Hoạt động GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Tìm hiểu khi nào ta nhận biết được ánh sáng

Phương pháp: Luyện tập thực hành,dạy học trực quan, vấn đáp-gợi mở, giải quyet vấn đề,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề

Quan sát và thí nghiệm:

- HS đọc thông tin trong mục I SGk.

? Trong trường hợp nào mắt ta nhận biết được ánh sáng?

• Nêu kết quả nghiên cứu của mình:

+ TH2:

+ TH3 :

- Hãy nghiên cứu kĩ 2 trường hợp trên để trả lời C1

HS ghi bài :

- Yêu cấu HS hoàn thành kết luận

I, Nhận biết ánh sáng

C1: TH2và 3 có điều kiện giống nhau là : có ánh sáng và mở mắt nên ánh sáng lọt vào mắt

* Kết luận: Mắt ta nhận biết được ánh sáng khi có ánh sáng truyền vào mắt ta

Hoạt động 2: Nghiên cứu trong điều kiện nào ta nhìn thấy một vật

Phương pháp: Luyện tập thực hành,dạy học trực quan, gợi mở- vấn đáp, pp giải quyết vấn đề,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực tự học, năng lực hợp tác.

-Ta đã biết : ta nhận biết ánh sáng khi có ánh sáng truyền vào mắt ta. Vậy nhìn thấy vật có cần ánh sáng từ vật đến mắt không? Nếu có ánh sáng phát đi từ đâu?

-Yêu cầu HS đọc C2 và làm thí nghiệm theo C2:

• HS đọc C2 trong SGK.
• Thảo luận và làm việc theo nhóm:

-Yêu cầu HS lắp thí nghiệm như SGK , hướng dẫn HS đặt mắt gần ống

? Vì sao nhìn thấy tờ giấy trong hộp kín?

? Ta nhìn thấy một vật khi nào.

• HS trả lời và ghi:

-GV nhËn xÐt vµ chèt l¹i.

II, Nhìn thấy một vật

C2

a; Đèn sáng : có nhìn thấy

b; Đèn tắt : không nhìn thấy.

• Có đèn để tạo ánh sáng và nhìn thấy vật, chứng tỏ:

+ Ánh sáng chiếu đến tờ giấy trắng và ánh sáng từ giấy trắng đến mắt thì nhìn thấy giấy trắng

* Kết luận:

+ Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng từ vật truyền vào mắt ta .

Hoạt động 3: Phân biệt nguồn sáng và vật sáng

Phương pháp: Luyện tập thực hành,dạy học trực quan, gợi mở- vấn đáp, pp giải quyết vấn đề,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Tự lập, tự tin, tự chủ

• GV yêu cầu HS đọc C3.

? Thí nghiệm 1.2a và 1.3 , ta thấy tờ giấy trắng và dây tóc bóng đèn phát sáng , vậy chúng có đặc điểm gì giống nhau và khác nhau?

- Hs thảo luận theo nhóm để tìm ra đặc điểm giống nhau và khác nhauđể trả lời C3:

-Vậy dây tóc bóng đèn và mảnh giấy trắng đều phát ra ánh sáng được gọi là vật sáng .

? Hãy hoàn thành kết luận?

III, Nguồn sáng và vật sáng .

C3

+ Giống nhau: Cả 2 đều có ánh sáng truyền tới mắt

+ Khác nhau: Giấy trắng là do ánh sáng từ đèn truyền tới rồi ánh sáng từ giấy trắng truyền tới mắt . Giấy trắng không tự phát ra ánh sáng .

Dây tóc bóng đèn tự nó phát ra ánh sáng

* Kết luận: Dây tóc bóng đèn tự nó phát ra ánh sáng gọi là nguồn sáng .

- Dây tóc bóng đèn phát ra ánh sáng và mảnh giấy trắng hắt lại ánh sáng từ vật khác chiếu vào nó gọi là vật sáng .

Hoạt động GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Nghiên cứu tìm quy luật đường truyền của ánh sáng

Phương pháp: Luyện tập thực hành,dạy học trực quan, gợi mở- vấn đáp, pp giải quyết vấn đề,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Tự lập, tự tin, tự chủ

? Hãy dự đoán xem ánh sáng đi theo đường cong hay đường gấp khúc?

- 1,2 HS nêu dự đoán

? Nêu phương án kiểm tra ?

- 1,2 HS nêu phương an kiểm tra.

-GV xem xét các phương án của HS. Phương án nào có thể thực hiện được, phương án nào không thực hiện được vì sao?

• Yêu cầu hS chuẩn bị thí nghiệm kiểm chứng

? Nêu C1?

- Hoạt động theo nhóm quan sát dây tóc bóng đèn pin qua ống thẳng và ống cong. trả lời C1.

- GV nêu yêu cầu C2?

-HS nêu phương án và bố trí thí nghiệm.

+ Bật đèn .

+ Để 3 màn chắn 1,2,3 sao cho nhìn qua 3 lỗ A,B,C vẫn thấy đèn sáng .

+ Kiểm tra xem 3 lỗ A,B,C có thẳng hàng không

- HS để lệch 1 trong 3 bản và quan sát: Không thấy đèn .

HS ghi vở : 3 lỗ A,B,C thẳng hàng vậy ánh sáng thuyền theo đường thẳng .

? Hãy để lệch 1 trong 3 bản và quan sát ?

? Ánh sáng chỉ truyền theo đường nào ?

-Gv thông báo : Qua thí nghiệm thấy : Môi trường không khì ,nước , tấm kính trong được gọi là môi trường trong suốt.

-Mọi vị trí trong môi trường trong suốt đó có tinh chất như nhau , rút ra định luật truyền thẳng ánh sáng.

? Hãy nghiên cứu định luật trong SGk và phát biểu.

-HS phát biểu định luật và ghi định luật vào vở.

I, Đường truyền của ánh sáng.

-C1: + Ống thẳng : nhìn thấy dây tóc bóng đèn đang phát sáng vì ánh sáng từ dây tóc bóng đèn qua ống thẳng tới mắt.

+ Ống cong: không nhìn thấy dây tóc bóng đèn vì ánh sáng từ dây tóc bóng đèn không truyền theo đường cong.

C2

* Kết luận: Đường truyền ánh sáng trong không khí là đường thẳng.

* Định luật truyền thẳng của ánh sáng:

SGK/7

Hoạt động 2: Nghiên cứu thế nào là tia sáng , chùm sáng

. Phương pháp: dạy học trực quan, gợi mở- vấn đáp,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Nhân ái

? Quy ước vẽ tia sáng như thế nào?

-HS trả lời như SGK

- Yêu cầu vẽ đường truyền ánh sáng từ điểm S đến điểm M.

- GV tiến hành thí nghiệm 2.4.

? Quy ước vẽ chùm sáng như thế nào?

- HS quan sát màn chắn : có vệt sáng hẹp.

• Trong thực tế ta thường gặp chùm sáng nhiều tia sáng .

+ Thay tấm chắn 1 khe bằng tấm chắn 2 khe song song .

+ Vặn pha đèn để tạo ra 2 tia sáng song song , 2 tia hội tụ , 2 tia phân kì

• Yêu cầu trả lời C3( dùng bảng phụ)
• Cho HS đứng tại chỗ trả lời.

- HS hoạt động cá nhận trả lời C3

II, Tia sáng và chùm sáng

1.Biểu diễn đường truyền của ánh sáng:

Mũi tên chỉ hướng tia sáng SM

2.Ba loại chùm sáng:

• Vẽ chùm sáng thì chỉ cần vẽ 2 tia sáng ngoài cùng.

+ Tia song song

+ Tia hội tụ .

+ Tia phân kì.

C3: a, Chùm sáng song song gồm các tia sáng không giao nhau trên đường truyền của chúng ,

b, Chùm sáng hội tụ gồm các tia sáng giao nhau trên đường truyền của chúng .

c, Chùm sáng phân kì gồm các tia sáng loe rộng ra trên đường truyền của chúng .

Hoạt động 3: Vận dụng

- GV cho HS hoạt động cá nhân trả lời các câu C4 .

-Cho HS thảo luận nhóm 5 phút trả lời C5.

-Yêu cầu đại diện báo cáo kết quả.

- GV nhận xét chốt lại.

III, Vận dụng.

- HS hoạt động cá nhân trả lời C4

C4: Ánh sáng truyền từ đèn đến mắt ta theo đường thẳng ( thí nghiệm 2.1 và 2.2).

C5: HS làm thí nghiệm :

• Đặt mắt sao cho chỉ nhìn thấy kim gần nhất mà không nhìn thấy 2 kim còn lại.
• Giải chắn sáng của kim 3.
• Do ánh sáng truyền theo đường thẳng thích : Kim 1 là vật chắn kim 2, kim 2 là vật nên từ kim 2,3 bị chắn không tới mắt.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Quan sát hình thành khái niệm bóng tối , bóng nửa tối

. Phương pháp: dạy học trực quan, vấn đáp-gợi mở, ,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Nhân ái

- GV: yêu cầu HS làm theo các bước :

• Hưíng dẫn HS để đèn ra xa để đèn rõ nét .

- HS nghiên cứu SGK để chuẩn bị thí nghiệm.

• Trả lời câu C1.

- GV: yêu cầu Hs hoàn thành nhận xét

- HS : cá nhân hoàn thành nhận xét :

- Yêu cầu làm thí nghiệm 2 hiện tượng có gì khác hiện tượng ở thí nghiệm 1

- HS: quan sát thí nghiệm 2 để trả lời C2.

? Nguyên nhân của hiện tượng đó?

? Giữa thí nghiệm1 và thí nghiệm 2, bố trí thí nghiệm có gì khác nhau?

- Yêu cầu HS hoàn thành nhận xét ?

- Hs : hoàn thành nhận xét

* Giáo dục BVMT: Trong sinh hoạt và học tập, cần đảm bảo đủ ánh sáng, không có bóng tối. Vì vậy cần lắp đặt nhiều bóng đèn nhỏ thay vì một bóng đèn lớn.

- Để giảm ô nhiễm a/s đô thị cần:

+ Sử dụng nguồn sáng vừa đủ với yêu cầu.

+ Tắt đèn khi ko cần thiết hoặc sử dụng chế độ hẹn giờ.

+ Cải tiến dụng cụ chiếu sáng phù hợp, có thể tập trung ánh sáng vào nơi cần thiết.

+ Lắp đặt các loại đèn phát ra ánh sáng phù hợp với sự cảm nhận của mắt.

I, Bóng tối , Bóng nửa tối

+, Thí nghiệm 1:

• Quan sát hiện tượng trên màn chắn , trả lời C1.

C1: Ánh sáng truyền thẳng nên vật cản đã chắn ánh sáng vùng tối .

*Nhận xét : Trên màn chắn đặt phía sau có một vùng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng tới gọi là bóng tối.

+ Thí nghiệm 2:

• Dùng nguồn sáng rộng .

C2: + Vùng bóng tối ở giữa màn chắn . + Vùng sáng ở ngoài cùng.

+ Vùng xen giữa bóng tối ,vùng sáng gọi là vùng nửa tối .

- Nguồn sáng rộng ra so với màn chắn tạo ra bóng đen và xung quanh có bóng nửa tối .

*Nhận xét : Trên màn chắn đặt phía sau vật cản có vùng chỉ nhận được ánh sáng từ 1 phần của nguồn sáng tới gọi là nửa tối

Hoạt động 2: Hình thành khái niệm nhật thực và nguyệt thực

. Phương pháp: dạy học trực quan, vấn đáp-gợi mở, ,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, ,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế

Phẩm chất: Nhân ái

- Cho HS quan sát hình vẽ.

? Em hãy trình bày quỹ đạo chuyển động của Mặt trăng , Mặt trời và Trái đất ?

- HS: trình bầy quỹ đạo theo hình vẽ

- GV: thông báo : khi Mặt trời và Mặt trăng , trái đất nằm trên cùng một đường thẳng :

- GV: yêu cầu Hs vẽ tia sáng để nhận thấy hiện tượng nhật thực

- HS: vẽ đường truyền tia sáng

- Yêu cầu Hs trả lời C3

- GV: Gợi ý để HS tìm ra được vị trí Mặt trăng có thể trở thành màn chắn

- GV: Mô tả quỹ đạo của mặt trăng nguyệt thực chỉ xẩy ra trong một thời gian → chứ không xẩy ra trong cả đêm 🡪 câu truyện về “ Gấu ăn mặt trăng”, Gõ mõ đuổi Gấu đến ăn mặt trăng” .Chỉ là tưởng tượng do Mặt trăng chuyển động xung quanh Trái đất

-Yêu cầu HS quan sát H3.4trả lời C4?

- HS: quan sát h3.4 trả lời C4

II, Nhật thực - Nguyệt thực

• Có hình vẽ :

a, Nhật thực

C3:

• Nguồn sáng: Mặt trời
• Vật cản : Mặt trăng
• Màn trắn : Trái đất .
• Mặt trời , Mặt trăng , trái đất nằm trên cùng một đường thẳng.
• Nhật thực toàn phần : Đứng trong vùng bóng tối không nhìn thấy mặt trời .
• Nhật thực một phần : Dứng trong vùng nửa tối nhìn thấy một phần mặt trời.

b, Nguyệt thực

- Mặt trời , Trái đất , Mặt trăng nằm trên cùng một đường thẳng

C4: Mặt trăng ở vi trí 1 là nguyệt thực, ở trí 2, 3 trăng sáng.

- GV: Hãy điền vào chỗ trống trong các câu sau (dùng bảng phụ ).

• Bóng tối nằm sau vật … không nhận được ánh sáng từ….
• Bóng nửa tối nằm …. nhận …..

- HS: hoạt đông cá nhân trả lời:

? Nguyên nhân gây hiện tượng Nhật thực ,Nguyệt thực là gì?

- Cản, Nguồn sáng truyền tới

• Phía sau vật cản , ánh sáng từ một phần nguồn sáng truyền tới.

- Nguyên nhân chung : ánh sáng truyền tới theo đường thẳng

- Yêu cầu HS làm thí nghiệm H3.2. theo nhóm trong 5 phút.

- HS: làm thí nghiệm h3.2 và quan sát hiện tượng

- Trả lời C5

- Yêu cầu HS thảo luận trả lời C6 trong 5 phút.

- HS: trả lời C6:

IV, Vận dụng

C5: Khi miếng bìa lại gần màn chắn hơn, vùng tối và vùng nửa tối thu hẹp lại .

C6: Bóng đèn dây tóc , có nguồn sáng nhỏ vật cản lớn hơn so với nguồn 🡪 không có ánh sáng tới bàn . Bóng đèn ống có nguồn sáng rộng so với vật cản 🡪 bàn nằm trong nửa vùng tối sau quyển vở🡪 nhận được một phần ánh sáng truyền tới vở nên vẫn đọc được sách.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Nghiên cứu sơ bộ tác dụng của gương phẳng

. Phương pháp: dạy học trực quan, hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Tựu tin

- GV : yêu cầu HS thay nhau cầm gương soi nhận thấy hiện tượng gì trong gương?

• Nêu C1?

- HS: hoạt động cá nhận trả lời C1

- GV: kể cho các em ngày xưa các cô gái chưa có gương đã soi mình xuống nước để nhìn thấy ảnh của mình .

? Ánh sáng đến gương rồi đi tiếp như thế nào?

I, Gương phẳng

- Gương phẳng tạo ra ảnh của vật trong gương.

C1: Vật nhẵn bóng , phẳng đều có thể là gương phẳng như : Tấm kính nhẵn, tấm gỗ phẳng, mặt nước phẳng.

Hoạt động 2: Hình thành khái niệm về sự phản xạ ánh sáng.Tìm quy luật về sự đổi hướng của tia sáng khi gặp gương phẳng

. Phương pháp: dạy học trực quan, hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Nhân ái

• GV: yêu cầu HS làm thí nghiệm H4.2 (GV h­íng dẫn HS làm thí nghiệm)

- HS: Tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn của GV ( lµm viÖc theo nhãm)

? hãy chỉ ra tia tới và tia phản xạ ?

- Yêu cầu HS làm thí nghiệm và trả lời C2?

- HS: làm thí nghiệm H 4.2 và trả lời C2, ghi vở.

- Yêu cầu Hs đọc thông tin về góc tới và góc phản xạ

? Hãy quan sát thí nghiệm , dự đoán độ lớn của góc phản xạ và góc tới?

- HS: dự đoán về mối quan hệ giữa góc tới và góc phản xạ.

• tiến hành đo góc tới và góc phản xạ🡪 ghi kết quả vào bảng

- GV: để HS đo và chỉnh sửa

- GV: thay đổi tia tới 🡪 thay đổi góc tới 🡪 đo góc phản xạ

? Tõ kết quả trên rút ra kết luận ?

- HS: Phát biểu định luật phản xạ ánh sáng

? Hai kết luận trên có đúng với các môi trường khác không?

GV: thông báo các kết luận trên cũng đúng với các môi trường trong suuốt khác . Hai kết luận trên là nội dung của định luật phản xạ ánh sáng

? Hãy phát biểu định luật đó ?

GV: Quy ước vẽ gương và các tia sáng trên giấy :

- Mặt phản xạ , mặt không phản xạ của gương.

- Điểm tới :I

- Tia tới : SI

- Đường pháp tuyến :IN

* Chú ý tia phản xạ và tia tới

GV: nêu C3

II, Định luật phản xạ ánh sáng.

*:Thí nghiệm:

- SI : tia tới

• IR: tia phản xạ.

1, Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng nào

*Kết luận: Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng với tia tới và đường pháp tuyến.

2, Phương của tia phản xạ quan hệ thế nào với phương của tia tới

*Kết luận: Góc phản x¹ luôn luôn bằng góc tới .

*:Định luật phản xạ ánh sáng :

• Tia phản xạ nằm trong cùng mặt phẳng với tia tới và đường pháp tuyến của gương ở điểm tới .
• Góc phản xạ lu«n lu«n bằng góc tới

C3: Vẽ tia phản xạ ở H4.3.

3.Hoạt động luyện tập- Vận dụng:

- GV: yêu cầu làm C4?

- HS: 1 Hs lên bảng cả lớp làm vào vở

- Phần b dùng cho HS khá giỏi.

- GV: yêu cầu HS phát biểu định luật phản xạ ¸nh sáng .

III. Vận dụng

C4:

a,

b)

Hoạt động GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Nghiên cứu tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng

. Phương pháp: dạy học trực quan, vấn đáp-gợi mở, ,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực giải quyết vấn đề,

Phẩm chất: Nhân ái

- GV: yêu cầu HS bố trí thí nghiệm như H5.2 và quan sát ảnh trong gương ?

- HS: Bố trí thí nghiệm như H5.2 .

- Làm việc cá nhân.

• Quan sát thấy ảnh giống vật
• Dự đoán :

+ Kích thước ảnh so với vật

+ So sánh khoảng cách từ ảnh đến gương và khoảnh cách từ vật đến gương .

HS: nêu phương án

- Làm thế nào để kiểm tra được dự đoán đó?

- Nhìn vào kính : có ảnh

Nhìn vào màn chắn: không có ảnh

- GV: nêu C1

- HS: trả lời C1

? Hãy hoàn thành kết luận ?

- GV: yêu cầu HS làm thí nghiệm H5.3 ( thay pin bằng hai cây nến đang cháy, và cây nén cháy cho ảnh rõ hơn)

HS: hoạt động cá nhân

• Đốt nến
• Nhìn vào tấm kính 🡪 thấy ảnh
• Đưa cây nến thứ 2 váo vị trí phia sau gương

? Cây nến 2 như đang cháy 🡪 kích thước của cây nến 2 và ảnh cây nên 1 như thế nào?

- HS: kích thước 2 bằng kích thước cây nến 1🡪 ảnh của cây nến 1 bằng cây nên 1.

? Hãy rút ra kết luận ?

- GV: Yêu cầu HS làm thí nghiệm H5.3.

- đánh dấu vị trí ảnh (cây nến 2) cây nến 1, gương.

- HS: Đo khoảng cách qua vật (ảnh) đến gương và vuông gãc với gương.

- GV: nêu C3

GV: yêu cầu rút ra kết luận

I, Tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng

1.ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng có hứng được trên màn chắn ko?

C1: không hứng được ảnh

* Kết luận1 : Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng không hứng trước màn chắn, gọi là ảnh ảo .

2, Độ lớn của ảnh có bằng độ lớn của vật không?

* Kết luận 2: độ lớn của ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng bằng độ lớn của vật .

3, So sánh khoảng cách từ một điểm của vật đến gương và khoảng cách từ ảnh của điểm đó đến gương.

C3: A và A^, có cách đều MN.

* Kết luận : Điểm sáng và ảnh của nó tạo bởi gương phẳng cách gương một khoảng cách bằng nhau.

Hoạt động 2: Giải thích sự tạo thành ảnh bởi gương phẳng

. Phương pháp: dạy học trực quan, vấn đáp-gợi mở, ,hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế

Phẩm chất: Tự tin

- GV: yêu cầu Hs làm theo C4.

- Ý a, b làm việc cá nhân.

- Ý c, d họat động nhóm trong 5 phút.

- Gọi HS lên bảng vẽ hình,

- Hướng dẫn các nhóm làm việc, thảo luận để trả lời c, d.

- HS các nhóm báo cáo kết quả.

- GV cùng HS nhận xét.

- GV: yêu cầu rút ra kết luận

- HS: Đọc trong SGK

II, Giải thích sự tạo thành ảnh bởi gương phẳng

C4:

a, Vận dụng tính chất của ảnh .

b, Vẽ tia phản xạ: IRvà KM.

c, Mắt đặt trong khoảng cách 2 tia IRvà IM sẽ thấy điểm S

d, Không hứng được ảnh trên màn chắn là vì các tia phản xạ lọt vào mắt ta có đường kéo dài qua S^,

* Kết luận : Ta nhìn thấy ảnh ảo vì các tia phản xạ lọt vào mắt có đường kéo dài đi qua ảnh S^,

- GV: yêu cầu HS nhắc lại các kiến thức trong bài.

- GV: yêu cầu làm C5.

- HS cả lớp làm vào vở , 1 HS lên bảng vẽ

* Giáo dục BVMT:

- Các mặt hồ trong xanh tạo cảnh quang đẹp, các dòng sông xanh ngoài t/d đối với nông nghiệp và SX còn có vai trò điều hòa khí hậu…

- trong trang trí nội thất, trong gian phòng chật, hẹp có thể bố trí thêm các gương phẳng trên tường để có cảm giác phòng rộng hơn.

- Các biển báo hiệu giao thông, các vạch phân chia làn đường thường dùng sơn phản quang để người tham gia giao thông dễ dàng nhìn thấy về ban đêm.

C5:

- Vẽ hình vào vở bằng bút chì, nhận xét.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Tổ chức thực hành

. Phương pháp: dạy học trực quan, hoạt động nhóm

Kĩ thuật: Đặt câu hỏi, động não,thảo luận nhóm

Năng lực: năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế

Phẩm chất: Nhân ái

- Yêu cầu học sinh đọc câu 1 SGK.

- Hướng dẫn HS xác định cách đặt bút chì để ảnh của nó tạo bởi gương lần lượt có tính chất:

- Song song cùng chiều với vật.

- Cùng phương, ngược chiều với vật.

Học sinh làm việc cá nhân.

• Học sinh đọc SGK
• Chuẩn bị dụng cụ
• Bố trí vị trí của gương và bút chì
• Vẽ lại vị trí của gương và bút chì.

- Y/C các nhóm thảo luận trả lời các câu hỏi C2 , C3, C4

a - Ảnh song song cùng chiều với vật:

- Ảnh song song ngược chiều với vật.

A

A’

B

B’

A

B

B’

A’

b – Vẽ lại vào vở ảnh của bút chì.

C2, C3: Vuøng nhìn thaáy cuûa göông giaûm.

C4:

Ta nhìn thấy ảnh M của M khi có tia phản xạ trên gương vào mắt ở O có đường kéo dài đi qua M’.

• Vẽ M’: Đường M’O cắt gương, như vậy tia sáng đi từ điểm M đã cho tia phản xạ qua gương truyền vào mắt, ta nhìn thấy ảnh M’.

Vẽ ảnh N’ của N: Đường N’O không cắt mặt gương, vậy không có tia phản xạ lọt vào mắt nên ta không nhìn thấy ảnh N’ của N.

N’

N

M

M

Gương phẳng

tường

Hoạt động 2: Hoàn thành báo cáo

- GV yêu cầu HS hoàn thành báo cáo theo mẫu.

- GV đi đến từng HS hướng dẫn HS hoàn thành báo cáo.

- hoàn thành báo cáo theo mẫu đã chuẩn bị sẵn ở nhà.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

GV

HS

GV

GV

GV

GV

HS

HS

HS

GV

HS

GV

GV

GV

GV

Hoạt động 1: quan sát ảnh tạo bởi gương cầu lồi

- Giao nhiệm vụ cho học sinh hoạt động cá nhân quan sát, nghiên cứu, vẽ hình vào vở và viết ra cách vẽ.

- Vẽ hình lên bảng

- Hướng dẫn, hỗ trợ học vẽ ảnh

- Kiểm tra sản phẩm của học sinh trong vở.

- Hướng dẫn hs đọc “ có thể em chưa biết” để vẽ hình 7.5

- Gọi đại diện lên đo hình vẽ trên bảng

- Lắng nghe, tiếp cận nhiệm vụ

- Thực hiện nhiệm vụ:

+ Vẽ hình 7.5 tr21

+ Tìm hiểu cách vẽ ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi.

Nhận xét được t/c của ảnh

- Lên bảng vẽ ảnh qua gương lồi.

Hoạt động 2: Quan sát và nghiên cứu vùng nhìn thấy của gương cầu lồi

- Giao nhiệm vụ cho học sinh:

Hoạt động nhóm nghiên cứu nội dung cách so sánh ảnh tạo bởi gương phẳng và gương cầu lồi cùng cỡvà hoàn thành C2

- Hướng dẫn, hỗ trợ các nhóm

- Kiểm tra sản phẩm của các nhóm

- Gọi đại diện 3 nhóm lên bảng trình bày C2

- Nhấn mạnh lại cách so sánh ảnh tạo bởi 2 gương

* GDBVMT: Tại vùng núi cao, đường hẹp và uốn lượn, tại các khúc quanh co người ta đặt GCL nhằm làm cho lái xe dễ dàng q/sđường và các phương tiện khác cũng như người và các suác vật đi qua. Việc làm này đã làm giảm thiểu số vụ tai nạn GT và bảo vệ tính mạng con người và các sinh vật.

I. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi:

* Quan sát: H7.1 và H7.2

C1. Ảnh ảo , nhỏ hơn vật

* Thí nghiệm kiểm tra:

• Kết luận:

1. …..ảo……
2. ….nhỏ……

II. Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi :

* Thí nghiệm (H7.3)

- Lắng nghe, tiếp cận nhiệm vụ

- Thực hiện nhiệm vụ:

C2

+ Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích cỡ.

* So sánh :

+Gương phẳng: ảnh bằng vật

+ Gương cầu lồi: ảnh nhỏ hơn vật.

Hai gương có cùng kích cỡ…

*Kết luận :....rộng hơn.....

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

?

?

Nêu tính chất của ảnh tạo bởi gương cầu lồi?

So sánh vùng nhìn thấy của gương cầu lồi với gương phẳng có cùng kích cỡ?

-ảnh nhỏ hơn vật

- Rộng hơn gương phẳng

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV

HS

GV

GV

- Giao nhiệm vụ cho học sinh: Hoạt động cá nhân nghiên cứu C3

C4

- Hoạt động cặp đôi để tìm hiểu ứng dụng trong thực tế.

- Cho học sinh nh biết các ứng dụng tại lớp

- Nhấn mạnh cac ứng dụng hợp lý

- Lắng nghe, tiếp cận nhiệm vụ

- Thực hiện nhiệm vụ:

- Dự kiến câu trả lời:

C3 SGK – 21)

Giúp cho người lái xe nhìn thấy được một khoảng rộng hơn ở đằng sau.

C4 (SGK – 21)

Người lái xe nhìn thấy trong gương cầu lồi xe cộ và người bị các vật cản ở bên đường che khuất, tránh được tai nạn.

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: Xác định mục tiêu trọng tâm cần hướng tới:

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề

Định hướng phát triển năng lực: năng lực kiến thức vật lý

GV : Trong thực tế khoa học kỹ thuật đã giúp con người sử dụng năng lượng ánh sáng Mặt trời vào việc chạy ô tô , đun bếp , làm pin ... Bằng cách sử dụng gương cầu lõm . Vậy gương cầu lõm là gì ? Gương cầu lõm có tính chất gì mà có thể thu được năng lượng Mặt trời .

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: tính chất của ảnh ảo tạo bởi gương cầu lõm .

• Nêu được tác dụng của gương cầu lõm trong cuộc sống và kỹ thuật

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV: Giới thiệu gương cầu lõm là gương có mặt phản xạ là mặt trong của một phần mặt cầu .

GV : Yêu cầu HS đọc thí nghiệm và tiến hành thí nghiệm .

GV : Yêu cầu HS nhận xét ảnh của vật khi để vật gần và xa gương .

GV? Hãy nêu phương án

thí nghiệm kiểm tra ảnh ảo

?

GV? Hãy nêu cách bố trí thí nghiệm để so sánh ảnh ảo của một vật tạo bởi gương cầu lõm với ảnh

của cùng vật đó tạo bởi gương phẳng ?

GV : Yêu cầu các nhóm

làm thí nghiệm .

GV ? So sánh ảnh ảo của quả pin trong gương cầu lõm và gương phẳng ?

GV? Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống hoàn thành kết luận trang 22 SGK .

GV bổ sung gương cầu lõm có thể cho ảnh thật

GV : Làm thí nghiệm thu được ảnh thật bằng cách để vật ở xa gương cầu lõm thu được ảnh trên màn .

GV chốt : Như vậy gương cầu lõm có thể cho ảnh ảo

, cũng có thể cho ảnh thật . ảnh ảo tạo bởi gương cầu lõm lớn hơn vật , ảnh thật

của vật tạo bởi gương cầu lõm ngược chiều và nhỏ hơn vật.

HS : Làm thí nghiệm theo nhóm .

HS : Trả lời C1.

HS : Trả lời .

HS :

• Đặt gương phẳng và

gương cầu lõm cách vật một khoảng như nhau .

• Đặt màn hình ở mọi vị trí xem có hứng được ảnh trên màn không .

HS : Làm thí nghiệm theo nhóm .

HS : + Giống nhau : Đều là ảnh ảo .

+ Khác nhau : ảnh ảo

tạo bởi gương cầu lõm lớn hơn vật .

HS : Hoàn thành kết luận

HS : Quan sát

I. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lõm

- Thí nghiệm

C1

+ Vật đặt ở gần gương : ảnh là ảnh ảo lớn hơn vật .

+ Vật đặt xa gương : Không nhìn thấy ảnh ảo trong gương .

*Kết luận : Đặt một vật gần sát gương cầu lõm , nhìn vào gương thấy một ảnh ảo không hứng được trên màn chắn và lớn hơn vật .

GV: Gọi một HS đọc yêu

cầu thí nghiệm.

GV : Yêu cầu các nhóm HS làm thí nghiệm và quan sát chùm tia phản xạ

.

GV? Chùm tia phản xạ có đặc điểm gì ?

GV? Tìm từ thích hợp

điền vào chỗ trống hoàn thành kết luận.

GV : Yêu cầu HS đọc C4 . GV : Mô tả qua các chi tiết của hệ thống và yêu

cầu trả lời

HS khác nêu phương án

thí nghiệm .

HS : Dùng đèn pin che kín pha đèn chỉ để 2 lỗ thủng để tạo ra 2 tia sáng song

song .

HS : Làm thí nghiệm theo nhóm.

HS : Hội tụ tại một điểm ở trước gương.

HS : Hoàn thành kết luận.

HS giải thích .

HS : Làm C4 và thảo luận về câu trả lời .

II.Sự phản xạ ánh sáng trên gương cầu lõm .

1. Đối với chùm tia tới song song

- Thí nghiệm

* Kết luận : Chiếu một chùm tia tới song song tới một gương cầu lõm , ta thu được một chùm tia phản xạ hội tụ tại một điểm ở trước gương .

CHIA NHÓM LÀM TN:

GV : Gọi 1 HS đọc thí nghiệm .

GV? Mục đích của thí

nghiệm nghiên cứu hiện tượng gì ?

GV : Yêu cầu các nhóm làm thí nghiệm theo yêu cầu C5 . GV theo dõi giúp đỡ nhóm gặp khó khăn . GV : Qua thí nghiệm hãy tìm từ thích hợp hoàn thành kết luận.

HS : Thí nghiệm nghiên cứu hiện tượng : Chùm sáng phân kỳ ở một vị trí thích hợp tới gương sẽ thu được chùm phản xạ là một chùm sáng song song .

HS : Làm thí nghiệm theo nhóm và quan sát chùm phản xạ .

HS : Hoàn thành kết luận .

C4: Mặt trời ở rất xa ta nên chùm sáng từ mặt trời tới gương coi như chùm tia tới song song , cho chùm tia phản xạ hội tụ tại một điểm ở phía trước

gương . ánh sáng Mặt trời có nhiệt năng cao nên vật để ở chỗ ánh sáng hội tụ sẽ nóng lên .

2. Đối với chùm tia sáng phân kỳ

- Thí nghiệm

* Kết luận : Một nguồn sáng nhỏ S đặt trước gương cầu lõm ở một vị trí thích hợp , có thể cho một chùm tia phản xạ song song .

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10') Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dùng bài học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Bài 1: Chiếu một chùm tia tới song song lên một gương cầu lõm, ta thu được một chùm tia phản xạ là chùm sáng:

A. Hội tụ B. Song song

C. Phân kì D. Không truyền theo đường thẳng

Hiển thị đáp án

Chùm tia tới song song gặp gương cầu lõm có chùm tia phản xạ là chùm sáng hội tụ:

Bài 2: Các vật nào dưới đây có thể coi là gương cầu lõm?

A. Pha đèn pin

1. Pha đèn ô tô
2. Gương dùng để thu và hội tụ ánh sáng Mặt Trời
3. Cả A, B, C

Hiển thị đáp án

• Pha của đèn pin và đèn ô tô được xem như một gương cầu lõm vì nó có mặt lõm

phản xạ tốt ánh sáng chiếu tới nó.

• Vì gương cầu lõm có tác dụng biến đổi chùm sáng song song thành chùm phản xạ hội tụ tại một điểm nên được dùng để hội tụ ánh sáng Mặt Trời chiếu đến.

Bài 3: Phương án nào là sai trong các phương án sau đây?

Tác dụng của gương cầu lõm là

1. Biến đổi chùm tia tới song song thành chùm tia phản xạ hội tụ tại một điểm.
2. Biến đổi chùm tia tới phân kì thích hợp thành một chùm tia phản xạ song song.
3. Tạo ảnh ảo lớn hơn vật.
4. Biến đổi chùm tia tới song song thành chùm tia phản xạ phân kì.

Hiển thị đáp án

- Gương cầu lõm tạo ảnh ảo lớn hơn vật ⇒ Loại đáp án C

- Gương cầu lõm biến đổi chùm tia tới:Song song ⇒ Hội tụ

Phân kì thích hợp ⇒ Song song

⇒ Loại A và B. Vậy đáp án D đúng.

Bài 5: Vì sao nhờ có pha đèn mà đèn pin lại có thể chiếu sáng được xa hơn so với

khi không có pha đèn?

1. Vì pha đèn không phản xạ được ánh sáng.
2. Vì pha đèn có thể hội tụ ánh sáng tại một điểm ở xa.
3. Vì pha đèn có thể tạo ra một chùm phản xạ song song.
4. Vì pha đèn làm cho ánh sáng mạnh thêm.

Hiển thị đáp án

Đèn nằm ở vị trí thích hợp nên pha đèn có tác dụng tập trung chùm sáng phân kì

từ đèn chiếu ra phía sau và biến đổi chùm sáng đó thành một chùm phản xạ song

song chiếu thẳng ra phía trước ⇒ Đáp án C đúng.

Bài 6: Chọn câu trả lời đúng

Ta biết rằng khi chiếu một chùm tia song song lên một gương cầu lõm thì chùm tia phản xạ sẽ hội tụ tại một điểm ở trước gương. Nếu đặt tại điểm đó một màn chắn nhỏ thì ta sẽ thấy:

1. Một vệt sáng.
2. Một điểm sáng rõ.
3. Không thấy gì khác.
4. Màn sáng hơn.

Chùm tia phản xạ hội tụ tại một điểm ⇒ Giao điểm cắt nhau đó là ảnh thật của điểm sáng ⇒ Trên màn chắn sẽ hiện một điểm sáng ⇒ Đáp án B đúng.

Bài 7: Phát biểu nào dưới đây sai?

A. Khi vật đặt từ một khoảng cách nào đó trở ra xa thì gương cầu lõm không tạo ra ảnh ảo trong gương.

B. Ảnh mà mắt nhìn thấy trong gương cầu lõm không hứng được trên màn chắn, vì đó là ảnh ảo.

C.Một vật chỉ khi đặt gần gương cầu lõm thì gương mới tạo được ảnh ảo.

D. Bất kì vật đặt ở vị trí nào, gương cầu lõm cũng tạo ra ảnh ảo.

Hiển thị đáp án

• Ảnh ảo không hứng được trên màn chắn ⇒ Loại B.
• Khi đặt vật trở khoảng cách xa gương cầu lõm sẽ không tạo ra ảnh ảo mà sẽ tạo ra ảnh thật ⇒ Loại B.
• Vật đặt gần gương cầu lõm thì tạo ra ảnh ảo ⇒ Loại C
• Ảnh tạo bởi gương cầu lõm có thể là ảnh thật hoặc ảnh ảo tùy theo vị trí của vật đối với gương ⇒ Chọn phương án D.

Bài 8: Chọn câu trả lời đầy đủ nhất.

Gương cầu lõm có thể tạo ra ảnh:

A. Ảo, lớn hơn vật.

B. Ảnh ảo lớn hơn vật khi vật đặt gần sát gương, ảnh thật khi vật ở xa gương.

1. Thật.
2. Hứng được trên màn chắn.

Hiển thị đáp án

Vật đặt sát gương ⇒ Ảnh ảo, cùng chiều với vật. Vật đặt ra xa gương ⇒ Ảnh thật, ngược chiều với vật Vậy đáp án đúng là B

Bài 9: Để quan sát ảnh của vật tạo bởi gương cầu lõm thì mắt ta phải đặt ở đâu?

1. Ở đâu cũng được nhưng phải nhìn vào mặt phản xạ của gương.
2. Ở trước gương.
3. Trước gương sao cho chùm tia phản xạ lọt vào mắt.
4. Ở trước gương và nhìn vào vật.

Hiển thị đáp án

Phải đặt mắt trước gương sao cho chùm tia phản xạ lọt vào mắt thì mới nhìn thấy ảnh của vật qua gương (nếu chùm tia phản xạ không lọt vào mắt thì mắt ta không nhìn thấy được ảnh của vật) ⇒ Đáp án đúng là C

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV : Yêu cầu HS tìm hiểu

đèn pin và trả lời C6

GV : Yêu cầu HS trả lời C7

GV? ảnh ảo của vật tạo bởi gương cầu lõm có tính chất gì ?

GV? Để vật ở vị trí nào trước gương cầu lõm thì có ảnh ảo ?

GV? Khi vật đặt như thế nào thì có ảnh thật và ảnh thật có tính chất gì ?

GV? ánh sánh chiếu tới gương cầu lõm phản xạ lại có tính chất gì ?

GV? Có nên dùng gương cầu lõm ở phía trước người lái xe để quan sát vật phía sau không ? Giải thích ?

GV : Đặt vật ở một vị trí không có ảnh để HS quan sát

HS : Trả lời C6 và thảo

luận về câu trả lời .

HS : Trả lời C7 và thảo

luận về câu trả lời

HS : ảnh ảo lớn hơn vật .

HS : Khi đặt vật gần gương

HS : Vật đặt xa gương cho ảnh thật , ngược chiều và nhỏ hơn vật

HS : Trả lời 2 kết luận của phần II .

HS : Không . Vì người lái xe không cần quan sát vật to mà quan sát vùng rộng . Vùng nhìn thấy của gương cầu lõm nhỏ hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước .

• Có vị trí người lái xe không quan sát được vật phía sau .

II. Vận dụng

C6: Nhờ có gương cầu

lõm trong pha đèn pin

nên ki xoay pha đèn đến vị trí thích hợp , chùm sáng phân kỳ từ đèn tới gương sẽ cho chùm phản xạ là chùm song song . Do đó ánh sáng sẽ truyền đi xa được , không bị phân tán nên vẫn sáng rõ .

C7: Xoay pha đèn để bóng đèn ra xa gương , tạo chùm tia tới gương là chùm song song  Thu được chùm phản xạ là chùm hội tụ tại một điểm .

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dùng kiến thức đã học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Tại sao người ta có thể dùng gương cầu lõm hứng ánh sáng Mặt Trời để đun nước nóng.

Vì: Gương cầu lõm có tác dụng tập trung ánh sáng theo một hướng hoặc một điểm mà ta cần chiếu sáng. Vì vậy, việc sử dụng thiết bị có gương cầu lõm hứng ánh sáng Mặt Trời để đun nước nóng hoạt động dựa vào việc ánh sáng mặt Trời mang nhiệt, khi có chùm sáng song song từ Mặt Trời chiếu đến gương thì gương cầu lõm sẽ cho chùm tia phản xạ hội tụ tại vị trí đặt thùng nước làm cho nhiệt độ tại vị trí đó tăng cao.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

NỘI DUNG

Hoạt động 1: Ôn lại kiến thức cơ bản (10’)

Năng lực hình thành cho HS sau khi kết thúc hoạt động :Năng lực kiến thức vật lý.

Năng lực trao đổi thông tin. Năng lực cá nhân HS.

GV: Gọi HS trả lời phần

tự kiểm tra.

GV: Hướng dẫn thảo luận, uốn nắn những chỗ HS trả

lời sai.

- HS : Trả lời lần lượt các

câu hỏi phần tự kiểm tra, HS khác bổ sung.

I. Tự kiểm tra: Câu 1 - C

Câu 2 - B

Câu 3. …trong suốt…. đồng tính,…. đường thẳng.

Câu 4. a) …tia tới...pháp

tuyến của gương ở điểm tới.

b) …..góc tới.

Câu 5. là ảnh ảo, có độ lớn bằng vật, cách gương một

khoảng bằng khoảng cách

từ vật đến gương.

Câu 6. Giống : Đều là ảnh ảo.

Khác : Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lồi nhỏ hơn ảnh

ảo tạo bởi gương phẳng. Câu 7. Khi một vật ở gần sát gương cầu lõm. Ảnh này lớn hơn vật.

Câu 8: Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lõm không hứng

được trên màn chắn và lớn hơn vật.

• Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lồi, không hứng được trên màn chắn và bé hơn vật.
• Ảnh ảo tạo bởi gương phẳng không hứng được

trên màn chắn và bằng vật. Câu 9. Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi lớn hơn vùng nhìn thấy của gương

phẳng cùng kích thước

Hoạt động 2: Vận dụng.(20’)

Năng lực hình thành cho HS sau khi kết thúc hoạt động :Năng lực kiến thức vật lý.

Năng lực trao đổi thông tin. Năng lực cá nhân HS.

GV: Yêu cầu HS trả lời

câu hỏi C1 bằng cách vẽ vào vở, gọi một HS lên bảng vẽ.

GV: Sau khi kiểm tra, hướng dẫn HS cách vẽ dựa trên tính chất ảnh. GV: Yêu cầu HS trả lời câu hỏi C2.

GV:Yêu cầu HS trả lời câu hỏi C3.

Muốn nhìn thấy bạn, nguyên tắc phải như thế nào?

GV:Yêu cầu HS kẻ tia sáng, GV chú ý sửa cho HS cách đánh mũi tên chỉ đường truyền ánh sáng và trả lời C3

HS : Làm việc cá nhân trả

lời C1.

HS: Thảo luận nhóm trả lời C2.

HS: Có ánh sáng từ bạn đó truyền đến mắt ta.

II. Vận dụng:

C1: a) Vẽ ảnh của điểm S1, S2 tạo bởi gương phẳng:

• Lấy S1’ đối xứng với S1 qua gương.
• Lấy S2’ đối xứng với S2 qua gương.

1. Lấy 2 tia tới đến 2 mép

gương, tìm tia phản xạ tương ứng.

S2 tương tự.

1. Đặt mắt trong vùng gạch

chéo nhìn thấy ảnh của S1 và S2.

C2:

+ Giống: đều là ảnh ảo.

+ Khác: ảnh ảo nhìn thấy trong gương cầu lồi nhỏ hơn trong gương phẳng,

ảnh trong gương phẳng lại nhỏ hơn ảnh trong gương cầu lõm.

C3: Những cặp nhìn thấy nhau :

An +Thanh; An +Hải; Thanh +Hải;Hải + Hà.

Hoạt động 3: Trò chơi ô chữ. (9’)

Năng lực hình thành cho HS sau khi kết thúc hoạt động :Năng lực kiến thức vật lý.

Năng lực trao đổi thông tin. Năng lực cá nhân HS.

GV treo bảng phụ vẽ sẵn

hình 9.3 SGK lên bảng.

GV: cho đại diện từng tổ lên điền từ tương ứng.

HS: Hoạt động nhóm (3’)

trả lời các câu hỏi.

Trò chơi ô chữ:

• 1. Vật sáng

2- Nguồn sáng

1. Ảnh ảo
2. Ngôi sao
3. Pháp tuyến
4. Bóng tối
5. Gương phẳng

Từ hàng dọc là : Ánh Sáng.

Nội dùng

Trọng số

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng cấp 1,2

Vận dụng cấp 3,4

Tổng

TN

TL

TN

TL

TN

TL

TN

TL

Nhận biết

ánh sáng – Sự truyền thẳng ánh sáng - Ứng dụng truyền thẳng ánh sáng

Số câu

2

1

1

4

Điểm

1đ

0,5đ

2đ

3,5đ

Tỉ lệ

10%

5%

20%

35%

Phản xạ ánh

sáng – Gương phẳng, gương cầu

Số câu

2

3

1

1

7

Điểm

1đ

1,5đ

1đ

3đ

6,5đ

Tỉ lệ

10%

15%

10%

30%

65%

Tổng

Số câu

8

3

11

Điểm

4đ

6đ

10đ

Tỉ lệ

40%

60%

100%

Câu

1

2

3

4

5

6

7

8

Đáp

án

C

B

C

C

A

D

C

D

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: Xác định mục tiêu trọng tâm cần hướng tới: Nguồn âm

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý .

Cho học sinh quan sát hình và nghe âm thanh. Trong cuộc sống các em có gặp một số âm thanh như:

+ âm tự nhiên: Tiếng sấm, tiếng thác nước, tiếng gió thổi...

+ âm nhân tạo: Tiếng đàn, tiếng động cơ, tiếng trống...

Đặc điểm của chúng là gì? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài học hôm nay

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: được một số nguồn âm thường gặp.

• nguồn âm là một vật dao động.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV:Yêu cầu HS đọc C1, trả lời C1.

GV: Thông báo khái niệm nguồn âm.

GV: Lấy ví dụ về các nguồn âm.

GV: Tất cả các vật phát ra

âm đều được gọi là nguồn âm. Vậy các nguồn âm có chung đặc điểm gì ? chúng ta cùng nghiên cứu sang

phần II.

HS: Đọc SGK, sau đó 1 phút giữ yên lặng để trả lời C1.

HS: 2,3 HS lấy VD.

I. Nhận biết nguồn âm C1: Tiếng còi ôtô, tiếng nói chuyện.....

=> Vật phát ra âm gọi là nguồn âm.

C2: Kể tên nguồn âm: Còi xe máy, trống, đàn...

GV: Yêu cầu HS làm lần lượt các thí nghiệm 10.1 đến 10.3 SGK.

GV:Vị trí cân bằng của dây cao su là gì?

GV: Yêu cầu HS làm TN vừa lắng nghe vừa quan sát hiện tượng.

GV: Ở TN 2: Cho HS thay

cốc thủy tinh mỏng bằng mặt trống vì cốc thủy tinh dễ bị vỡ.

GV: Phải kiểm tra như thế nào để biết mặt trống có rung động không?

GV: Yêu cầu HS kiểm tra

theo nhóm xem mặt trống có rung động hay không bằng một trong các phương án đưa ra.

GV: Giới thiệu cho HS về dao động.

GV: Yêu cầu HS làm TN

3: Dùng búa gõ vào 1

nhánh của âm thoa, lắng nghe, quan sát.

GV: Yêu cầu HS nêu phương án kiểm tra.

GV:Yêu cầu HS làm TN kiểm tra theo 1 trong các phương án đưa ra và trả lời câu hỏi C3 đến C5 SGK.

GV:Yêu cầu HS tự rút ra kết luận.

HS: Đọc yêu cầu - Làm TN, vừa lắng nghe, vừa quan sát hiện tượng.

HS: Vị trí cân bằng của dây cao su là vị trí đứng

yên, nằm trên đường

thẳng.

HS:Quan sát được dây cao su rung động. Nghe được âm phát ra.

HS : Làm TN 2. Gõ nhẹ vào mặt trống.

HS: Để các vật nhẹ như mẩu giấy lên mặt trống – thấy vật bị nảy lên, nảy xuống.

HS: Có thể nêu các phương án kiểm tra:

• Sờ nhẹ tay vào một nhánh của âm thoa thấy nhánh của âm thoa dao động.
• Đặt quả bóng cạnh 1 nhánh của âm thoa, quả bóng bị nảy ra.

HS: Đứng tại chỗ trả lời Yêu cầu mỗi nhóm làm TN với 1 dụng cụ theo các bước:

+Làm thế nào để vật phát ra âm.

+ Làm thế nào để kiểm tra xem vật đó có dao động không?

II. Các nguồn âm có chung đặc điểm gì?

Thí nghiệm 1

C3:Dây cao su dao động (rung động,...) và âm phát

ra.

Thí nghiệm 2

C4: Trống phát ra âm, mặt trống có rung động.

Phương án nhận biết có

thể là:

+ Treo con lắc bấc sát mặt trống, mặt trống rung làm cho con lắc bấc dao động.

+ Để các vật nhẹ như mẩu giấy lên mặt trống – thấy

vật bị nảy lên, nảy xuống.

Sự rung động (chuyển động) qua lại vị trí cân bằng của dây cao su, thành cốc, mặt trống... gọi là dao động.

Thí nghiệm 3

C5: Âm thoa có dao động. Có thể kiểm tra dao động của âm thoa bằng cách:

+Đặt con lắc bấc sát 1

nhánh của âm thoa khi âm thoa phát ra âm.

+Dùng tay giữ chặt hai nhánh của âm thoa thì không thấy âm phát ra nữa.

+ Dùng 1 tờ giấy đặt nổi trên mặt một chậu nước. Khi âm thoa phát âm, ta chạm một nhánh của âm

thoa vào gần mép tờ giấy thì thấy nước bắn tóe bên mép tờ giấy.

*Kết luận: Khi phát ra âm, các vật đều dao động (rung động)

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10') Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dùng bài học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Bài 1: : Hãy chọn câu trả lời sai:

1. Nguồn âm là vật phát ra âm thanh.
2. Khi gõ dùi vào trống thì mặt trống rung động phát ra âm thanh.
3. Khi dùng búa cao su gõ nhẹ vào âm thoa thì âm thoa dao động phát ra âm thanh.
4. Khi thổi sáo thì nguồn phát ra âm thanh là các lỗ sáo.

Hiển thị đáp án

Khi thổi sáo thì nguồn phát ra âm thanh là các cột không khí ở trong sáo chứ

không phải là các lỗ sáo. Các lỗ sáo chỉ có tác dụng điều chỉnh cho các cột không khí này dài, ngắn khác nhau mà thôi.

Bài 2: Khi người ta dùng dùi gõ vào các thanh đá thuộc bộ đàn đá thì ta nghe thấy âm thanh phát ra. Vật phát ra âm thanh đó là

• 1. dùi gõ B. các thanh đá

C. lớp không khí D. dùi gõ và các thanh đá

Hiển thị đáp án

Vật phát ra âm thanh là các thanh đá khi người ta dùng dùi gõ vào đàn đá.

Bài 3: Kéo căng sợi dây cao su. Dùng tay bật sợi dây cao su đó, ta nghe thấy âm thanh.

Nguồn âm là:

A. sợi dây cao su B. bàn tay

C. không khí D. Cả A và C

Hiển thị đáp án

Dùng tay bật sợi dây cao su, nguồn âm là sợi dây cao su.

Bài 4: Khi bầu trời xung quanh ta có dông, ta thường nghe thấy tiếng sấm. Nguồn âm phát ra là:

1. các lớp không khí va chạm nhau.
2. do nhiều hơi nước trong không khí va chạm nhau.
3. lớp không khí ở đó dao động mạnh.
4. lớp không khí ở đó bị nén mạnh.

Hiển thị đáp án

Khi bầu trời xung quanh ta có dông, ta thường nghe thấy tiếng sấm. Nguồn âm

phát ra là lớp không khí ở đó dao động mạnh do khi có tia lửa điện (tia sét) phóng qua không khí làm nó giãn nở nhanh.

Bài 5: Khi luồng gió thổi qua rừng cây, ta nghe thấy âm thanh phát ra. Vật phát ra

âm thanh là:

A. luồng gió B. luồng gió và lá cây

C. lá cây D. thân cây

Hiển thị đáp án

Luồng gió (luồng không khí) và lá cây đều dao động ⇒ Vật phát ra âm thanh là

luồng gió và lá cây.

Bài 6: Lựa chọn phương án đúng?

Dùng búa gõ xuống mặt bàn. Ta nghe thấy âm thanh phát ra thì:

1. Mặt bàn không phải là vật dao động vì ta thấy mặt bàn đứng yên.
2. Mặt bàn là vật dao động vì mặt bàn dao động rất nhanh, ta không thấy được.
3. Búa là vật dao dộng vì nhờ có búa mới tạo ra âm thanh.
4. Tay là nguồn âm vì tay dùng búa gõ xuống bàn làm phát ra âm thanh.

Hiển thị đáp án

Ta nghe thấy âm thanh của mặt bàn vì mặt bàn là vật dao động, dao động rất

nhanh nên ta không thấy được.

Bài 7: Khi ta đang nghe đài thì:

A. màng loa của đài bị nén lại B. màng loa của đài bị bẹp lại

C. màng loa của đài dao động D. màng loa của đài bị căng ra

Hiển thị đáp án

Các vật phát ra âm đều dao động ⇒ Chọn đáp án C.

Bài 8: Chuyển động như thế nào gọi là dao động?

1. Chuyển động theo một đường tròn.
2. Chuyển động của vật được ném lên cao.
3. Chuyển động lặp đi lặp lại nhiều lần theo hai chiều quanh một vị trí.
4. Cả 3 dạng chuyển động trên

Hiển thị đáp án

Dao động là sự chuyển động (rung động) lặp đi lặp lại nhiều lần quanh một vị trí

cân bằng ⇒ Chọn đáp án C.

Bài 9: Khi gảy vào dây đàn đàn ghita thì người ta nghe được âm thanh phát ra. Vật

phát ra âm thanh đó là:A. Dây đàn dao động B. Không khí xung quanh dây đàn

C. Hộp đàn D. Ngón tay gảy đàn

Hiển thị đáp án

Dây đàn dao động nên phát ra âm thanh.

Bài 10: Ta nghe được tiếng nói của diễn viên trên tivi. Vậy đâu là nguồn âm?

1. Người diễn viên phát ra âm.
2. Sóng vô tuyến truyền trong không gian dao động phát ra âm.
3. Màn hình tivi dao động phát ra âm
4. Màng loa trong tivi dao động phát ra âm

Hiển thị đáp án

Nguồn âm là màng loa trong tivi dao động nên ta nghe được tiếng nói của diễn

viên trên tivi.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’) Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV:Yêu cầu HS trả lời C6: Yêu cầu làm tờ giấy, lá chuối phát ra âm.

GV:Tương tự cho HS trả lời C7.

-Yêu cầu HS nêu được ví dụ về một số nhạc cụ như: Dây

đàn ghi ta, dây đàn bầu, cột không khí trong ống sáo... GV:Nếu các bộ phận đó đang phát ra âm mà muốn

dừng lại thì phải làm thế nào?

GV: Câu C8, yêu cầu HS tìm cách kiểm tra.

GV: Làm TN và yêu cầu HS trả lời C9 (nếu hết thời gian,

cho HS về nhà)

HS:Trả lời.

HS: Giữ cho vật đó không dao động.

GV:Có thể lấy nắp bút, làm thế nào để huýt được

sáo.?

HS: Suy nghĩ, trả lời.

C6: Cuộn lá chuối

thành kèn và thổi cho âm phát ra và nêu được: Tờ giấy, đầu nhỏ kèn lá chuối dao động.

C7: Tùy theo HS.

C8:Ví dụ: Dán vài tua giấy mỏng ở miệng lọ sẽ thấy tua giấy rung rung.

C9:

1. Ống nghiệm và nước

trong ống nghiệm dao động.

1. Ống có nhiều nước

nhất phát ra âm trầm nhất, ống có ít nước nhất phát ra âm bổng nhất.

1. Cột không khí trong ống dao động.

d) Ống có ít nước nhất

phát ra âm trầm nhất Ống có nhiều nước nhất phát ra âm bổng nhất.

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức qua việc giải thích một số hiện tượng

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo

* Giải thích các hiện tượng sau ( có thể về nhà)

1. Ban đêm vắng lặng, ta có thể nghe tiếng vo ve của muỗi. Tiếng này phát ra từ

miệng của nó hay là do một bộ phận nào khác phát ra?

Tiếng vo ve của muỗi không phải từ miệng muỗi. Thực ra muỗi cũng có những lúc kêu bằng miệng nhưng tiếng kêu đó rất nhỏ và ít khi có thể nghe được. Âm thanh vo

ve mà chúng ta thường nghe được chính là do sự dao động của cánh muỗi khi nó

bay phát ra. Khi muỗi không bay thì không có tiếng phát ra, khi bay nhanh thì tiếng phát ra cao hơn khi bay chậm.

1. Hãy giải thích tại sao cũng là rót nước từ ấm vào cốc nhưng khi rót từ trên cao xuống thì có âm thanh phát ra, còn để vòi ấm thật thấp (sát với về mặt đáy cốc khi cốc chưa có nước hoặc sát bề mặt nước trong cốc khi cốc đã có nước) thì không có âm phát ra?

Vì khi rót từ trên cao xuống thì tạo dòng nước đập mạnh vào bề mặt ở dưới làm nước và không khí ở vùng đó dao dộng tạo nên âm thanh. Khi để vòi ấm thấp thì dòng nước chảy ra đập không đủ mạnh vào bề mặt bên dưới nên không tạo được

dao động để tạo ra âm thanh.

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: Xác định mục tiêu trọng tâm cần hướng tới: độ cao của âm

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Yêu cầu một học sinh nam và một học sinh nữ hát cùng một bài hát ngắn. Cả lớp nhận xét bạn nào hát giọng thấp, bạn nào hát giọng cao?

=> GV vào bài

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: âm cao (bổng)có tần số lớn, âm thấp (trầm) có tần số nhỏ.

• Nêu được ví dụ về âm trầm, bổng là do tần số dao động của vật.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV: Bố trí TN như hình

11.1 (tr31 SGK)

GV: Hướng dẫn HS cách xác định 1 dao động,

số dao động của vật trong thời gian 10 giây. Từ đó

tính số dao động trong 1 giây .

GV: Y/C HS làm thí nghiệm với 2 con lắc 20cm và 30cm – đếm số dao động của con lắc trong

10 giây và tính số dao động của con lắc.

GV: Thông báo khái niệm tần số và đơn vị tần số. GV: Hãy cho biết tần số

dao động mỗi con lắc? Con lắc nào có tần số lớn

hơn?

HS: Chú ý lắng nghe.

HS: HĐ nhóm làm thí nghiệm: Tính số dao động của từng con lắc trong 10 giây – điền vào bảng C1.

HS: Nhóm thảo luận rút ra kết luận.

I. Dao động nhanh, chậm

- Tần số

* Thí nghiệm 1:

Khái niệm:

• Số dao động trong 1 giây gọi là tần số.
• Đơn vị tần số là hec, kí hiệu : Hz.

C2: Con lắc có chiều dài dây ngắn hơn có tần số dao động lớn hơn.

Nhận xét: Dao động càng nhanh (chậm), tần số dao động càng lớn (nhỏ).

GV: Giới thiệu dụng cụ

làm thí nghiệm 2.

• Hướng dẫn HS giữ chặt 1 đầu thép lá trên mặt bàn
• Quan sát hiện tượng - Rút ra nhận xét.

GV: Yêu cầu HS các

nhóm làm TN theo hình 11.3.

GV: Hướng dẫn HS thay

đổi vận tốc đĩa nhựa bằng

cách thay đổi số pin.

GV: yêu cầu cá nhân HS

hoàn thành C4.

HS: + Đọc TN - Tiến hành

TN

+ Bật nhẹ thép lá, quan sát trường hợp nào dao động

nhanh hơn.

HS: Làm TN theo nhóm. HS khác chú ý lắng nghe, phân biệt âm phát ra ở cùng một hàng lỗ khi đĩa

quay nhanh, quay chậm.

HS: Hoàn thành C4 và nêu

kết luận

II. Âm cao (âm bổng), âm thấp (âm trầm)

• Thí nghiệm 2:

C3: Phần tự do của thước dài dao động (chậm), âm

phát ra (thấp). Phần tự do

của thước ngắn dao động (nhanh), âm phát ra (cao).

Thí nghiệm 3:

C4:

+ Khi đĩa quay chậm, góc

miếng bìa dao động chậm,

âm phát ra thấp.

+ Khi đĩa quay nhanh, góc

miếng bìa dao động

nhanh, âm phát ra cao.

*Kết luận: Dao động càng

nhanh (chậm), tần số dao

động càng lớn (nhỏ) âm

phát ra càng cao (thấp)

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (8’) Mục tiêu: Luyện tập làm bài

Phương pháp dạy học: Giáo nhiệm vụ

Định hướng phát triển năng lực: năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo,

năng lực trao đổi.

Bài 1: Khi gõ vào mặt trống thì mặt trống rung động phát ra âm thanh. Nhưng khi

cho con lắc dao động thì không nghe thấy âm thanh. Có người giải thích như sau, chọn câu giải thích đúng?

1. Con lắc không phải là nguồn âm.
2. Con lắc là nguồn phát ra âm thanh nhưng tần số nhỏ (hạ âm) nên tai người không nghe được.
3. Vì dây của con lắc ngắn nên con lắc không có khả năng phát ra âm thanh.
4. Con lắc chuyển động nên không phát ra âm thanh.

Hiển thị đáp án

Khi cho con lắc dao động thì không nghe thấy âm thanh vì con lắc là nguồn phát

ra âm thanh nhưng tần số nhỏ (hạ âm) nên tai người không nghe được.

Bài 2: Tần số dao động càng cao thì

A. âm nghe càng trầm B. âm nghe càng to

C. âm nghe càng vang xa D. âm nghe càng bổng

Hiển thị đáp án

Tần số dao động càng cao thì âm nghe càng cao (tức là càng bổng).

Bài 3: Một con lắc thực hiện 20 dao động trong 10 giây. Tần số dao động của con lắc này là:

A. 2Hz B. 0,5Hz C. 2s D. 0,5s

Hiển thị đáp án C

Bài 4: Kết luận nào sau đây là sai?

1. Tai của người nghe được hạ âm và siêu âm.
2. Hạ âm là những âm thanh có tần số nhỏ hơn 20Hz.
3. Máy phát siêu âm là máy phát ra âm thanh có tần số lớn hơn 20000Hz.
4. Một số động vật có thể nghe được âm thanh mà tai người không nghe được.

Hiển thị đáp án

Tai người nghe được âm có tần số trong khoảng từ 20Hz đến 20000Hz ⇒ Tai

người không nghe được hạ âm và siêu âm.

Bài 5: Chọn phát biểu đúng?

A. Tần số là số dao động vật thực hiện được trong một khoảng thời gian nào đó.

B. Đơn vị tần số là giây (s)

C. Tần số là đại lượng không có đơn vị.

D. Tần số là số dao động thực hiện được trong 1 giây.

Hiển thị đáp án

• • Đơn vị của tần số là Héc (Hz) ⇒ Đáp án B và C sai.
  • Tần số là số dao động thực hiện được trong 1 giây ⇒ Đáp án A sai, đáp án D

đúng.

Bài 6: Khi điều chỉnh dây đàn thì tần số phát ra sẽ thay đổi. Dây đàn càng căng thì âm phát ra càng

A. to B. bổng C. thấp D. bé

Hiển thị đáp án

Dây đàn càng căng thì âm phát ra càng cao (bổng)

Bài 7: Hãy xác định dao động nào có tần số lớn nhất trong số các dao động sau đây?

1. Vật trong 5 giây có 500 dao động và phát ra âm thanh.
2. Vật dao động phát ra âm thanh có tần số 200Hz.
3. Trong 1 giây vật dao động được 70 dao động.
4. Trong một phút vật dao động được 1000 dao động.

Hiển thị đáp án

• • Trường hợp A: f = n/t = 500/5 = 100 (Hz)
  • Trường hợp B: f = 200 (Hz)
  • Trường hợp C: f = 70 (Hz)
  • Trường hợp D: f = n/t = 1000/60 ≈ 17 (Hz)

⇒ Trường hợp B có tần số lớn nhất.

Bài 8: Một vật dao động với tần số 50Hz, vậy số dao động của vật trong 5 giây sẽ

là:A. 10 B. 55 C. 250 D. 45

Hiển thị đáp án

Trong 5 giây vật thực hiện được số dao động là:

ADCT: f = n/t ⇒ n = f.t = 50.5 = 250 (dao động)

Bài 9: So sánh tần số dao động của các nốt nhạc RÊ và MI, của các nốt nhạc RÊ và

FA:

1. Tần số của nốt nhạc RÊ nhỏ hơn MI, RÊ bằng FA.
2. Tần số của nốt nhạc RÊ nhỏ hơn MI, RÊ lớn hơn FA.
3. Tần số của nốt nhạc RÊ lớn hơn MI, RÊ nhỏ hơn FA.
4. Tần số của nốt nhạc RÊ nhỏ hơn MI, RÊ nhỏ hơn FA.

Hiển thị đáp án

Thứ tự tăng dần theo độ cao của nốt nhạc: ĐỒ, RÊ, MI, FA, SON, LA, SI, ĐÔ.

Mà âm càng cao thì tần số dao động càng lớn ⇒ Chọn đáp án D

Bài 10: Một vật dao động phát ra âm có tần số 50Hz. Thời gian để vật thực hiện

được 200 dao động làA. 2,5s B. 4s C. 5s D. 0,25s

Hiển thị đáp án B

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV: Yêu cầu HS đọc C5,

trả lời.

GV: Yêu cầu HS thảo luận C6 trong 1 phút.

GV: Hướng dẫn HS trả lời C7, kiểm tra bằng TN và yêu cầu HS giải thích.

Chú ý: có 3 loại âm phát ra, đó là:

• Tiếng của miếng nhựa chạm vào là: tách, tách.
• Tiếng đĩa chạm vào miếng nhựa → cả 2 dao động đó tạo thành cột không khí dao động →

truyền đến tai có độ cao

khác nhau.

HS: 1 HS đọc C5. Cá nhân

HS suy nghĩ trả lời câu hỏi C5.

HS: Thảo luận trong 1 phút và trả lời C6. Yêu cầu trả lời được: Dây đàn căng → dao động nhanh → tần số lớn → âm cao. Dây đàn

chùng thì ngược lại.

HS: Làm TN và giải thích

C5: Vật dao động có tần

số 70 Hz dao động nhanh hơn và vật dao động có tần số 50 Hz phát ra âm thấp hơn.

C6: Khi vặn cho dây đàn căng ít (dây chùng) thì âm phát ra thấp (trầm),

tần số nhỏ. Khi vặn cho dây đàn căng nhiều thì

âm phát ra cao (bổng), tần số dao động lớn.

C7: Chạm miếng phim ở phần vành đĩa

( xa tâm) không khí sau hàng lỗ dao động nhanh

→ tần số lớn → âm cao. Chạm miếng phim ở xa vành đĩa (gần tâm) không khí sau hàng lỗ dao động

chậm → tần số nhỏ →

âm trầm.

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’) Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Thực hiện lại một số thí nghiệm

Làm thêm bài tập nâng cao

Các bước

Hoạt động

Tên hoạt động

Thời lượng dự kiến

A. Khởi động

Tạo tình huống về độ to của âm

5 phút

B. Hình thành kiến thức

Hoạt động 1

Nghiên cứu về biên độ dao động và mối liên hệ giữa biên độ dao động và độ to của âm phát ra.

15 phút

Hoạt động 2

Tìm hiểu độ to của một số âm.

8 phút

C. Luyện tập

Hệ thống hóa kiến thức – Bài tập

8 phút

D. Vận dụng

Vận dụng – Liên hệ thực tế.

5 phút

E. Tìm tòi, mở rộng

Hướng dẫn về nhà

4

Hoạt động của Học sinh

Hoạt động của Giáo viên

Nội dung

- Đọc thông tin SGK,

- Đưa ra dự đoán

- Đề xuất phương án tiến hành TN và làm TN theo nhóm.

- Thực hiện C1: Điền kết quả vào bảng 1.

- Nắm thông tin về biên độ dao động do GV thông báo

- Thảo luận nhóm thực hiện C2

- Quan sát hình 12.2 và đọc thông tin về TN2.

- Nhận dụng cụ TN và tiến hành TN theo hướng dẫn của GV và thực hiện C3 vào phiếu học tập.

- GV yêu cầu học sinh tìm hiểu thông tin SGK để tìm hiểu cách tiến hành thí nghiệm

- Cho HS dự đoán kết quả xảy ra

- Giao ĐDDH như hình 12.1 và bảng 1 cho các nhóm HS tiến hành TN. Thực hiện C1

- Hướng dẫn HS toàn lớp thảo luận về kết quả thí nghiệm 1

- GV giới thiệu cho HS về biên độ dao động

- GV yêu cầu nhóm HS thực hiện C2.

- T/c cho các nhóm trao đổi thảo luận C2

- GV yêu cầu HS quan sát hình 12.2 và tìm hiểu cách tiến hành TN

- GV giao dụng cụ TN cho HS.

- Yêu cầu các nhóm thự hiện TN, GV quan sát hướng dẫn các nhóm thực hiện TN.

- Các nhóm thực hiện C3.

- Yêu cầu cá nhân hoàn thành phần kết luận.

I. Âm to, âm nhỏ. Biến độ dao động

1. Thí nghiệm 1

- Độ lệch lớn nhất của vật dao động so với vị trí cân bằng của nó được gọi là biên độ giao động.

2. Thí nghiệm 2

3. Kết luận

Âm phát ra càng to khi biên độ giao động của nguồn âm càng lớn

Hoạt động của Học sinh

Hoạt động của Giáo viên

Nội dung

- Đọc SGK và nắm được:

+Độ to của âm đo bằng đơn vị Đêxiben

+ Kí hiệu: dB

-Yêu cầu HS cả lớp tự đọc mục II (SGK / 35)

-Thông báo đơn vị độ to của âm

- GV trình chiếu cho HS một số dụng cụ dùng để đo độ to của âm.

- Độ to của tiếng nói chuyện bình thường là bao nhiêu dB ?

- Độ to của âm có thể làm đau nhức tai là bao nhiêu dB ?

II. Độ to của âm

+ Độ to của âm đo bằng đơn vị Đêxiben; Kí hiệu: dB

Hoạt động của Học sinh

Hoạt động của Giáo viên

Nội dung

- Thực hiện các bài tập trong phiếu học tập.

- trao đổi kết quả với các nhóm.

- Dựa vào đáp án của GV tự nhận xét cho điểm nhóm bạn.

- GV giao phiếu học tập (5 bài tập TN) yêu cầu các nhóm hoàn thành vào phiếu học tâp

- Cho HS trao đổi kết quả của các nhóm.

- GV trình chiếu đáp án đúng cho các nhóm tự nhận xét, cho điểm

III. Luyện tập

Hoạt động của Học sinh

Hoạt động của Giáo viên

Nội dung

- Cán nhân thực hiện C4, C6 và trình bày kết quả.

- Yêu cầu cá nhân HS thực hiện C4, C6.

- GV nhận xét đánh giá

IV. Vân dụng

Hoạt động của Học sinh

Hoạt động của Giáo viên

Nội dung

- Đọc “có thể em chưa biết”

- Yêu cầu HS đọc “có thể em chưa biết”

? Vì sao phải bảo vệ tai?

Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

Cách làm thước

dao động

Đầu thước dao động mạnh hay yếu?

Âm phát ra

to hay nhỏ

a. Nâng đầu thước lệch nhiều

b. Nâng đầu thước lệch ít

Cách thực hiện

Độ lệch của quả bóng

Biên độ dao động của mặt trống

Tiếng trống phát ra

a) Gõ nhẹ

b) Gõ mạnh

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: Xác định mục tiêu trọng tâm cần hướng tới: môi trường truyền âm

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đềsử dụng đồ dùng trực quan Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý

Cho học sinh xem đoạn phim:

Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Vậy âm đã truyền từ nguồn phát âm đến tai người nghe như thế nào, qua những môi trường nào?

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: âm truyền trong các chất rắn , lỏng, khí và không truyền trong chân

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu TN 1 trong SGK trong

1 phút, rồi tham gia cùng nhóm làm TN.

Chuẩn bị TN 1 theo nhóm. GV: (Hướng dẫn HS) Cầm tay trống 1 tránh âm

truyền qua chất rắn (thanh trụ giữa hai trống ). Trống 2 đặt trên giá đỡ.

GV: Yêu cầu HS tiến hành TN theo nhóm, GV quan sát HS làm và chỉnh đốn. GV: Hướng dẫn HS thảo

luận kết quả TN theo 2 câu hỏi C1, C2.

GV: Chốt lại câu trả lời đúng.

GV: Yêu cầu HS đọc TN 2 SGK, bố trí TN như hình

13.2.

(Chú ý cho HS các nhóm làm để tránh ồn. Mỗi nhóm sẽ nêu hiện tượng quan sát và nghe thấy được của nhóm mình.

Bạn gõ vào bàn thì gõ khẽ sao cho bạn đứng ( không

nhìn vào bạn gõ) không

nghe thấy.)

- GV tiến hành TN biểu diễn như hình 13.3 sgk. Gắn nguồn âm với nguồn

điện 6V sau đó đặt nguồn âm vào 1 bình nước.

GV: Qua 3 TN trên yêu cầu HS thảo luận trả lời câu C4.

GV: Treo tranh h13.4, giới thiệu dụng cụ thí nghiệm và cách tiến hành thí nghiệm

GV: Yêu cầu Hs tự đọc và

hoàn thành kết luận.

GV: Qua các TN trên các em rút ra được kết luận gì?

Hãy điền vào chỗ trống trong kết luận tr38.

GV: Cho Hai hs đọc mục 5 trang 39 sgk.y/c các nhóm thảo luận, thống nhất trả

lời câu C6.

GV: Có 1 hiện tượng: Ở trong nhà, nghe loa công cộng phát âm sau đài phát thanh trong nhà mặc dù cùng 1 chương trình.Vậy tại sao lại có hiện tượng đó

?

HS: Cá nhân HS nghiên cứu TN 1 trong SGK.

HS: Tiến hành TN:

Khi gõ mạnh trống 1, quan sát thấy cả hai quả cầu đều

dao động. Quả cầu 1 dao

động mạnh hơn quả cầu 2.

HS: Thảo luận trả lời C1, C2.

HS: Trong nhóm làm TN, thay đổi vị trí cho nhau để tất cả cùng thấy hiện tượng:

- Bạn đứng (B) không

nghe thấy tiếng gõ của bạn (A), bạn (C) áp tai xuống mặt bàn nghe thấy tiếng gõ.

Qua TN, yêu cầu HS trả lời C3.

GV:Yêu cầu HS đọc TN 3

trong SGK.

HS: đọc SGK, trả lời câu hỏi của GV

HS: thảo luận trả lời câu C4.

-Trong chân không, âm có

thể truyền qua được không?

HS: Thảo luận trả lời câu C5

HS: Hoàn thành kết luận

và ghi vở.

HS: thống nhất trả lời câu C6.

I. Môi trường truyền âm

1. Sự truyền âm trong không khí:

C1: Hiện tượng xảy ra với quả cầu bấc: rung động và lệch ra khỏi vị trí ban đầu.

Hiện tượng đó chứng tỏ âm đã được không khí truyền từ mặt trống thứ 1 đến mặt trống thứ 2.

C2: Quả cầu bấc thứ 2

lệch khỏi vị trí ban đầu ít hơn so với quả cầu thứ 1. Điều đó chứng tỏ độ to của âm càng giảm khi càng ở xa nguồn âm (hoặc độ to của âm càng lớn khi càng ở gần nguồn âm)

1. Sự truyền âm trong chất rắn

C3: Âm truyền đến tai bạn

C qua môi trường rắn (gỗ).

1. Sự truyền âm trong chất lỏng

C4: Âm truyền đến tai qua

môi trường : Khí, rắn, lỏng.

1. Âm có thể truyền được trong chân không hay không ?

C5: Môi trường chân

không không truyền âm.

*Kết luận: Âm có thể truyền qua những môi trường như rắn, lỏng, khí và không thể truyền qua

chân không.

-Ở các vị trí càng xa

nguồn âm thì âm nghe càng nhỏ.

5. Vận tốc truyền âm: C6: Vận tốc truyền âm qua nước nhỏ hơn qua thép và lớn hơn qua không khí.

* Vận tốc truyền âm trong chất rắn lớn hơn trong chất lỏng , trong chất lỏng lớn hơn trong chất khí.

- Vì quãng đường từ loa công cộng đến tai dài hơn nên thời gian truyền âm đến tai dài hơn.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dùng bài học

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Bài 1: Khi nghiên cứu sự truyền âm thanh, người ta đã có những nhận xét sau. Hãy

chọn câu trả lời sai:

1. Để nghe được âm thanh từ vật phát ra thì phải có môi trường truyền âm.
2. Không khí càng loãng thì sự truyền âm càng kém.
3. Sự truyền âm thanh là sự truyền dao động âm.
4. Không khí là môi trường truyền âm tốt nhất.

Hiển thị đáp án

Chất rắn là môi trường truyền âm tốt nhất ⇒ Đáp án D sai

Bài 2: Vận tốc truyền âm trong các môi trường được sắp xếp theo thứ tự tăng dần

là:A. Rắn, lỏng, khí B. Lỏng, khí, rắn

C. Khí, lỏng, rắn D. Rắn, khí, lỏng

Hiển thị đáp án

Vận tốc truyền âm tăng dần từ chất khí, qua chất lỏng rồi đến chất rắn ⇒ Chọn C

Bài 3: Trong các môi trường sau, môi trường nào không thể truyền được âm: Nước

sôi, tấm nhựa, chân không, cao su?

A. Tấm nhựa B. Chân không

C. Nước sôi D. Cao su

Hiển thị đáp án

Âm chỉ truyền được trong môi trường vật chất (rắn, lỏng, khí), không truyền

được trong môi trường chân không ⇒ Chọn đáp án B

Bài 4: Cho vận tốc truyền âm trong không khí là 340 m/s và trong nước là 1500 m/s. Vận tốc truyền âm trong thanh nhôm ở cùng điều kiện nhiệt độ có thể nhận giá trị nào sau đây?

A. 340 m/s B. 170 m/s C. 6420 m/s D. 1500 m/s

Hiển thị đáp án

Vận tốc truyền âm trong chất rắn lớn hơn trong chất lỏng, trong chất lỏng lớn

hơn trong chất khí ⇒ vận tốc truyền âm trong nhôm (chất rắn) phải lớn hơn 1500 m/s ⇒ Chọn đáp án C.

Bài 5: Gọi t1, t2, t3 lần lượt là thời gian âm truyền trong các môi trường rắn, lỏng,

khí ở cùng điều kiện nhiệt độ và khoảng cách. Khi so sánh t1, t2, t3 thứ tự tăng dần

là:

• 1. t1 < t2 < t3 B. t3 < t2 < t1 C. t2 < t1 < t3 D. t3 < t1 < t2

Hiển thị đáp án

• Vận tốc truyền âm trong các môi trường: vrắn > vlỏng > vkhí .
• Vì truyền trong cùng một khoảng cách nên khi vận tốc truyền âm càng lớn thì

thời gian truyền âm càng nhỏ nên trắn < tlỏng < tkhí ⇒ t1 < t2 < t3.

Bài 6: Trong môi trường nào mà cứ 2 giây thì âm thanh lan truyền được 3000 mét?A. Nước B. không khí C. Thép D. Nhôm

⇒ Chọn đáp án A

Bài 7: Nước có thể tồn tại ở ba thể là: rắn, lỏng, khí. Hãy chỉ ra nội dùng nào sai

trong các nội dùng dưới đây?

1. Trong ba thể: rắn, lỏng, khí thì ở trạng thái rắn, nước truyền âm tốt nhất.
2. Trong ba thể: rắn, lỏng, khí thì ở trạng thái khí, nước truyền âm kém nhất.
3. Tốc độ truyền âm giảm theo thứ tự từ rắn, lỏng, khí.
4. Vì cùng là nước nên tốc độ truyền âm như nhau.

Hiển thị đáp án

Tốc độ truyền âm giảm theo thứ tự rắn, lỏng, khí ⇒ Chọn đáp án D

Bài 8: Âm truyền nhanh nhất trong trường hợp nào dưới đây?

A. Nước B. Sắt C. Khí O2 D. Chân không

Hiển thị đáp án

Vận tốc truyền âm trong chất rắn lớn hơn trong chất lỏng, trong chất lỏng lớn hơn trong chất khí

Âm không truyền được trong chân không ⇒ Chọn đáp án B

Bài 9: Khi lặn xuống hồ, một người thợ lặn nghe được tiếng chuông sau 1/20 giây

kể từ khi nó reo. Biết đồng hồ cũng được đặt chìm trong nước, hỏi khoảng cách giữa nó và người thợ lặn lúc này là bao nhiêu?

A. 35 m B. 17 m C. 75 m D. 305 m

Hiển thị đáp án

Âm truyền trong nước với vận tốc 1500 m/s.

Khoảng cách từ người thợ lặn đến nơi đặt đồng hồ là:

Bài 10: Một đoàn tàu bắt đầu chuyển động trong sân ga sau khi dừng ở đấy một thời gian. Hỏi bao lâu sau thì một người ở cách ga 2km và áp tai vào đường sắt thì nghe thấy tiếng tàu chạy? Biết vận tốc âm truyền trong đường ray là 6100 m/s.

Hiển thị đáp án

Đổi 2 km = 2000 m

Thời gian kể từ khi đoàn tàu bắt đầu xuất phát cho đến khi người đó nghe được tiếng chuyển động của đoàn tàu là:

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’) Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

GV: Y/c HS hoàn chỉnh các câu C7,C8,C9,C10 của phần vận dụng vào vở.

HS: Hoạt động cá nhân làm các câu C7, C8, C9, C10.

C7: Âm thanh xung quanh truyền

đến tai ta nhờ môi trường không khí.

C8: Khi bơi ở dưới nước có thể nghe thấy tiếng sùng sục của bong bóng nước. Như vậy âm có thể truyền qua chất lỏng.

C9: Vì mặt đất truyền âm nhanh hơn không khí nên ta nghe được

tiếng vó ngựa từ xa khi ghé tai sát mặt đất.

C10: Các nhà du hành vũ trụ không thể nói chuyện bình thường được vì giữa họ bị ngăn cách bởi chân không bên ngoài bộ áo, mũ giáp bảo vệ.

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’) Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức

Phương pháp dạy học: dạy học nêu và giải quyết vấn đề

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý .

Nghiên cứu trong thực tế về những căn phòng cách âm

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: Xác định mục tiêu trọng tâm cần hướng tới: phản xạ âm-tiếng vang

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài học hôm nay

Trong cơn giông, khi có tia chớp thường kèm theo tiếng sấm. Sau đó còn nghe thấy

tiếng ì ầm kéo dài, gọi là sấm rền. Tại sao lại có tiếng sấm rền?

? Ta cùng nghiên cứu bài hôm nay để trả lời câu hỏi đó .

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: những vật cứng có bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt và một số vật mềm, xốp,

có bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém.

- Kể được một số ứng dụng liên quan tới sự phản xạ âm.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

HĐ2: Tìm hiểu âm phản xạ và tiếng vang.

Yêu cầu học sinh đọcmục I

của SGK để trả lời các câu hỏi và ghi phần kết luận. C1: Em đã từng nghe được

tiếng vang ở đâu? Vì sao em nghe được tiếng vang đó?

(Yêu cầu học sinh nêu rõ: Âm phản xạ từ mặt chắn nào và đến tai sau âm trực

tiếp khoảng 1/15 giây).

C2: Tại sao trong phòng kín ta thường nghe được âm to hơn so với khi ta nghe chính âm đó ở ngoài trời?

(Vai trò khuếch đại của âm

phản xạ nên nghe được âm to hơn).

C3: Khi nói to trong phòng rất lớn thì nghe được tiếng

vang. Nhưng nói to như vậy trong phòng nhỏ thì không nghe thấy tiếng vang.

1. Trong phòng nào có âm phản xạ?
2. Hãy tính khoảng cách

ngắn nhất từ người nói đến bức tường để nghe được tiếng vang.

(Thời gian âm phản xạ từ tường đến tai ta là 1/30s)

HĐ3: Tìm hiểu vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém.

Cho học sinh đọc mục II

của SGK và trả lời câu hỏi C4.

C4: Trong những vật sau đây, vật nào phản xạ âm

tốt, vật nào phản xạ âm kém?

Miếng xốp – mặt gương – áo len – mặt đá hoa – ghế đệm mút – tấm kim loại – cao su xốp – tường gạch

Học sinh thảo luận theo nhóm, thu thập thông tin từ SGK.

C1:Tùy học sinh trả lời.

• Tiếng vang ở vùng núi.
• Tiếng vang tròng phòng rộng.
• Tiếng vang từ giếng nước sâu.

C2: Ta thường nghe được âm thanh trong phòng kín to hơn khi nghe chính âm thanh đó ngoài trời vì ở

ngoài trời ta chỉ nghe được âm phát ra, còn ở trong phòng kín ta nghe

được âm phát ra và âm phản xạ từ tường cùng một lúc nên nghe to hơn.

C3:

1. Trong cả hai phòng đều có âm phản xạ. Khi em nói to trong phòng nhỏ, mặc dù vẫn có âm phản xạ từ tường phòng đến tai nhưng em không nghe được tiếng vang vì âm phản xạ từ tường phòng và âm nói ra đến tai em gần như cùng một lúc.
2. Khoảng cách giữa người nói và bức tường để nghe rõ được tiếng vang là:

340 m/s. 1/30s = 11,3m

Học sinh thu thập thông tin từ SGK.

I. Âm phản xạ – Tiếng vang.

Kết luận: Có tiếng vang khi ta nghe thấy âm phản xạ cách âm trực tiếp một khoảng thời gian 1/15 giây.

- Âm gặp mặt chắn đều bị phản xạ nhiều hay ít. Tiếng vang là âm phản xạ nghe được cách âm trực

tiếp ít nhất lá 1/15 giây

II. Vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém.

• Các vật có bề mặt gồ ghề,mềm phản xạ âm kém(Hấp thụ âm tốt).

Các vật có bề mặt nhẵn, cứng phản xạ âm tốt(Hấp thụ âm kém).

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10') Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dùng bài học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

Bài 1: Ta có thể nghe thấy tiếng vang khi:

1. Âm phản xạ đến tai ta trước âm phát ra.
2. Âm trực tiếp đến sau âm phản xạ thời gian ngắn nhất 1/15 giây.
3. Âm phát ra và âm phản xạ đến tay ta cùng một lúc.
4. Âm phản xạ đến sau âm trực tiếp thời gian ngắn nhất 1/15 giây.

Hiển thị đáp án

Ta có thể nghe thấy tiếng vang khi âm phản xạ đến sau âm trực tiếp thời gian ngắn nhất 1/15 giây

Bài 2: Khi nào thì tai có thể nghe được âm to nhất?

A. Âm phát ra đến tai cùng lúc với âm phản xạ.

B. Âm phát ra đến tai trước âm phản xạ.

C. Âm phát ra đến tai, âm phản xạ đi nơi khác không đến tai.

D. Cả ba trường hợp trên

Hiển thị đáp án

Khi âm phát ra đến tai cùng lúc với âm phản xạ thì tai có thể nghe được âm to

nhất.

Bài 3: Trong những vật sau đây: Miếng xốp, ghế nệm mút, mặt gương, tấm kim loại, áo len, cao su xốp, mặt đá hoa, tường gạch. Vật phản xạ âm tốt là:

A. Miếng xốp, ghế nệm mút, mặt gương.

B. Tấm kim loại, áo len, cao su.

C. Mặt gương, tấm kim loại, mặt đá hoa, tường gạch.

D. Miếng xốp, ghế nệm mút, cao su xốp.

Hiển thị đáp án

- Các vật mềm có bề mặt xù xì hấp thụ âm tốt.

- Các vật cứng và nhẵn phản xạ âm tốt (hấp thụ âm kém)

⇒ Chọn đáp án C

Bài 4: Người ta thường dùng sự phản xạ của siêu âm để xác định độ sâu của biển.

Giả sử tàu phát ra siêu âm và thu được âm phản xạ của nó từ đáy biển sau 1 giây. Tính gần đúng độ sâu của đáy biển, biết vận tốc truyền siêu âm trong nước là 1500

m/s.

A. 1500 m B. 750 m C. 500 m D. 1000 m

Hiển thị đáp án

Thời gian đi và về của âm là như nhau nên âm truyền từ tàu tới đáy biển trong 0,5

giây

Độ sâu của đáy biển là: 1500.0,5 = 750 (m) ⇒ Chọn đáp án B

Bài 5: Hãy xác định câu đúng trong các câu sau đây?

A. Những vật có bề mặt nhẵn, cứng phản xạ âm tốt.

B. Bức tường càng dày phản xạ âm càng tốt.

C. Những vật có bề mặt mềm, gồ ghề hấp thụ âm kém.

D. Khi gặp mặt phẳng xù xì, âm truyền qua hoàn toàn, không bị phản xạ.

Hiển thị đáp án

Những vật có bề mặt nhẵn, cứng phản xạ âm tốt.

Những vật có bề mặt xù xì, mềm phản xạ âm kém (hấp thụ âm tốt).

⇒ Chọn đáp án A.

Bài 6: Âm phản xạ là:

A. Âm dội lại khi gặp vật chắn. B. Âm truyền đi qua vật chắn.

C. Âm đi vòng qua vật chắn. D. Các loại âm trên

Hiển thị đáp án

Âm phản xạ là âm dội lại khi gặp vật chắn.

Bài 7: Một người đứng cách một vách đá 680 m và la to. Sau bao lâu kể từ khi la, người này nghe được âm phản xạ trở lại? Cho vận tốc truyền âm trong không khí là 340 m/s.

A. 2s B. 1s C. 4s D. 3s

Hiển thị đáp án

• Vì có vách đá cản nên có âm phản xạ dội trở lại.
• Gọi t là thời gian để âm đi tới vách đá.

Ta có:

• Thời gian nghe được âm phản xạ kể từ khi la to là: t1 = 2t = 2.2 = 4 (s)

Bài 8: Yếu tố nào sau đây quyết định điều kiện để có tiếng vang?

A. Khoảng cách từ nguồn âm đến vật phản xạ âm. B. Độ to, nhỏ của âm.

C. Độ cao, thấp của âm. D. Biên độ của âm.

Hiển thị đáp án

Tiếng vang là âm phản xạ nghe được cách âm trực tiếp ít nhất là 1/15 giây. Do đó,

yếu tố quyết định đến điều kiện để có tiếng vang là khoảng cách từ nơi phát ra âm đến vật phản xạ âm.

Bài 9: Vật liệu nào dưới đây thường không được dùng làm vật ngăn cách âm giữa

các phòng?

A. Tường bê tông B. Cửa kính hai lớp C. Tấm rèm vải D. Cửa gỗ

Hiển thị đáp án

• Để ngăn cách âm giữa các phòng thường dùng: Tường bê tông, cửa kính, cửa gỗ.
• Tấm rèm vải có khả năng hấp thụ bớt âm, không cách được âm ⇒ Chọn đáp án C.

Bài 10: Sau khi nghe tiếng sấm rền trong cơn dông, em học sinh đã giải thích như sau. Câu nào đúng nhất?

1. Vì thời gian truyền âm thanh từ nguồn phát ra âm thanh đến mặt đất lớn hơn 1

giây.

1. Do nguồn âm phát ra từ rất xa.
2. Tia sét (nguồn âm) chuyển động do đó khoảng cách từ nguồn âm đến tai nghe thay đổi nên có tiếng rền.
3. Sấm rền là do sự phản xạ của âm từ các đám mây dông trên bầu trời xuống mặt đất.

Hiển thị đáp án

Sở dĩ có tiếng sấm rền trong cơn dông là do sự phản xạ của âm từ các đám mây dông trên bầu trời xuống mặt đất.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’) Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương

pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

C5: Trong nhiều phòng hòa nhạc, phòng chiếu bóng, phòng ghi âm, người ta thường làm tường sần sùi và treo rèm nhung để làm giảm tiếng vang. Hãy giải thích tại sao?

C7: Giả sử tàu phát ra siêu âm và thu được âm phản xạ của nó từ đáy biển sau 1 giây.

Tính gần đúng độ sâu của đáy biển, biết vận tốc truyền siêu âm trong nước là 1500m/s.

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• HS trả lời.
• HS nộp vở bài tập.
• HS tự ghi nhớ nội dùng trả lời đã hoàn thiện. C4:

Vật phản xạ âm tốt: mặt gương – mặt đá hoa – tấm kim loại – tường gạch. Vật phản xạ âm kém: Miếng xốp – áo len – ghế đệm mút – cao su xốp.

C5: Làm tường sần sùi, treo rèm nhung để hấp thụ âm tốt hơn nên giảm tiếng vang. Âm nghe được rõ hơn.

C7: Âm truyền từ tàu đến đáy biển trong 0,5 giây. Độ sâu của biển là: 1500m/s. 0,5s = 750m

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dùng kiến thức đã

học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dùng trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực kiến thức vật lý , năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi.

* Khi muốn nghe rõ hơn, người ta thường đặt bàn tay khum lại, sát vào vành tai, đồng

thời hướng tai về phía nguồn âm. Hãy giải thích tại sao?

- Mỗi khi khó nghe, người ta thường làm như vậy để hướng âm phản xạ từ tay đến tai ta giúp ta nghe được âm to hơn.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV

HS

Hoạt động 1:

Hoạt động 2:

* GDBVMT:

I.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

?

?

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động của Thầy và Trò

Nội dung ghi bảng

GV:Yêu cầu HS quan sát hình 15.1; 15.2; 15.3 SGK và cho biết tiếng ồn làm ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào?

HS: -H.15.1: Tiếng ồn to nhưng không kéo dài nên không ảnh hưởng tới sức khỏe. Do đó không gây ô nhiễm tiếng ồn.

( - Hình 15.2. Vì tiếng ồn máy khoan to, gây ảnh hưởng đến việc gọi điện thoại và gây điếc tai người thợ khoan.

- Hình 15.3. Vì tiếng ồn to, kéo dài từ chợ, gây ảnh hưởng đến học tập của học sinh)

GV: Hoàn thành nội dung trả lời câu hỏi C2

GV:Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, tìm hiểu trên thực tế biện pháp đã làm tránh ô nhiễm tiếng ồn. Nêu các biện pháp? Giải thích tại sao làm như vậy có thể chống ô nhiễm tiếng ồn? Yêu cầu HS thảo luận câu hỏi C3 theo nhóm.

HS: Thảo luận làm ra bảng nhóm và trình bày, nhóm khác nhận xét, bổ sung

GV: Yêu cầu HS nhớ lại kiến thức bài 14 về phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém để hoàn thành C4.

*Tích hợp môi trường :

Phòng tránh ô nhiễm tiếng ồn :

+ Trồng cây : Trồng cây xung quanh trường học,bệnh viện, nơi làm việc, trên đường phố và đường cao tốc là cách rất hiệu quả để giảm thiểu tiếng ồn.

+ Lắp đặt thiết bị giảm âm : Lắp đặt một số thiết bị giảm âm trong phòng làm việc như: Thảm, rèm, thiết bị cách âm để giảm thiểu tiếng ồn từ bên ngoài truyền vào.

+ Đề ra nguyên tắc : Lập bảng thông báo quy định về việc gây ồn. Cùng nhau xây dựng ý thức giữ trật tự cho mọi người.

+ Các phương tiện giao thông cũ, lạc hậu gây ra những tiếng ồn rất lớn. Vì vậy cần lắp đặt ống xả và các thiết bị chống ồn trên xe. Kiểm tra, đình chỉ hoạt động của các phương tiện giao thông đã cũ hoặc lạc hậu.

+ Tránh xa các nguồn gây tiếng ồn: không đứng gần các máy móc, thiết bị gây ồn lớn như : Máy bay phản lực, các động cơ máy khoan cắt rèn kim loại , .. khi cần tiếp xúc với các thiết bị đó cần sử dụng các thiết bị bảo vệ (mũ chống ồn) và tuân thủ các quy tắc an toàn xây dựng các thiết bị xây dựng các trường học bệnh viện khu dân cư xa các nguồn gây ra ô nhiễm tiếng ồn, học sinh cần thực hiện các nếp sống văn hoá tại trường học. Bước nhẹ khi lên cầu thang. Không nói chuyện trong lớp học không nô đùa ,mất trật tự trong trường học

GV:Cho học sinh trả lời câu C5, C6?

HS: Đứng tại chỗ trả lời

GV:Ở cạnh nhà, hàng xóm mở kraôkê to và lâu. Em có biện pháp gì để chống tiếng ồn?

HS:Tùy HS

I. Nhận biết ô nhiễm tiếng ồn: (08 phút)

C1: - Hình 15.2.

- Hình 15.3.

Kết luận: Tiếng ồn gây ô nhiễm là tiếng ồn to và kéo dài, làm ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ và sinh hoạt của con người.

C2: Trường hợp có ô nhiễm tiếng ồn là: b, d.

Tiếng ồn làm ảnh hưởng tới sức khỏe → Ô nhiễm tiếng ồn.

II. Tìm hiểu biện pháp chống ô nhiễm tiếng ồn: (13 phút)

C3: + Cấm bóp còi inh ỏi.

+ Trồng cây xanh.

+ Xây tường chắn, làm trần nhà, tường nhà bằng xốp, tường phủ dạ, đóng cửa,...

C4: a. Những vật liệu thường dùng để ngăn chặn âm, làm cho âm truyền qua ít là: gạch, bê tông, gỗ, . . .

b. Những vật liệu phản xạ âm tốt được dùng để cách âm là: kính , lá cây, . . .

III. Vận dụng: (15 phút)

C5: Biện pháp chống ô nhiễm tiếng ồn ở hình 15.2, 15.3:

+ Yêu cầu trong giờ làm việc tiếng ồn máy khoan phát ra không quá 80dB; người thợ khoan cần dùng bông nút kín tai.

+ Chuyển chợ hoặc lớp học đi nơi khác; xây tường ngăn giữa chợ và lớp học bằng cách đóng các cửa phòng học, xây tường chắn, trồng cây xung quanh ...

C6:

- Đề nghị mở nhỏ, tránh giờ nghỉ và học tập.

Phòng hát đảm bảo tính chất không truyền âm ra bên ngoài.