơ đã học.

Hs: chọn các HCVC. Các hợp chất còn lại thuộc hợp chất gì hôm nay ta tìm hiểu chương 4.

Hoạt động hình thành kiến thức.

Tìm hiểu khái niệm về hợp chất hữu cơ

Hợp chất hữu cơ có ở đâu, hợp chất hữu cơ là gì ta tím hiểu  I
Gv: Giới thiệu và cho Hs quan sát tranh các loại thức ăn, hoa quả và đồ dùng quen thuộc có chứa hợp chất hữu cơ kết hợp thông tin sgk cho biết Hợp chất hữu cơ có ở đâu?

Hs: Hợp chất hữu cơ có ở xung quanh ta , trong cơ thể sinh vật và trong lương thực thực phẩm , các loại đồ dùng và ngay trong cơ thể chúng ta.

Gv: làm thí nghiệm: đốt cháy bông, úp ống nghiêm trên ngọn lửa, khi ống nghiệm mờ đi. Xoay lại. rót nước vôi trong vào và lắc đều

Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và nhận xét.

Hs: nước vôi trong bị vẩn đục, vì khi bông cháy có khí CO₂ sinh ra

Gv: Tương tự, khi đốt cháy các hợp chất hữu cơ khác như cồn, nến, xăng, dầu, gỗ, củi….. đều tạo ra CO₂. Vậy hợp chất hữu cơ là gì ?

Hs: Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon ( trừ CO, CO₂, H₂CO₃, các muối cacbonat kimloại …vd..

Bài tập: Cho các chất sau: CH₄, NaHCO₃, C₂H₄, C₆H₅Br, CaCO₃, CH₃COONa, C₆H_6, C₂H₅OH. Chất nào là chất hữu cơ, vô cơ.
Hs: Chất vô cơ: CaCO₃, NaHCO₃.

Chất hữu cơ : CH₄, , C₂H₄, C₆H₅Br, CH₃COONa, C₂H₅OH, C₆H₆.

Gv: dựa vào thành phần nguyên tố, chia các chất hữu cơ trên như thế nào?
Hs: nhóm 1: chất hữu cơ chỉ gồm có 2 nguyên tố C & H là CH₄, C₂H₄, C₆H₆.
Nhóm 2: ngoài 2 nguyên tố C, H còn có thêm các nguyên tố khác như O, N, Na, Br... là C₆H₅Br, CH₃COONa, C₂H₅OH
Gv: Dựa vào thành phần phân tử hợp chất hữu cơ chia làm mấy loại?
Hs: các hợp chất hữu cơ được chia thành 2 loại: hidrocacbon và dẫn xuất của hidrocacbon

I. Khái niệm về hợp chất hữu cơ:

1. Hợp chất hữu cơ có ở đâu ?

Hợp chất hữu cơ có ở xung quanh ta , trong cơ thể sinh vật và trong lương thực thực phẩm , các loại đồ dùng và ngay trong cơ thể chúng ta

2. Hợp chất hữu cơ là gì ?

Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon ( trừ CO, CO₂, H₂CO₃, các muối cacbonat kimloại …)

Ví dụ: CH₄, C₂H₅OH, C₆H₆, CH₃Cl...

3. Các hợp chất hữu cơ được phân loại như thế nào?

Dựa vào thành phần phân tử HCHC chia làm 2 loại

- Hiđrocacbon: Phân tử chỉ có hai nguyên tố: C và H

VD: CH₄ , C₂H₄ , C₆H₆ .

- Dẫn xuất của hiđrocacbon: Ngoài cacbon và hiđro , trong phân tử còn có các nguyên tố khác như oxi , nitơ , clo, natri…

VD : C₂H₆O , CH₃COONa , CH₃Cl ..

Tìm hiểu về khái niệm hóa học hữu cơ.

Gv: Yêu cầu Hs tìm hiểu thông tin sgk nêu khái niệm về hóa học hữu cơ.
Hs: Hóa học hữu cơ là ngành hóa hoc chuyên nghiên cứu về các hợp chất hữu cơ.
Gv: Ngày nay hoá học hữu cơ đã có nhiều phân nghành khác nhau.( hoá học dầu mỏ, hoá học polime, hoá học hợp chất thiên nhiên .) đóng vai trò quan trong trong sự phát triển kinh tế xã hội .

Hoạt động luyện tập

Bài 1 sgk trang 108: Dựa vào dữ kiện nào trong các dữ kiện sau đây để có thể nói một chất là vô cơ hay hữu cơ ?

1. Trạng thái .b) Màu sắc c) Độ tan trong nước d) Thành phần nguyên tố

Đáp án: d

Bài tập: Cho các chất sau: CH₄, NaHCO₃, C₂H₄, C₆H₅Br, CaCO₃, CH₃COONa, C₆H_6, C₂H₅OH, Cu(OH)₂, NaCl.. Chất nào là chất hữu cơ ( hidrocacbon, dẫn xuất hidrocacbon), vô cơ.
Hữu cơ:

Hidrocacbon: CH₄, C₂H₄,C₆H_6,

Dẫn xuất hidrocacbon: CH₄, C₂H₄,C₆H_6,

Vô cơ: NaHCO₃, CaCO₃, Cu(OH)₂, NaCl

Bài 3 sgk trang 108: Thành phần % khối lượng C trong các chất xếp theo trật tự sau:
CH₄ > CH₃Cl > CH₂Cl₂ > CH

Hoạt động vận dụng – Tìm tòi mở rộng

Dựa vào kiến thức đã học em hãy cho biết các vật dụng sau đây vật dụng nào có thành phần là hợp chất hữu cơ: Thước kẻ làm bằng nhôm, lưỡi cuốc làm bằng sắt, sách vở làm từ nguyên liệu g. Thau, rổ nhựa.

Hs: Chất hữu cơ có trong: Giấy, thau, rổ nhựa.

Liên hệ GDBVMT: Sử dụng các chất hữu cơ hợp lý, tận dụng các chất thải nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường.
Như xây dựng hầm bioga để tận dụng các chất thải của gia súc không gây ô nhiễm môi trường. Tận dụng các chất thải phân xanh, chất thải của động vật tạo ra các chất hữu cơ…bón cho cây trồng.

II. Khái niệm về hóa học hữu cơ.
Hoá học hữu cơ là nghành hoá học chuyên nghiên cứu về các hợp chất hữu cơ

Hợp chất hữu cơ

Hợp chất vô cơ (3đ)

Hidrocacbon (3đ)

Dẫn xuất của hidrocacbon (4đ)

C₆H₆

C₄H₁₀

C₂H₆O

CH₃NO₂

C₂H₃O₂Na

CaCO₃

NaNO₃

NaHCO₃

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động:

Gv: gọi Hs xác định của C trong các hợp chất CO, CO₂; CH₄. C có hóa trị II, IV.

-Trong HCHC C có hóa trị như thế nào I

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ

Gv: Yêu cầu Hs cho biết hóa trị của nguyên tố O, C, H trong các hợp chất vô cơ đã học.
Hs: C (II, IV), O (II), H(I)
Chuyển ý: Vậy trong các hợp chất hữu cơ hóa trị và liên kết giữa các nguyên tử như thế nào  1

Gv: thông báo hoá trị của các nguyên tố C, H, O trong các hợp chất hữu cơ.

- Hướng dẫn học sinh cách biểu diễn hoá trị và liên kết các nguyên tử trong phân tử . Dùng mỗi nét gạch để biểu diễn một đơn vị hóa trị của nguyên tố.

Hs: nghe và ghi nhớ

Gv: hướng dẫn học sinh các nhóm thực hiện lắp ráp mô hình một số chất : CH₄, C₂H₆O
Hs: Các nhóm lắp ráp mô hình phân tử các chất trên.

Gv:Rút ra kết luận gì về sự liên kết giữa các nguyên tử?
Hs: Các nguyên tử liên kết với nhau theo đúng hoá trị của chúng, mỗi liên kết được biểu diễn bằng một nét gạch nối giữa hai nguyên tử.

Gv: trong phân tử hợp chất hữu cơ các nguyên tử cacbon có thể liên kết trực tiếp với nhau tạo thành mạch cacbon. Yêu cầu học sinh biểu diễn liên kết trong phân tử C₄H₁₀ ,C₄H₈

Hs: H H H H

H C C C C H

H H H H

H H H

H C C C H

H H

H C H

H

H H

H C C H

H C C H

H H

Gv: yêu cầu Hs viết công thức của C₂H₆O dựa vào hóa trị và liên kết giữa các nguyên tử.
Hs:

H H

H C C O H

H H

H H

H C O C H

H H

Gv: Trật tự liên kết giữa hai chất trên có giống nhau không?
Hs: Trật tự liên kết giữa hai chất trên không giống nhau

Gv: giải thích CTCT của hai chất trên: rượu etylic và dimetyl ete khác nhau về trật tự liên kết là nguyên nhân gây nên sự khác nhau về tính chất của chúng

Gv: nhận xét về trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử?
Hs: Mỗi hợp chất hữu cơ có một trật tự liên kết xác định giữa các nguyên tử trong phân tử

I. Đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ:

1. Hoá trị và liên kết giữa các nguyên tử:

- Trong HCHC. C có hoá trị IV , H có hoá trị I , O có hoá trị II

- Mỗi liên kết được biểu diễn bằng một nét gạch nối giữa hai nguyên tử.
H

Ví dụ: CH₃Cl H C Cl

H

C₂H₅OH H H

H C C O H

H H

2. Mạch cacbon .

Những nguyên tử cacbon trong phân tử hợp chất hữu cơ có thể liên kết trực tiếp với nhau tạo thành mạch cacbon.

Phân biệt 3 loại mạch :

- Mạch thẳng

- Mạch nhánh

- Mạch vòng

3. Trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử

Mỗi hợp chất hữu cơ có một trật tự liên kết xác định giữa các nguyên tử trong phân tử

TÌM HIỂU CÔNG THỨC CẤU TẠO

Chuyển ý: Công thức cấu tạo là gì, công thức cấu tạo cho biết những gì  II

Gv:Yêu cầu HS nhắc lại ý nghĩa của công thức phân tử .

Hướng dẫn học sinh nêu được ý nghĩa của công thức cấu tạo từ các ví dụ ở trên

Gv hướng dẫn Hs cáhc viết gọn

H

H C H Viết gọn CH₄

H

Hoạt động luyện tập

1. Hãy viết công thức cấu tạo của các chất có công thức phân tử sau : C₂H₆, C₃H₈, C₂H₄, C₂H₂, C₃H₈O, C₂H₅Br

Hs lên bảng viết CTCT các chất

2. Công thức nào sau đây viết đúng

a.

H

H C H

H

b. O

H C H

H

c.

H H

H C O C H

H H

d.

H H

H C C O H

H H

Hoạt động vận dụng – Tìm tòi mở rộng.

- Tên đầy đủ của gas là khí đốt hóa lỏng, viết tắt là LPG (Liqid Petrolium gas). Gas là hỗn hợp của các chất Hydrocacbon, trong đó thành phần chủ yếu là khí Propane (C3H8), Butane (C4H10) và một số thành phần khác. Hãy viết CTCT của C₃H₈ và C₄H₁₀.

Hs viết CTCT của 2 chất trên.

Gv: Hướng dẫn Hs bài 5 sgk trang 112

Vì A là hợp chất hữu cơ nên trong phải chứa nguyên tố C, khi đốt cháy A sinh ra H₂O nên trong A phải có H. Đề bài A chứa 2 nguyên tố nên công thức của A là C_XH_Y
PTPƯ cháy của A:

C_XH_Y + (x + y/4) O₂  xCO₂ + y/2H₂O
1mol xmol y/2mol

0,1mol 0,3mol

Đổi mol của A: 0,1mol, mol của H₂O là 0,3mol

 0,1 * y/2 = 1 * 0,3  0,1y = 0,6  y = 6
Mà M_A = 30  M C_xH_y = 30  12x + 1y = 30 thế y = 6 vào  x = 2 CTPT là C₂H₆

-

II. Công thức cấu tạo:

- Công thức biểu diễn đầy đủ liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử gọi là công thức cấu tạo .

- Công thức cấu tạo cho biết thành phần của phân tử và trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử .
Ví dụ:

C₂H₅OH

H H

H C C O H Viết gọn

H H

CH₃ CH₂ OH

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv đưa ra CTHH các loại khí H₂; O₂; CH₄; SO₂; SO₃;C₂H₂; C₂H₄; Cl₂.

? Khí nào thuộc loại HCHC. ( CH₄; C₂H₂; C₂H₄.

Trong thực tế khí metan CH₄ có ở đâu ? ( CH₄ có trong các hầm bioga, bùn ao..)

Giới thiệu bài mới: Metan là một trong những nguồn nguyên liệu quan trọng cho đời sống và công nghiệp. Vậy metan có cấu tạo, tính chất và ứng dụng như thế nào? Bài học hôm nay chúng ta tìm hiểu.

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý của Metan

Gv: Cho HS quan sát túi chứa khí mê tan, hình ảnh metan có trong tự nhiên kết hợp thông tin sgk ,yêu cầu HS đọc sgk cho biết trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý của mêtan ?

HS: Mê tan có nhiều trong mỏ khí, mỏ dầu, mỏ than ,trong bùn ao và khí biogaz

-Mê tan là chất khí không màu, không mùi, nhẹ hơn không khí , rất ít tan trong nước

I. Trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý:

- Mê tan có nhiều trong mỏ khí, mỏ dầu, mỏ than ,trong bùn ao, khí biogaz

-Mê tan là chất khí không màu, không mùi, nhẹ hơn không khí (d = 16/29), rất ít tan trong nước

Gv: Yêu cầu HS lắp mô hình, viết công thức cấu tạo của phân tử mêtan .

Hs: Lắp mô hình phân tử , viết công thức cấu tạo . H

H C H

H

Gv: giữa nguyên tử C và H có mấy liên kết. ?

yêu cầu HS tính số liên kết đơn trong phân tử metan ?.
Hs: trong phân tử metan có 4 liên kết đơn.

II. Cấu tạo phân tử:

- Công thức cấu tạo của metan.

H

H C H viết gọn CH₄

H
Trong phân tử metan có bốn liên kết đơn

Chuyển ý: Metan có liên kết đơn trong phân tử, nó có tính chất hóa học nào đặc trưng  III

Gv: treo tranh trình bày thí nghiệm hình 4.5 sgk. Yêu cầu HS quan nhận xét kết quả . Sau khi metan cháy có sản phẩm nào , rót nước vôi trong vào có hiện tượng gì ?

Hs: - Nước bám trên thành ống nghiệm .

- Rót nước vôi trong vào ống nghiệm , lắc nhẹ, thấy nước vôi trong bị vẩn đục, chứng tỏ trong ống nghiệm có khí CO₂ .

HS viết PTHH

t^o

CH_{4( k )} + 2O_{2( k)} CO_2(k) + 2H₂O_(h)

Liên hệ các vụ nổ hầm mỏ than do khí metan gây ra.

Gv: treo tranh phản ứng của metan với khí clo Hs quan sát đưa bình đựng hỗn hợp khí mê tan và clo ra ánh sáng . Sau một thời gian cho nước vào bình lắc nhẹ rồi thêm vào một mẫu giấy quì tím. Yêu câu HS nêu hiện tượng và giải thích

- Hiện tượng :

Khi đưa ra ánh sáng , màu vàng nhạt của clo mất đi , giấy quì tím chuyển sang đỏ

Nhận xét : Mê tan đã tác dụng với clo khi có ánh sáng

Gv: điều kiện để phản ứng xảy ra là gì? Vì sao giấy quỳ tím hóa đỏ?
Hs: phản ứng xảy ra cần có ánh sáng.

Khí HCl sinh ra tan trong nước tạo thành dd có tính axit nên làm giấy quỳ tím hóa đỏ.

III. Tính chất hóa học:

1. Tác dụng với oxi:

- Mê tan cháy tạo thành khí cacbon đioxit, hơi nước và tỏa nhiệt.

- Hỗn hợp gồm một thể tích metan và hai thể tích oxi là hỗn hợp nổ mạnh .

t^o

CH₄ + 2O₂ CO₂ + 2H₂O

2. Tác dụng với clo:

Mê tan tác dụng với khí clo khi có ánh sáng

ánh sáng

CH₄ + Cl₂ CH₃Cl + HCl

Metylclorua

Trong phản ứng trên , nguyên tử hiđro của metan được thay thế bởi nguyên tử clo, vì vậy phản ứng trên được gọi là phản ứng thế .

Tìm hiểu ứng dụng metan .

? Mêtan cháy toả nhiệt nên người ta dùng nó làm gì ?

Hs:nêu ứng dụng

Gv: GV giới thiệu dùng để điều chế H₂, bột than và nhiều chất khác.

Hoạt động luyện tập

Bài tập :

1) Trong các khí sau : CH₄ , H₂ , Cl₂ , O₂

a) Những khí nào tác dụng với nhau từng đôi một .

b) Hai khí nào khi trộn với nhau tạo ra hỗn hợp nổ .

2) Có một hỗn hợp khí gồm CO₂ và CH₄ . Hãy trình bày phương pháp hóa học để

a) Thu được khí CH₄

b) Thu được khí CO₂
Hoạt động vận dụng – Tìm tòi mở rộng.

Trong mỗi hộ gia đình có bể phốt trong đó có khí metan. Tại sao mỗi bể phốt đó đều phải có một ống dẫn khí thoát phía trên bể phốt ?

(Để khí metan thoát ra ngoài – nếu không thì khí matan tích tụ lâu ngày gây nổ hầm bể phốt)

Liên hệ: Xây dựng hầm bioga để xử lý chất thải của động vật, đồng thời tận dụng được nguồn nhiên liệu để ta sử dụng thay cho khí gas là góp phần bảo vệ môi trường.

IV. Ứng dụng:

- Dùng làm nhiên liệu trong đời sống và sản xuất .’

- Là nguyên liệu để điều chế hidro . Nhiệt , xúc tác

_Nhiệt

_{Xúc tác}

Metan + nước cacbondioxit +
hidro

- Dùng điều chế bột than và nhiều chất khác

Hợp chất hữu cơ

Hợp chất vô cơ (3đ)

Hidrocacbon (3đ)

Dẫn xuất của hidrocacbon (4đ)

Hợp chất hữu cơ

Hợp chất vô cơ (1,5đ)

Hidrocacbon (2đ)

Dẫn xuất của hidrocacbon (1,5đ)

C₂H₄, CH₄, C₅H1₀

C₄H₈

C₂H₅Cl

CH₃COOH

C₂H₅ONa

NaOH

CaCO_3, NaHCO₃

HĐ Của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động.

Gv : Cho Hs lên viết CTCT các chất CH₄, C₂H_4, C₃H₈.

Hs: Viết CTCT các chất trên

Gv: Trong 3 HCHC trên hợp chất C₂H₄ có đặc điểm liên kết như thế nào so với 2 HCHC còn lại

Hs: có 2 iên kết giữa C và C.

Gv: Hợp chất C₂H₄ là etilen có đặc điểm cấu tạo TCVL và TCHH ntn tìm hiểu lần lượt I.

Hoạt động hình thành kiến thức

Gv: yêu cầu HS tìm hiểu thông tin sgk cho biết tính chất vật lí của etilen.

Hs: Etilen là chất khí , không màu , không mùi, ít tan trong nước, nhẹ hơn không khí .

Gv:Tính tỷ khối hơi của khí etilen đối với không khí
Hs: d = 28/29

I. Tính chất vật lý

Etilen là chất là chất khí, không màu, không mùi, ít tan trong nước, nhẹ hơn không khí.

Tìm hiểu cấu tạo phân tử

Gv:Hướng dẫn Hs lắp mô hình phân tử etilen , từ mô hình viết công thức cấu tạo.

Nhận xét số liên kết giữa hai nguyên tử C trong phân tử .

Hs: giữa hai nguyên tử C trong phân tử etilen có 2 liên kết.

Gv: hướng dẫn Hs  liên kết đôi.
Trong liên kết đôi có một liên kết kém bền. Liên kết này dễ bị đứt ra trong các phản ứng hóa học.

II. Cấu tạo phân tử

- Công thức cấu tạo của etilen
H H
C C viết gọn CH₂ CH₂

H H
- Giữa hai nguyên tử C có 2 kiên kết  gọi là liên kết đôi.
- Trong liên kết đôi có 1 liên kết kém bền Liên kết này dễ bị đứt ra trong các phản ứng hoá học.

Tìm hiểu tính chất hóa học

Gv: etilen thuộc hợp chất hữu cơ nào?
Hs: etilen là hợp chất hiđrocacbon
Gv: Etilen cũng có phản ứng cháy tương tự CH₄. Hãy viết PTPƯ cháy của etilen?
Hs:

t^o

C₂H₄ + 3 O₂ CO₂ + 2H₂O

Gv:Yêu cầu học sinh quan sát tranh vẽ mô tả thí nghiệm: Dẫn khí etilen qua dd Br₂ và nêu nhận xét .

Hs: khí etilen làm mất màu dd brom
Gv:Phản ứng trên gọi là phản ứng cộng ,các chất có liên kết đôi (tương tự etilen) dễ tham gia phản ứng cộng .

Ở điều kiện thích hợp etilen có thể công với 1 số chất khác như: H₂ , Cl₂ …

Gv: Phản ứng trùng hợp là phản ứng quan trọng của etilen, xuất phát từ đặc điểm của liên kết đôi.GV viết PTHH yêu cầu học sinh nhận xét sự khác nhau về thành phần phân tử và đặc điểm cấu tạo của etilen với sản phẩm

Hs:Quan sát GV viết PTHH .

III. Tính chất hóa học:

1. Phản ứng cháy : Khi đốt ,etilen cháy tạo ra khí CO₂ , hơi nước và toả nhiệt .

t^o

C₂H₄ + 3 O₂ 2CO₂ + 2H₂O

2.Tác dụng với dung dịch brôm

Khí etilen làm mất màu dd brom.
CH₂= CH₂ + Br₂  Br-CH₂-CH₂-Br Đibrometan

Phản ứng trên gọi là phản ứng cộng ,các chất có liên kết đôi (tương tự etilen) dễ tham gia phản ứng cộng .

3.Phản ứng trùng hợp

- Ở điều kiện thích hợp các phân tử etilen có khả năng cộng liên tiếp nhau tạo ra 1 phân tử có kích thước và khối lượng rất lớn gọi là Polietilen (PE)

^{Xt, nhiệt độ, , áp suất}

…+CH₂= CH₂ + CH₂= CH₂+CH₂= CH₂ + …

..-CH₂-CH₂-CH₂-CH₂ - CH₂- CH₂-…

Gv:yêu cầu Hs quan sát sơ đồ cho biết ứng dụng của Etilen ?

Hs: Etilen: Sản xuất PE, PVC, rượu etilic, Axitaxêtic,Đicloêtan

- Dùng kích thích quả mau chín

Hoạt động luyện tập

1. Cho CTPT các hợp chất

CH₄, C₂H₄, C₃H₆, C₄H₁₀.

a.Viết CTCT các hợp chất trên

b. Trong số các chất trên, chất nào có phản ứng cộng với dd Brom ?

Hướng dẫn Hs giải bài tập :

Bài 3: (sgk trang 119)
- Dẫn hỗn hợp qua dd Br dư, khi đó etilen phản ứng tạo thành CH₂Br - CH₂Br là chất lỏng nằm lại trong dd và chỉ có khí metan thoát ra .

Hoạt động vận dụng -tìm tòi mở rộng

Bài 4 ( sgk trang 119)
Viết PTHH

t^o

C₂H₄ + 3 O₂ 2CO₂ + 2H₂O

0,2 mol 0,6 mol .

Vậy thể tích oxi : 0,6 * 22,4 = 13,44 ( lít)

Thể tích không khí chứa 20% thể tích oxi là :

(13,44:20) * 100 = 67,2 (lít)

Tìm hiểu etilen có ứng dụng nào trong nông nghiệp

(Tăng năng suất mủ cao su và cây lấy mủ khác như đu đủ, thông. Xử lý dứa ra hoa quanh năm, Xử lý cho quả chín sớm như: Cà chua, ớt ngọt, táo..

IV Ứng dụng: Etilen dùng trong:

- Sản xuất PE, PVC, rượu etilic, Axitaxêtic, Đicloêtan

- Dùng kích thích quả mau chín

HĐ của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv : Cho Hs lên viết CTCT các chất CH₄, C₂H_4, C₂H₂.

Hs: Viết CTCT các chất trên

Gv: Trong 3 HCHC trên hợp chất C₂H₂ có đặc điểm liên kết như thế nào so với 2 HCHC còn lại

Hs: có 3 iên kết giữa C và C.

Gv: Hợp chất C₂H₂ là axetilen có đặc điểm cấu tạo TCVL và TCHH ntn tìm hiểu lần lượt I.

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu tính chất vật lý

Gv giớii thiệu tương tự etilen, axetilen không có sẵn trong tự nhiên

Gv: yêu cầu HS tìm hiểu thông tin sgk cho biết tính chất vật lí của axetilen.

Hs: Axetilen là chất khí , không màu , không mùi, ít tan trong nước, nhẹ hơn không khí .

Gv:Tính tỉ khối hơi của khí axetilen đối với không khí? Trong phòng thí nghiệm thu axetilen như thế nào?
Hs: d = 26/29. Thu axetilen bằng cách đẩy H₂O.

I. Tính chất vật lý

Axetilen là chất khí, không màu, không mùi, ít tan trong nước, nhẹ hơn không khí .

Tìm hiểu cấu tạo phân tử

GV viết CTCT của etilen rồi nêu giả thiết nếu tách đi ở mỗi nguyên tử cacbon 1 nguyên tử hidro , khi đó mỗi nguyên tử cacbon có 1 hoá trị tự do , và liên kết với nhau tạo thành liên kết ba .Cho HS quan sát mô hình phân tử axetilen

, từ mô hình viết công thức cấu tạo.

Nhận xét số liên kết giữa hai nguyên tử C trong phân tử .

Hs: giữa hai nguyên tử C trong phân tử axetilen có 3 liên kết.

Gv: hướng dẫn Hs  liên kết ba. Trong liên kết ba, có hai liên kết kém bền, dễ đứt lần lượt trong các phản ứng hoá học.

Gv:Cho HS so sánh công thức phân tử của etilen và axetilen , từ đó nêu sự khác nhau về thành phần phân tử và trật tự liên kết của hai chất.

II. Cấu tạo phân tử:

-Công thức cấu tạo của axetilen.

H C C H Viết gọn

HC CH

- Giữa hai nguyên tử C có ba liên kết  liên kết ba. Trong liên kết ba, có hai liên kết kém bền, dễ đứt lần lượt trong các phản ứng hoá học.

Tìm hiểu tính chất hóa học

Chuyển ý; Cho Hs nhận xét về thành phần, cấu tạo của metan, etilen, axetilen và đặt câu hỏi
Gv: Theo các em axetilen có cháy không? Có làm mất màu dd brom không ?  III

GV: làm thí nghiệm điều chế axetilen và đốt , yêu cầu HS quan sát màu của ngọn lửa

Yêu cầu HS viết PTHH

Hs: viết PTHH.
2C₂H₂ + 5O₂  4CO₂ + 2 H₂O

t^o

Gv: làm thí nghiệm : Cho đầu thuỷ tinh của ống dẫn khí axetilen sục vào ống nghiệm đựng khoảng 2ml dd Brom .Yêu cầu Hs quan sát hiện tượng xảy ra

Thảo luận nhóm TCHH của axetilen vừa quan sát được.

? Axetilen có cháy không ? viết PTHH

? Khí axetilen có làm mất màu dd brom không ? Dựa vào thông tin SGK viết PTHH ?

Hs:Quan sát GV làm thí nghiệm – thảo luận nhóm

Khí axetilen cháy khi bị đốt nóng

Khí axetilen làm mất màu dd brom

và nêu hiện tượng màu da cam của dd Br₂ nhạt dần do axetilen tác dụng với dd Br₂ .
C₂H_2(k) + 2Br_2(dd) C₂H₂Br_4(l)
Gv: Trong phản ứng với brom hai liên kết không bền trong liên kết ba bị đứt ra theo thứ tự và mỗi phân tử axetilen kết hợp thêm một phân tử Br₂ hoặc tối đa 2 phân tử Br₂

Gv Trong điều kiện thích hợp, axetilen cũng có phản ứng cộng với hiđro và một số chất khác.

Gv: Những hợp chất có liên kết ba C C cũng cộng với Br₂, H₂ theo tỉ Lệ mol tối đa là 1: 2 tương tự axetilen.

III. Tính chất hóa học:

1. Phản ứng cháy:

Axetilen cháy trong không khí với ngọn lửa sáng toả nhiều nhiệt .

t^o

2C₂H₂ + 5O₂  4CO₂ + 2 H₂O

2. Axetilen có làm mất màu dung dịch brom không?

Axetilen làm mất màu dd brom .--> Axetilen có phản ứng cộng với brom trong dung dịch .

CH CH+ Br-Br Br-CH=CH=Br

Br-CH=CH-Br + Br-Br  Br₂CH-CHBr₂ (2)

Viết gọn:
C₂H₂ + 2Br₂ C₂H₂Br₄

Ứng dụng - điều chế Gv:Cho HS tìm hiểu thông tin sgk và liên hệ thực tế nêu ứng dụng của axetilen
Hs: Axetilen dùng làm nhiên liệu trong đèn xì oxi-axetilen. Dùng làm nguyên liệu để sản xuất polivinylclorua, cao su , axitaxetic và nhiều hoá chất khác .

Gv:Cho HS quan sát hình vẽ điều chế axetilen từ đất đèn , mô tả quá trình hoạt động của thiết bị, giải thích vai trò của bình đựng NaOH là loại bỏ các tạp chất khí có lẫn với C₂H₂ như H₂S …

Gv:Yêu cầu HS viết PTPƯ
Hs: Quan sát , nhận xét nguyên liệu , pp điều chế  viết phương trình hoá học

CaC₂ +2 H₂O  C₂H₂ + Ca(OH)₂ .

Hoạt động luyện tập

- Công thức phân tử của axetilen là
a.CH₄ b. C₂H₄ c. C₂H₂ d. C₆H₆.

Chất nào có liên kết 3 trong phân tử, làm mất màu dd Brom

1. Metan b. etilen c. axetilen

Biết 0,1 lít khí etilen làm mất màu tối đa 50ml dd brom. Nếu dùng 0,1lit khí axetilen đktc làm mất màu tối đa bao nhiêu ml dd brom ? (bài tập 3 sgk)

1. 50ml b. 100ml c. 150ml d. 200ml

Hướng dẫn làm bài tập 3 sgk :

Viết PTHH sau đó tính theo hai cách .

Cách 1: Tính số mol của axetilen và etilen trong 0,1 lít ở đktc , sau đó tính theo PTHH

Cách 2 : Theo PTHH cứ 1 mol C₂H₄ phản ứng với 1 mol Br₂

1 mol C₂H₂ phản ứng với 2 mol Br₂

Trong 0,1 lít khí chứa số mol C₂H₄ và C₂H₂ như nhau :

Vậy số mol brom phản ứng với C₂H₂ gấp hai lần C₂H₄ nên thể tích dd Br₂ bị mất màu là 100ml

Hoạt động vận dụng - tìm tòi mở rộng.

Bài 4 sgk trang 122

t^o

CH₄ + 2O₂  CO₂ + 2 H₂O

X 2x x

t^o

2C₂H₂ + 5O₂  4CO₂ + 2 H₂O

Y 5y/2 2y

HDHS gọi x,y lần lượt là thể tích CH₄, C₂H₂ trong hh

Ta có V_CH4 + V _C2H2 = Vhh

x + y = 28 (1)

Thể tích khí oxi là

2x + 5y/2 = 67,2 (2)

Từ (1) và (2) ta có hệ PT. Hs giải ra

X = 5,6 ml % CH₄ = 20%

Y = 22,4 ml V C₂H₂ = 80%

Thể tích CO₂ tạo ra: x + 2y = 50,4 ml

Yêu cầu Hs tìm hiểu thực tế C₂H₂ có ứng dụng nào ?

(đèn hàn xì, ta dùng CaC2 để ủ hoa quả giống như điều chế C₂H₂ ở trên vì có nhiệt sinh ra kích thích nhiệt độ trong sọt hoa quả, hay còn gọi dú khí đá. Tuy nhiên trong đất đèn còn có một lượng nhỏ arsenic và phosphor hydride. Khi ăn trái cây có nhiễm arsenic và phosphor hydride có thể bị khó chịu trong dạ dày và rối loạn tiêu hóa, về lâu dài có thể bị tiêu chảy, viêm loét dạ dày và tá tràng. ..)

IV. Ứng dụng

- Dùng làm nhiên liệu trong đèn xì oxi-axetilen

- Dùng làm nguyên liệu để sản xuất polivinylclorua, cao su , axitaxetic và nhiều hoá chất khác .

V. Điều chế

- Trong PTN và trong công nghiệp axetilen được điều chế bằng cách cho canxi cacbua phản ứng với nước .

CaC₂ +2 H₂O  C₂H₂ + Ca(OH)₂

Phương pháp hiện đại là nhiệt phân metan ở nhiệt độ cao.

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: Cho CTHH các chất đã được học CO₂, CH₄, C₂H₄, C₂H₂, NaHCO₃, CaCO₃, NaOH, C₆H₆. Trong các chất trên HC nào ta chưa được tìm hiểu. Hãy viết CTCT hợp chất đó

Hs: lựa chọn và trả lời

Gv: Dẫn dắt Hs vào bài benzene

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu tính chất vật lí Benzen

Gv:Cho Hs quan sát lọ đựng benzen và Gv làm thí nghiệm: Nhỏ vài giọt benzen vào nước

 yêu cầu nêu tính chất vật lí của benzene.

Hs: Quan sát thí nghiệm , nhận xét tính chất vật lí

. Ben zen là chất lỏng , không màu , không tan trong nước , nhẹ hơn nước , hoà tan nhiều chất như : dầu ăn , nến , cao su , iốt .

I. Tính chất vật lý:

Ben zen là chất lỏng , không màu , không tan trong nước , nhẹ hơn nước , hoà tan nhiều chất như : dầu ăn , nến , cao su , iốt . Benzen độc .

Tìm hiểu cấu tạo phân tử

Gv :Cho HS quan sát mô hình phân tử benzen , yêu cầu viết công thức cấu tạo và nhận xét đặc điểm liên kết

Hs:Quan sát mô hình  viết CTCT và nhận xét đặc điểm liên kết. Sáu nguyên tử C liên kết với nhau tạo thành vòng sáu cạnh đều , có ba liên kết đôi xen kẽ ba liên kết đơn .

II. Cấu tạo phân tử:

H

H C H CH

C C HC CH

Hoặc

C C HC CH

H C H

CH

H

Hoặc

Sáu nguyên tử C liên kết với nhau tạo thành vòng sáu cạnh đều , có ba liên kết đôi xen kẽ ba liên kết đơn .

Chuyển ý: Benzen có cấu tạo đặc biệt 3 liên kết đôi xen kẽ 3 liên kết đơn, vậy TCHH của benzen như thế nào  III
Gv: Dựa vào công thức cấu tạo hãy dự đoán tính chất hoá học của ben zen ?

Hs: Benzen có thể tham gia phản ứng cháy , thế , cộng .

Gv : Tìm hiểu TCHH

Gv: Khi đốt benzen sẽ thu được sản phẩm gì ? Viết PTHH

Hs: Thu được Cacbondioxit và nước.
Gv: Khi đốt benzen trong không khí, lượng oxi tiếp xúc với benzen thiếu nên sản phẩm ngoài CO₂, hơi nước còn có muội than.

GV: dùng tranh vẽ mô tả tính chất của ben zen tác dụng với brom .

Hs: Quan sát tranh vẽ và nghe GV mô tả thí nghiệm

- Thảo luận nhóm: Benzen có phản ứng thế với brom không ?

Gv: Trong phản ứng trên, nguyên tử hiđro trong phân tử benzene được thay thế bởi nguyên tử brom.

Gv:Nhấn mạnh benzen không làm mất màu dung dịch brom

Gv: Ben zen khó tham gia phản ứng cộng với dd brom , chứng tỏ benzene khó tham gia phản ứng cộng hơn etilen và axetilen .
- Tuy nhiên ở điều kiện thích hợp benzene có phản ứng cộng với một số chất như: H₂, Cl₂

III. Tính chất hóa học:

1. Tác dụng với oxi ( phản ứng cháy )

Khi benzen cháy trong không khí sản phẩm ngoài CO₂, hơi nước còn có muội than.

2C₆H₆ + 15O₂  12 CO₂ + 6H₂O

2. Benzen có phản ứng thế với brôm không ?

Đun nóng hỗn hợp benzen và brôm có bột sắt , tạo brombenzen (C₆H₅Br)và khí hidrobromua (HBr) .

_{bột Fe,}

_t⁰

C₆H₆ + Br₂ C₆H₅Br + HBr

Brombenzen

3. Phản ứng cộng :

- Ở điều kiện thích hợp benzen có phản ứng cộng với một số chất như: H₂, Cl₂ .

_Ni,

_to

C₆H₆ + 3H₂  C₆H₁₂

Benzen Xiclohexan

Kết luận: Do phân tử có cấu tạo đặc biệt nên ben zen vừa có phản ứng thế, vừa có phản ứng cộng. Phản ứng cộng xảy ra khó hơn etilen và axetilen

Tìm hiểu ứng dụng

Gv: Dựa vào thông tin sgk cho biết benzen có ứng dụng gì ?

Hs: Là nguyên liệu trong công nghiệp để sản xuất chất dẻo, phẩm nhuộm, thuốc trừ sâu, dược phẩm …

- Dùng làm dung môi trong công nghiệp và phòng thí nghiệm .

Hoạt động luyện tập

Bài 1/ :Cấu tạo đặc biệt của phân tử ben zen là :

a) Phân tử có vòng 6 cạnh

b) Phân tử có 3 liên kết đôi

c) Phân tử có vòng 6 canh chứa 3 liên kết đôi xen kẽ 3 liên kết đơn .

d) Phân tử có vòng 6 cạnh chưá liên kết đôi và liên kết đơn
Đáp án: Câu c

Bài tập 4: Những chất làm mất màu dd brom là chất b, c

Hoạt động vận dụng tìm tòi – mở rộng

? Tìm hiểu benzene có ứng dụng nào trong công nghiệp, những sản phẩm từ ngành công nghiệp có sử dụng benzene. Tác hại benzene ?

Benzene có trong thành phần các chất dùng để chế tạo các vật dụng bằng nhựa plastic, cao su, nilông và các loại sợi tổng hợp, thuốc nổ, các hóa chất nhiếp ảnh, thuốc nhuộm, keo dán, sơn, chất tẩy rửa, thuốc và hóa chất diệt côn trùng, benzene làm dung môi trong công nghệ in ấn, chế bản, đồ họa! Trong tự nhiên benzene được sản sinh từ các vụ phun núi lửa hay các đám cháy rừng, và là một thành phần tự nhiên có trong dầu thô, xăng dầu và khói xe, đặc biệt là khói thuốc lá..... chúng ta luôn ngửi được mùi thơm nhẹ nhàng “sang trọng” khá đặc trưng từ các thiết bị nhựa ở phần đầu xe khi ngồi vào xe hơi lúc mới khởi động, hoặc từ các sản phẩm nhựa và cao su hay các trang phục, đồ vật dệt từ sợi tổng hợp lúc còn mới.

Tác hại của benzen

Hít phải hoặc ăn uống thực phẩm nhiễm benzene ở nồng độ rất cao có thể gây tử vong. Nhẹ hơn, và nếu chỉ trong thời gian ngắn có thể bị liệt, hôn mê, lú lẫn, choáng, buồn ngủ, tim đập nhanh, nặng ngực, khó thở, nôn ói.

Nếu sống, làm việc ở nơi có quá nhiều vật dụng chứa benzene, hít thở không khí chứa nhiều benzene lâu ngày có thể bị tổn thương não không hồi phục, mờ mắt, nhức đầu kinh niên hay ngất xỉu. Với phụ nữ, nhiễm benzene có thể gây teo buồng trứng và hậu quả là vô sinh, gây rối loạn kinh nguyệt. Với đàn ông có thể làm biến dạng hoặc giảm chất lượng tinh trùng.

Nhiễm benzene thời gian dài còn làm giảm hồng cầu gây ra thiếu máu, có thể gây xuất huyết nhiều, giảm miễn dịch nên dễ bị nhiễm trùng.

Benzene dính vào da thì làm da khô, ngứa, sưng đỏ. Nếu rơi vô mắt sẽ gây kích thích đau rát và tổn thương giác mạc.

IV. Ứng dụng:

Sách giáo khoa

Gv: Cho học sinh thảo luận nhóm với nội dung sau

Nhớ lại cấu tạo và tính chất hóa học của etilen,etilen, axetilen và benzen

Sau đó hoàn thành bảng tổng kết theo mẫu

Hs: Thảo luận nhóm và hoàn thành bảng tổng kết

Gv: Treo bảng tổng kết mà học sinh đã hoàn thành.Yêu cầu học sinh viết phương trình phản ứng minh họa và Gv nhận xét.

Hs: viết phương trình phản ứng minh họa của mỗi chất .
CH₄ + Cl₂ CH₃Cl + HCl
C₂H₄ + Br₂ C₂H₄Br₂
C₂H₂ + 2Br₂ C₂H₂Br₄

as

Bài 1 sgk trang 133 :

Gv: Gọi 1 Hs đọc đề

Gv: Gọi cá nhân Hs lên viết lần lượt CTCT của các chất
Gv: hướng dẫn Hs: C₃H₈ có một công thức

C₃H₆,C₃H₄ chỉ yêu cầu học sinh viết công thức của propilen và propin. Tuy nhiên nếu học sinh viết được nhiều công thức giáo viên nên động viên và khuyến khích

Bài 2:Yêu cầu Hs đọc đề bài cho cả lớp nghe.
Gv: Để nhận biết khí etilen ta dùng hóa chất nào?
Hs: Dùng dd brom
Gv: Trình bày cách nhận biết 2 chất khí trong bài tập trên?
Hs: Nêu theo sự nhận biết của các em, sau đó Hs khác nhận xét

Dẫn khí qua dung dịch brôm, khí nào làm mất màu dung dịch brôm khí đó là etylen cón lại là metan

Bài 3 sgk trang 133:
Hs đọc đề
Gv: Yêu cầu Hs tìm số mol của dd brom
Hs: n Br₂ = C_M x V = 0,1 x 0,1 = 0,01 (mol)
Gv: Hướng dẫn Hs so sánh mol của hiđrocacbon X với mol của dd brom từ đó mới xác định đó là hiđrocacbon nào.
mol X: mol Br₂ = 0,01 : 0,01 = 1 :1
Hs: Chọn X là C₂H₄

Bài 4: sgk trang 133

Gv: Yêu cầu Hs đọc đề và

Hướng dẫn học sinh tóm tắt đề bài và trình bày hướng giải

- Lương Cacbon trong CO₂ chính là lương cacbon trong A, lượng hydro trong nước chính là lượng hydro trong A .

- Tính tổng khối lượng cacbon và hydro nếu có tổng khối lượng bằng A thí A chỉ có hai nguyên tố cacbon và hydro

- Dựa trên cơ sở sự biến thiên tỉ lệ thuận các nguyên tố trong hợp chất để giải bài

Hoạt động luyện tập – vận dụng

Bài 1: Viết CTCT của các chất hữu cơ sau: C₄H_10, C₃H₆, C₄H₈

- Hs viết CTCT các chất trên

Bài 2: Đốt cháy 4,2 gam chất hữu cơ A thu được 13,2g khí CO₂ và 5,4g H₂O_.

a. Trong chất hữu cơ A có những nguyên tố nào?
b. Biết phân tử khối của A nhỏ hơn 30. Tìm CTPT của A
c. Chất A có làm mất màu dd brom không ? Viết PTPƯ nếu có ?.
Khối lượng C trong chất A :

(13,2 x 12) : 44 = 3,6gam

Khối lượng H trong A :

(5,4 x 2 ) : 18 = 0,6 gam

Khối lượng C và H trong A:

3,6 +0,6 = 4,2 gam

a) Vậy trong A chỉ có 2 nguyên tố C và H .

CTPT : C_xH_y

Ta có x:y = ( m_c /12 ) : (m_H /1) = = (3,6/12) : (0,6/1) = 1: 2

b) CTTQ của A là(CH₂)_n

Vì M_A < 30  14n <30

n = 1 (loại)

n = 2 nhận  CTPT của A là C₂H₄

c) A làm mất màu dd brom

C₂H₄ + Br₂  C₂H₄Br₂

Bài 1sgk trang 133:

C₃H₈: CH₃ – CH₂ – CH₃

C₃H_6: CH₂ = CH – CH₃

CH₂

H₂C CH₂

C₃H₄: CH C CH₃

Bài 2 sgk trang 133:

Dẫn lần lượt từng khí qua dung dịch brôm, khí nào làm mất màu dung dịch brôm khí đó là etilen còn lại là metan

Bài 3 sgk trang 133:

Đáp số C₂H₄

Bài 4 sgk trang 133

Khối lượng C trong chấtA :

(8,8 x 12) : 44 = 2,4gam

Khối lượng H trong A :

(5,4 x 2 ) : 18 = 0,6 gam

Khối lượng C và H trong A:

2,4 +0,6 = 3 gam

a) Vậy trong A chỉ có 2 nguyên tố C và H .

CTPT : C_xH_y

Ta có x:y = ( m_c /12 ) : (m_H /1) = = (2,4/12) : (0,6/1) = 1: 3

b) CTTQ của A là(CH₃)_n

Vì M_A < 40  15n <40

n = 1 (loại)

n = 2 nhận  CTPT của A là C₂H₆

c) A không làm mất màu dd brom

d) Phản ứng của A với Clo :

C₂H₆ + Cl₂ ^{ánh sáng} C₂H₅Cl + HCl

Gv: Yêu cầu Hs nêu nội dung của buổi thực hành
Hs: Thực hành về tính chất của C₂H₂, tính chất vật lý của C₆H₆

Gv: Gọi Hs đọc nội dung của thí nghiệm 1 và hướng dẫn Hs lắp dụng cụ như hình 4.25a sgk .

Gv: Hướng dẫn HS làm thí nghiệm:

- Cho vào ống nghiệm có nhánh (ống A) một mẫu CaC₂
- Nhỏ từng giọt nước từ ống nhỏ giọt vào ống nghiệm (ống B) .

- Thu khí axetilen bằng cách đẩy nước

Hs: Kiểm tra lại dụng cụ hóa chất và tiến hành làm thí nghiệm 1 theo sự hướng dẫn của giáo viên quan sát khí axetilen thu được và nhận xét
Gv: Gọi đại diện Hs các nhóm nêu kết quả thí nghiệm.
Hs: Khi nước trong ống nghiệm tụt xuống là do có khí axetilen sinh ra đã chiếm chỗ của nước.
Gv: Nhận xét về tính chất vật lý của axetilen?
Hs: Axetilen là chất khí không màu, ít tan trong nước.

Gv: Yêu cầu Hs đọc nội dung thí nghệm 2 và hướng dẫn Hs tiến hành
- Dẫn khí C₂H₂ thoát ra ở ống nghiệm A vào ống nghiệm đựng dd brom (ống C). Quan sát hiện tượng nhận xét, viết PTPƯ.
- Dẫn khí axetilen qua ống thủy tinh vuốt nhọn rồi châm lửa đốt khí axetilen. Quan sát nhận xét viết PTPƯ.
Hs: Các nhóm tiến hành thí nghiệm và ghi lại kết quả thí nghiệm.
- Dung dịch brom nhạt dần sau đó mất màu. Hs ghi PTPƯ
- Khi đốt khí C₂H₂ cháy
Gv: Gọi Hs các nhóm nhận xét của nhóm trả lời.

Gv: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm :

- Cho 1ml benzen vào ống nghiệm đựng 2ml nước cất, lắc kĩ. Sau đó để yên. Quan sát chất lỏng trong ống nghiệm

- Tiếp tục cho 2ml dd brom loãng, lắc kĩ. Sau đó để yên, tiếp tục quan sát màu của dd .

Gọi học sinh nêu hiện tượng của thí nghiệm

Hs: làm thí nghiệm theo nhóm, nêu tính chất vật lí của benzen

I. Tiến hành thí nghiệm

1. Thí nghiệm 1. Điều chế axetilen

Lắp dụng cụ như hình 4.25a
- Cho vào ống nghiệm có nhánh (ống A) một mẫu CaC₂
- Nhỏ từng giọt nước từ ống nhỏ giọt vào ống nghiệm (ống B) .

- Thu khí axetilen bằng cách đẩy nước

* C₂H₂ là chất khí không màu, ít tan trong nước.

2.Thí nghiệm 2. Tính chất của axetilen
a. Tác dụng với dd brom:

Dẫn khí axetilen thoạt ra vào ống nghiệm đựng 2ml dd brom màu da cam của dung dịch brom nhạt dần.
PT: C₂H₂ + 2Br₂  C₂H₂Br₄

b. Tác dụng với oxi (Phản ứng cháy )

Dẫn axetilen qua ống thuỷ tinh vuốt nhọn rồi châm lửa đốt khí.Axetilen cháy với ngọn lửa màu xanh

t^o

Pt: 2C₂H₂ + 5O₂  4CO₂ + 2H₂O

3.Thí nghiệm 3. Tính chất vật lí của benzen

Benzen là chất lỏng, không tan trong nước nhưng hòa tan được nhiều chất hữu cơ và vô cơ

Gv: Yêu cầu Hs viết bản tường trình theo mẫu vào vở

Gv: Nhận xét các nhóm thực hành . Nhắc nhở những nhóm nào chưa hoàn thành nhiệm vụ và tuyên dương những nhóm làm tốt.

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv đưa ra câu hỏi

Xăng ,dầu được sử dụng để vận hành các động cơ máy móc. Xăng, dầu được tách chiết từ đâu ?

Hs: trả lời....

G:v chốt ý Xăng, dầu ...là các sản phẩm của dầu mỏ Tìm hiểu dầu mỏ, khí thiên nhiên

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu dầu mỏ

Gv: Cho Hs quan sát mẫu dầu mỏ kết

hợp thong tin sgk cho biết tính chất vật lý của dầu mỏ
Hs: Dầu mỏ là chất lỏng sánh, màu nâu đen, không tan trong nước và nhẹ hơn nước.

I. DẦU MỎ
1. Tính chất vật lý.
- Dầu mỏ là chất lỏng sánh, màu nâu đen, không tan trong nước và nhẹ hơn nước.

Tìm hiểu trạng thái tự nhiên, thành phần, sản phẩm từ dầu mỏ.

Chuyển ý: dầu mỏ được khai thác như thế nào? Từ dầu mỏ chế biến những sản phẩm nào?  2

Gv: Các em hãy cho biết dầu mỏ có ở đâu ?

Hs: Ở trong lòng đất .

GV: bổ sung và nêu kết luận

Gv: Dầu mỏ được khai thác như thế nào?
Hs: Khoan những giếng dầu

Gv: vì sao dầu tự phun lên được .
Hs: Do áp suất của mỏ dầu lớn hơn áp suất khí quyển nên dầu sẽ tự phun lên trong quá trình khai thác .

Gv: Tạo sao phải chế biến dầu mỏ ? Dầu mỏ được chế biến như thế nào ? Những sản chính khi chế biến dầu mỏ là sản phẩm nào ?
Hs: Vì sản phẩm khai thác từ mỏ dầu chỉ là dầu thô không thể sử dụng được, mà phải qua chế biến
- Ở những khoảng nhiệt độ khác nhau ta thu được các sản phẩm: Khí đốt, xăng, dầu thắp, dầu diezen, mazut, nhựa đường.

Gv: Nêu ứng dụng của các sản phẩm chế biến dầu mỏ trong nền kinh tế .

GV: nêu thông tin : Lượng xăng thu được khi chưng cất dầu mỏ là rất ít , vì vậy người ta phải dùng phương pháp crăckinh ( là bẻ gãy phân tử) dầu nặng nhằm thu được lượng xăng lớn hơn .

2. Trạng thái tự nhiên , thành phần của dầu mỏ .

* Trong tự nhiên , dầu mỏ tập trung thành những vùng lớn , ở sâu trong lòng đất , tạo thành các mỏ dầu .

Mỏ dầu có 3lớp :

- Khí ở trên

- Dầu lỏng và khí ở giữa .

- Nước mặn ở dưới đáy .

* Muốn khai thác dầu mỏ người ta khoan những lỗ khoan xuống lớp dầu lỏng . Đầu tiên dầu tự phun lên , sau đó người ta phải bơm nước hoặc khí xuống để đẩy dầu lên .

3. Các sản phẩm chế biến từ dầu mỏ:

- Khi chưng cất dầu mỏ , các sản phẩm được tách ra ở những khoảng nhiệt độ khác nhau (Khí đốt , xăng , dầu thắp , dầu diezen , mazut, nhựa đường …)

- Để thu thêm xăng người ta dùng phương pháp crăckinh dầu nặng :

Crăckinh

Dầu nặng Xăng + hỗn hợp khí

Tìm hiểu khí thiên nhiên

Gv: Yêu cầu Hs đọc thông tin sgk và hình 4.18 cho biết
Thành phần chủ yếu của khí thiên nhiên là gì ? Chúng có ứng dụng như thế nào trong thực tiễn ?

Hs: chủ yếu là khí mê tan, Là nhiên liệu và nguyên liệu trong đời sống và trong công nghiệp.
Gv: Khí thiên nhiên chứa 95% mê tan . Khí mỏ dầu chứa 75% mêtan .

II. Khí thiên nhiên:

- Có trong các mỏ khí , chủ yếu là khí mê tan

- Khai thác: khoan xuống mỏ khí. Khí tự phun lên.

- Khí thiên nhiên là nhiên liệu , nguyên liệu trong đời sống và công nghiệp .

Dầu mỏ và khí thiên nhiên ở Việt Nam

Gv: Yêu cầu Hs tìm hiểu thông tin sgk kết hợp kiến thức hiểu biết . Hãy nêu tình hình khai thác, chất lương, trữ lượng, triển vọng của công nghiệp dầu mỏ Việt Nam

HS: Tập trung ở thềm lục địa phía nam

Các mỏ dầu khí : Bạch Hổ , Đại Hùng , Rạng Đông , Lan Đỏ , Lan tây nam Côn sơn

Gv: liên hệ Tỉnh Quãng Ngãi có nhà máy lọc dầu Dung Quất.

Hoạt động luyện tập

• Chọn câu trả lời đúng:

a. Dầu mỏ là một đơn chất. b. Dầu mỏ là một hợp chất phức tạp.

c. Dầu mỏ là hỗn hợp tự nhiên của nhiều loại hiđrocacbon

d. Dầu mỏ sôi ở một nhiệt độ xác định.

- Thành phần chính của khí thiên nhiên là:

a. Khí cacbonic. b. Khí oxi.

c. Khí etilen. d. Khí metan.

- Hướng dẫn Hs bài tập 4 :

- Viết PTHH của mê tan cháy trong oxi ( nitơ và cacbondioxit không cháy )

- Viết PTHH của CO₂ tác dụng với Ca(OH)₂

t^o

CH₄ + 2O₂ CO₂ + 2 H₂O (1)

CO₂ + Ca(OH)₂  CaCO₃ + H­₂O ( 2)

- Tính được thể tích của CH₄ ,N₂ , CO₂ theo V trong hỗn hợp. Dựa vào số mol CaCO₃ tính được thể tích CO₂ trong hỗn hợp + trong phản ứng đốt cháy CH₄ sinh ra . Từ đó tính được V
Thể tích của CH₄ là (V : 100) x 96 = 0,96V; - Thể tích của CO₂ là (V : 100) x 2 = 0,02V
Theo PƯ (1) thể tích CO₂ tạo ra là 0,96V  Thể tích CO₂ sau khi đốt là: 0,96 + 0,02 = 0,98V.
n CO₂ thu được là (0,98 : 22,4)
Theo PƯ (2) n CO₂ = n CaCO₃ = 4,9 : 100 = 0,049 (mol)
Ta có phương trình: (0,98 : 22,4) = 0,049  V = (22,4 x 0,049) : 0.98 = 1,12 (l)

Hoạt động vận dụng –tìm tòi mở rộng.

1 - Để dập tắt đám cháy xăng dầu (khi mới bùn phát) người ta làm như sau

+ Phun nước vào ngọn lửa

+ Dùng chăn ướt trùm lên ngọn lửa

+ Phủ cát vào ngọn lửa

Cách làm nào ở trên là đúng ? Giải thích ?

Cách b,c là đúng vì ngăn không cho xăng, dầu tiếp xúc với không khí. Cách làm a sai vì khi xăng , dầu nhẹ hơn nước, khi đó xăng dầu loang nhanh trên mặt nước gây cháy lang rộng hơn.

2. Tại sao ta đến trạm đổ xăng ta thấy nơi này có các thùn phuy chứa cát để làm gỉ ?

Hs trả lời

Liên hệ GDBVMT: Khai thác và vận chuyển dầu mỏ có ảnh hưởng như thế nào đến môi trường ? Nguồn dầu mỏ có phải là vô tận không?
Hs: Trả lời theo nhận định và Gv bổ sung
- Chúng ta khai thác vận chuyển và sử dụng dụng dầu mỏ đều ảnh hưởng đến môi trường: môi trường đất, nước, không khí do nhiều nguyên nhân
- Nguồn dầu mỏ không phải là vô tận.

III. DẦU MỎ VÀ KHÍ THIÊN NHIÊN Ở VIỆT NAM:

- Tập trung ở thềm lục địa phía nam , trữ lượng 3-4 tỉ tấn .

- Việt nam bắt đầu khai thác năm 1986 .

- Các mỏ dầu khí ớ VN: Bạch Hổ , Đại Hùng , Rạng Đông , Lan Đỏ , Lan tây nam Côn sơn .

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv cho 2 Hs lên bảng viết tên các loại nhiên liệu được dùng trong đời sống (trong khoảng thời gian 30 giây) Hs: Viết tên các loại nhiên liệu

Gv: nhận xét ghi điểm Hs

Giới thiệu bài mới: nhiên liệu là vấn đề được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. Vậy nhiên liệu là gì ? Sử dụng nhiên liệu như thế nào cho có hiệu quả ? Bài học hôm nay giúp chúng ta tìm hiểu.

Hoạt động hình thành kiến thức.

Tìm hiểu nhiên liệu là gì

Gv: chỉ trên bảng 2Hs viết ra: Than, củi, dầu, khí gas…

Gv:Hãy rút ra đặc điểm chung của các nhiên liệu trên khi được đốt nóng ?

Hs: Nhiên liệu là những chất cháy được, khi cháy toả nhiệt và phát sáng.

I. Nhiên liệu là gì?

Nhiên liệu (hay chất đốt) là những chất cháy được, khi cháy toả nhiệt và phát sáng (than, củi, dầu mỏ ..)

Chuyển ý: Nhiên liệu được phân loại như thế nào  II
GV:nêu cơ sở phân loại là dựa vào trạng thái .

Đưa một số nhiên liêu: than mỏ, than gầy, than mỡ và than non, than bùn, gỗ, xăng, dầu hoả, rượu, khí lò cốc, khí lò cao, khí than … yêu cầu thảo luận nhóm để phân loại

Hs: nhiên liệu được phân làm ba loại: rắn lỏng, khí

Gv:Cho Hs đọc thong tin sgk về nhiên liệu rắn và quan sát H4.21hàm lượng cacbon trong các loại than.

Gv: Nhiên liệu lỏng được điều chế từ đâu ?Vai trò
Hs: Từ dầu mỏ, rượu.
- Dùng trong động cơ đốt trong, đun nấu, thắp sáng
Gv: Nhiên liệu khí có ở đâu? Tại sao các chất khí dễ cháy hoàn toàn hơn chất rắn và chất lỏng.
Hs: Dễ tạo ra hỗn hợp với không khí , khi đó diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với không khí lớn hơn nhiều so với chất lỏng và chất rắn.
Gv: Cho Hs quan sát hình 4.22 năng suất tỏa nhiệt của một số nhiên liệu thông thường và phân tích.

II. Nhiên liệu được phân loại như thế nào?

Dựa vào trạng thái nhiên liệu chia làm 3 loại: Rắn, lỏng , khí.

1. Nhiên liệu rắn: Than mỏ (gồm than gầy, than mỡ và than non, than bùn), gỗ . . .

2. Nhiên liệu lỏng: Xăng, dầu hoả, rượu … Dùng trong động cơ đốt trong, đun nấu, thắp sáng . . .

3. Nhiên liệu khí:

Khí thiên nhiên, khí mỏ dầu, khí lò cốc, khí lò cao, khí than. Nhiên liệu khí có năng suất toả nhiệt cao, dễ cháy hoàn toàn ít gây độc hại cho môi trường.. Dùng trong đời sống và trong công nghiệp.

Chuyển ý: Nguồn nhiên liệu không phải là vô tân, vậy việc sử dụng nhiên liệu như thế nào cho có hiệu quả  III

Gv: Tại sao trong khi sử dụng nếu đun củi quá nhiều thì bếp củi sẽ không cháy và bị khói lên ?

- Vì sao nhiên liệu khí lại dễ cháy hoàn toàn ? Làm thế nào để sử dụng nhiên liệu có hiệu quả?
Hs: Thảo luận nhóm trả lời-
- Thiếu oxi. Diện tích tiếp xúc của nhiên liệu khí với không khí hoặc oxi lớn.
- Cung cấp đủ oxi, không khí cho quá trình cháy. Tăng diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với không khí hoặc oxi. Duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết phù hợp với nhu cầu sử dụng .

Gv: Liên hệ bếp ga được tạo các lỗ cho khí thoát ra làm tăng bề mặt tiếp xúc của chất khí với không khí, than tổ ong có các hàng lỗ …

Hoạt động luyện tập

-Nhiên liệu chia làm mấy loại chính ?

- Để sử dụng nhiên liệu hiệu quả cần phải cung cấp không khí hoặc oxi:

a. Vừa đủ b. Thiếu c. Dư.

- Hãy giải thích tại sao các chất khí dễ cháy hoàn toàn hơn các chất rắn và lỏng ?

Vì cùng một thể là khí nên dễ tạo ra hỗn hợp với không khí. Khi đó diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với kk lớn hơn nhiều so với chất rắn và chất lỏng.

Hoạt động vận dụng tìm tòi – mở rộng

Bài 3 sgk trang 132 Hãy giải thích t/dụng các việc làm sau:

1. Tạo các hang lỗ trong các viên than tổ ong
2. Quạt gió vào bếp lò khi nhóm lửa.
3. Đậy bớt cửa lò khi ủ bếp.

Vì : a) Tăng diện tích tiếp xúc giữa than và không khí.

b) Tăng lượng oxi để hạn chế quá trình cháy

c) Giảm lượng oxi để hạn chế quá trình cháy .

Bài tập 4 : Trường hợp đèn b sẽ cháy sáng hơn và ít muội than hơn vì lượng không khí được hút vào nhiều hơn.

Liên hệ GDBVMT: Tác động của việc sử dụng nhiên liệu đến môi trường. Theo em đề ra biện pháp nào để góp phần BVMT ?
- Khai thác, vận chuyển, sử dụng nhiên liệu đều ảnh hưởng đến môi trường. Do các chất thải có trong quá trình khai thác, các khí thải ra trong quá trình sử dụng nhiên liệu, trong quá trình vận chuyển nhiên liệu đôi khi xảy ra các sự cố không khắc phục được hết….: đều gây ô nhiễm môi trường: đất, khí, nước.

- Biết sử dụng hợp lý các nguồn nhiên liệu, tránh lãng phí. Trồng nhiều cây xanh, xử lý các khí thải trước khi đưa ra môi trường ngoài

III. Sử dụng nhiên liệu như thế nào cho có hiệu quả?

Để sử dụng nhiên liệu có hiệu quả :

- Cung cấp đủ oxi, không khí cho quá trình cháy

- Tăng diện tích tiếp xúc của nhiên liệu với không khí hoặc oxi.

- Duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết phù hợp với nhu cầu sử dụng .

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: Giới thiệu chương về dẫn xuất hi đrocacbon

-Trong đời sống các em được biết người ta sản xuất rượu từ những nguyên liệu nào và sản xuất như thế nào ?

- Hs nêu theo sự hiểu biết của các em: như từ gạo , nếp , các loại quả như nho, mận, .....

- Giới thiệu bài mới: Trong đời sống các em thấy khi lên men gạo, sắn, ngô (đã nấu chín) hoặc quả nho, quả táo . . . người ta thu được rượu etylic. Vậy rượu etylic có công thức cấu tạo như thế nào? Nó có tính chất và ứng dụng gì ? Bài học hôm nay các em sẽ tìm hiểu.

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu tính chất vật lí

Gv: cho Hs quan sát lọ đựng rượu etilic.

- Làm thí nghiệm hòa tan rượu etilic với nước,thí nghiệm hòa tan iốt vào rượu. Gv bổ sung thông tin D_{rượu =} 0,8 g/cm³. Hs kết hợp thôn g tin sgk rút ra tính chất vật lí của rượu etilic.

Hs: Rượu etylic là chất lỏng, không màu , nhẹ hơn nước, tan vô hạn trong nước, hòa tan được nhiều chất như iot, benzen … Sôi ở 78,3^oC
Gv: Trên nhãn các chai rượu thường ghi các số 18^o, , 30^o, 40^o …cách ghi trên có nghĩa gì làm thế nào để pha được rượu có các số ghi như trên.

Gv: Giới thiệu cách pha rượu 20^o
- Dụng cụ pha rượu: ống đong 100ml, cốc đựng nước, rượu etylic.
- Tiến hành: Cho vào ống đong 20ml rượu etylic nguyên chất và rót nước vào đến vạch 100ml, được hỗn hợp rượu với nước là 100ml. Ta đã có rượu 20^o
Gv: Độ rượu là gì?
Hs: Là số ml rượu etilic có trong 100ml hỗn hợp của rượu với nước.
Gv: Cho ví dụ một trên nhãn các chai rượu có ghi 30^o, 18^o Yêu cầu học sinh giải thích ý nghĩa của kí hiệu này.

Hs: Trong 100ml hỗn hợp rượu với nước có 30ml rượu etylic còn lại là nước.
Trong 100ml hỗn hợp rượu với nước có 18mlrượu etylic còn lại là nước.
Gv:Tính số ml rượu etylic có trong 250ml rượu 30^o Trong 100ml rượu 30^o có 30ml rượu etylic nguyên chất
Trong 250ml rượu 30^o có X ?ml rượu etylic n/c
X = 250 x 30 / 100 = 75(ml)
Gv: Hướng dẫn Hs công thức tính độ rượu.
Theo bài toán trên, nếu ta thay kết quả của X là số 75, số 30 là độ rượu  Ta có công thức tính độ rượu
Độ rượu = (V_r x 100) : V_hh
V_rượu = (V_hh x độ rượu) : 100

I. Tính chất vật lí:

- Rượu etilic là chất lỏng, không màu, sôi ở 78,3^oC , nhẹ hơn nước, tan vô hạn trong nước, hòa tan được nhiều chất như: iot, benzen …

Độ rượu : Là số ml rượu etilic có trong 100ml hỗn hợp rượu với nước .

Độ rượu = (V_{rượu nguyên chất} x 100) : V_hh

Rượu etylic có cấu tạo như thế nào  II

Gv: Gọi Hs viết CTCT của C₂H₆O

Hs: Có thể viết cấu tạo là:

CH₃ - CH₂ - OH và CH₃ - O - CH₃

Gv: Giới thiệu mô hình phân tử rượu rỗng và đặc, từ đó Hs chọn ra công thức nào là của rượu etylic và giải thích CTCT CH₃ - O - CH₃ là hợp chất của ete các em sẽ học ở chương trình lớp 12)
Gv: Dựa vào mô hình hãy viết CTCT của rượu etylic

Hs: Viết CTCT và thu gọn CH₃ - CH₂ - OH hay
C₂H₅OH

Nhận xét: Phân tử rượu etylic có 1 nguyên tử H không liên kết với nguyên tử C mà liên kết với nguyên tử O, tạo nhóm – OH

Gv: nhận xét và bổ sung các ý kiến của Hs

II. Cấu tạo phân tử: (C₂H₆O)
- Công thức cấu tạo của rượu etylic
H H

H C C O H

H H
Viết gọn CH₃ - CH₂ - OH hay C₂H₅OH

- Trong phân tử rượu etylic có 1 nguyên tử H không liên kết với nguyên tử C mà liên kết với nguyên tử O, tạo nhóm – OH. Nhóm -OH làm cho rượu có tính chất đặc trưng .

Chuyển ý: Trong phân tử rượu etylic có nhóm –OH
đặc trưng, rượu có TCHH nào  III

Gv: Tiến hành thí nghiệm biểu diễn.
- Nhỏ vài giọt rượu etylic vào chén sứ, rồi đốt. Trong khi làm gọi Hs lên quan sát và nhận xét

Ngọn lửa cháy có màu gì ?kể tên các sản pẩm tạo thành? Viết PTPƯ

Hs: nhận xét hiện tượng và nêu kết luận

- Ngọn lửa cháy màu xanh

- Phản ứng toả nhiều nhiệt

- Viết PTHH:

C₂H₅OH + O₂ 2CO₂ + 3H₂O

Chuyển ý: Rượu etylic có tác dụng với Na không tìm hiểu  2

Gv: tiến hành thí nghiệm rượu tác dụng với natri yêu cầu học sinh quan sát, nêu hiện tượng và kết luận.

Hs: - Có bọt khí thoát ra (dấu hiệu phản ứng), Kim loại Na tan dần.

- Khí H₂ tạo thành do nguyên tử H trong nhóm – OH bị Na thay thế.
Gv: Phản ứng trên thuộc loại phản ứng hóa học nào?

Gv: Hướng dẫn Hs sản phẩm tạo thành là natrietylat có CTHH là C₂H₅ONa.

Gv: Gọi Hs Viết PTHH
2C₂H₅OH + 2Na 2C₂H₅ONa + H₂

t^o

Natrietilat

Gv: Nếu thay Na bằng K phản ứng xảy ra tương tự.Yêu cầu học sinh viết phản ứng minh họa
Hs: 2C₂H₅OH + 2K 2C₂H₅OK + H₂

Kali etilat

Gv: Ngoài ra rượu etylic còn phản ứng với Axit axetic. Sẽ học trong bài 45 axit axetic

III. Tính chất hóa học:

1) Phản ứng cháy:

- Rượu etylic tác dung mạnh với oxi khi đốt nóng .

C₂H₆O + 3O₂ ^tº 2CO₂ + 3H₂O

2) Phản ứng với natri:

2C₂H₅OH + 2Na 2C₂H₅ONa + H₂

Natri etylat

Rượu etylic tác dụng với Na tạo natri etylat và khí hidrô .

3) Phản ứng với axit axetic

( Học ở bài 45: Axit axetic)

Chuyển ý: Rượu etylic có ứng dụng và điều chế như thế nào ta lần lượt tìm hiểu.

Gv: Yêu cầu Hs quan sát sơ đồ ứng dụng của rượu etylic kết hợp với tính chất vật lý, hóa học của rượu,cho biết rượu etylic có những ứng dụng nào?
Hs: - Rượu etilic dùng sản xuất rượu bia, dược phẩm, cao su tổng hợp, axit axetic .

- Dùng làm dung môi pha nước hoa, vec ni .

Dựa vào tính chất nào mà rượu etilic được dùng làm nhiên liệu, dung môi, nguyên liệu trong công nghiệp
Gv: Tổng kết lại rượu etylic là nguyên liệu, nhiên liệu, dung môi.

Chuyển ý: rượu etylic được điều chế như thế nào

Gv: Trong thực tế các em thấy rượu uống được điều chế từ những nguyên iệu nào ?

Hs: Tinh bột (gạo, nếp, ngô…), đường (quả chín…) cho lên men.
Gv: cho Hs nêu cách nấu rượu từ gạo, nếp..

Hs: trình bày.
Gv:Ngoài ra trong công nghiệp rượu etylic còn được điều chế bằng cách cho etylen phản ứng với nước xúc tác là axit. Gọi Hs viết PTPƯ

Hs: C₂H₄ + H₂O C₂H₅OH

_Axit

Hoạt động luyện tập

- Độ rượu là gì ? Trên nhãn các chai rượu có ghi các số: 37^o, 42^o các số đó có nghĩa gì ?
Bài 2: sgk trang 139 .Chỉ có chất CH₃ – CH₂ – OH tác dụng với Na. Vì trong phân tử có nhóm - OH

Bài 5: sgk trang 139.
PTPƯ: C₂H₆O + 3O₂ 2CO₂ + 3H₂O

t^o

a/ Số mol rượu etylic là 9,2 : 46 = 0,2 (mol)
Theo PTPƯ: n CO₂ = 2n C₂H₆O = 0,4 (mol)  V CO_2(đkc) = 0,4 x 22,4 = 8,96 (l)
b/ n O₂ = 3n C₂H₆O = 0,6(mol)  V O_2(đkc) = 0,6 x 22,4 = 13,44 (l)
Thể tích không khí cần dùng là: 13,44 x 100 / 20 = 67,2(l)

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

- Liên hệ uống nhiều rượu có hại cho sức khỏe và đôi khi còn gây ra tai nạn giao thông...

- Tìm hiểu etanol có ứng dụng nào trong đời sống

( Cồn Etanol dùng để pha chế xăng sinh học E5, E10, thường tỉ lệ xăng chiếm trên 90%, dung môi pha sơn, pha chế đồ uống, rượu bia, dùng trong ngành thực phẩm, làm nước ướp gia vị, dùng trong ngành dược, pha chế dược liệu, y tế, sát trùng, mỹ phẩm, sơn móng tay....)

IV. Ứng dụng

Rượu etylic là nguyên liệu, nhiên liệu, dung môi.

V. Điều chế

* Rượu etilic thường được điều chế theo hai cách .

_{Lên men}

- Tinh bột hoặc đường Rượu etylic

- Từ etylen

_Axit

C₂H₄ + H₂O C₂H₅OH

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động.

Gv: Trong đời sống em nào biết người ta làm giấm ăn như thế nào ?

Hs: nêu theo sự hiểu biết từ cuộc sống

Gv: Khi lên men dd rượu etilic loãng người ta thu được giấm ăn, đó chính là dd axit axetic. Vậy axit axetic có công thức cấu tạo như thế nào? Nó có tính chất và ứng dụng gì? Bài học hôm nay ta tìm hiểu.

Hoạt động hình thành kiến thức.

Gv: Cho Hs quan sát lọ đựng axit axetic, nhỏ từ từ axit axeti vào nước kết hợp TT SGK  nêu tính chất vật lí của axit axetic.

Hs: axit axetic là chất lỏng, không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước

Gv: Sôi ở 118^oC , ở 15^o C có D = 1,055g/ cm³

I. Tính chất vật lí:

Axit axtic là chất lỏng, không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước .

Tìm hiểucấu tạo phân tử

Gv:Cho Hs quan sát mô hình cấu tạo dạng rỗng và đặc của axit axetic, gọi Hs viết CTCT
Hs: Viết CTCT và thu gọn CH₃ – COOH
Gv: Nhận xét về cấu tạo của phân tử axit axetic ?

Hs: Trong phân tử axit axetic có nhóm -OH liên

kết với nhóm C=O tạo thành nhóm – COOH

Gv: Chính nhóm – COOH làm cho phân tử có tính axit

Gốc axít : - CH₃COO (axetat)

II. Cấu tạo phân tử: (C₂H₄O₂)

- Công thức cấu tạo của axit axetic

H O

H – C – C viết gọn CH₃ – COOH

H O – H

Trong phân tử axit axetic có nhóm – OH

liên kết với nhóm C = O tạo thành

nhóm – COOH. Nhóm – COOH làm cho phân tử có tính axit

Chuyển ý: Axit axetic có những tính chất hóa học nào  III
Gv: Gọi Hs nhắc lại TCHH của axit vô cơ
Hs: Axit làm đổi màu quỳ tím thành đỏ, tác dụng với bazơ, oxit bazơ, kim loại, muối.
Gv: Để tìm hiểu xem axit axetic có tính chất của axit không các em làm các thí nghiệm sau
Gv chia hs theo nhóm (4 nhóm), phát phiếu học tập cho hs
Hs: Chia thành 4 nhóm, kiểm tra lại dụng cụ hóa chất như nội dung Gv yêu cầu thí nghiệm.
Kiểm tra dụng cụ hóa chất mỗi nhóm gồm:
Dụng cụ: Gía để ống nghiệm, 5 ống nghiệm, 2 ống hút hóa chất, một kẹp gỗ (sắt), cốc nhỏ .
Hóa chất: ddNaOH, dd phenolphthalein, CuO,Mg, Cu, CaCO₃.

Gv: hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm theo nhóm

Tiến hành:

- Dùng kẹp kẹp giấy quỳ tím sau đó dùng ống hút lấy dd axit axetic nhỏ 1 giọt lên giấy quỳ tím. Quan sát.
- Dùng ống hút lấy dd phenolphthalein rồi nhỏ 2 – 3 giọt vào ống nghiệm số 1 (đựng dd NaOH).

- Lấy 1 ống hút khác lấy dd axit axetic nhỏ lần lượt (khoảng 2ml) vào các ống nghiệm có các hóa chất sau:
Ống nghiệm 1: dd NaOH
Ống nghiệm 2: CuO
Ống nghiệm 3: Mg
Ống nghiệm 4: Cu
Ống nghiệm 5: CaCO₃.

- Quan sát các hiện tượng xảy ra, nhận xét viết PTPƯ
- Rút ra nhận xét về tính axit của axit axetic
Chú ý: -Hiện tượng quan sát ghi vào giấy theo mẫu
- Phương trình phản ứng ghi trên bảng nhóm để treo lên bảng.
CH₃COOH khi phản ứng sẽ tạo ra gốc axit là axetat - CH₃COO và gốc này có hóa trị I

Gv: Gọi Hs đọc nội dụng thí nghiệm , các nhóm tiến hành làm thí nghiệm.
Gv: Cho Hs các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm và viết PTPƯ,Hs gọi tên sản phẩm.
Hs: các nhóm khác nhận xét

Giấy quỳ tím  đỏ
-Ống nghiệm 1: Khi nhỏ dd phenolphtalein vào dd NaOH, xuất hiện màu đỏ nhỏ tiếp dd CH₃COOH vào màu đỏ dần dần biến mất chứng tỏ xảy ra phản ứng.
- Ống nghiệm 2: Xuất hiện màu xanh
- Ống nghiệm 3: Có khí sinh ra
- Ống nghiệm 4: Không có hiện tượng gì
- Ống nghiệm 5: Sũi bọt khí
- Axit axetic có tính chất hóa học của axit
Gv: Hướng dẫn gọi tên sản phẩm.
Gv:Vì sao ở ống nghiệm 4 không có hiện tượng gì?
Hs: Vì Cu là khim loại đứng sau H trong dãy hoạt động hóa học kim loại

Gv: Qúa trình phản ứng của axit axetic với các chất trên như thế nào so với khi ta cho dd H₂SO₄ cùng phản ứng với chất trên các em đã làm trong bài H₂SO₄.

Hs: Phản ứng xảy ra chậm hơn.
Gv: Kết luận về tính axit của axit axetic ?.
Hs: Axit axetic là axit hữu cơ có tính chất của 1 axit , nhưng là một axit yếu.
Gv: Treo bảng phụ đã có các PTPƯ ghi sẵn để Hs ghi vào.

Gv: Làm thí nghiệm axit axetic tác dụng với rượu etylic, hs quan sát. Gọi Hs đọc nội dung thí nghiệm sgk trang 141
Lắp dụng cụ như hình vẽ sgk / 141 và làm thí nghiệm theo các bước:

+ Cho rượu etylic và axit axetic vào ống nghiệm A, thêm ít axit H₂SO₄ đặc làm xúc tác.

+ Đặt ống nghiệm B vào cốc đựng nước.

+ Đun nóng ống nghiệm A trên ngọn lửa đèn cồn, sau đó ngừng đun. Thêm một ít nước vào ống nghiệm B, lắc nhẹ.

* Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và nhận xét: màu sắc, mùi của chất tạo thành.

* Viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra và kết luận

Gv: Sản phẩm tạo thành trong phản ứng trên là etylaxetat CH₃COOC₂H₅ (là este)
Hs: Trong ống B có chất lỏng không màu, mùi thơm, nổi trên mặt nước ,không tan trong nước.

PTPƯ CH₃COOH + C₂H₅OH CH₃COOC₂H₅ + H₂O
Gv: este là gì:
Hs: este là sản phẩm của phản ứng giữa rượu và axít.

H₂SO₄ dặ, t^o

III. Tính chất hóa học:

1. Tính axit: Axit axetic là axit hữu cơ có tính chất hóa học của một axit. Là một axit yếu .

- Làm quì tím hóa đỏ

CH₃COOH + NaOH  CH₃COONa + H₂O

Axit axetic Natri axetat
2CH₃COOH + CuO  (CH₃COO)₂ Cu + H₂O

2CH₃COOH + Mg  (CH₃COO)₂Mg + H₂

Magie axetat

2CH₃COOH + CaCO₃  (CH₃COO)₂ Ca + H₂O + CO₂.

2. Axít axetic tác dụng với rượu etylic

Axit axetic tác dụng với rượu etilíc (khi đun nóng và có H₂SO₄ đặc xúc tác) tạo ra etyl axetat và nước .

CH₃COOH + C₂H₅OH CH₃COOC₂H₅ + H₂O .

Etylaxetat

Este là sản phẩm của phản ứng giữa rượu và axít.

Gv:Yêu cầu Hs quan sát sơ đồ trong sgk và nêu những ứng dụng của axitaxetic trong sản xuất và đời sống .

Hs: Sản xuất tơ nhân tạo, dược phẩm, phẩm nhuộm, thuốc diệt côn trùng, chất dẻo, giấm ăn…

Chuyển ý: Axit axetic được điều chế như thế nào ?

Gv: Nêu các phương pháp điều chế giấm ăn
Hs: Lên men dd rượu etylic loãng
Gv:độ rượu không quá 10^{o, nhiệt} độ 25 -30^o C
Gv: trong công nghiệp cân 2lượng lớn axit axetic dùng phương pháp oxi hóa butan có xúc tác nhiệt độ (học sâu hơn ở lớp 12)
Gọi Hs viết PTPƯ

Hoạt động luyện tập

Bài 1:

CH₃COOH có tính axít vì :

a) Trong phân tử có liên kết đôi C=O

b) Trong phân tử có nhóm –COOH và H trong nhóm này linh động

c)Trong phân tử có nhóm - CH₃ .

d) Tất cả đều sai

Bài tập 5: sgk trang 143
Axit axetic tác dụng được với các chất: ZnO, KOH, Na₂CO₃, Fe.

Hs: viết PTHH

Hoạt động vận dụng - tìm tòi mở rộng

Giấm ăn là dd axit axetic có nồng độ 2 -5%

-Giấm ở gia đình chúng ta sử dụng thường được làm từ dd rượu etilic loãng không gây hại cho sức khỏe.

-Ngoài ra còn có các loại giấm nào được làm từ hoa quả mà các em biết ?

( Giấm táo, giấm vải thiều..)

IV. Ứng dụng

- Axit axetic là nguyên liệu trong công nghiệp
- Giấm ăn là dd axit axetic có nồng độ 2 -5%

V. Điều chế

- Oxi hóa butan

2C₄H₁₀ + O₂ 4CH₃COOH + 2H₂O

Xúc tác,

t^o

- Lên men giấm dd rượu etylíc

Men giấm

C₂H₅OH + O₂ CH₃COOH + H₂O

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

I . SƠ ĐỒ LIÊN HỆ GIỮA ETYLEN, RƯỢU ETYLIC VÀ AXIT AXETIC.

Gv: Treo sơ đồ câm: Hs hoàn thành sơ đồ
ETILEN RƯỢU ETILIC AXITAXETIC ETYLAXETAT

+ Oxi

Men giấm

+Nước

Axit

+ Rượu etylic
H₂SO₄ đặc, t^o

( C₂H₄) ( C₂H₅OH) (CH₃COOH) (CH₃COOC₂H₅)

GV tổ chức cho thảo luận nhóm dể viết PTPƯ minh hoạ .

Axit

C₂H₄ + H₂O CH₃- CH_{2­ –} OH

Men giấm

CH₃-CH_2­- OH + O₂ CH₃COOH + H₂O

H₂SO₄ đặc, t^o

CH₃COOH + C₂H₅OH CH₃COOC₂H₅ + H₂O

Bài 1:

Gv: Hướng dẫn học sinh dựa vào tính chất hóa học để viết PTHH thể hiện các chuyển hóa bài 1b.

Gv: phản ứng đặc trưng cho liên kết đôi là phản ứng hóa học nào?
Hs: Phản ứng cộng
Gv: Gọi Hs viết PTPƯ câu 1b sgk trang 144

Bài 2:

: Gọi hs đọc đề bài 2 sgk trang 144.
Để nhận biết rượu etilic và axit axetic ta dùng pp hóa học nào?

Gv: Muốn phân biệt được 2 dung dịch rượu etylic và axit axetic, ta phải dựa vào tính chất hóa học đặc trưng của 2 chất. Vậy đó là những tính chất nào ?

Hs: HS dựa vào tính chất hóa học của rượu etylic và axit axetic, nêu được:

+ Dùng qùi tím: axit axetic làm qùi tím hóa đỏ còn rượu etylic không làm đổi màu qùi tím.

+ Dùng Na₂CO₃ hoặc CaCO₃ . CH₃COOH cho khí CO₂ thoát ra, C₂H₅OH không có phản ứng.

Bài 3

Gv: Hướng dẫn bài 3sgk trang 144 gọi hs làm nhanh
Chất C vừa tác dụng với Na vừa tác dụng với Na₂CO₃. Vậy C là axit và trong phân tử có nhóm – COOH. Vậy C là C₂H₄O₂
- Chất A tác dụng với Na, nên A là C₂H₆O

- Chất B không tác dụng với Na và ít tan trong nước, vậy B là C₂H_4.
Bài 4 sgk trang 144. Gv cho thêm câu c như sau: Tính khối lượng axit axetic thu được nếu đem chất A trên lên men, hiệu suất quá trình lên men là 90%

Gv: Ta đã làm bài 4 sgk trang 133 trong bài “ Luyện tập về HIĐROCACBON " Bài này cách làm tương tự nhưng nếu ta tính tổng m _C + m _H < m A trong chất A còn có nguyên tố O
m _O = m _A – (m _C+ m _H)

Hs:Trình bày phương pháp giải :

- Lượng Cacbon trong CO₂ chính là lượng Cacbon trong A, lượng Hydro trong nước chính là lượng Hydro trong A .

- Dựa trên cơ sở sự biến thiên tỉ lệ thuận các nguyên tố trong hợp chất để giải

Lưu ý: đề không cho khối lượng mol của chất A, ta phải đi tìm - dựa vào tỉ khối của A so với H₂ là 23.

Tóm tắt đề bài :

m _A = 23gam

m CO₂ = 44gam

m H₂O = 27 gam.

A gồm nguyên tố nào ?

CTPT của A

Biết d A/H₂ = 23
Gv: Hướng dẫn Hs tính khối lượng axit axetic khi hiệu suất phản ứng đạt 90%
30g CH₃COOH  100%
? g  90%

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

Gv: Tại sao để hoa quả chín lâu ngày có mùi nồng sao đó có vị chua. Hãy giải thích.

Vì hoa quả chín quá chuyển sang có mùi rược, để trong không khí nó bị oxi hóa lên men thành giấm nên có vị chua.

- Ngoài các ứng dụng đã học các em tìm hiểu thêm axit axetic còn có ứng dụng nào khác ?

(Ứng dụng trong chế biến mủ cao su. Ứng dụng axit axetic trong công nghệ thực phẩm...)

II. BÀI TẬP

Bài tập1 b sgk trang 144:

CH₂ = CH₂ + Br₂  CH₂Br – CH₂Br

Xt, t^o

Áp suất

…+CH₂= CH₂ +CH₂= CH₂+CH₂= CH₂+… ..-CH₂-CH₂-CH₂-CH₂–CH₂- CH₂ -^…...

Bài tập 2 sgk trang 144

Bài 2:

+ Dùng qùi tím: axit axetic làm qùi tím hóa đỏ còn rượu etylic không làm đổi màu qùi tím.

+ Dùng Na₂CO₃ hoặc CaCO₃ . CH₃COOH cho khí CO₂ thoát ra, C₂H₅OH không có phản ứng.

Bài 4 sgk trang 144

a.



Vậy trong A có 3 nguyên tố là: C , H, O.

b. Đặt công thức chung của A: C_xH_yO_z (x, y, z nguyên dương)
Ta có:

 CTPT của A có dạng: (C₂H₆O)_n

Vì d_A/H2 = 23  M_A = 23 x 2 = 46
Ta có 46n = 46  n = 1

Vậy CTPT của A là C₂H₆O
c.

Men giấm

CH₃-CH_2­- OH + O₂ CH₃COOH + H₂O

n CH₃COOH = n C₂H₆O = 23 : 46 = 0,5 (mol)

m CH₃COOH = 0,5 x 60 = 30 (g)
Vì hiệu suất phản ứng đạt 90% nên m CH₃COOH
(90 x 30) : 100 = 27(g)

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động hình thành kiến thức

Gv: Cho 2 Hs đại diện 2 nhóm liệt kê các loại thức ăn hàng ngày mà các em hấp thu. (trong khoảng thời gian như nhau)

Gv: chia nhóm các loại thức ăn trên và dẫn dắt Hs đi đến nội dung chính bài học là chất béo

Giới thiệu bài mới: Chất béo là một thành phần quan trọng trong bữa ăn hằng ngày của chúng ta. Vậy chất béo là gì ? Thành phần và tính chất của nó như thế nào? Bài học hôm nay ta sẽ tìm hiểu.

Hoạt động hình thành kiến thức

Gv: Cho HS quan sát hình ảnh 1 số loại thức ăn

kết hợp kiến thức thực tế. Hỏi Những loại thực phẩm nào chứa nhiều chất béo ?

Gv: Chất béo có ở đâu ?

Hs:
Chất béo có nhiều trong mô mỡ của động vật, trong một số loại hạt và quả.

Gv: Gv làm thí nghiệm biểu diễn
Cho vài giọt dầu ăn lần lượt vào 2 ống nghiệm đựng nước và benzen, lắc nhẹ và quan sát.

Gv: Chất béo nặng hay nhẹ hơn nước, chất béo có tan trong nước, benzen không ?
Hs: nhận xét:

Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong ben zen

I. Chất béo có ở đâu?

- Trong cơ thể động vật chất béo có nhiều trong mô mỡ, còn trong thực vật chất béo tập trung nhiều ở quả và hạt.

II. Tính chất vật lí

Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong benzen, xăng , dầu hoả …

Chuyển ý: Chất béo có thành phần cấu tạo như thế nào  III
Gv: Giới thiệu khi đun chất béo với nước ở nhiệt độ và áp suất cao, người ta thu được glixerol 9glixerin) và các axit béo
Gv: Chiếu lên màn hình CTCT của glixerol C₃H₅(OH)₃, CT chung của axit béo R – COOH
trong đó R có thể là: C₁₇H₃₃- ; C₁₇H₃₅- ; C₁₅H₃₁-.vvv.
- Từ kết qủa trên kết hợp với những phương pháp khác người ta xác định được công thức chung của chất béo là: (RCOO)₃C₃H₅
Gv: Chất béo là gì ?
Hs: Chất béo là hỗn hợp nhiều este của glixerol với các axít béo
Gv: Đưa ra công thức
Glixerol:C₃H₅(OH)₃
Axit béo: C₁₇H₃₅COOH ; C₁₇H₃₃ COOH ; C₁₅H₃₁COOH ; ...
Gv: este là gì ?
Hs: Este là sàn phẩm giữa rượu và axit
Gv: Gọi hs viết công thức chung của chất béo?
Hs: Viết công thức của chất béo

III. Chất béo có thành phần và cấu tạo như thế nào?
Chất béo là hỗn hợp nhiều este của glixerol C₃H₅(OH)₃với các axít béo và có công thức chung là (RCOO)₃C₃H₅

R có thể là C₁₇H₃₅ - ; C₁₇H₃₃ - ; C₁₅H₃₁- ; v.v..

Chuyển ý: Chất béo có TCHH nào ?  IV

GV: Gọi hs viết PTPƯ giữa rượu etilic và axit axetic. Trên cơ sở đó để khai thác đặc điểm của phản ứng thuận nghịch để kết luận este có phản ứng thủy phân. Yêu cầu Hs viết PTPƯ
- Đun nóng chất béo với nước có axít làm xúc tác, chất béo tác dụng với nước tạo thành glixerol và các axít béo
Hs: viết PTPƯ

t^o,
Axit

(RCOO)₃C₃H₅ + 3 H₂O C₃H₅(OH)₃ + 3 RCOOH

Gv; Phản ứng trên là phản ứng thủy phân.

Gv: Đun nóng chất béo với dd kiềm chất béo bị thủy phân tạo ra glixerol và muối của các axit béo.
Hs: Viết PTPƯ
Gv: Hỗn hợp muối natri của các axít béo là thành phần chính của xà phòng. Phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm còn gọi là phản ứng xà phòng hóa.
Gv: Giảng cho Hs phân biệt chất béo (dầu ăn, mỡ ăn) với hiđrocacbon (dầu, mỡ công nghiệp)

IV. Chất béo có tính chất hóa học quan trọng nào ?

1. Thủy phân chất béo trong dung dịch axít

Đun nóng chất béo với nước có axít làm xúc tác, chất béo tác dụng với nước tạo thành glixerol và các axít béo .

Axit ,t^o

(RCOO)₃C₃H₅ + 3 H₂O C₃H₅(OH)₃ + 3 RCOOH

2. Thủy phân chất béo trong dung dịch kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

Khi đun chất béo với dd kiềm, chất béo bị thuỷ phân tạo glixerol với muối của các axít béo .

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH C₃H₅(OH)₃ + 3RCOONa

t^o

Gv:Hãy cho biết vai trị của chất béo đối với cơ thể người và động vật?’

Hs: Chất béo là thnh phần cơ bản trong thức ăn của người và động vật

Gv:Vì sao để chất béo trong không khí lâu ngày sẽ bị ôi ?
Hs: Khi để lâu trong không khí, chất béo có mùi ôi là do tác dụng của hơi nước, oxi và vi khuẩn .

- Trong công nghiệp dùng để điều chế glixerol và xà phòng

Hoạt động luyện tập

Bài 1: Chọn câu đúng trong các câu sau:

a.Dầu ăn là este b. Dầu ăn là este của glixerol

c. Dầu ăn là một este của glixerol và axit béo

d. Dầu ăn là hỗn hợp nhiều este của glixerol và các axit béo

Câu D

Bài 3: Hãy chọn các phương pháp làm sạch vết dầu ăn dính vào quần áo:

a.Giặt bằng nước b. Giặt bằng xà phòng

c. Tẩy bằng cồn 96⁰ d. Tẩy bằng giấm. E. Tẩy bằng xăng

Các phương pháp đúng là b, c, e vì xà phòng, cồn 96^o , xăng hòa tan được dầu ăn .

Dùng nước không được vì nước không hòa tan dầu ăn .Giấm tuy hòa tan dầu ăn nhưng lại phá huỷ quần áo.

Hoạt động vận dụng - tìm tòi mở rộng

? Tại sao chất béo để trong không khí lại bị ôi thiu ?

Do oxi có trong không không khí đã oxi hóa dầu mỡ ( hay lk đôi C = C trong mạch C đã bị oxi hóa) thành anđehit, xeton.

? Theo các em chúng ta sử dụng mỡ từ động vật hay dầu ăn từ thực vật tốt hơn ?

( Dầu ăn từ thực vật tốt hơn cho sức khỏe)

• Dầu ăn thuộc nhóm chất béo không bão hòa có lợi cho sức khỏe con người hơn sử dụng mỡ từ động vật.

Nhưng nhìn chung, chất béo là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống. Chúng cung cấp năng lượng và hỗ trợ nhiều chức năng trong cơ thể. Một số vitamin cần sử dụng chất béo làm môi trường để cơ thể có thể hấp thụ chúng.

chất béo không bão hòa lành mạnh đến từ cá hồi, các loại hạt và dầu thực vật. Các loại thịt cũng có thể được thay thế bằng các loại đậu như đậu lăng và đậu Hà Lan.

V. Ứng dụng

- Chất béo là thành phần cơ bản trong thức ăn của người và động vật .

- Trong công nghiệp chất béo dùng để điều chế glixerol.

Yêu cầu HS nhớ lại công thức, tính chất của rượu etylic, axit axetic và chất béo rồi hòan thành bảng tổng kết :

Viết phương trình phản ứng minh hoạ .
Hs: Hoạt động cá nhân hoàn thành bảng trên và kết hợp làm bài 1 sgk trang 148
GV: Gọi Hs trả lới nhanh câu hỏi: Phân tử nào có nhóm – OH ? nhóm – COOH.

- Chất nào tác dụng được với K ? với Zn ? với NaOH ? với K₂CO₃ ? Viết PTPƯ
Hs: Chất có nhóm OH: Rượu etilic, axitaxetic

Chất có nhóm – COOH: axit axetic.

Chất tác dụng được với K: Rượu etilic, axitaxetic.

Chất tác dụng được với Zn, K₂CO₃, NaOH là axit axetic, chaát beùo taùc duïng vôùi NaOH
Gv: Yêu cầu hs viết PTPƯ

Gv: Yêu cầu Hs đọc đề bài 2sgk trang 148. Dựa vào TCHH của chất béo trong bảng trên viết PTPƯ.

Hs: CH₃COOC₂H₅ + H₂O CH₃COOH + C₂H₅OH

HCl

t⁰

CH₃COOC₂H₅ + NaOH CH₃COONa + C₂H₅OH

Gọi hs đọc đề bài 3sgk trang 149
Gv: Dựa vào những tính chất hóa học đã học của các chất: rượu etylic, axit axetic và chất béo. Hãy thảo luận nhóm để hoàn thành bài tập 3 SGK/ 149

Hs: Chú ý

+ Thành phần phân tử của các chất tạo thành sau phản ứng.

+ Điều kiện của mỗi phản ứng.

Hs: Thảo luận nhóm hoàn thành bài 3sgk trang 149 và ghi vào bảng nhóm để báo cáo kết quả,các nhóm nhận xét lẫn nhau. Gv tổng kết lại.

Gv:-Yêu cầu HS đọc đề bài tập 4 SGK/ 149 và trình bày cách nhận biết.

Hs: Dùng qùi tím: axit axetic làm qùi tím chuyển thành màu đỏ.

- Dùng nước:

+ Rượu etylic tan vô hạn trong nước.

+ Chất béo không tan trong nước và nổi trên mặt nước.

Gv:-Yeâu cầu HS ñoïc đề đbài tập 6 SGK/ 149

Höôùng daãn: - dựa vào công thức tính độ rượu hãy tính thể tích rượu etylic nguyên chất thu được ?

- dựa vào khối lượng riêng và thể tích rượu etylic nguyên chất  tìm khối lượng rượu etylic nguyên chất thu được ?

- viết phương trình hóa học.  tìm lượng axit axetic theo phản ứng.

- dựa vào hiệu suất của quá trình lên men  tìm khối lượng axit thực tế thu được  tìm khối lượng giấm ăn khi pha loãng (4%).

100g dd CH₃COOH  4g CH₃COOH
? g dd  767,28g
Hoaëc coâng thöùc:

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

Bài 1: Viết các PTHH thực hiện các chuyển đổi hoá học sau.
Etilen  Rượu etylic  Axit axetic  Etyl axetat  Rượu etylic.
Bài 2: Cho 575 ml rượu 20⁰ lên men giấm.
a)Rượu 20⁰ có nghĩa gì ?
b) Tính thể tích rượu etylic có trong 575ml rượu 20⁰ trên.
c) Tính khối lượng axit axetic thu được của quá trình lên men dung dịch rượu trên, khi hiệu suất phản ứng đạt 90%. Biết D_rượu = 0,8g/cm³
Hướng dẫn:
a. PTPƯ
C₂H₅OH + O₂ CH₃COOH + H₂O

Men giấm

b. Thể tích rượu etylic nguyên chất
(575 x 20) : 100 = 115 (ml)
c. Khối lượng rượu etylic là: 115 x 0,8 = 92(g) n C₂H₅OH = 2(mol)
Theo PTPƯ n CH₃COOH = n C₂H₅OH = 2 (mol)
Khối lượng axit axetic là: 2 x 60 = 120(g)

Vì hiệu suất phản ứng lên men đạt 90% nên khối lượng axit axetic thu được là:
(120 x 90) : 100 = 108(g)  n CH₃COOH = 108 : 60 = 1,8(mol)

II. Bài tập

Bài 2sgk trang 148

- Phản ứng của etyl axetat với dung dịch HCl.

CH₃COOC₂H₅ + H₂O CH₃COOH + C₂H₅OH

HCl

- Phản ứng của etyl axetat với dung dịch NaOH.

CH₃COOC₂H₅ + NaOH CH₃COONa + C₂H₅OH

t⁰

Bài 3 sgk trang 149

a. Na; C₂H₅ONa

b. O₂; H₂O

c. K hay KOH, H₂ hay H₂O

d. C₂H₅OH; H₂O

e. Na₂CO₃; CH₃COONa ; H₂O(hay CaCO₃)

f. Mg (hay kim loại đứng trước hiđro)

h. dd kiềm; glixerol

Bài 4 sgk trang 149

Dùng qùi tím: axit axetic làm qùi tím chuyển thành màu đỏ.

- Dùng nước:

+ Rượu etylic tan vô hạn trong nước.

+ Chất béo không tan trong nước và nổi trên mặt nước.

Bài 6sgk trang 149

a.

Độ rượu = .100  V_r =

V _{R ng/ chất} == 0,8(l)=800(ml)

m _{R ng/ chất} = 0,8.800 = 640 (g)

n _{R ng/ chất}

PTHH:

Men giấm

C₂H₅OH + O₂ CH₃COOH + H₂O

Theo phương trình:
n CH₃COOH = n C₂H₅OH = 13,9 (mol)

 m CH₃COOH = 13,9 x 60 = 834(g)
Vì hiệu suất quá trình là 92% nên khối lượng axit thực tế thu được:

b. Khối lượng dd giấm thu được là:

Hoạt động 1: Kiểm tra kiến thức có liên quan

Hoạt động 2: Tiến hành thí nghiệm

Gv: hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm:

Cho lần lượt vào 4 ống nghiệm: mẩu giấy quì tím, mảnh kẽm, mẩu đá vôi nhỏ và một ít bột đồng oxit

Cho tiếp 2 ml axit axetic vào từng ống nghiệm

Hs:Tiến hành làm thí nghiệm và quan sát hiện tượng xảy ra.

Gv: Gọi đại diện của nhóm nêu hiện tượng thí nghiệm viết phương trình phản ứng và giải thích
Hs: Axit axetic làm qùi tím đổi thành màu đỏ.

Axit axetic tác dụng với kim loại Zn: Kẽm tan dần và có bọt khí thoát ra.

Axit axetic tác dụng CaCO₃: đá vôi tan và có bọt khí thoát ra.

Axit axetic tác dụng với CuO: bột CuO tan và dung dịch sau phản ứng có màu xanh.
viết PTHH

Gv: hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm 2: Cho vào ống nghiệm A 2ml rượu etylic khan, 2 ml axit axetic, nhỏ thêm từ từ khoảng 1 ml axit sunfuric đặc, lắc đều

Lắp dụng cụ như hình 5.5 trang 141sgk .Đun nhẹ hỗn hợp cho chất lỏng bay hơi từ từ sang ống B, đến khi chất lỏng trong ống A chỉ còn khoảng 1/3 thể tích ban đầu thì ngừng đun

Lấy ống B ra, cho thêm 2 ml dd muối ăn bão hòa, lắc rồi để yên

Gv: Hướng dẫn Hs quan sát hiện tượng xảy ra

Hs: Quan sát hiện tượng, đại diện của nhóm nêu hiện tượng thí nghiệm viết phương trình phản ứng
Trong ống nghiệm B có chất lỏng phân thành hai lớp, lớp trên có mùi thơm là este etyl axetat

H₂SO₄,
đđdặc, t^o

CH₃COOH + C₂H₅OH
CH₃COOC₂H₅ + H₂O

1.Thí nghiệm 1: tính chất của axit axetic

+ Qùi tím đổi thành màu đỏ.

+ Kẽm tan và có bọt khí thoát ra.
2CH₃COOH + Zn (CH₃COO)₂Zn + H₂

+CaCO₃ tan dần và có bọt khí thoát ra.

2CH₃COOH + CaCO₃ (CH₃COO)₂Ca
+ CO₂ + +H₂O

+ Bột CuO tan dần và dung dịch có màu xanh.
2CH₃COOH +CuO (CH₃COO)₂Cu +H₂O

2.Thí nghiệm 2: phản ứng của rượu etylic với axit axetic

Trong ống nghiệm B có chất lỏng phân thành hai lớp, lớp trên có mùi thơm là este etyl axetat.

H₂SO₄,
đđdặc, t^o

CH₃COOH + C₂H₅OH
CH₃COOC₂H₅ + H₂O

Hoạt động 3: Công việc cuối buổi thực hành

Tên thí nghiệm

Hiện tượng quan sát được

Giải thích

Phương trình hoá học .

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: Kể tên một số loại quả khi chín có vị ngọt
Hs: kể tên: Xoài , mít, nho, táo, chuối.....

Gv: Hàng ngày chúng ta ăn các loại trái cây có đường và các loại thực phẩm như bánh kẹo, nước giải khát có gas trong đó đều có một lượng đường. Vậy có các loại đường phân loại như thế nào tìm hiểu bài học.

Giới thiệu bài mới: Gluxit hay cacbonhidrat là tên chung của một nhóm các hợp chất hữu cơ thiên nhiên. Gluxit tiêu biểu nhất là glucozơ. Vậy glucozơ có tính chất và ứng dụng gì?

Hoạt động hình thành kiến thức

Tìm hiểu trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý

Gv:Yêu cầu HS quan sát 1 số tranh vẽ một số loài cây (có quả chín) chứa nhiều glucozơ kết hợp thong tin sgk Trong tự nhiên, glucozơ thường có nhiều ở đâu ?

Hs: glucozơ có nhiều trong quả chín.

-Glucozơ có nhiều trong quả chín đặc biệt là quả nho. Ngoài ra trong máu - cơ thể động vật (kể cả con người) cũng có nhiều glucozơ.

Gv: Qua những kiến thức em vừa học, em có thể rút ra kết luận gì về trạng thái tự nhiên của glucozơ
Hs: Glucozơ có trong hầu hết các bộ phận của cây, nhiều nhất trong quả chín, glucozơ còn có trong cơ thể người và động vật

Gv: Hướng dẫn các nhóm làm thí nghiệm theo các bước

+ Cho vào ống nghiệm một ít glucozơ  Hãy quan sát trạng thái và màu sắc của glucozơ, sau đó cho vào ống nghiệm một ít nước, lắc nhẹ.  Hãy nhận xét về khả năng hòa tan của glucozơ trong nước ?

Hs: Làm thí nghiệm  nêu hiện tượng:

- Glucozơ là chất rắn, kết tinh, màu trắng, glucozơ dễ tan trong nước.

Gv: Glucozơ có nhiều trong quả chín Vậy theo em glucozơ có vị gì ?

Hs: Glucozơ có vị ngọt – thường được gọi là đường glucozơ hay đướng nho.

I. Trạng thái tự nhiên:

Glucozơ có trong hầu hết các bộ phận của cây, nhiều nhất trong quả chín, glucozơ còn có trong cơ thể người và động vật

II. Tính chất vật lí:

Glucozơ là chất kết tinh , không màu, vị ngọt, dễ tan trong nước.

Chuyển ý:
Gv: Đặt vấn đề: glucozơ có những tính chất hóa học như thế nào ?  III

Gv: Tiến hành làm thí nghiệm theo các bước:

- Cho vài giọt dung dịch NH₃ vào ống nghiệm, nhỏ thêm vài giọt dung dịch AgNO₃  lắc nhẹ.

- Thêm tiếp dung dịch glucozơ vào ống nghiệm trên  đặc ống nghiệm vào cốc nước nóng hoặc đun nóng nhẹ trên ngọn lửa đèncồn.

 Yêu cầu HS quan sát và nhận xét ?

Hs: quan sát thí nghiệm biểu diễn của GV và nêu hiện tượng:

Khi đun nóng ống nghiệm  dung dịch trong ống nghiệm chuyển thành màu đen và có chất màu xám bạc bám vào bên ngoài.(có phản ứng hóa học xảy ra)

Gv:Vậy sản phẩm tạo thành sau phản ứng có đặc điểm gì ?

Hs: kim loại Ag,
Gv: sau phản ứng ngoài kim loại Ag còn sinh thêm chất mới ở dạng dung dịch là axit gluconic có công thức là C₆H₁₂O₇ .

Gv: Yêu cầu HS viết phương trình phản ứng ?
Hs:

C₆H₁₂O₆ +Ag₂O C₆H₁₂O₇ + 2Ag

NH₃

Gv: - Trong phản ứng này C₆H₁₂O₆ bị oxi hóa thành C₆H₁₂O₇. Phản ứng trên được dùng để tráng nên còn gọi là phản ứng tráng gương và đây là phản ứng dùng để nhận biết glucozơ với nhiều loại hợp chất hữu cơ khác.

- Người ta thường sản xuất rượu etylic bằng mấy cách ?

Gv:-Vậy có thể điều chế rượu etylic từ glucozơ được không ? Nếu có phản ứng xảy ra thì phải có điều kiện gì ?

Hs: Rượu etylic thường được sản xuất theo 2 cách chính:

+ Từ tinh bột hoặc đường len men.

+ Từ etilen.

Người ta có thể điều chế rượu etylic từ glucozơ nhưng cần phải có men rượu.

Gv: Yêu cầu HS viết PTHH của phản ứng trên  nhận xét ?

Men rượu,
30 -32^oC

Hs: C₆H₁₂O₆ 2C₂H₅OH + 2CO₂

III. Tính chất hóa học:.

1.Phản ứng oxi hóa glucozơ

C₆H₁₂O + Ag₂O C₆H₁₂O₇ + 2Ag

NH₃

Glucozơ Axit gluconic

1. Phản ứng lên men rượu:

Men rượu,
30 -32^oC

C₆H₁₂O₆ 2C₂H₅OH + 2CO₂

Gv: Yêu cầu HS quan sát hình vẽ SGK/ 152 kết hợp tính chất vật lý, tính chất hóa học  nêu những ứng dụng của glucozơ mà em biết ?

Hs: Ứng dụng của glucozơ:

+ Pha huyết thanh.

+ Sản xuất vitamin C.

+Tráng ruột phích, tráng gương

+Trong đời sống của con người và động vật glucozơ là chất dinh dưỡng rất quan trọng

IV. Ứng dụng :.

- Pha huyết thanh, sản xuất vitamin C, tráng ruột phích, tráng gương

-Glucvozơ là chất dinh dưỡng quan trọng của người và động vật

Tìm hiểu về trạng thái thiên nhiên, tính chất vật lý saccarozo

Gv:Yêu cầu HS quan sát tranh Trong tự nhiên, saccarozơ thường có nhiều ở đâu ?

Hs: saccarozơ có nhiều trong mía, củ cải đường, thốt nốt . . ..

Gv: em có thể rút ra kết luận gì về trạng thái tự nhiên của sacarozơ.
Hs: Saccarozơ có trong nhiều loại thực vật như mía, củ cải đường . .

Gv: Hướng dẫn các nhóm làm thí nghiệm theo các bước:

+ Cho vào ống nghiệm : một ít đường saccarozơ  Hãy quan sát trạng thái và màu sắc của saccarôzơ ?. Sau đó them nước vào nước vào lắc nhẹ.  Hãy nhận xét về khả năng hòa tan của saccarôzơ trong nước ? -Hoạt động nhóm (2’)

Hs: Làm thí nghiệm  nêu hiện tượng:

+ saccarôzơ là chất kết tinh, không màu.

+ saccarôzơ dễ tan trong nước.

Gv: Theo em saccarôzơ có những tính chất vật lý quan trọng nào ?

Hs: saccarôzơ có vị ngọt – là loại đường phổ biến

I. Trạng thái thiên nhiên:

Saccarozơ có trong nhiều loại thực vật như mía, củ cải đường , cây thốt nốt. . .

II. Tính chất vật lý:

Saccarozơ là chất kết tinh không màu, vị ngọt, dễ tan trong nước, đặc biệt tan nhiều trong nước nóng

Gv: Đặt vấn đề saccarozơ có những tính chất hóa học như thế nào ?

Tiến hành làm thí nghiệm theo các bước:

-Cho vài giọt dd NH₃ ống nghiệm 2 ; nhỏ thêm vài giọt dung dịch AgNO₃  lắc nhẹ.

Thêm tiếp dung dịch saccarozơ vào ống nghiệm 2  đun nóng nhẹ trên ngọn lửa đèn cồn.

 Yêu cầu HS quan sát và nhận xét ?

Hs: quan sát thí nghiệm biểu diễn của GV và nêu Saccarozơ không có phản ứng tráng gương

Gv:tiếp tục làm thí nghiệm

Đun nóng dd saccarozơ và H₂SO₄. Sau đó, thêm dd NaOH để trung hòa. Rồi cho dd thu được vào ống nghiệm chứa dd AgNO₃ trong ammoniac (và đun nóng nhẹ trên ngọn lửa đèn cồn)

 Yêu cầu HS quan sát và nhận xét ? viết phương trình phản ứng ?

Hs: Kết tủa bạc xuất hiện

Axit
t

C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆

Saccarozơ Glucozo Fructozơ

III. Tính chất hóa học:

- Saccarozơ không có phản ứng tráng gương

- Đun nóng dd saccarozơ có axit làm xúc tác,saccarozơ bị thủy phân tạo ra glucozơ và fructozơ.

Axit
t^o

C₁₂H₂₂O₁₁+ H₂O C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆

Saccarozơ Glucozo Fructozơ

Gv: Yêu cầu HS quan sát hình vẽ SGK/ 154  nêu những ứng dụng của saccarôzơ mà em biết ?

Hs: Ứng dụng của saccarôzơ:

+ Nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp thực phẩm.

+ Là thức ăn của người

Hoạt động luyện tập.

Bài tập: Hãy trình bày phương pháp hóa học để phân biệt: glucozơ ; axit axetic và rượu etylic.

Hướng dẫn: để phân biệt được 3 chất trên ta phải dựa vào những tính chất hóa học đặc trưng của từng chất. Vậy đó là những tính chất gì ?

Glucozơ; Axit axetic; Rượu etylic.

+ quì tím

Qùui tím hóa đỏ

Không có hiện tượng

Axit axetic Glucozơ; rượu etylic

+AgNO₃/NH₃

Phản ứng

Không PƯ

Glucozơ .etylic

2. Hãy viết PTHH cho các chuyển đổi hóa học sau:

Saccarozo glucozo rượu etilic axit axetic etyl axetat

Hs: viết các PTHH Gv nhận xét cho điểm Hs

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

- Yêu cầu HS đọc bài tập 4 SGK/ 152

Hướng dẫn:

+ Hãy xác định dạng bài toán của bài tập trên ?

+ Viết công thức tính hiệu suất của phản ứng ?

+ Số mol glucozơ tính được theo PTHH là số mol thực tế thu được hay số mol lí thuyết ?

+ Vậy lượng glucozơ cần tính chính là lượng lí thuyết .  Dựa vào công thức tính hiệu suất hãy tìm công thức tính lượng lí thuyết của glucozơ ?

- Hãy giải thích tại sao khi để đoạn mía lâu ngày trong không khí, ở đầu đoạn mía thường có mùi rượu.

(Vì trong mía có đường saccarozo khi để trong không khí lên men chuyển thành đường glucozo, sau đó thành rượu etilic)

GD Hs có chế độ ăn uống có đường vừa phải, hợp lí tránh thừa cân, béo phì và nhiều bệnh khác như tiểu đường, tim mạch. Năng vận động, tập thể dục, chơi thể thao....

IV. Ứng dụng :.

- Saccarozơ là nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp thực phẩm, là thức ăn của người

Hoạt động của Gv và Hs

Nội dung

Hoạt động khởi động

Gv: Cho 2 Hs đại diện 2 nhóm lên bảng viết các loại thực phẩm chủ yếu chứa tinh bột, chất xơ trong cùng khoảng thời gian 1 phút. Hs nào viết đúng và nhiều hơn đội đó sẽ thắng.

Hs: Viết tên các loại thực phẩm chứa tinh bột, xen lulozơ

Gv: Dẫn dắt Hs vào bài mới thông qua phần khởi động.

Giới thiệu bài mới: Tinh bột và xenlulozơ là những gluxit quan trọng đối với đời sống của con người. Vậy công thức của tinh bột và xenlulozơ như thế nào? Chúng có tính chất và ứng dụng gì ?

Hoạt động hình thành kiến thức.

Tìm hiểu trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý

Gv:Yêu cầu HS quan sát tranh Trong tự nhiên, tinh bột và xenlulozơ thường có nhiều ở đâu ?

Hs: Quan sát hình vẽ liên hệ kiến thực tế biết được tinh bột có nhiều trong các loại hạt và xenlulozơ là thành phần chủ yếu trong sợi bông, tre, gỗ . ..

Gv: Hướng dẫn các nhóm làm thí nghiệm theo các bước:

+ Cho vào ống nghiệm 1: một ít tinh bột  Hãy quan sát trạng thái và màu sắc của tinh bột ? Sau đó cho vào ống nghiệm ít nước, lắc nhẹ.  Hãy nhận xét về khả năng hòa tan của tinh bột

+ Cho vào ống nghiệm 2: một ít (bột gỗ) xenlulozơ  Hãy quan sát trạng thái và màu sắc của xenlulozơ ? Sau đó cho vào ống nghiệm ít nước, lắc nhẹ.  Hãy nhận xét về khả năng hòa tan của xenlulôzơ

Sau đó đun nhẹ cà 2 ống nghiệm

Hs: Làm thí nghiệm  nêu hiện tượng:

Gv: Theo em tinh bột và xenlulôzơ có những tính chất vật lý quan trọng nào ?
Hs: Tinh bột và xenlulozơ là những chất rắn màu trắng, không tan trong nước nhưng tinh bột tan trong nước nóng

I. Trạng thái tự nhiên:

Tinh bột có nhiều trong các loại hạt, củ, quả

Xenlulozơ là thành phần chủ yếu trong sợi bông,tre, gỗ, nứa. . .

II. Tính chất vật lý:

-Tinh bột và xenlulozơ là những chất rắn màu trắng, không tan trong nước. Riêng tinh bột tan trong nước nóng tạo dd keo là hồ tinh bột.

Tìm hiểu đặc điểm cấu tạo phân tử

Gv: thuyết trình về đặc điểm cấu tạo phân tử của tinh bột và xenlulozơ

Hs: nghe giảng và tóm tắt nội dung chính

III. Đặc điểm cấu tạo phân tử:.

-Tinh bột và xenluozơ có khối lượng phân tử rất lớn, phân tử được cấu tạo bởi nhiều nhóm – C₆H₁₀O₅ – lien kết với nhau:

Công thức chung của tinh bột và xenlulozơ là (– C₆H₁₀O₅ –)_n

Tìm hiểu tính chất hóa học

Hs tìm hiểu thông tin khi đun nóng tinh bột hoặc xenlulozơ trong dung dịch axit loãng , tinh bột hoặc xenlulozơ bị thủy phân thành glucôzơ

Yêu cầu hs viết phương trình phản ứng

Hs: viết phương trình phản ứng

_{axit, t°}

(– C₆H₁₀O₅ –)_n + nH₂O  nC₆H₁₂O₆

Gv: ở nhiệt độ thường tinh bột và xenlulozơ bị thủy phân bởi yếu tố nào?
Hs: Enzim thích hợp

Gv: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm nhỏ vài giọt dd iot vào ống nghiệm chứa hồ tinh bột. Sau đó đun nóng ống nghiệm

Hs: Làm thí nghiệm  nêu hiện tượng: nhỏ dd iot vào ống nghiệm chứa hồ tinh bột thấy màu xanh tím xuất hiện. Đun nóng màu xanh này biến mất, để nguội lại hiện ra.
Gv: Để nhận biết sự có mặt của hồ tinh bột ta dùng hóa chất nảo?
Hs: Dùng dd iot
Gv: - Iot được dùng để nhận biết hồ tinh bột và ngược lại vì tạo ra màu xanh đặc trưng.

IV. Tính chất hóa học:

1. Phản ứng thủy phân:

Axit, t^o

(– C₆H₁₀O₅ –)_n + nH₂O nC₆H₁₂O₆

Tinh bột Glucozơ

2. Tác dụng của tinh bột với dung dịch iôt:
- Iot được dùng để nhận biết hồ tinh bột và ngược lại vì tạo ra màu xanh đặc trưng.

Gv: Yêu cầu HS quan sát hình vẽ SGK/ 157 kết hợp tính chất vật lý, tính chất hóa học vừa học nêu những ứng dụng của tinh bột và xenlulozơ ?

Hs:: Sản xuất giấy, vải sợi, đồ gỗ, vật liệu trong xây dựng, tinh bột là lương thực quan trọng của con người.

Hoạt động luyện tập

-Chọn từ thích hợp (tinh bột hoặc xenlulozơ) điền vào chỗ trống

a.Trong các loại củ, quả, hạt chứa nhiều..........

b. Thành phần chính của sợi bông, gỗ, nứa là.........

c. ..........là lương thực của con người.

- Phát biểu nào sau đây đúng

a. Xenlulozơ và t.bột có ph.tử khối nhỏ.

b. Xenlulozơ có p.tử khối nhỏ hơn t.bột.

c. Xenlulozơ và t.bột có ph.tử khối bằng nhau.

d. Xenlulozơ và t.bột có ph.tử khối rất lớn, nhưng PTK của xenlulozơ lớn hơn nhiều so với t.bột.

Hoạt động vận dụng – tìm tòi mở rộng

Viết PTHH thực hiện các chuyển đổi hóa học sau

Tinh bột  glucozo rượu etilic axit axetic etylaxetat

Hs: Viết các PTHH

Bài 3sgk trang 158:
a. Hòa tan vào nước: chất tan là saccarozơ. Cho 2 chất còn lại tác dụng với dd iot chất nào chuyển sang màu xanh là tinh, chất còn lại là xenlulozơ.
b. Hòa tan vào nước: chất không tan là tinh bột. Cho 2 chất còn lại tác dụng với Ag NO₃ trong NH₃ dư, chất nào phản ứng tráng bạc là là glucozơ, chất còn lại là saccarozơ.

IV. Ứng dụng :.

Tinh bột và xenlulozơ đóng vai trò quan trọng trong dời sống và sản xuất