Tổng số tiết

Tuần

thực hiện

Tiê‎t theo KHDH

Tiết theo chủ đề

Nội dung của từng hoạt động

5

1,2,3

1

1

Hoạt động 1: Tìm hiểu về Di truyền học

Hoạt động 2: Tìm hiểu về Menđen và Di truyền học

Hoạt đông 3: Tìm hiểu các thuật ngữ và khái niệm cơ bản trong Di truyền học

2

2

Hoạt động 4: Tìm hiểu thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 5: Tìm hiểu cách giải thích của Menđen về kết quả thí nghiệm

3

3

Hoạt động 6: Tìm hiểu phép lai phân tích

Hoạt động 7: Tìm hiểu ý nghĩa của tương quan trội – lặn

4

4

Hoạt động 8: Tìm hiểu thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 9: Tìm hiểu khái niệm biến dị tổ hợp

5

5

Hoạt động 10: Tìm hiểu cách giải thích kết quả thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 11: Tìm hiểu ý nghĩa của quy luật phân li

Năng lực chung

Năng lực chuyên biệt

- Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: năng lực tự học, giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực tự quản lí, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực về quan hệ xã hội: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác.

Năng lực công cụ: Sử dụng ngôn ngữ chính xác có thể diễn đạt mạch lạc, rõ ràng. Năng lực tính toán; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông.

- Năng lực tri thức về sinh học.

- Năng lực nghiên cứu.

- Năng lực thực hiện thí nghiệm.

Nội dung

Mức độ nhận thức

Các Kn/NL hướng tới

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

Bài 1. Menđen với di truyền học

- Học sinh trình bày được nhiệm vụ, nội dung và vai trò của di truyền học.

- Giới thiệu Menđen là người đặt nền móng cho di truyền học

- Nêu được phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen

- Nêu được các thí nghiệm của Menđen và rút ra nhận xét

- Hiểu và ghi nhớ một số thuật ngữ và kí hiệu trong di truyền học.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

Lai 1 cặp tính trạng

- Học sinh trình bày và phân tích được thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen. Giải thích được kết quả thí nghiệm theo quan điểm của Menđen.

- Học sinh hiểu và trình bày được nội dung, mục đích và ứng dụng của các phép lai phân tích.

- Hiểu và ghi nhớ các khái niệm kiểu hình, kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp; phát biểu được nội dung quy luật phân li.

- Hiểu và giải thích được vì sao quy luật phân li chỉ nghiệm đúng trong những điều kiện nhất định.

- Nêu được nội dung, ý nghĩa của quy luật phân li đối với lĩnh vực sản xuất.

- Biện luận và giải được các bài tập lai 1 cặp tính trạng.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

Lai hai cặp tính trạng

- Học sinh mô tả được thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen.Biết phân tích kết quả thí nghiệm lai 2 cặp tính trạng của Menđen.

- Học sinh hiểu và giải thích được kết quả lai hai cặp tính trạng theo quan điểm của Menđen

- Hiểu và phát biểu được nội dung, ý nghĩa quy luật phân li độc lập của Menđen.

- Nhận biết được biến dị tổ hợp xuất hiện trong phép lai của Menđen.

- Phân tích được ý nghĩa của quy luật phân li độc lập đối với chọn giống và tiến hoá.

- Biện luận và giải được các bài tập lai nhiều cặp tính trạng.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

A. 2

B. 4

C. 8

D. 16

A. 4

B. 8

C. 32

D. 16

1. AA x AA
2. AA x Aa
3. AA x aa

1. Aa x Aa
2. Aa x aa

6. aa x aa

A. 1và 3

B. 3 và 6

C. 3 và 5

D. 4 và 5

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Trong đời sống hàng ngày chúng ta thấy nhiều hiện tượng động vật , thực vật và con người

giữa các cá thể trong cùng một dòng giống nhau, nhưng cũng trong những cá thể đó lại xuất hiện những cá thể có những đặc điểm khác với bố mẹ chúng. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến các hiện tượng trên? Di truyền học sẽ giúp ta tìm câu trả lời ?

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: mục đích, nhiệm vụ và ý nghĩa của Di truyền học.

- các phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS n/cứu thông

tin mục I/SGK và nêu thêm

một số ví dụ về hiện tượng di truyền: trong một gia đình có

một cháu bé mới sinh, người ta thường tìm hiểu xem cháu bé

có điểm gì giống bố, điểm gì giống mẹ, ví dụ: mắt giống mẹ, mũi giống bố ... Giống bưởi

Năm Roi nổi tiếng từ xưa đến nay vẫn giữ được các đặc điểm: vị ngọt thanh và hình dáng quả đẹp...

? Qua các VD trên, em hãy

cho biết những đ/điểm mà thế

hệ trước truyền cho thế hệ sau thuộc loại đặc điểm nào ?

- GV nhận xét, bổ sung thêm: con cái chỉ giống bố mẹ ở một

số đặc điểm, đó là hiện tượng

di truyền; còn khác với bố mẹ

và khác nhau về nhiều chi tiết,

đó là hiện tượng biến dị.

Di truyền là gì ? Cho ví dụ ?

Biến dị là gì ? Cho ví dụ ?

- GV hoàn thiện, giảng giải: hai hiện tượng này thể hiện song song và gắn liền trong quá

trình sinh sản.

- Đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của DT học là gì ?

GV bổ sung nhiệm vụ của Di truyền học: nghiên cứu bản

chất và quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị. Trong

phạm vi kiến thức THCS,

chúng ta chỉ đề cập đến 3 nội dung cơ bản của Di truyền học: đó là các kiến thức về cơ sở vật chất, cơ chế và quy luật của

hiện tượng di truyền và biến dị.

- GV y/cầu HS thực hiện lệnh ∆/SGK.

- GV nhận xét và yêu cầu HS lấy ví dụ tương tự đối với vật nuôi và cây trồng

- HS n/cứu thông tin mục I/SGK, lắng nghe và ghi nhớ ví dụ.

- HS trả lời các câu hỏi của GV. Y/cầu hiểu được: đó là những đ/điểm h/thái, cấu tạo, sinh lý, sinh hóa ... của một

cơ thể.

- HS lắng nghe, ghi nhớ kiến thức.

- HS trả lời câu hỏi, HS khác nhận xét, bổ sung. Yêu cầu hiểu được :

+ Khái niệm di truyền và lấy được ví dụ minh họa.

+ Khái niệm biến dị và lấy được ví dụ minh họa.

- HS lắng nghe, ghi nhớ kiến thức.

+ Hiểu được đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn

của di truyền học.

- ND của DT học: nghiên cứu cơ sở vật chất, cơ chế, tính qui luật của các hiện tượng DT và BD

- Ý nghĩa của DT học: là cơ sở cho khoa học chọn giống và có vai trò quan trọng trong y học đặc biệt là trong công nghệ sinh học hiện đại

- HS liên hệ bản thân trả lời và giải thích 🠚 HS khác nxbs

- HS lấy ví dụ

I. Di truyền học (15p):

- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

- Biến dị: là hiện tượng con cái sinh ra khác với bố mẹ, tổ tiên.

- Nhiệm vụ: Di truyền học nghiên cứu bản chất và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- Nội dung: Di truyền học đề cập đến cơ sở vật chất, cơ chế và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- GV: Treo tranh vẽ hình 1.2 SGK -> Yêu cầu HS n.cứu SGK, QS tranh vẽ hình 🠚 Nêu NX về từng cặp tính trạng đem lai?

- GV gợi ý: Đặc điểm của các cặp t.trạng mang hiện tượng tương phản là: trơn : nhăn; vàng : xanh; xám : trắng; đầy : có ngấn...

Phương pháp nghiên cứu độc đáo của Men Đen là PP nào? Vì sao gọi là độc đáo?

- GV bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

- HS: Nghe và tiếp thu kiến thức.

- GV nhấn mạnh: M.Đen đã chọn cây đậu Hà Lan làm đối tượng để n.cứu bởi vì chúng có 3 đ.điểm ưu việt sau: Thời gian sinh trưởng và phát triển ngắn; là cây tự thụ phấn cao độ; có nhiều t.trạng tương phản và trội át lặn một cách hoàn toàn. Điểm độc đáo trong PPPTTHL là tách từng cặp tính trạng và theo dõi sự thể hiện cặp tính trạng qua các thế hệ lai. Nhờ có phương pháp nghiên cứu khoa học đúng đắn, Menđen đó tìm ra các quy luật di truyền đặt nền móng cho Di truyền học.

- HS: QS tranh vẽ hình 1.2 SGK, đọc SGK 🠚 thảo luận trả lời câu hỏi.

- Yêu cầu hiểu được : Các tính trạng đem lai tương phản nhau về đặc điểm DT

- HS: Đại diện trả lời 🠚 hs khác theo dõi, nhận xét, bổ sung.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Là PP p.tích các thế hệ lai thông qua:

* Lai các cặp bố mẹ thuần chủng, khác nhau 1 hoặc 1 số cặp t.trạng tương phản, rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở con cháu của từng cặp bố mẹ trên cấy đậu Hà Lan.

* Dùng toán thống kê để phân tích, xử lý các số liệu thu được. Từ đó rút ra q.luật di truyền các tính trạng.

- GV bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

II. Menđen người đặt nền móng cho Di truyền học (14p).

- Phương pháp nghiên cứu di truyền học của Menđen là phương pháp phân tích các thế hệ lai:

+ Lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở các thế hệ con cháu.

+ Dùng toán thống kê để phân tích các số liệu thu thập được để rút ra quy luật di truyền.

- GV: YCHS đọc SGK để nêu lên các thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền học.

- GV: Gọi đại diện HS trả lời 🠚 HS khác nxbs.

- GV phân tích: Khái niệm thuần chủng và gợi ý cách viết công thức lai:

Mẹ: viết bên trái dấu x; Bố: viết bên phải dấu x

VD: P: Mẹ x Bố.

*GV nhấn mạnh: Đây là các khái niệm cơ bản do đó cần phải nhớ kĩ.

- GV yêu cầu HS đọc phần kết luận chung

- HS: đọc SGK -> Tìm hiểu kiến thức.

- Đại diện HS trả lời 🠚 theo dõi nxbs.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Tính trạng; cặp tính trạng tương phản; gen; giống (dòng) thuần chủng.

+ Ký hiệu:

P: là cặp bố mẹ xuất phát.

G: là giao tử.

F: là thế hệ con.

- HS đọc kết luận cuối bài

III. Một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền (9p).

* Một số thuật ngữ:

- Tính trạng

- Cặp tính trạng

- Nhân tố di truyền

-Giống (hay dòng) thuần chủng

* Một số kí hiệu:

- P : Cặp bố mẹ xuất phát;

- X: Phép lai.

- G : Giao tử;

- ♂: Giao tử đực (hoặc cơ thể đực)

- ♀ : Giao tử cái (hoặc cơ thể cái)

- F : Thế hệ con.

- F₁: Thế hệ thứ nhất.

- F₂: Thế hệ thứ hai.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Hiện tượng DT được hiểu là: (MĐ1)

1. Hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu
2. Là hiện tượng con cái khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết
3. Là hiện tượng con cái sinh ra khác với tổ tiên nhưng giống nhau về nhiều chi tiết
4. Là hiện tượng khác nhau về nhiều tính trạng của các thế hệ

Câu 2: Những đặc điểm hình thái, cấu tạo, sinh lí của một cơ thể đ­ược gọi là:(MĐ1)

a. Tính trạng b. Kiểu hình c. Kiểu gen d. Kiểu hình và kiểu gen

Câu 3: Tại sao M.Đen lại chọn các cặp t.trạng tương phản khi thực hiện phép lai?(MĐ2)

a. Để dễ dàng theo dõi những biểu hiện của các cặp tính trạng.

b. Để dễ dàng thực hiện các phép lai.

c. Để dễ chăm sóc và tác động vào các đối tượng nghiên cứu.

d. Cả a, b, c đều đúng.

Câu 4: Lấy ví dụ về các hiện tượng di truyền và biến dị ở bản thân?(MĐ3)

Đáp án:

Câu 1:a câu 2:a câu 3: a

Câu 4: HS tự lấy VD

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

- Vì sao nói: phương pháp nghiên cứu của Menđen là một phương pháp nghiên cứu độc đáo?(MĐ4)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

(Điểm độc đáo trong PPPTTHL là tách từng cặp tính trạng và theo dõi sự thể hiện cặp tính trạng qua các thế hệ lai)

Sưu tầm tranh ảnh, tìm đọc cuộc đời và sự nghiệp của MENDEN

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Menđen tiến hành thí nghiệm chủ yếu ở đậu Hà Lan từ năm 1856 → 1863 trên mảnh vườn của tu viện. Các kết quả nghiên cứu đã giúp Menđen phát hiện ra các quy luật di truyền đã được công bố chính

thức vào năm 1866. Để tìm ra được các quy luật di truyền Menđen đã phải thực hiện nhiều phép lai.

Một trong những phép lai cơ bản để phát hiện ra các quy luật di truyền là phép lai Một cặp tính trạng

Bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu về phép lai này và quy luật di truyền rút ra từ phép lai.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: mục đích, nhiệm vụ và ý nghĩa của Di truyền học.

- các phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV treo tranh vẽ hình 2.1 sgk, giới thiệu về sự thụ phấn nhân tạo trên hoa đậu Hà Lan (đây là công việc mà Menđen tiến hành rất cẩn thận, tỉ mỉ và công phu)

-> Yêu cầu HS: Quan sát tranh vẽ hình 2.1 và 2.2, đọc SGK .

- HS: Quan sát tranh vẽ, đọc thông tin -> trình bày thí nghiệm.

- GV: Yêu cầu HS thảo luận, xác định KH F₁ và tỉ lệ KH F₂ 🠚 Hoàn thành cột 4 ở bảng 2 SGK/8.

- GV: Hướng dẫn HS tìm tỉ lệ KH F₂ = cách lấy tỉ lệ 3:1.

- GV: Sử dụng bảng 2 để phân tích các khái niệm: kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn.

(GV bổ sung: Tính trạng biểu hiện ở F₁ hoàn toàn là t.trạng trội. T.trạng biểu hiện ở F₂ có cả tính trội và tính lặn.)

- GV thông báo: Dù thay đổi vị trí của các giống làm cây bố và cây mẹ nhưng kết quả phép lai vẫn không thay đổi. Điều này chỉ giải thích là bố và mẹ đều có vai trò di truyền như nhau.

- GV: Yêu cầu HS thảo luận, hoàn thành mục ▽SGK/9.

- Gọi 1 vài HS trả lời 🠚 GV kết luận.YC HS nhắc lại.

- GV nhận xét, chốt kiến thức

- HS lắng nghe tiếp thu

- HS: QS tranh, đọc thông tin SGK.

-HS: Trình bày thí nghiệm của MĐ.

-HS: thảo luận nhóm -> tìm hiểu thí nghiệm xác định KH F₁ và tỉ lệ KH F₂ 🠚 Hoàn thành cột 4 ở bảng 2 SGK/8.

- Đại diện trình bày 🠚 nhóm khác nxbs.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ KH F₁: đồng tính (hoa đỏ, thân cao, quả lục)

+ KH F₂ phân ly theo tỉ lệ 3 trội : 1 lặn.

- HS: Nghe và tiếp thu kiến thức.

-HS: Thảo luận mục ▽/SGK.

- Đại diện trả lời 🠚 Theo dõi nxbs:

Điền các cụm từ: đồng tính; 3 trội: 1 lặn.

I. ThÝ nghiÖm cña Men®en

1. Thí nghiệm:

Menđen cho lai 2 giống đậu Hà Lan khác nhau về 1 cặp tính trạng thuần chủng tương phản.

Pthuần chủng: hoa đỏ x hoa trắng

F₁: 100% hoa đỏ

Cho F₁ tự thụ phấn.

F₂ thu được tỉ lệ:3 hoa đỏ:1 hoa trắng.

2. Các thuật ngữ:

- Kiểu hình: là toàn bộ các tính trạng của cơ thể.

- Tính trạng trội: được biểu hiện ngay ở F₁ (trong thí nghiệm)

- Tính trạng lặn: đến F₂ mới biểu hiện (trong TN)

3. Kết luận

Khi lai 2 cặp bố mẹ khác nhau về 1 cặp tính trạng thuấn chủng thì F₁ đồng tính tính trạng của bố hoặc mẹ, F₂ phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn.

- GV: Yêu cầu HS quan sát tranh phóng to hình 2.3 sgk/9 và nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm -> trả lời các câu hỏi:

-Menđen giải thích kết quả thí nghiệm như thế nào?

-Tỉ lệ các loại giao tử ở F₁ và tỉ lệ các loại KG F₂ như thế nào?

-Tại sao F₂ lại có tỉ lệ KH 3 hoa đỏ:1 hoa trắng?

- GV: YC đại diện HS trả lời 🠚 gọi HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

- GV thông báo: Menđen cho rằng mỗi t.trạng trên cơ thể do 1 cặp nhân tố di truyền (cặp gen) q.định. Ở thế hệ P, F₁, F₂: mỗi tính trạng do 1 cặp gen qui định.

- GV hoàn thiện và giải thích thêm cho HS rõ: Như vậy theo Menđen: Sự phân li của cặp NTDT trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp của chúng trong quá trình thụ tinh là cơ chế di truyền các tính trạng.

- HS: Nghiên cứu TT SGK và tranh vẽ -> thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi.

-> Đại diện HS trả lời 🠚 theo dõi nhận xét bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Tỉ lệ các loại giao tử ở F₁ là 1A:1a, nên tỉ lệ KG ở F­₂ là 1AA : 2Aa : 1aa.

+ Vì AA và Aa đều biểu hiện KH trội (hoa đỏ) còn aa biểu hiện KH lặn (hoa trắng).

- HS: Nghe và tiếp thu kiến thức.

II. Men®en gi¶i thÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm.

- Menđen giải thích kết quả thí nghiệm :

+ Mỗi nhân tố tính trạng do cặp nhân tố di truyền quy định .

+ Trong quá trình phát sinh gtử có sự phân li của cặp nhân tố di trưyền .

+ Các nhân tố di truyền được tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh

- Sơ đồ lai:

P: AA x aa

G/P: A a

F₁: Aa

F₁ X F₁ : Aa x Aa

G/F₁: A, a A, a

F₂: 1AA : 2Aa : 1aa

- Quy luật phân li: Trong quá trình phát sinh g.tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về 1 g.tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể thuần chủng của P.

GV yêu cầu HS:

Nêu tỷ lệ các loại hợp tử ở F₂ trong thí nghiệm của Menđen ?

- Từ kết qủa trên GV phân tích, khắc sâu các khái niệm: kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp.

- GV: yêu cầu HS tìm hiểu thông tin trong sgk.

- GV: Yêu cầu HS thảo luận trả lời câu hỏi:

Khi cho đậu H.Lan hoa đỏ và hoa trắng (ở F₂ trong TN của M.đen) giao phấn với nhau thì k.quả thu được sẽ như thế nào?

- GV gợi ý để HS viết sơ đồ lai. Tính trạng hoa đỏ ở F₂ có những loại KG nào? (AA hoặc Aa).

- GV: Gọi đại diện HS trả lời 🠚 Yêu cầu nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Làm thế nào để xác định được kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội?

- GV thông báo: Phép lai trên được gọi là phép lai phân tích.

Vậy phép lai phân tích là gì? (yêu cầu HS chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống … SGK/11)

- GV gọi 1 vài HS trả lời🠚gọi HS nxbs

- GV hoàn thiện.

- HS trả lời:

Tỷ lệ các loại hợp tử ở F₂ trong thí nghiệm 1 AA: 2 Aa :1 aa.

- HS lắng nghe và ghi nhớ

- HS:đọc thông tin tìm hiểu kiến thức.

- HS: Dựa vào gợi ý, thảo luận: Viết sơ đồ lai→ trả lời câu hỏi.

- HS: Đại diện trình bày 🠚 nhóm khác nxbs:

Phép lai 1:

P: AA x aa

(h.đỏ) (h.trắng)

G_P: A a

F₁: Aa (toàn h.đỏ)

Phép lai 2:

P: Aa x aa

(hoa đỏ) (hoa trắng)

G_P: 1A ; 1a a

F₁: 1Aa(hoa đỏ) : 1aa (hoa trắng)

-HS hiểu được :

+ Hoa đỏ có 2 kiểu gen: AA và Aa

+ Lai với cá thể mang tính trạng lặn.

- HS: chọn từ hay cụm từ để hoàn thành các khoảng trống ở bài tập.

Các từ hay cụm từ cần điền theo thứ tự: (trội, kiểu gen, lặn, đồng hợp trội, dị hợp)

- HS: Đại diện nêu định nghĩa: lai phân tích.

- HS thảo luận trả lời: để xác định được kiểu gen của các cá thể mang tính trạng trội cần phải thực hiện phép lại phân tích, nghĩa là lai nó với cá thể mang tính trạng lặn. Nếu kết quả phép lai là:

+ 100% cá thể mang tính trạng trội thì cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen đồng hợp trội.

+ 1 trội : 1 lặn thì cá thể mang tính trạng trội đó có KG dị hợp.

III. Phép lai phân tích (18p).

* Một số khái niệm :

- Kiểu gen là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể.

- Thể đồng hợp: kiểu gen chứa cặp gen gồm 2 gen tương ứng giống nhau. Ví dụ: AA, aa, ...

- Thể dị hợp: kiểu gen chứa cặp gen gồm 2 gen tương ứng khác nhau. Ví dụ: Aa.

*Xét ví dụ: (SGK/T )

* Kết luận:

- Phép lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần xác định KG với cá thể mang trính trạng lặn. Nếu kết quả phép lai là đồng tính thì cá thể mang tính trạng trội có KG đồng hợp trội ( phép lai 1), còn kết quả phép lai là phân tính thì cá thể đó có KG dị hợp

(phép lai 2)

GV: Yêu cầu HS đọc SGK, thảo luận nhóm trả lời

Trong chọn giống, người ta xác định tính trạng trội, lặn nhằm mục đích gì?

- GV gợi ý: Các tính trạng trội phần lớn là tính trạng tốt, còn t.trạng lặn phần lớn là t.trạng xấu.

Việc xác định độ thuần chủng của giống có ý nghĩa gì?

Muốn xác định độ thuần chủng của giống cần thực hiện phép lai nào?

- HS: Đọc SGK, thảo luận trả lời câu hỏi.

- Đại diện HS trả lời 🠚 theo dõi nxbs, nghe và hoàn thiện kiến thức.

+ Trong chọn giống vật nuôi, cây trồng vận dụng tương quan trội-lặn, người ta có thể x.đ được t.trạng trội và tập trung nhiều gen trội quý vào 1 cơ thể, tạo ra giống có giá trị kinh tế cao.

- HS: Sử dụng phép lai phân tích.

IV. Ý nghĩa của tương quan trội- lặn (12p).

- Trong chọn giống, vận dụng tương quan Trội-Lặn, người ta có thể xác định được các tính trạng trội và tập hợp nhiều gen trội quý vào 1 cá thể để tạo ra giống có giá trị kinh tế cao.

- Trong sản xuất, để tránh có sự phân li tính trạng (xuất hiện tính trạng xấu), người ta phải tiến hành lai phân tích để kiểm tra độ thuần chủng của giống.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Ở đậu Hà lan, hạt vàng trội hoàn toàn so với hạt xanh, khi cho giao phấn cây hạt vàng thuần chủng với cây hạt xanh thu được F­_{1 ­.} ­Cho _­­F­_1­ tự thụ phấn thì tỉ lệ KH ở F­_{2 ­} như thế nào?

a. 3 hạt vàng: 1 hạt xanh b. 1 hạt vàng: 1 hạt xanh

c. 5 hạt vàng: 3 hạt xanh d. 7 hạt vàng: 4 hạt xanh

Câu 2: Nét độc đáo trong phương pháp nghiên cứu của Menđen so với các nhà khoa học đương thời là gì?

A. Kiểm tra độ thuần chủng của bố mẹ trước khi đem lai.

B. Theo dõi sự di truyền riêng rẽ từng cặp tính trạng trên con cháu của từng cặp bố mẹ.

C. Dùng toán thống kê để phân tích các số liệu thu được, từ đó rút ra quy luật di truyền các tính trạng đó của bố mẹ cho các thế hệ sau.

D. Lai phân tích cơ thể lai F₁.

Câu 3: Đặc điểm nào sau đây của đậu Hà Lan thuận lợi cho việc tạo dòng thuần?

A. Có hoa lưỡng tính.

B. Có những cặp tính trạng tương phản.

C. Tự thụ phấn cao.

D. Dễ trồng.

Câu 4: Cặp tính trạng tương phản là gì ?

A. Là hai trạng thái khác nhau của cùng một loại tính trạng.

B. Là hai trạng thái biểu hiện trái ngược nhau của cùng một loại tính trạng.

C. Là hai tính trạng khác nhau.

D. Là hai tính trạng khác loại.

Câu 5 : Dòng thuần là gì ?

A. Là dòng có kiểu hình đồng nhất.

B. Là dòng có kiểu hình lặn đồng nhất.

C. Là dòng có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau sinh ra giống hệ trước.

D. Là dòng có kiểu hình trội đồng nhất.

Câu 6: Đặc điểm nào dưới đây của đậu Hà Lan là không đúng ?

A. Tự thụ phấn nghiêm ngặt.

B. Có thể tiến hành giao phấn giữa các cá thể khác nhau.

C. Thời gian sinh trưởng khá dài.

D. Có nhiều cặp tính trạng tương phản.

Câu 7: Theo quan niệm của Menđen, mỗi tính trạng của cơ thể do

A. một nhân tố di truyền quy định.

B. một cặp nhân tố di truyền quy định.

C. hai nhân tố di truyền khác loại quy định.

D. hai cặp nhân tố di truyền quy định.

Câu 8: Kết quả lai 1 cặp tính trạng trong thí nghiệm của Menđen cho tỉ lệ kiểu hình ở F₂ là

A. 1 trội: 1 lặn.     B. 2 trội: 1 lặn. C. 3 trội: 1 lặn.     D. 4 trội : 1 lặn.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

- Cho 2 giống cà chua quả đỏ thuần chủng và quả vàng thuần chủng giao phấn với nhau thu được F_{1­­ ­ ­} toàn quả đỏ. Khi cho các con cá F­_{1­ ­­} giao phấn với nhau thì tỉ lệ KH ở F­₂ như thế nào? Cho biết màu quả chỉ do một nhân tố di truyền qui định.

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Vẽ sơ đồ tư duy cho bài học

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Chúng ta đã nghiên cứu các thí nghiệm của Men đen về lai một cặp tính trạng với các kết quả F₁, F₂ và các định luật được tìm ra. Vậy khi trong phép lai có hai tính trạng thì sự di truyền của các tính trạng đó có tuân theo định luật 1, 2 không ?…. Để tìm hiểu về kết quả chúng ta nghiên cứu…….

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: nội dung định luật phân ly độc lập của Menđen.

- khái niệm biến dị tổ hợp.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV treo tranh phóng to (hình 4 sgk/14) lên bảng ->Yêu cầu HS quan sát tranh, kết hợp với thông tin trong sgk, trình bày thí nghiệm của MenĐen?

- GV: Đặc điểm của bố mẹ đem lai là gì?

- GV nhấn mạnh cho HS sự tương ứng của các kiểu hình hạt và sự di truyền các cặp tính trạng với nhau:

+Hạt vàng, trơn F₁ nằm trong quả của cây mẹ (P)

+ 4 kiểu hình F₂ nằm trong quả cây F₁( nằm đang xen trong quả của cây F₁)

+Tính trạng hạt vàng có cả ở cây hạt nhăn, tính trạng hạt xanh có cả ở cây hạt trơn. Điều đó chứng tỏ sự di truyền tính trạng: Vàng- Xanh di truyền độc lập với nhau, không phụ thuộc vào cặp tính trạng:Trơn- Nhăn.

- GV: Yêu cầu HS thảo luận nhóm để điền hoàn chỉnh vào bảng 4/sgk.

- GV hướng dẫn HS cách xác định tỉ lệ kiểu hình F₂ (ước lượng chia cho 32 rồi làm tròn số)

-> Gọi 1 số HS lên điền bảng 🠚 Gọi HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, hoàn thiện đáp án.

- HS: quan sát hình, đọc SGK trình bày thí nghiệm:

P:Vàng, trơn x Xanh, nhăn

F₁: Toàn vàng, trơn.

F₂: 315 vàng, trơn;

108 xanh trơn ;

101 vàng nhăn;

32 xanh nhăn.

- HS hiểu được : Bố, mẹ thuần chủng và khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản.

- HS thảo luận nhóm thống nhất nội dung điền vào bảng.

- Đại diện 1 số HS lên bảng trình bày kết quả của nhóm, các nhóm khác bổ sung.

- HS: Theo dõi đáp án để sửa chữa.

I. TN cña Men®en (14p).

1.Thí nghiệm.

- Lai hai bố mẹ thuần chủng khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản.

P:Vàng,trơn x Xanh, nhăn

F₁: Vàng trơn

F₂: 9 vàng trơn;

3 vàng nhăn;

3 xanh trơn;

1 xanh nhăn.

Kiểu hình F₂

Số hạt

Tỉ lệ kiểu hình F₂

Tỉ lệ từng cặp tính trạng ở F₂

Vàng , trơn

Vàng , nhăn

315

101

3/4vàng x 3/4trơn = (9/16)

3/4vàngx 1/4 nhăn = (3/16)

Xanh , trơn

Xanh , nhăn

108

32

1/4 xanh x 3/4 trơn= (3/16)

1/4 xanhx 1/4 nhăn= (1/16)

Dựa vào tỉ lệ của từng cặp tính trạng, hãy cho biết tính trạng nào lặn, tính trạng nào trội?

Em có nhận xét gì về kết quả của bảng 4?

- GV hỏi:

Từ mối tương quan trên, em rút ra được điều gì về sự di truyền của các cặp tính trạng?

Khi nhân hai kết quả lai một cặp tính trạng ta thu được kết quả bằng đúng kết quả lai hai cặp tính trạng, điều đó giúp ta rút ra kết luận gì ?

- GV: Gọi 1 vài HS phát biểu🠚GV n.xét và nêu kết luận.

- GV:Căn cứ vào đâu MenĐen cho rằng các tính trạng màu sắc và hình dạng hạt di truyền độc lập với nhau ?

- GV nhận xét, hoàn thiện

- HS hiểu được : tính trạng vàng trơn là tính trạng trội, chiếm tỉ lệ 3/4 của từng loại tính trạng. Xanh nhăn là tính trạng lặn, chiếm tỉ lệ 1/4.

- HS phát biểu cá nhân: kết quả lai hai cặp tính trạng cho tỉ lệ kiểu hình ở F₂ :

9/16 hạt vàng, trơn: 3/16 hạt vàng, nhăn.

3/16 hạt xanh, trơn: 1/16 hạt xanh, nhăn.

Xét riêng từng cặp tính trạng ở F₂:

¾ vàng: ¼xanh (1)

¾ trơn: ¼ nhăn (2)

Lấy (1) x (2) và đối chiếu với kết quả lai hai cặp tính trạng. Tỉ lệ kiểu hình ở F₂ chính bằng tích tỉ lệ các tính trạng hợp thành nó:

Vàng, trơn = 3/4 vàng x 3/4 trơn = 9/16

Vàng, nhăn = 3/4vàng x 1/4 nhăn = 3/16

Xanh,trơn = 1/4 xanh x 3/4 trơn = 3/16

Xanh, nhăn = 1/4xanh x1/4nhăn = 1/16

- HS hiểu được : Các cặp tính trạng( màu sắc, hình dạng) di truyền độc lập với nhau: (3 vàng:1 xanh )

( 3 trơn : 1 nhăn ) = 9: 3: 3 : 1.

- HS làm bài tập điền vào chỗ trống.

- HS nghe GV gợi ý, đại diện nêu kết luận🠚 Theo dõi nhận xét.

Điền vào chỗ trống cụm từ: tích tỉ lệ.

- HS hiểu được : Căn cứ vào tỉ lệ mỗi kiểu hình ở F₂ bằng tích tỉ lệ các tính trạng hợp thành nó.

2. Kết luận (Nội dung định luật phân ly độc lập) (10p)

Khi lai 2 cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản di truyền độc lập với nhau cho F2 có tỉ lệ mỗi KH bằng tích các tỉ lệ của các tính trạng hợp thành đó.

- GV: Yêu cầu HS nghiên cứu kết quả thí nghiệm ở F₂ và thông tin SGK, trả lời câu hỏi:

? Kiểu hình nào ở F₂ khác với bố, mẹ? Chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

- GV nhận xét và nhấn mạnh: Những kiểu hình khác P gọi là biến dị tổ hợp.

Biến dị tổ hợp là gì?

- YC đại diện HS trả lời 🠚 Gọi HS khác nxbs.

Nguyên nhân gây biến dị tổ hợp?

- GV nhận xét, hoàn thiện: trong sự phân li độc lập của các cặp tính trạng có sự tổ hợp lại các t.trạng của P làm xuất hiện các KH khác P (Yêu cầu HS lấy thêm vd).

- GV: Biến dị tổ hợp xuất hiện khá p.phú ở những loài s.sản hữu tính, làm cho SV ngày càng p.phú, đa dạng.

- HS: Vàng, nhăn và xanh, trơn chiếm tỉ lệ 6/16

- Đại diện HS trả lời 🠚 theo dõi nxbs: Biến dị tổ hợp là sự tổ hợp lại các tính trạng của bố, mẹ.

- HS nghiên cứu sgk, trả lời.

- HS nghe và hoàn thiện kiến thức.

- Nghe và lấy thêm ví dụ về hiện tượng biến dị tổ hợp trong thực tế.

II. Biến dị tổ hợp (7p).

- Trong sự phân li độc lập của các cặp tính trạng có sự tổ hợp lại các tính trạng của P làm xuất hiện các kiểu hình khác P (bố, mẹ), hiện tượng đó gọi là biến dị tổ hợp.

* Lưu ý: Biến dị tổ hợp xuất hiện phong phú ở những loài sinh sản hữu tính.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Trong phép lai của Menđen, khi giao phấn giữa cây đậu Hà lan thuần chủng có hạt vàng, vỏ trơn với cây có hạt xanh, vỏ nhăn thuần chủng thì kiểu hình thu đ­ược ở các cây lai F₁ là: (MĐ1)

A. Hạt vàng, vỏ trơn B. Hạt vàng, vỏ nhăn

C. Hạt xanh, vỏ trơn D. Hạt xanh, vỏ nhăn

Câu 2: Hình thức sinh sản tạo ra nhiều biến dị tổ hợp ở sinh vật là: (MĐ1)

A. Sinh sản vô tính B. Sinh sản hữu tính

C. Sinh sản sinh d­ưỡng D. Sinh sản nảy chồi

Câu 3: Khi giao phấn giữa cây có quả tròn, chín sớm với cây có quả dài, chín muộn. Kiểu hình nào ở con lai d­ưới đây được xem là biến dị tổ hợp?(MĐ3)

A. Quả tròn, chín sớm B. Quả dài, chín muộn

C. Quả tròn, chín muộn D. Cả 3 kiểu hình vừa nêu

Câu 4: Căn cứ vào đâu Menđen lại cho rằng tính trạng màu sắc và dạng hạt đậu trong thí nghiệm của mình di truyền độc lập với nhau?(MĐ2)

Đáp án:

Câu 1:A Câu 2:B Câu 3: C

Câu 4: Căn cứ vào F₂ có tỉ lệ mỗi kiểu hình bằng tích tỉ lệ các tính trạng hợp thành nó.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

- Khi lai hai thứ hoa thuần chủng màu đỏ và màu trắng với nhau được F₁ đều hoa đỏ. Cho các cây F₁ thụ phấn với nhau, ở F₂ thu được tỉ lệ sau : 103 hoa đỏ : 31 hoa trắng

a) Biện luận và viết sơ đồ lai từ P đến F₂.

b) Bằng cách nào xác định được cây hoa đỏ thuần chủng ở F₂ ?

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

(Điểm độc đáo trong PPPTTHL là tách từng cặp tính trạng và theo dõi sự thể hiện cặp tính trạng qua các thế hệ lai)

a) F₂ có 103 hoa đỏ : 31 hoa trắng 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng

Kết quả giống thí nghiệm của Menđen, nên hoa đỏ là tính trạng trội. Quy ước A - hoa đỏ, a - hoa trắng. Vậy, sơ đồ lai từ P đến F₂ như sau :

b) Muốn xác định được cây hoa đỏ thuần chủng ở F₂ ta thực hiện phép lai phân tích, nghĩa là cho cây hoa trắng lai với bất kì cây hoa đỏ nào ở F₂, nếu kết quả là đồng tính về hoa đỏ thì chứng tỏ đó là cây hoa đỏ thuần chủng (AA).

F₂: Hoa đỏ X Hoa trắng

AA      aa

F_a : Aa - hoa đỏ

Biểu diễn bài học trên sơ đồ tư duy

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Tiết trước chúng ta đã nghiên cứu nội dung định luật phân ly độc lập. Định luật này được Menđen giải thích như thế nào chúng ta nghiên cứu…..

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: nội dung của quy luật phân ly độc lập, ý nghĩa của quy luật phân ly độc lập với chọn giống và tiến hoá.

- Vận dụng nội dung quy luật phân li độc lập để giải quyết bài tập.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- Yêu cầu HS nhắc lại tỉ lệ phân li kiểu hình ở F₂?

- Từ kết quả trên cho ta kết luận gì?

- Yêu cầu HS quy ước gen.

? Nhắc lại tỉ lệ kiểu hình ở F₂?

? Số tổ hợp giao tử (hợp tử) ở F₂?

? Số loại giao tử đực và cái?

- GV kết luận : cơ thể F₁ phải dị hợp tử về 2 cặp gen AaBb các gen tương ứng A và a, B và b phân li độc lập và tổ hợp tự do để cho 4 loại giao tử: AB, Ab, aB, ab.

- Yêu cầu HS theo dõi hình 5 và giải thích:

? Tại sao ở F₂ lại có 16 tổ hợp giao tử (hợp tử)?

- GV hướng dẫn cách xác định kiểu hình và kiểu gen ở F₂, yêu cầu HS hoàn thành bảng 5 trang 18.

- HS hiểu được tỉ lệ:

Vàng 3

=

Xanh 1

Trơn 3

=

Nhăn 1

- HS rút ra kết luận.

- 1 HS trả lời.

- HS hiểu được : 9 vàng, trơn; 3 vàng, nhăn; 3 xanh, trơn; 1 xanh, nhăn.

- Tỉ lệ kiểu hình ở F₂ tương ứng với 16 hợp tử.

- có 4 loại giao tử đực và 4 loại giao tử cái, mỗi loại có tỉ lệ 1/4.

- HS hoạt động nhóm và hoàn thành bảng 5.

I. Menđen giải thích kết quả thí nghiệm (20p).

- Từ kết quả thí nghiệm: sự phân li của từng cặp tính trạng đều là 3:1 Menđen cho rằng mỗi cặp tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định, tính trạng hạt vàng là trội so với hạt xanh, hạt trơn là trội so với hạt nhăn.

- Quy ước gen:

A quy định hạt vàng. B quy định hạt trơn.

a quy định hạt xanh. b quy định hạt nhăn.

Kiểu hình F₂

Tỉ lệ

Hạt vàng, trơn

Hạt vàng , nhăn

Hạt xanh,

trơn

Hạt xanh , nhăn

Tỉ lệ của mối kiểu gen ở F₂

1AABB

2AABb

2AaBB

4AaBb

9A-B-

1AAbb

2Aabb

3A-bb

1aaBB

2aaBb

3aaB-

1aabb

1aabb

Tỉ lệ của mỗi kiểu hình ở F₂

9 Hạt vàng, trơn

3 Hạt vàng , nhăn

3 Hạt xanh,

trơn

1 Hạt xanh , nhăn

- Từ phân tích trên rút ra kết luận.

Phát biểu n/dung của quy luật phân li độc

lập trong quá trình

phát sinh giao tử?

- Tại sao ở những loài sinh sản hữu tính, biến dị lại phong phú?

- Gv đưa ra công thức tổ hợp của Menđen.

Gọi n là số cặp gen dị hợp (PLĐL) thì:

+ Số loại giao tử là: 2ⁿ

+ Số hợp tử là: 4ⁿ

+ Số loại kiểu gen: 3ⁿ

+ Số loại kiểu hình: 2ⁿ

+ Tỉ lệ phân li kiểu gen là: (1+2+1)ⁿ

+ Tỉ lệ phân li kiểu hình là: (3+1)ⁿ

Đối với kiểu hình n là số cặp tính trạng tương phản tuân theo di truyền trội hoàn toàn.

- Menđen đã giải thích sự phân li độc lập của các cặp tính trạng bằng quy luật phân li độc lập.

- Nội dung của quy luật phân li độc lập: các cặp nhân tố di truyền phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử.

- HS rút ra kết luận.

- HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức và ghi nhớ.

- HS dựa vào thông tin SGK để trả lời.

- Tỉ lệ kiểu hình ở F₂ tương ứng với 16 tổ hợp giao tử (hợp tử) => mỗi cơ thể đực hoặc cái cho 4 loại giao tử nên cơ thể F₁ phải dị hợp về 2 cặp gen (AaBb), các gen A và a, B và b phân li độc lập và tổ hợp tự do cho 4 loại giao tử là: AB, Ab, aB, ab.

- Sơ đồ lai:

P: AABB x aabb

G_P: AB ab

F₁: AaBb

G_F1: AB, Ab, aB, ab

F_2: Bảng 5 SGK

KH : 9 vàng-trơn : 3 vàng-nhăn : 3 xanh- trơn : 1 xanh- nhăn.

- GV yêu cầu học sinh nghiên cứu thông tin -> Thảo luận trả lời:

? Tại sao ở những loài sinh sản hữu tính, biến dị lại phong phú?

? Quy luật phân li độc lập có ý nghĩa gì?

- Giáo viên đưa ra một số công thức tổ hợp:

+ Giao tử của Aa = A:a; Bb = B:b

=> các loại giao tử: (A:a)(B:b) = AB, Ab, aB, ab.

=> Các hợp tử: (AB, Ab, aB, ab)( AB, Ab, aB, ab) = ………..

- HS thu thập thông tin SGK, kết hợp liên hệ thực tế -> trả lời:

+ F₁ có sự tổ hợp lại các nhân tố di truyền -> hình thành kiểu gen khác P.

+ Sử dụng quy luật phân li độc lập để giải thích sự xuất hiện các biến dị tổ hợp.

- HS ghi nhớ cách xác định các loại giao tử và các kiểu tổ hợp.

II. Ý nghĩa của quy luật phân ly độc lập (13p).

- Quy luật phân li độc lập giải thích được một trong những nguyên nhân làm xuất hiện biến dị tổ hợp là do sự phân ly độc lập và tổ hợp tự do của các cặp nhân tố di truyền.

- Biến dị tổ hợp có ý nghĩa quan trọng trong chọn giống và tiến hoá

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Trong phép lai của Menđen, khi giao phấn giữa cây đậu Hà lan thuần chủng có hạt vàng, vỏ trơn với cây có hạt xanh, vỏ nhăn thuần chủng thì kiểu hình thu đ­ược ở các cây lai F₁ là: (MĐ1)

A. Hạt vàng, vỏ trơn B. Hạt vàng, vỏ nhăn

C. Hạt xanh, vỏ trơn D. Hạt xanh, vỏ nhăn

Câu 2: Hình thức sinh sản tạo ra nhiều biến dị tổ hợp ở sinh vật là: (MĐ1)

A. Sinh sản vô tính B. Sinh sản hữu tính

C. Sinh sản sinh d­ưỡng D. Sinh sản nảy chồi

Câu 3: Khi giao phấn giữa cây có quả tròn, chín sớm với cây có quả dài, chín muộn. Kiểu hình nào ở con lai d­ưới đây được xem là biến dị tổ hợp?(MĐ3)

A. Quả tròn, chín sớm B. Quả dài, chín muộn

C. Quả tròn, chín muộn D. Cả 3 kiểu hình vừa nêu

Câu 4: Căn cứ vào đâu Menđen lại cho rằng tính trạng màu sắc và dạng hạt đậu trong thí nghiệm của mình di truyền độc lập với nhau?(MĐ2)

Đáp án:

Câu 1:A Câu 2:B Câu 3: C

Câu 4: Tỉ lệ kiểu hình của từng cặp tính trạng ở F₂.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Ở một loài, gen A quy định lông đen trội hoàn toàn so với gen a quy định lông trắng ; gen B quy định lông xoăn trội hoàn toàn so với gen b quy định lông thẳng. Các gen này phân li độc lập với nhaụ và đều nằm trên NST thường.

Cho nòi lông đen, xoăn thuần chủng lai với nòi lông trắng, thẳng được F₁. Cho F₁ lai phân tích thì kết quả về kiểu gen và kiểu hình của phép lai sẽ thế nào ?

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Lời giải:

P: Lông đen, xoăn x Lông trắng, thẳng

AABB     aabb

Gp: AB     ab

F₁: AaBb - lông đen, xoăn

P_a: AaBb x aabb

Gp_a : AB, Ab, aB, ab ab

F_a : 1 AaBb : 1 Aabb : 1 aaBb : 1 aabb

1 đen, xoăn : 1 đen, thẳng : 1 trắng, xoăn : 1 trắng, thẳng.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Chúng ta đã được nghiên cứu các quy luật di truyền của Menđen, việc vận dụng vào giải bài tập là một tiêu chí quan trọng đánh giá người học hiểu sâu sắc vấnđề . Bài học hôm nay…

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: luyện tập vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập di truyền.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

VD1: Ở lúa thân thấp trội hoàn toàn so với thân cao. Hạt chín sớm trội hoàn toàn so với

hạt chín muộn. Cho cây lúa thuần chủng thân thấp, hạt chín muộn giao phân với cây thuần chủng thân cao, hạt chín sớm thu được F₁. Tiếp tục cho F₁ giao phấn với nhau. Xác địnhkiểu gen, kiểu hình của con ở F₁ và F₂. Biết các tính trạng di truyền độc lập nhau (HS tự giải).

VD2: Bài tập 5 (trang 23)

F₂: 901 cây quả đỏ, tròn: 299 quả đỏ, bầu dục: 301 quả vàng tròn: 103 quả vàng, bầu dục ⭢ Tỉ lệ kiểu hình ở F₂ là:

9 đỏ, tròn: 3 đỏ bầu dục: 3 vàng, tròn: 1 vàng, bầu dục

= (3 đỏ: 1 vàng)(3 tròn: 1 bầu dục)

⭢ P thuần chủng về 2 cặp gen

⭢ Kiểu gen P:

AAbb (đỏ,bầu dục) x aaBB (vàng, tròn)

Đáp án d.

- HS theo hướng dẫn của giáo viên làm bài tập

- 1->2 học sinh lên bảng làm bài tập

- HS khác nhận xét.

Bài tập về lai hai cặp tính trạng

Dạng 1: Biết P ⭢ xác định kết quả lai F₁ và F₂.

* Cách giải:

- quy ước gen ⭢ xác định kiểu gen P.

- Lập sơ đồ lai

- Viết kết quả lai: tỉ lệ kiểu gen, kiểu hình.

* Có thể xác định nhanh: Nếu bài cho các cặp gen quy định cặp tính trạng di truyền độc lập ⭢ căn cứ vào tỉ lệ từng cặp tính trạng để tính tỉ lệ kiểu hình:

(3:1)(3:1) = 9: 3: 3:1

(3:1)(1:1) = 3: 3:1:1

(1:1)(1:1) = 1:1:1:1

Dạng 2: Biết số lượng hay tỉ lệ kiểu hình ở F. Xác định kiểu gen của P

* Cách giải: Căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình ở đời con ⭢ xác định kiểu gen P hoặc xét sự phân li của từng cặp tính trạng, tổ hợp lại ta được kiểu gen của P.

F₂: 9:3:3:1 = (3:1)(3:1) ⭢ F₁ dị hợp về 2 cặp gen ⭢ P thuần chủng 2 cặp gen.

F₁:3:3:1:1=(3:1)(1:1)⭢P:AaBbxAabb

F₁:1:1:1:1=(1:1)(1:1)⭢P:AaBbx aabb hoặc P: Aabb x aaBb

HOẠT ĐỘNG 3,4: Hoạt động luyện tập, vận dụng

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu1. Nêu cách giải đối với bài toán lai một cặp tính trạng cho biết kiểu hình của P .Vậy muốn xác định kiểu gen, kiểu hình ở F₁, F₂ ? (MĐ1)

Yêu cầu: Cách giải ở nội dung 1 dạng 1 trong bài

Câu2. Ở đậu Hà lan, hạt vàng trội hoàn toàn so với hạt xanh, khi cho giao phấn cây hạt vàng thuần chủng với cây hạt xanh thu được F­_{1 ­.} ­Cho _­­F­_1­ tự thụ phấn thì tỉ lệ KH ở F­_{2 ­} như thế nào?

a. 3 hạt vàng: 1 hạt xanh b. 1 hạt vàng: 1 hạt xanh

c. 5 hạt vàng: 3 hạt xanh d. 7 hạt vàng: 4 hạt xanh

Đáp án. a (HS viết được sơ đồ lai)

Tổng số tiết

Tuần

thực hiện

Tiê‎t theo KHDH

Tiết theo chủ đề

Nội dung của từng hoạt động

Thời gian

của từng hoạt động

4

4, 5,6

8

1

Hoạt động 1: Tính đặc trưng của NST.

20 phút

Hoạt động 2: Cấu trúc bộ NST.

15 phút

Hoạt động 3: Chức năng của NST

10 phút

9

2

Hoạt đông 1: Biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào

10 phút

Hoạt động 2: Diễn biến cơ bản của NST trong nguyên phân

20 phút

Hoạt động 3: Ý nghĩa của quá trình nguyên phân

10 phút

10

3

TH – quan sát hình thái NST

45 phút

11

4

Hoạt động 1: Diễn biến cơ bản của NST trong giảm phân I và II

30 phút

Hoạt động 2: Kết quả và ý nghĩa của giảm phân

10 phút

12

Hoạt động 1:Tìm hiểu quá trình phát sinh giao tử.

22 phút

Hoạt động 2: Tìm hiểu quá trình thụ tinh.

8 phút

Hoạt động 3: Tìm hiểu y nghĩa của giảm phân và thụ tinh

8 phút

13

Hoạt động 4: Tìm hiểu NST giới tính

10 phút

Hoạt động 5: Tìm hiểu về cơ chế NST xác định giới tính

15 phút

Hoạt động 6: Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến phân hóa giới tính

10 phút

14

Hoạt đông 7: Tìm hiểu thí nghiệm của Moocgan

25 phút

Hoạt động 8: Tìm hiểu ‎ nghĩa di truyền liên kết

10 phút

Nội dung

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC

Các năng lực hướng tới trong chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng thấp

Vận dụng cao

1. Nhiễm sắc thể

- Tính chất đặc trưng của NST mỗi loài.

- Định nghĩa cặp NST tương đồng.

- Gọi tên NST theo hình dạng

- Mô tả cấu trúc hiển vi của NST và thành phần chính của nó

(Câu 1,2,3)

- Trình bày được thành phần và chức năng của NST.

- Phân biệt bộ nhiễm NST lưỡng bội, bộ NST đơn bội, nhiễm sắc tử, chất nhiễm sắc.

(Câu 8, 9, 13,)

- Vẽ sơ đồ cấu tạo 1 NST.

- Vẽ được bộ NST của ruồi giấm đực và cái

Câu 21, 23, 24

- NL định nghĩa

- NL quan sát.

- NL giao tiếp

- NL kiến thức sinh học.

- NL giải quyết vấn đề

2. Nguyên phân

- Định nghĩa nguyên phân chu kì tế bào.

- Nhận biết một số kì chính của nguyên phân qua ảnh sơ đồ

(Câu 4, 5 )

- Nêu ý nghĩa của nguyên phân.

- Giải thích được thực chất của quá trình nguyên phân

(Câu 10, 12, )

- Trình bày những diễn biến cơ bản của NST qua các kì nguyên phân.

(Câu 22, 25)

- Giải thích cơ sở của sinh sản sinh dưỡng và ứng dụng của nó trong sản xuất và y học.

- Tính toán sự thay đổi số lượng NST đơn, kép qua các kì nguyên phân

Câu 26

- NL phân biệt.

- Quan sát

- NL giao tiếp

- NL quản lí

• - NL tính toán

3. Thực hành quan sát hình thái NST

- Sử dụng kính hiển vi thành thạo biết quan sát một số tiêu bản hiển vi NST.

( Câu 5 )

- Nhận biết và phân biệt được các kì của nguyên phân .

( Câu ** )

- Giải thích được cách quan sát vẽ hình các kì của nguyên phân

Câu 38

- NL thực hiện trong phòng thí nghiệm

- NL nghiên cứu khoa học

- NL giải quyết vấn đề

4. Giảm phân

- Định nghĩa giảm phân.

- Nhận biết một số kì của giảm phân qua hình ảnh

Câu 6,7

- Nêu ý nghĩa của giảm phân.

- So sánh nguyên phân và giảm phân.

Câu: 10,11,15,18,19,20

- Trình bày những diễn biến cơ bản của NST qua các kì giảm phân

- Giải thích thực chất của giảm phân

- Vẽ sơ đồ NST qua các kì

Câu: 22

- Tính toán sự thay đổi số lượng NST( đơn, kép) qua các kì của giảm phân I và giảm phân II

Câu 29, 30, 34,35, 36

- NL tính toán

- NL tư duy

- NL giải quyết vấn đề

1

Nêu ví dụ về tính đặc trưng của bộ NST của mỗi loài sinh vật?

2

Thế nào là bộ NST tương đồng?

3

Mô tả cấu trúc điển hình của NST và thành phần chính của nó?

4

Thế nào là chu kì tế bào ?

5

Nhận biết một số kì chính của nguyên phân qua hình ảnh chụp?

6

Thế nào là giảm phân?

7

Nhận biết một số kì của giảm phân qua ảnh chụp?

8

Trình bày thành phần và chức năng của NST?

9

Hãy phân biệt bộ NST lưỡng bội và bộ NST đơn bội

10

Y nghĩa của nguyên phân và giảm phân? Nêu ứng dụng của nó?

11

Hãy so sánh giữa nguyên phân và giảm phân?

12

Giải thích thực chất của quá trình nguyên phân?

13

Số lượng NST có phản ánh trình độ tiến hoá của các loài không? Giải thích và nêu các bằng chứng minh hoạ?

14

NST tồn tại như thế nào trong tế bào sinh dưỡng và trong giao tử?

15

Chu kì tế bào gồm những giai đoạn nào? Giai đoạn nào chiếm nhiều thời gian nhất?

16

Mô tả hình thái NST ở kì trung gian?

17

Cuối kì trung gian NST có đặc điểm gì?

18

Nêu kết quả của quá trình phân bào?

19

Trong 2 lần phân bào của giảm phân, lần nào được coi là phân bào nguyên nhiễm, lần nào được coi là phân bào giảm nhiễm?

20

 Trình bày đặc điểm các giai đoạn của kì trung gian:

21

Vẽ sơ đồ bộ NST của ruồi giấm đực, cái?

22

Trình bày những diễn biến cơ bản của NST qua các kì nguyên phân, giảm phân?

23

Từ ảnh chụp NST giới tính XY ở người hãy cho biết sự khác nhau cơ bản giữa NST giới tính X,Y?

24

NST có đặc điểm gì liên quan đến di truyền?

25

Nguyên phân có vai trò như thế nào đối với quá trình sinh trưởng, sinh sản và di truyền của sinh vật?

**

Phân biệt được các kì của nguyên phân qua quan sát tiêu bản

26

Hãy giải thích cơ sở của sinh sản sinh dưỡng và ứng dụng của nó trong sản xuất?

27

Viết thành phần gen và xác định tỉ lệ của các loài giao tử sinh ra từ ruồi giấm đực có kiểu gen sau:

1. AB/ab b) Ab/aB

28

Một sinh vật có 3 cặp NST được kí hiệu Aa, Bb, Cc trong đó các NST từ bố được viết hoa và các NST từ mẹ được viết thường. Có bao nhiêu NST trong mỗi giao tử và bao nhiêu loại giao tử khác nhau có thể sinh ra từ sinh vật này. Hãy trình bày cách thông dụng để xác định thành phần NST( gen) và tỉ lệ các loạ giao tử đó

29

Ruồi giấm có bộ NST 2n= 8. Có bao nhiêu NST và bao nhiêu sợi Crômatít trong một tế bào trong các trường hợp sau:

1. Kì trước của giảm phân I
2. Kì giữa của giảm phân I
3. Kì sau của giảm phân I
4. Kì cuối của giảm phân I
5. Kì sau của giảm phân II
6. Kì cuối của giảm phân II

30

Vì sao ở loài giao phối sinh vật thường đa dạng và phong phú?

31

 Trình bày đặc điểm các giai đoạn của kì trung gian:

32

 Tế bào vi khuẩn, tế bào hồng cầu, tế bào thần kinh, tế bào ung thư có kì trung gian khác nhau như thế nào?

33

 Trình bày quá trình tạo giao tử ở động vật và thực vật.

34

Tại sao các NST tương đồng lại phải bắt cặp với nhau trong kì đầu của giảm phân I?

35

Nguyên phân, giảm phân và thụ tinh có ý nghĩa như thế nào đối với loài?

36

Hãy nêu các sự kiện xảy ra trong giảm phân dẫn đến việc hình thành các tổ hợp NST khác nhau trong các giao tử và giải thích tại sao mỗi sự kiện đó đều có thể tạo ra các loại giao tử khác nhau như vậy?

37

Trình bày mối quan hệ giữa 3 quá trình: nguyên phân, giảm phân và thụ tinh

38

Giải thích về cơ sở khoa học qua cách quan sát vẽ hình về sự thay đổi NST của các kì nguyên phân ?

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Chúng ta đã được học ở các bài trước(ở THCS), trong cơ thể mỗi gen quy định một tính trạng. Gen nằm trên các NST khác nhau, vậy gen có cấu trúc như thế nào, chức năng di truyền như thế nào, chương II sẽ cho chúng ta câu trả lời. Trước hết chúng ta nghiên cứu bài 8….

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: cấu trúc hiển vi điển hình của NST ở kỳ giữa của nguyên phân.

- Xác định được chức năng của NST đối với sự di truyền các tính trạng.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV đưa ra khái niệm về NST.

- Yêu cầu HS đọc □ mục I, quan sát H 8.1 để trả lời câu hỏi:

? NST tồn tại như thế nào trong tế bào sinh dưỡng và trong giao tử?

?Thế nào là cặp NST tương đồng?

?Phân biệt bộ NST lưỡng bội, đơn bội?

- GV nhấn mạnh: trong cặp NST tương đồng, 1 có nguồn gốc từ bố,

1 có nguồn gốc từ mẹ.

- Yêu cầu HS quan sát H 8.2 bộ NST của ruồi giấm, đọc thông tin cuối mục I và trả lời câu hỏi:

-Mô tả bộ NST của ruồi giấm

về số lượng và hình dạng ở con đực và con cái?

- GV rút ra kết luận.

- GV phân tích thêm: cặp NST giới tính có thể tương đồng (XX) hay không tơng đồng tuỳ thuộc vào loại, giới tính. Có loài NST giới tính chỉ có 1 chiếc (bọ xít, châu chấu, rệp...) NST ở kì giữa co ngắn cực đại, có hình dạng đặc trưng có thể là hình que, hình hạt, hình chữ V.

- Cho HS quan sát H 8.3

- Yêu cầu HS đọc bảng 8 để trả lời câu hỏi:

- Nhận xét về số lượng NST trong bộ lưỡng bội ở các loài?

- Số lượng NST có phản ánh trình độ tiến hoá của loài không? Vì sao?

- Hãy nêu đặc điểm đặc trưng của bộ NST ở mỗi loài sinh vật?

- HS nghiên cứu phần đầu mục I, quan sát hình vẽ nêu:

+ Trong tế bào sinh dưỡng NST tồn tại từng cặp tương đồng.

+ Trong giao tử NST chỉ có một NST của mỗi cặp tương đồng.

+ 2 NST giống nhau về hình dạng, kích thước.

+ Bộ NST chứa cặp NST tương đồng ⭢ Số NST là số chẵn kí hiệu 2n (bộ lưỡng bội).

+ Bộ NST chỉ chứa 1 NST của mỗi cặp tương đồng ⭢ Số NST giảm đi một nửa n kí hiệu là n (bộ đơn bội).

- HS trao đổi nhóm hiểu được : có 4 cặp NST gồm:

+ 1 đôi hình hạt

+ 2 đôi hình chữ V

+ 1 đôi khác nhau ở con đực và con cái.

- HS trao đổi nhóm, hiểu được :

+ Số lượng NST ở các loài khác nhau.

+ Số lượng NST không phản ánh trình độ tiến hoá của loài.

I. Tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể (10p)

- Trong tế bào sinh dưỡng, NST tồn tại thành từng cặp tương đồng. Bộ NST là bộ lưỡng bội, kí hiệu là 2n.

- Trong tế bào sinh dục (giao tử) chỉ chứa 1 NST trong mỗi cặp tương đồng ⭢ bộ NST là bộ đơn bội, kí hiệu là n.

- Ở những loài đơn tính có sự khác nhau giữa con đực và con cái ở 1 cặp NST giới tính kí hiệu là XX, XY.

- Mỗi loài sinh vật có bộ NST đặc trưng về số lượng và hình dạng.

? Mô tả hình dạng, kích thước

của NST ở kì giữa?

- Yêu cầu HS quan sát H 8.5 cho biết: các số 1 và 2 chỉ những thành phần cấu trúc nào của NST?

- Mô tả cấu trúc NST ở kì giữa

của quá trình phân bào?

- GV giới thiệu H 8.4

- HS quan sát và mô tả.

- HS điền chú thích

1- 2 crômatit

2- Tâm động

- Lắng nghe GV giới thiệu.

II. Cấu trúc của nhiễm sắc thể (8p)

- Cấu trúc điển hình của NST được biểu hiện rõ nhất ở kì giữa.

+ Hình dạng: hình hạt, hình que, hình chữ V.

+ Dài: 0,5 – 50 micromet, đường kính 0,2 – 2 micromet.

+ Cấu trúc: ở kì giữa NST gồm 2 cromatit gắn với nhau ở tâm động.

+ Mỗi cromatit gồm 1 phân tử ADN và prôtêin loại histôn.

- Yêu cầu HS đọc thông tin mục III SGK, trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi:

- NST có đặc điểm gì liên quan đến di truyền?

- HS đọc thông tin mục III SGK, trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi.

- Rút ra kết luận.

III. Chức năng của nhiễm sắc thể (6p)

- NST là cấu trúc mang gen,

- NST có bản chất là ADN, sự tự nhân đôi của ADN dẫn tới sự tự nhân đôi của NST do đó các gen qui định các tính trạng được di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Bài 1: Điều nào không phải là chức năng của NST ?

A. Bảo đảm sự phân chia đều vật chất di truyền cho các tế bào con nhờ sự phân chia đểu của các NST trong phân bào.

B. Lưu giữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền.

C. Tạo cho ADN tự nhân đôi.

D. Điều hoà mức độ hoạt động của gen thông qua sự cuộn xoắn của NST.

Câu 2: Trong tế bào ở các loài sinh vật, NST có dạng:

   A. Hình que   B. Hình hạt

   C. Hình chữ V D. Nhiều hình dạng

Câu 3: Trong quá trình nguyên phân, có thể quan sát rõ nhất hình thái NST ở vào kì:

   A. Vào kì trung giaN   B. Kì đầu

   C. Kì giữa D. Kì sau

Câu 4: Khi chưa nhân đôi, mỗi NST bao gồm:

   A. một crômatit  B. một NST đơn

   C. một NST kép D. cặp crômatit

Câu 5: Thành phần hoá học của NST bao gồm:

   A. Phân tử Prôtêin

   B. Phân tử AND  C. Prôtêin và phân tử ADN

   D. Axit và bazơ

Câu 6: Một khả năng của NST đóng vai trò rất quan trọng trong sự di truyền là:

   A. Biến đổi hình dạng

   B. Tự nhân đôi

   C. Trao đổi chất

   D. Co, duỗi trong phân bào

Câu 7: Đặc điểm của NST trong các tế bào sinh dưỡng là:

   A. Luôn tồn tại thành từng chiếc riêng rẽ

   B. Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng

   C. Luôn co ngắn lại

   D. Luôn luôn duỗi ra

Câu 8: Cặp NST tương đồng là:

   A. Hai NST giống hệt nhau về hình thái và kích thước.

   B. Hai NST có cùng 1 nguồn gốc từ bố hoặc mẹ.

   C. Hai crômatit giống hệt nhau, dính nhau ở tâm động.

   D. Hai crômatit có nguồn gốc khác nhau.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu1: Nêu Ví dụ về đặc tính của bộ NST của mỗi loài sinh vật. Phân biệt bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội và bộ nhiếm sắc thể đơn bội ? (MĐ3)

Câu2: Cấu trúc điển hình của NST được biểu hiện rõ nhất ở kỳ nào của quá trình phân chia tế bào ? Mô tả cấu trúc đó ? (MĐ1)

Câu3: Nêu vai trò của NST đối với sự di truyền tính trạng ? (MĐ2)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án.

Câu1: - HS tự hiểu được ví dụ

- Bộ NST chứa cặp NST tương đồng ⭢ Số NST là số chẵn kí hiệu 2n (bộ lưỡng bội).

Bộ NST chỉ chứa 1 NST của mỗi cặp tương đồng ⭢ Số NST giảm đi một nửa n kí hiệu là n (bộ đơn bội).

Câu2: - Cấu trúc điển hình của NST được biểu hiện rõ nhất ở kì giữa.

- Mô tả (Có ở nội dung 2 trong bài)

Câu3: Vai trò của NST đối với sự di truyền tính trạng. (Có ở nội dung 3 trong bài)

Vẽ sơ đồ tư duy bài học

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Cơ thể sinh vật lớn lên là do sự tăng lên về số lượng và kích thước tế bào trong cơ thể.

Nhờ vào qúa trình phân bào. Quá trình đó diễn ra như thế nào? Bài học hôm nay chúng ta sẽ

nghiên cứu vấn đề này.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: những biến đổi cơ bản của NST qua các kì của nguyên phân.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

PHẦN I. Biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào.

(HỌC SINH TỰ NGHIÊN CỨU)

Hình thái NST

Kì trung gian

Kì đầu

Kì giữa

Kì sau

Kì cuối

- Mức độ duỗi xoắn

Nhiều nhất

ít

Cực ít

ít

Nhiều

- Mức độ đóng xoắn

ít nhất

Nhiều

Cực đại

Nhiều

ít

- GV yêu cầu HS quan sát H 9.2 và 9.3 để trả lời câu hỏi:

- Mô tả hình thái NST ở kì trung gian?

- Cuối kì trung gian NST có đặc điểm gì?

GV cho HS quan sát video quá trình nguyên phân.

Sau đó GV yêu cầu HS mô tả những diễn biến cơ bản của NST qua các kì của quá trình nguyên phân dựa trên tranh vẽ.

- Cho HS hoàn thành bảng 9.2.

- GV nói qua về sự xuất hiện của màng nhân, thoi phân bào và sự biến mất của chúng trong phân bào.

- Ở kì sau có sự phân chia tế bào chất và các bào quan.

- Kì cuối có sự hình thành màng nhân khác nhau giữa động vật và thực vật.

-Nêu kết quả của quá trình nguyên phân

- HS quan sát hình vẽ và hiểu được .

- HS rút ra kết luận.

- HS trao đổi nhóm thống nhất trong nhóm và ghi lại những diễn biến cơ bản của NST ở các kì nguyên phân.

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- HS lắng nghe GV giảng và ghi nhớ kiến thức.

I. NGUYÊN PHÂN

Giai đoạn chuẩn bị:

- Kì trung gian NST duỗi xoắn thành dạng sợi mảnh, mỗi NST tự nhân đôi thành 1 NST kép.

1. Những diễn biến cơ bản của NST ở các kì của nguyên phân.

(Học theo bảng bên dưới)

Các kì

Những biến đổi cơ bản của NST

Kì đầu

- NST kép bắt đầu đóng xoắn và co ngắn nên có hình thái rõ rệt.

- Các NST đính vào các sợi tơ của thoi phân bào ở tâm động.

Kì giữa

- Các NST kép đóng xoắn cực đại.

- Các NST kép xếp thành hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.

Kì sau

- Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li đồng đều về 2 cực của tế bào.

Kì cuối

- Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng sợi mảnh.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi:

Nguyên phân có vai trò như thế nào đối với quá trình sinh trưởng, sinh sản và di truyền của sinh vật?

Cơ chế nào trong nguyên phân giúp đảm bảo bộ NST trong tế bào con giống tế bào mẹ?

- GV nêu ý nghĩa thực tiễn của nguyên phân như giâm, chiết, ghép cành, nuôi cấy mô.

- HS thảo luận nhóm, nêu kết quả, nhận xét và kết luận.

+ Sự tự nhân đôi NST ở kì trung gian, phân li đồng đều NST về 2 cực của tế bào ở kì sau.

2. Ý nghĩa của nguyên phân

- Nguyên phân là phương thức sinh sản của tế bào; giúp cơ thể lớn lên.

- Nguyên phân duy trì ổn định bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ tế bào của cùng 1 cơ thể và qua các thế hệ cơ thể ở loài sinh sản vô tính.

II. GIẢM PHÂN

1. Sơ lược về giảm phân:

Giảm phân cũng là hình thức phân bào có thoi phân bào như nguyên phân , diễn ra vào thời kì chín của tế bào sinh dục. Giảm phân gồm hai lần phân bào liên tiếp. Mỗi lần phân bào gồm 4 kì: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối. Vậy những diễn biến cơ bản của NST qua giảm phân diễn ra như thể nào?

Giai đoạn chuẩn bị:

- Kì trung gian NST duỗi xoắn thành dạng sợi mảnh, mỗi NST tự nhân đôi thành 1 NST kép.

- GV yêu cầu HS quan sát kĩ H 10, trình chiếu video quá trình phân bào giảm phân.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin ở mục I, trao đổi nhóm để hoàn thành nội dung vào bảng 10.

- GV treo bảng phụ ghi nội dung bảng 10, yêu cầu 2 HS lên trình bày vào 2 cột trống.

- GV chốt lại kiến thức.

- Nêu kết quả của quá trình giảm phân?

HS quan sát video quá trình giảm phân.

- HS: Đọc thông tin SGK, thảo luận câu hỏi.

- Đại diện nêu khái niệm giảm phân

- HS: Đại diện trả lời câu hỏi 🠚 theo dõi nhận xét và bổ sung.

2. Những diễn biến cơ bản của NST qua giảm phân

Nội dung bảng 10.

Các kì

Những biến đổi cơ bản của NST ở các kì

Lần phân bào I

Lần phân bào II

Kì đầu

- Các NST kép xoắn, co ngắn.

- Các NST kép trong cặp tương đồng tiếp hợp theo chiều dọc và có thể bắt chéo nhau, sau đó lại tách dời nhau.

- NST co lại cho thấy số lượng NST kép trong bộ đơn bội.

Kì giữa

- Các cặp NST kép tương đồng tập trung và xếp song song thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.

- NST kép xếp thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.

Kì sau

- Các NST kép trong cặp NST tương đồng phân li độc lập về 2 cực tế bào.

- Từng NST kép tách ở tâm động thành 2 NST đơn phân li về 2 cực của tế bào.

Kì cuối

- Các NST kép nằm gọn trong 2 nhân mới được tạo thành với số lượng là bộ đơn bội (kép) n NST kép.

- Các NST đơn nằm gọn trong 4 nhân mới được tạo thành với số lượng là đơn bội (n NST).

- Ý nghĩa của quá trình phân bào giảm phân đối với cơ thể sinh vật ?

-GV nhận xét, bổ sung và kết luận.

-HS nêu được: Giảm phân là cơ sở để hình thành giao tử.

Nhờ đó bộ NST đặc trưng của loài được ổn định qua các thế hệ.

3. Ý nghĩa: quá trình phân bào giảm phân có ý nghĩa đối với cơ thể sinh vật là cơ sở để hình thành giao tử (n)

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Trong chu kì tế bào, sự tự nhân đôi của NST diễn ra ở kì nào?

   A. Kì trung gian

   B. Kì đầu

   C. Kì giữa

   D. Kì sau

Câu 2: Ở kì giữa của quá trình nguyên phân, các NST kép xếp thành mấy hàng trên mặt phẳng xích đạo?

   A. 1 hàng

 B. 2 hàng

   C. 3 hàng

   D. 4 hàng

Câu 3: Trạng thái của NST ở kì cuối của quá trình Nguyên phân như thế nào?

   A. Đóng xoắn cực đại

   B. Bắt đầu đóng xoắn

   C. Dãn xoắn

   D. Bắt đầu tháo xoắn

Câu 4: Kết thúc quá trình nguyên phân, số NST có trong mỗi tế bào con là:

   A. Lưỡng bội ở trạng thái đơn

   B. Lưỡng bội ở trạng thái kép

   C. Đơn bội ở trạng thái đơn

   D. Đơn bội ở trạng thái kép

Câu 5: Ở cà chua 2n=24. Số NST có trong một tế bào của thể một khi đang ở kỳ sau của nguyên phân là:

   A. 12    B. 48. C. 46   D. 45.

Câu 6: Ý nghĩa cơ bản của quá trình nguyên phân là gì?

   A. Sự phân chia đồng đều chất nhân của tế bào mẹ cho 2 tế bào con.

   B. Sự sao chép nguyên vẹn bộ NST của tế bào mẹ cho 2 tế bào con.

   C. Sự phân li đồng đều của các crômatit về 2 tế bào con.

   D. Sự phân chia đồng đều chất tế bào của tế bào mẹ cho 2 tế bào con.

Câu 7: Ở ruồi giấm 2n=8. Một tế bào ruồi giấm đang ở kì sau của nguyên phân. Số NST trong tế bào đó bằng bao nhiêu trong các trường hợp sau?

   A. 4

   B. 8

   C. 16

   D. 32

Câu 8: Giảm phân là Hình thức phân bào xảy ra ở:

   A. Tế bào sinh dưỡng

   B. Tế bào sinh dục vào thời kì chín

   C. Tế bào mầm sinh dục

   D. Hợp tử và tế bào sinh dưỡng

Câu 9: Điều đúng khi nói về sự giảm phân ở tế bào là:

   A. NST nhân đôi 1 lần và phân bào 2 lần

   B. NST nhân đôi 2 lần và phân bào 1 lần

   C. NST nhân đôi 2 lần và phân bào 2 lần

   D. NST nhân đôi 1 lần và phân bào 1 lần

Câu 10: Kết thúc quá trình giảm phân, số NST có trong mỗi tế bào con là:

   A. Lưỡng bội ở trạng thái đơn

   B. Đơn bội ở trạng thái đơn

   C. Lưỡng bội ở trạng thái kép

   D. Đơn bội ở trạng thái kép

Câu 11: Trong giảm phân, sự tự nhân đôi của NST xảy ra ở:

   A. Kì trung gian trước lần phân bào I

   B. Kì giữa của lần phân bàoI

   C. Kì trung gian trước lần phân bào II

   D. Kì giữa của lần phân bào II

Câu 12: Hiện tượng xảy ra trong giảm phân nhưng không có trong nguyên phân là:

   A. Nhân đôi NST

   B. Tiếp hợp giữa2 NST kép trong từng cặp tương đồng

   C. Phân li NST về hai cực của tế bào

   D. Co xoắn và tháo xoắn NST

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu 1: Nhờ vào qúa trình nào mà cơ thể tăng lên về số lượng tế bào? Quá trình đó diễn ra như thế nào?

Câu 2: Giải thích vì sao trong nguyên phân bộ NST của tế bào con giống tế bào mẹ?

Câu 3: HS làm bài tập 5 SGK/T30

Câu 4: Giảm phân là gì? Giảm phân gồm mấy lần phân bào liên tiếp?

Câu 5: Nêu những điểm khác nhau cơ bản giữa nguyên phân và giảm phân?

Câu 6: HS làm bài tập 4 SGK/T33 ?

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án.

Câu 1: Nhờ quá trình nguyên phân (HS mô tả được sự biến đổi cơ bản của NST trong nguyên phân như nội dung 2 trong bài )

Câu 2: Do sự tự nhân đôi của NST ở kì trung gian và sự phân li đồng đều của NST về 2 cực của tế bào ở kì sau. Nên kết quả tạo ra 2 t/bào con có bộ NST giống t/bào mẹ.

Câu 3: Đáp án c.

Câu 4: Nội dung 1, 2 trong bài

Câu 5:

* Điểm khác nhau cơ bản:

Câu 6: Đáp án c. 8

Biểu diễn bài học trên sơ đồ tư duy

Hoàn thành bài tập bảng:

Tính số NST, số crômatit và số tâm động trong mỗi tế bào trong từng kì của nguyên phân

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Phân bào giảm phân có ý nghĩa gì đối với cơ thể sinh vật (động vật, thực vật có hoa) ? -> giúp duy trì sự ổn định của bộ NST của loài qua các thế hệ. Vậy, cùng với phân bào giảm phân cần có một quá trình không thể thiếu đó là quá trình thụ tinh. Bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu về mối quan hệ giữa phân bào giảm phân hình thành giao tử và quá trìnhthụ tinh để đảm bảo duy trì tính ổn định của bộ NST của loài qua các thế hệ.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - Giải thích được bản chất của quá trình thụ tinh. Xác định ý nghĩa của quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biến dị.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục I, quan sát H 11 SGK và trả lời câu hỏi:

? Trình bày quá trình phát

sinh giao tử đực và cái?

- GV chốt lại kiến thức.

- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Nêu sự giống và khác nhau

cơ bản của 2 quá trình phát

sinh giao tử đực và cái?

- GV chốt kiến thức với đáp án đúng.

Sự khác nhau về kích thước và số lượng của trứng và tinh trùng có ý nghĩa gì?

- HS tự nghiên cứu thông tin, quan sát H 11 SGK và trả lời.

- HS lên trình bày trên tranh quá trình phát sinh giao tử đực.

- 1 HS lên trình bày quá trình phát sinh giao tử cái.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

- HS dựa vào thông tin SGK và H 11, xác định được điểm giống và khác nhau giữa 2 quá trình.

- Đại diện các nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung.

- HS suy nghĩ và trả lời.

I. Sù ph¸t sinh giao tö (15p).

- Các tế bào con được hình thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử đực và giao tử cái.

- Quá trình phát sinh giao tử đực và giao tử cái ở tế bào động vật có những điểm giống nhau và khác nhau như sau: Bảng bên dưới

Đặc điểm so sánh

Phát sinh giao tử cái

Phát sinh giao tử đực

Giống nhau

- Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh nguyên bào) đều nguyên phân liên tiếp nhiều lần.

- Noãn bào bậc I và tinh bào bậc I đều giảm phân để hình thành giao tử.

Khác nhau

- Noãn bào bậc I qua giảm phân I cho thể cực thứ nhất có kích thước nhỏ và noãn bào bậc II có kích thước lớn.

- Tinh bào bậc I qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc II.

- Noãn bào bậc II qua giảm phân II cho 1 thể cực thứ hai có kích thước bé và 1 tế bào trứng có kích thước lớn.

- Mỗi tinh bào bậc II qua giảm phân cho hai tinh tử , các tinh tử phát triển thành tinh trùng.

- Từ mỗi noãn bào bậc I qua giảm phân cho 3 thể cực(n) và 1 tế bào trứng (n), trong đó chỉ có trứng mới có khả năng thụ tinh.

- Từ mỗi tinh bào bậc I qua giảm phân cho 4 tinh trùng (n) đều có khả năng thụ tinh như nhau.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II SGK và trả lời câu hỏi:

Nêu khái niệm thụ tinh?

Nêu bản chất của quá trình thụ tinh?

- Sử dụng tư liệu SGK để trả lời.

- HS vận dụng kiến thức để hiểu được : Do sự phân li độc lập của các cặp NST tương đồng trong quá trình giảm phân tạo nên các giao tử khác nhau về nguồn gốc NST. Sự kết hợp ngẫu nhiên của các loại giao tử này đã tạo nên các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc.

II. Sự thụ tinh (10p)

- Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa 1 giao tử đực và 1 giao tử cái.

- Thực chất của sự thụ tinh là sự kết hợp của 2 bộ nhân đơn bội (n NST) tạo ra bộ nhân lưỡng bội (2n NST) ở hợp tử.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi:

? Nêu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh về các mặt di truyền

và biến dị?

- GV chốt lại kiến thức.

- HS dựa vào thông tin SGK để trả lời:

- HS tiếp thu kiến thức.

III. Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh (7p).

- Giảm phân tạo giao tử chứa bộ NST đơn bội (n)

- Thụ tinh khôi phục bộ NST lưỡng bội (2n). Sự kết hợp của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn định bộ NST đặc trưng của loài sinh sản hữu tính.

- Làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp ở loài sinh sản hữu tính tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Giao tử là:

   A. Tế bào dinh dục đơn bội.

  B. Được tạo từ sự giảm phân của tế bào sinh dục thời kì chín.

   C. Có khả năng tạo thụ tinh tạo ra hợp tử.

   D. Cả A, B, C đều đúng.

Câu 2: Trong quá trình tạo giao tử ở động vật, hoạt động của các tế bào mầm là:

   A. Nguyên phân

   B. Giảm phân

   C. Thụ tinh

   D. Nguyên phân và giảm phân

Câu 3: Từ một noãn bào bậc I trải qua quá trình giảm phân sẽ tạo ra được:

   A. 1 trứng và 3 thể cực

B. 4 trứng

   C. 3 trứng và 1 thể cực

   D. 4 thể cực

Câu 4: Nội dung nào sau đây sai?

   A. Mỗi tinh trùng kết hợp với một trứng tạo ra một hợp tử.

   B. Thụ tinh là quá trình kết hợp bộ NST đơn bội của giao tử đực với giao tử cái để phục hồi bộ NST lưỡng bội cho hợp tử.

   C. Thụ tinh là quá trình phối hợp yếu tố di truyền của bố và mẹ cho con.

   D. Các tinh trùng sinh ra qua giảm phân đều thụ với trứng tạo hợp tử.

Câu 5: Một loài có bộ NST 2n=36. Một tế bào sinh dục chín của thể đột biến một nhiễm kép tiến hành giảm phân. Nếu các cặp NST đều phân li bình thường thì ở kì sau của giảm phân I, trong tế bào có bao nhiêu NST?

   A. 38.

   B. 34.

   C. 68.

   D. 36.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu 1: So sánh Quá trình phát sinh giao tử ở động vật giữa giống đực và cái

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

a. Giống nhau

   - a. Giống nhau:

   - Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần.

   - Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực hiện giảm phân để cho ra giao tử.

   b. Khác nhau

Tập làm một số bài tập liên quan tới xác định giới tính

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

PHÁT SINH GIAO TỬ CÁI

PHÁT SINH GIAO TỬ ĐỰC

Noãn bào bậc I qua giảm phân I cho thể cực thứ nhất có kích thước nhỏ và noãn bào bậc 2 có kích thước lớn.

Tinh bào bậc I qua giảm phân I tạo thành 2 tinh bào bậc II.

Noãn bào bậc II qua giảm phân II tạo thành 1 thể cực thứ 2 có kích thước bé và 1 tế bào trứng có kích thước lớn.

Mỗi tinh bào bậc II qua giảm phân II tạo thành 2 tinh tử, các tinh tử sẽ phát triển thành tinh trùng.

Kết quả: Từ mỗi noãn bào bậc I qua giảm phân tạo thành 2 thể cực và 1 tế bào trứng, Trong đó chỉ có tế bào trứng mới có khả năng thụ tinh.

Từ mỗi tinh bào bậc I qua giảm phân tạo thành 4 tinh trùng, các tinh trùng này đều có khả năng thụ tinh.

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Trong dân gian chúng ta thấy có một số người phụ nữ sinh con một bề. Trong cuộc sống họ gặp rất nhiều lời phiền toái ( nhất là sinh toàn con gái). Vậy theo các em có phải lỗi là ở người mẹ không ? Tại sao? Để trả lời câu hỏi này chúng ta nghiên cứu bài mới $ 12.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: cơ chế xác định NST giới tính và tỉ lệ đực: cái ở mỗi loài là 1:1

- các yếu tố của môi trường trong và ngoài ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS quan sát H 8.2: bộ NST của ruồi giấm, hoạt động nhóm và trả lời câu hỏi:

? Nêu điểm giống và khác

nhau ở bộ NST của ruồi đực

và ruồi cái?

- GV thông báo: 1 cặp NST khác nhau ở con đực và con cái là cặp NST giới tính, còn các cặp NST giống nhau ở con đực và con cái là NST thường.

- Cho HS quan sát H 12.1

? Cặp NST nào là cặp NST giới tính?

? NSt giới tính có ở tế bào nào?

- GV đưa ra VD: ở người:

44A + XX ⭢ Nữ

44A + XY ⭢ Nam

? So sánh điểm khác nhau

giữa NST thường và NST

giới tính?

- GV đưa ra VD về tính trạng liên kết với giới tính.

- Các nhóm HS quan sát kĩ hình và hiểu được :

+ Giống 8 NST (1 cặp hình hạt, 2 cặp hình chữ V).

+ Khác:

Con đực:1 chiếc hình que. 1 chiếc hình móc.

Con cái: 1 cặp hình que.

- Quan sát kĩ hình 12.1 và hiểu được cặp 23 là cặp NST giới tính.

- HS trả lời và rút ra kết luận.

- HS trao đổi nhóm và hiểu được sự khác nhau về hình dạng, số lượng, chức năng.

I. Nhiễm sắc thể giới tính (13p)

- Trong các tế bào lưỡng bội (2n):

+ Có các cặp NST thường.

+ 1 cặp NST giới tính kí hiệu XX (tương đồng) và XY (không tương đồng).

- ở người và động vật có vú, ruồi giấm .... XX ở giống cái, XY ở giống đực.

- Ở chim, ếch nhái, bò sát, bướm.... XX ở giống đực còn XY ở giống cái.

- NST giới tính mang gen quy định tính đực, cái và tính trạng liên quan tới giới tính

- Cho HS quan sát H 12.2 và hỏi:

? Giới tính được xác định khi nào?

- GV lưu ý HS: một số loài giới tính xác định trước khi thụ tinh VD: trứng ong không được thụ tinh trở thành ong đực, được thụ tinh trở thành ong cái (ong thợ, ong chúa)...

Những hoạt động nào của NST giới tính trong giảm

phân và thụ tinh dẫn tới sự

hình thành giới tính đời con?

- GV yêu cầu 1 HS lên bảng trình bày trên H 12.2.

- GV đặt câu hỏi, HS thảo luận.

Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?

Sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng nào tạo thành hợp tử phát triển thành con trai, con gái?

Vì sao tỉ lệ con trai và con gái xấp xỉ 1:1?

Sinh con trai hay con gái do người mẹ đúng hay sai?

- GV nói về sự biến đổi tỉ lệ nam: nữ hiện nay, liên hệ những thuận lợi và khó khăn.

- HS quan sát và trả lời câu hỏi:

- Rút ra kết luận.

- HS lắng nghe GV giảng.

- HS quan sát kĩ H 12.2 và trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung.

- 1 HS trình bày, các HS khác nhận xét, đánh giá.

- HS thảo luận nhóm dựa vào H 12.2 để trả lời các câu hỏi.

- Đại diện từng nhóm trả lời từng câu, các HS khác nhận xét, bổ sung.

- Nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức.

- HS: Sai, vì phụ thuộc vào cặp NST g/tính(XY) của bố...

- Nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức.

II. Cơ chế xác định giới tính (12p)

- Đa số các loài, giới tính được xác định trong thụ tinh.

- Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính ở sinh vật. VD: cơ chế xác định giới tính ở người.

- Tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1 do số lượng giao tử (tinh trùng mang X) và giao tử (mang Y) tương đương nhau, quá trình thụ tinh của 2 loại giao tử này với trứng X sẽ tạo ra 2 loại tổ hợp XX và XY ngang nhau

- GV giới thiệu: bên cạnh NST giới tính có các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK trả lời câu hỏi;

Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính?

- GV: Ngoài việc phụ thuộc cào các NST giới tính, giới tính còn phụ thuộc vào các yếu tố môi trường trong do rối loạn tiết hocmon sinh dục -> biến đổi giới tính. ảnh hưởng của môi trường ngoài; nồng độ của CO₂, ánh sáng.

Tại sao người ta lại điều chỉnh tỉ lệ đực, cái ở vật nuôi?

- GV giới thiệu 1 số thực nghiệm điều chỉnh tỉ lệ đực, cái bằng tác dụng của hooc môn, bằng cách tác động đến hoàn cảnh thụ tinh, điều kiện phát triển của hợp tử...

Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính có ý nghĩa gì trong sản xuất?

- HS nêu đựơc các yếu tố:

+ Hoocmon...

+ Nhiệt độ, cường độ chiếu sáng....

- 1 vài HS bổ sung.

- HS đưa ra ý kiến, nghe GV giới thiệu thêm.

- Điều chỉnh tỉ lệ đực, cái nhằm phục vụ nhu cầu của con người.

- HS: Nghe và tiếp thu kiến thức.

III. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính (9p)

+ Hoocmôn sinh dục:

- Rối loạn tiết hoocmon sinh dục sẽ làm biến đổi giới tính tuy nhiên cặp NST giới tính không đổi.

VD: Dùng Metyl testosteeron tác động vào cá vàng cái=> cá vàng đực. Tác động vào trứng cá rô phi mới nở dẫn tới 90% phát triển thành cá rô phi đực (cho nhiều thịt).

+ Nhiệt độ, ánh sáng ... cũng làm biến đổi giới tính VD SGK.

- Ý nghĩa: giúp con người chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Đặc điểm của NST giới tính là:

   A. Có nhiều cặp trong tế bào sinh dưỡng

B. Có 1 đến 2 cặp trong tế bào

   C. Số cặp trong tế bào thay đổi tuỳ loài

   D. Luôn chỉ có một cặp trong tế bào sinh dưỡng

Câu 2: Trong tế bào sinh dưỡng của mỗi loài sinh vật thì NST giới tính:

   A. Luôn luôn là một cặp tương đồng.

   B. Luôn luôn là một cặp không tương đồng.

   C. Là một cặp tương đồng hay không tương đồng tuỳ thuộc vào giới tính.

   D. Có nhiều cặp, đều không tương đồng.

Câu 3: Trong tế bào 2n ở người, kí hiệu của cặp NST giới tính là:

   A. XX ở nữ và XY ở nam.

B. XX ở nam và XY ở nữ.

   C. ở nữ và nam đều có cặp tương đồng XX .

   D. ở nữ và nam đều có cặp không tương đồng XY.

Câu 4: Điểm giống nhau về NST giới tính ở tất cả các loài sinh vật phân tính là:

   A. Luôn giống nhau giữa cá thể đực và cá thể cái.

   B. Đều chỉ có một cặp trong tế bào 2n.

   C. Đều là cặp XX ở giới cái .

   D. Đều là cặp XY ở giới đực.

Câu 5: Ở người gen quy định bệnh máu khó đông nằm trên:

   A. NST thường và NST giới tính X.

   B. NST giới tínhY và NST thường.

   C. NST thường

   D. NST giới tính X

Câu 6: Loài dưới đây có cặp NST giới tính XX ở giới đực và XY ở giới cái là:

   A. Ruồi giấm

   B. Các động vật thuộc lớp Chim

   C. Người

   D. Động vật có vú

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1/ Nêu điểm khác nhau giữa NST giới tính và NST thường? (MĐ2)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

- HS lập bảng so sánh.

Quan niệm cho rằng người mẹ quyết định việc sinh con trai hay con gái đúng hay sai?

 - Quan niệm cho rằng người mẹ quyết định việc sinh con trai hay con gái sai vì mẹ giảm phân chỉ cho 1 loại trứng mang NST giới tính X; bố giảm phân cho 2 loại tinh trùng, 1 tinh trùng mang NST giới tính X , 1 tinh tràng mang NST giới tính Y nên sinh con trai hay con gái là do người bố.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

NST thường

NST giới tính

- Tồn tại thành từng cặp lớn hơn 1 trong TB xôma ( TB lưỡng bội)

- Luôn luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng.

- Chỉ mang gen quy định tính trạng thường của cơ thể.

- Thường tồn tại 1 cặp trong Tb lưỡng bội.

- Tồn tại thành từng cặp tương đồng ( XX) hoặc không tương đồng (XY)

- Chủ yếu mang gen quy định giới tính của cơ thể.

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Chúng ta đã nghiên cứu các quy luật di truyền của Menđen và các điều kiện nghiệm đúng. Vậy, nếu có những tính trạng di truyền theo quy luật khác chúng ta sẽ giải thích ra sao ? Đây là nội dung bài học 13.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: thí nghiệm của Moocgan và nhận xét được kết quả thí nghiệm đó .

- ý nghĩa thực tiễn của di truyền liên kết, nhất là trong quá trình chọn giống.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời:

? Tại sao Moocgan lại chọn ruồi giấm làm đối tượng thí nghiệm?

- Yêu cầu HS nghiên cứu tiếp thông tin SGK và trình bày thí nghiệm của Moocgan.

- Yêu cầu HS quan sát H 13, thảo luận nhóm và trả lời:

? Tại sao phép lai giữa ruồi đực F₁ với ruồi cái thân đen, cánh cụt được gọi là phép lai phân tích?

?Moocgan tiến hành phép lài phân tích nhằm m/đích gì?

? Vì sao dựa vào tỉ lệ kiểu hình 1:1, Moocgan cho rằng các gen quy định tính trạng màu sắc thân và hình dạng cánh cùng nằm trên 1 NST?

? So sánh với sơ đồ lai trong phép lai phân tích về 2 tính trạng của Menđen em thấy có gì khác? (Sử dụng kết quả bài tập).

- GV chốt lại kiến thức và giải thích thí nghiệm.

? Hiện tượng di truyền liên

kết là gì?

- GV giới thiệu cách viết sơ đồ lai trong trường hợp di truyền liên kết.

Lưu ý: dấu tượng trưng cho NST.

BV : 2 gen B và V cùng nằm trên 1 NST.

* Nếu lai nghịch mẹ F₁ với bố thân đen, cánh cụt thì kết quả hoàn toàn khác.

- HS nghiên cứu 3 dòng đầu của mục 1 và hiểu được : Ruồi giấm dễ nuôi trong ống nghiệm, đẻ nhiều, vòng đời ngắn, có nhiều biến dị, số lượng NST ít còn có NST khổng lồ dễ quan sát ở tế bào của tuyến nước bọt.

- 1 HS trình bày thí nghiệm.

- HS quan sát hình, thảo luận, thống nhất ý kiến và hiểu được :

+ Vì đây là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội với cá thể mang kiểu gen lặn nhằm xác định kiểu gen của ruồi đực.

+ Vì ruồi cái thân đen cánh cụt chỉ cho 1 loại giao tử, ruồi đực phải cho 2 loại giao tử => Các gen nằm trên cùng 1 NST.

+ Thí nghiệm của Menđen 2 cặp gen AaBb phân li độc lập và tổ hợp tự do tạo ra 4 loại giao tử: AB, Ab, aB, ab.

- HS ghi nhớ kiến thức

I. Thí nghiệm của Moocgan (22p)

1. Đối tượng thí nghiệm: Ruồi giấm

2. Nội dung t/nghiệm:

- Pt/c: Thân xám. cánh dài x Thân đen, cánh cụt

F₁: 100% thân xám, cánh dài

- Lai phân tích:

Con đực F₁: Xám, dài x Con cái: đen, cụt

F_B: 1 xám, dài : 1 đen, cụt

3. Giải thích:

- F₁ được toàn ruồi xám, dài chứng tỏ tính trạng thân xám là trội so với thân đen, cánh dài là trội so với cánh cụt. Nên F₁ dị hợp tử về 2 cặp gen (BbVv)

- Lai ruồi đực F₁ thân xám cánh dài với ruồi cái thân đen, cánh cụt. Ruồi cái đồng hợp lặn về 2 cặp gen nên chỉ cho 1 loại giao tử bv, không quyết định kiểu hình của F_B. Kiểu hình của F_B do giao tử của ruồi đực quyết định. F_B có 2 kiểu hình nên ruồi đực F₁ cho 2 loại giao tử: BV và bv khác với phân li độc lập cho 4 loại giao tử, chứng tỏ trong giảm phân2 gen B và V luôn phân li cùng nhau, b và v cũng vậy ⭢ Gen B và V, b và v cùng nằm trên 1 NST.

- Kết luận: Di truyền liên kết là hiện tượng một nhóm tính trạng được di truyền cùng nhau được quy định bởi các gen nằm trên cùng 1 NST, cùng phân li trong quá trình phân bào.

4. Cơ sở tế bào học của di truyền liên kết.

P: Xám. dài x Đen, cụt

BV bv

BV bv

G_P: BV bv

F₁: BV

bv

( 100% xám, dài)

Đực F₁: Xám, dài x Cái đen, cụt

BV bv bv bv

GF₁: BV ; bv bv

F_B: 1 BV 1bv

bv bv

1 xám, dài:1 đen, cụt

- GV nêu tình huống: ở ruồi giấm 2n=8 nhưng tế bào có khoảng 4000 gen.

? Sự phân bố các gen trên NST sẽ như thế nào?

- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

? So sánh kiểu hình F₂ trong trường hợp phân li độc lập và di truyền liên kết?

? Ý nghĩa của di truyền liên kết là gì?

- HS hiểu được : mỗi NST sẽ mang nhiều gen.

- HS căn cứ vào kết quả của 2 trường hợp và hiểu được : nếu F₂ phân li độc lập sẽ làm xuất hiện biến dị tổ hợp, di truyền liên kết thì không.

- HS hiểu được định nghĩa di truyền liên kết

II. Ý nghĩa của di truyền liên kết (10p)

- Trong tế bào, số lượng gen nhiều hơn NST rất nhiều nên một NST phải mang nhiều gen, tạo thành nhóm gen liên kết (số nhóm gen liên kết bằng số NST đơn bội).

- Di truyền liên kết đảm bảo sự di truyền bền vững của từng nhóm tính trạng được quy định bởi các gen trên 1 NST. Trong chọn giống người ta có thể chọn những nhóm tính trạng tốt luôn đi kèm với nhau

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Trong phép lai của Menđen, khi giao phấn giữa cây đậu Hà lan thuần chủng có hạt vàng, vỏ trơn với cây có hạt xanh, vỏ nhăn thuần chủng thì kiểu hình thu đ­ược ở các cây lai F₁ là: (MĐ1)

A. Hạt vàng, vỏ trơn B. Hạt vàng, vỏ nhăn

C. Hạt xanh, vỏ trơn D. Hạt xanh, vỏ nhăn

Câu 2: Hình thức sinh sản tạo ra nhiều biến dị tổ hợp ở sinh vật là: (MĐ1)

A. Sinh sản vô tính B. Sinh sản hữu tính

C. Sinh sản sinh d­ưỡng D. Sinh sản nảy chồi

Câu 3: Khi giao phấn giữa cây có quả tròn, chín sớm với cây có quả dài, chín muộn. Kiểu hình nào ở con lai d­ưới đây được xem là biến dị tổ hợp?(MĐ3)

A. Quả tròn, chín sớm B. Quả dài, chín muộn

C. Quả tròn, chín muộn D. Cả 3 kiểu hình vừa nêu

Câu 4: Căn cứ vào đâu Menđen lại cho rằng tính trạng màu sắc và dạng hạt đậu trong thí nghiệm của mình di truyền độc lập với nhau?(MĐ2)

Đáp án:

Câu 1:A Câu 2:B Câu 3: C

Câu 4: Tỉ lệ kiểu hình của từng cặp tính trạng ở F₂.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1.Thế nào là di truyền liên kết? Hiện tượng này đã bổ sung cho quy luật phân li độc lập của Menđen như thế nào? (MĐ1)

2. So sánh kết quả lai phân tích F₁ trong hai trường hợp di truyền độc lập và di truyền liên kết của hai cặp tính trạng? (MĐ2)

3. Giải thích kết quả t/nghiệm của Móocgan? (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án:

1. Di truyền liên kết là hiện tượng 1 nhóm các tính trạng được quy định bởi các gen trên một NST – bổ sung cho định luật của Menđen, trên 1 NST không chỉ có 1 gen mà có 1 nhóm tính trạng qui định bởi các gen trên NST.

2.So sánh:

Vì sao hiện tượng di truyền liên kết lại hạn chế sự xuất hiện của biến dị tổ hợp.

Trong cơ thể sinh vật chứa rất nhiều gen.

   Theo Menđen thì mỗi gen nằm trên 1 NST và di truyền độc lập với nhau và do đó qua quá trình giảm phân và thụ tinh sẽ tạo ra vô số các biến dị tổ hợp.

   Còn theo Moocgan thì nhiều gen nằm trên 1 NST và các gen đó di truyền liên kết với nhau, do đó trong trường hợp P thuần chủng khác nhau về 2, 3 hay nhiều cặp tính trạng được quy định bởi những cặp gen trên cùng 1 cặp NST, thì ở F₂ vẫn thu được những kiểu hình giống bố mẹ và phân li theo tỉ lệ 3:1.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Giới thiệu mục tiêu bài thực hành

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: nhận dạng được NST ở các kì trong qúa trình phân bào.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

1. GV nêu yêu cầu của buổi thực hành.

2. GV hướng dẫn HS cách sử dụng kính hiển vi:

+ Lấy ánh sáng: Mở tụ quan, quay vật kính nhỏ vào vị trí làm việc, mắt trái nhìn vào thị kính, dùng 2 tay quay gương hướng ánh sáng khi nào có vòng sáng đều, viền xanh là được.

+ Đặt mẫu trên kính, đầu nghiêng nhìn vào vật kính, vặn ốc sơ cấp cho kính xuống dần tiêu bản khoảng 0,5 cm. Nhìn vào thị kính vặn ốc sơ cấp cho vật kính từ từ lên đến khi ảnh xuất hiện. Vặn ốc vi cấp cho ảnh rõ nết. Khi cần quan sát ở vật kính lớn hơn chỉ cần quay trực tiếp đĩa mang vật kính vào vị trí làm việc.

+ Trong tiêu bản có các tế bào đang ở thời kì khác nhau. Cần nhận dạng NST ở các kì trên tiêu bản.

3. Yêu cầu HS vẽ lại hình khi quan sát được, giữ ý thức kỉ luật (không nói to).

4. GV chia nhóm, phát dụng cụ thực hành: mỗi nhóm 1 kính hiển vi và một hộp tiêu bản.

5. Yêu cầu các nhóm cử nhóm trưởng nhận và bàn giao dụng cụ.

Lưu ý HS:

- GV theo dõi, trợ giúp, đánh giá kĩ năng sử dụng kính hiển vi tránh vặn điều chỉnh kính không cẩn thận dễ làm vỡ tiêu bản.

- Có thể chọn ra mẫu tiêu bản quan sát rõ nhất của các nhóm HS tìm được để cả lớp đều quan sát.

- Nếu nhà trường chưa có hộp tiêu bản thì GV dùng tranh câm các kì của nguyên phân để nhận dạng hình thái NST ở các kì.

- HS ghi nhớ cách sử dụng kính hiển vi.

- Các nhóm nhận dụng cụ.

- HS tiến hành thao tác kính hiển vi và quan sát tiêu bản theo từng nhóm.

- Dưới sự hướng dẫn của GV các nhóm xác định đúng vị trí của các NST (đang quan sát) ở kì nào của q/trình phân bào.

- Vẽ các hình quan sát được vào vở thực hành.

I. Quan sát tiêu bản hình thái NST (20p)

II. Vẽ lại hình sau khi quan sát được (15p)

Tổng số tiết

Tuần

thực hiện

Tiê‎t theo KHDH

Tiết theo chủ đề

Nội dung của từng hoạt động

Thời gian

của từng hoạt động

4

8,9

15

1

Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo hóa học của phân tử ADN

20 phút

Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu trúc không gian của phân tử ADN

20 phút

20

2

TH : Quan sát và lắp mô hình ADN

1 tiết

16

3

Hoạt động 3: Tìm hiểu quá trình tự nhân đôi của ADN

15 phút

Hoạt động 4: Tìm hiểu bản chất của gen

10 phút

Hoạt động 5: Tìm hiểu chức năng của ADN

10 phút

Nội dung

Mức độ nhận thức

Định hướng năng lực hướng tới

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dung

Vận dụng cao

1. Cấu tạo hoá học của phân tử ADN

- Thành phần hoá học của ADN đặc biệt là tính đặc thù và hình dạng của nó, cấu trúc không gian của ADN theo mô hình của J. Oatsơn , F. Crick.

Câu 1

- Giải thích được tại sao ADN có tính đa dạng và đặc thù

Câu 14,15

- Làm bài tập về ADN

NL quan sát

NL giao tiếp

NL ngôn ngữ

NL quản lí NL kiến thức sinh học

NL nghiên cứu KH

2. Cấu trúc không gian của phân tử ADN

- Mô tả cấu trúc không gian của phân tử AND.Nêu hệ quả của nguyên tắc bổ sung?

Câu 2,3

- Các loại nuclêôtit nào giữa 2 mạch liên kết với nhau thành cặp

Câu 16,17

- Khi biết trình tự đơn phân của một mạch suy ra mạch còn lại

Câu 4/47sgk

Câu 25,26

- Làm bài tập nâng cao về ADN

Câu 27

3. ADN tự nhân đôi theo những nguyên tắc nào?

4. Bản chất của gen

5. Chức năng của ADN

- ADN tự nhân đôi theo những nguyên tắc

Câu 4,5,6

- Bản chất của gen

Câu 7

- Sự hình thành

ADN con và ADN mẹ.Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc

Câu 18,19,20

- Khi biết trình tự đơn phân của ADN mẹ suy ra trình tự đơn phân của ADN con

Bài 4/50

- Tính số nu tự do môi trường nội bào cung cấp

Câu 28

NL tự học

NL quan sát

NL giao tiếp

NL ngôn ngữ

NL quản lí NL kiến thức sinh học

NL nghiên cứu KH

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Axit nucleic có vai trò rất quan trọng trong hoạt động sống của tế bào, cơ thể; đảm bảo cho khả năng sinh tồn của nòi giống với chức năng mang gen và truyền đạt thông tin di truyền. Axit nucleic gồm 2 loại: ADN (Axit đêoxiribônucleic) và ARN (Axit ribônucleic).

ADN là 1 ptử sinh học đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình di truyền và sự nhân đôi của NST. Vậy ADN có cấu tạo hóa học và cấu trúc không gian như thế nào?

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - Mô tả được cấu trúc không gian của ADN theo mô hình của J. Oat xơn và F.Crik. Nguyên tắc bổ sung của các cặp nuclêôtít.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK để trả lời câu hỏi:

? Nêu cấu tạo hoá học của ADN?

?Vì sao nói ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân?

- Yêu cầu HS đọc lại thông tin, quan sát H 15, thảo luận nhóm và trả lời:

?Vì sao ADN có tính đa dạng và đặc thù?

- GV nhấn mạnh: cấu trúc theo nguyên tắc đa phân với 4 loại nuclêôtit khác nhau là yếu tố tạo nên tính đa dạng và đặc thù.

? Tính đa dạng và dặc thù có ý nghĩa gì đ/với sinh vật?

? Em có nhận xét gì về hàm lượng ADN?

- GV nhận xét và chốt ý.

- HS nghiên cứu thông tin SGK và hiểu được câu trả lời, rút ra kết luận.

+ Vì ADN do nhiều đơn phân cấu tạo nên.

- HS các nhóm thảo luận, thống nhất câu trả lời.

+ Tính đặc thù do số lượng, trình tự, thành phần các loại nuclêôtit.

+ Các sắp xếp khác nhau của 4 loại nuclêôtit tạo nên tính đa dạng.

⭢ Kết luận.

- HS nghiên cứ SGK trả lời.

I. Cấu tạo hoá học của phân tử AND (17p)

- ADN được cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N và P.

- ADN thuộc loại đại phân tử và cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các nuclêôtit (gồm 4 loại A, T, G, X).

- Phân tử ADN của mỗi loài sinh vật đặc thù bởi số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp của các loại nuclêôtit. Trình tự sắp xếp khác nhau của 4 loại nuclêôtit tạo nên tính đa dạng của ADN.

- Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sở phát triển cho tính đa dạng và đặc thù của sinh vật.

- Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H 15 và mô hình phân tử ADN để:

? Mô tả cấu trúc không

gian của phân tử ADN?

- Cho HS thảo luận

- Quan sát H 15 và trả lời câu hỏi:

? Các loại nuclêôtit nào giữa 2 mạch liên kết với nhau thành cặp?

- Giả sử trình tự các đơn phân trên 1 đoạn mạch

của ADN như sau: (GV

tự viết lên bảng) hãy xác định trình tự các Nu ở

mạch còn lại?

- GV yêu cầu tiếp:

? Nêu hệ quả của nguyên tắc bổ sung?

- GV hướng dẫn HS:

+ Hình thành công thức tính tổng số Nu của p/tử ADN:

N = A+T+G+X

+ Tính chiều dài p/tử ADN: L = N/2. 3,4

+ Số vòng xoắn

C = N/20

? Việc tìm hiểu ADN có ý nghĩa gì đối với đời sống?

- GV hoàn thiện k/thức

- HS quan sát hình, đọc thông tin và ghi nhớ kiến thức.

- 1 HS lên trình bày trên tranh hoặc mô hình.

- Lớp nhận xét, bổ sung.

- HS thảo luận, trả lời câu hỏi.

+ Các nuclêôtit liên kết thành từng cặp: A-T; G-X (nguyên tắc bổ sung)

+ HS vận dụng nguyên tắc bổ sung để xác định mạch còn lại.

- HS thấy được tỉ lệ trong các phân tử ADN khác nhau thì khác nhau và mang tính đặc trưng cho loài

- HS trả lời, HS khác bổ sung.

II. Cấu trúc không gian của phân tử AND (21p)

- Phân tử ADN là một chuỗi xoắn kép, gồm 2 mạch đơn song song, xoắn đều quanh 1 trục theo chiều từ trái sang phải.

- Mỗi vòng xoắn cao 34 angtơron gồm 10 cặp Nu, đường kính vòng xoắn là 20 angtơron.

- Các Nu giữa 2 mạch liên kết bằng các liên kết hiđro tạo thành từng cặp A-T; G-X theo nguyên tắc bổ sung.

- Hệ quả của nguyên tắc bổ sung:

+ Do tính chất bổ sung của 2 mạch nên khi biết trình tự đơn phân của 1 mạch có thể suy ra trình tự đơn phân của mạch kia

+ Tỉ lệ các loại đơn phân của ADN:

A = T; G = X

=> A+ G = T + X

(A+ G): (T + X) = 1.

Gọi tổng số Nu của p/tử ADN là N :

N = A+T+G+X

Chiều dài của p/tử ADN là L : L = N/2. 3,4

+ Tỉ số A+T/G+X đặc trưng cho loài.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Tên gọi của phân tử ADN là:

   A. Axit đêôxiribônuclêic

 B. Axit nuclêic

   C. Axit ribônuclêic

   D. Nuclêôtit

Câu 2: Các nguyên tố hoá học tham gia trong thành phần của phân tử ADN là:

   A. C, H, O, Na, S

   B. C, H, O, N, P

   C. C, H, O, P

   D. C, H, N, P, Mg

Câu 3: Điều đúng khi nói về đặc điểm cấu tạo của ADN là:

   A. Là một bào quan trong tế bào

 B. Chỉ có ở động vật, không có ở thực vật

   C. Đại phân tử, có kích thước và khối lượng lớn

   D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 4: Đơn vị cấu tạo nên ADN là:

   A. Axit ribônuclêic

   B. Axit đêôxiribônuclêic

   C. Axit amin

   D. Nuclêôtit

Câu 5: Bốn loại đơn phân cấu tạo ADN có kí hiệu là:

   A. A, U, G, X

   B. A, T, G, X

   C. A, D, R, T

   D. U, R, D, X

Câu 6: Cơ chế nhân đôi của ADN trong nhân là cơ sở

   A. đưa đến sự nhân đôi của NST.

   B. đưa đến sự nhân đôi của ti thể.

   C. đưa đến sự nhân đôi của trung tử.

   D. đưa đến sự nhân đôi của lạp thể.

Câu 7: Người có công mô tả chính xác mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN lần đầu tiên là:

   A. Menđen

   B. Oatxơn và Cric

   C. Moocgan

   D. Menđen và Moocgan

Câu 8: Chiều xoắn của phân tử ADN là:

   A. Chiều từ trái sang phải

   B. Chiều từ phải qua trái

   C. Cùng với chiều di chuyển của kim đồng hồ

   D. Xoắn theo mọi chiều khác nhau

Câu 9: Đường kính ADN và chiều dài của mỗi vòng xoắn của ADN lần lượt bằng:

   A. 10 Å và 34 Å

   B. 34 Å và 10 Å

   C. 3,4 Å và 34 Å

   D. 3,4 Å và 10 Å

Câu 10: Mỗi vòng xoắn của phân tử ADN có chứa :

   A. 20 cặp nuclêôtit

   B. 20 nuclêôtit

   C. 10 nuclêôtit

   D. 30 nuclêôtit

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu 1: Trình bày c/tạo hóa học và cấu trúc không gian của p/tử ADN? (MĐ1)

Câu 2: Vì sao ADN có tính đa dạng và đặc thù? (MĐ2)

Câu 3: Một đoạn mạch ADN có trình tự sắp xếp sau: (MĐ3)

- A-G-T-A-X-X-G-T-X-

Hãy viết mạch bổ sung với mạch trên.

Câu 4. Làm bài tập sau: Giả sử trên mạch 1 của ADN có số lượng của các nuclêôtit là: A₁= 150; G₁ = 300. Trên mạch 2 có A₂ = 300; G₂ = 600.

Dựa vào nguyên tắc bổ sung, tìm số lượng nuclêôtit các loại còn lại trên mỗi mạch đơn và số lượng từng loại nuclêôtit cả đoạn ADN, chiều dài của ADN. (MĐ4)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án.

Câu 1,2: Có phần nội dung 1,2

Câu 3: Mạch bổ sung : - T-X-A-T-G-G-X-A-G-

Câu 4: Theo NTBS:

A₁ = T₂ = 150 ; G₁ = X₂ = 300; A₂ = T₁ = 300; G₂ = X₁ = 600

=> A₁ + A₂ = T₁ + T ₂ = A = T = 450; G = X = 900.

Tổng số nuclêôtit là: A+G +T+X = N

Chiều dài của ADN là: N/2x 3,4.

 Giải thích vì sao hai ADN con được tạo ra qua quá trình nhân đôi lại giống với ADN mẹ

Trả lời

   Hai ADN con được tạo ra qua quá trình nhân đôi lại giống với ADN mẹ vì quá trình nhân đôi của AND tuân theo các nguyên tắc:

   - Nguyên tắc bổ sung: Mạch mới của ADN con được tổng hợp dựa trên mạch khuôn của AND mẹ.

   - Nguyên tắc giữ lại một nửa (bán bảo toàn): Trong ADN con có một mạch của ADN mẹ (mạch cũ), mạch còn lại được tổng hợp mới.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

NST nhân đôi vào kì nào của quá trình phân bào ? ( kì trung gian). Em thử suy nghĩ và cho biết Vì sao NST nhân đôi dựa trên cơ sở vật chất nào ? Để xác định phán đoán của bạn đúng hay sai chúng ta nghiên cứu bài mới.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: cơ chế tự nhân đôi của AND diễn ra theo n/tắc: bổ sung và bán bảo toàn .

- bản chất hóa học của gen và chức năng của gen.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lời câu hỏi:

? Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra ở đâu? vào

thời gian nào?

- Yêu cầu HS tiếp tục nghiên cứu thông tin, quan sát H 16, thảo luận câu hỏi:

? Nêu hoạt động đầu tiên của ADN khi bắt đầu tự nhân đôi?

? Quá trình tự nhân đôi diễn ra trên mấy mạch của ADN?

? Các nuclêôtit nào liên kết với nhau thành từng cặp

? Sự hình thành mạch mới ở 2 ADN diễn ra như thế nào?

? Có nhận xét gì về cấu tạo giữa 2 ADN con và ADN mẹ?

- Yêu cầu 1 HS mô tả lại sơ lược quá trình tự nhân đôi của ADN.

? Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên

tắc nào?

- GV nhấn mạnh sự tự nhân đôi là đặc tính quan trọng chỉ có ở ADN.

? Giải thích vì sao sự nhân đôi của ADN có nguyên tắc bán bảo toàn?

- GV nhận xét và bổ sung.

- HS nghiên cứu thông tin thảo luân nhóm và trả lời câu hỏi.

+ Diễn ra trên 2 mạch.

+ Nu trên mạch khuôn liên kết với Nu nội bào theo nguyên tắc bổ sung.

+ Trên cả 2 mạch của ADN

+ A-T, G-X

+ Mạch mới hình thành theo mạch khuôn của mẹ và ngược chiều.

+ Cấu tạo của 2 ADN con giống nhau và giống mẹ.

- 1 HS lên mô tả trên tranh, lớp nhận xét, đánh giá.

+ Nguyên tắc bổ sung và giữ lại một nửa.

- Yêu cầu hiểu được : Bán bảo toàn tức là giữ lại một nửa.

Trong quá trình tự nhân đôi, khi enzim làm tháo xoắn và tách dần 2 mạch đơn của ADN làm mạch khuôn để nhận các Nu trong môi trường nội bào đúng theo ng.tắc bổ sung: A – T; T – A; G – X; X – G. Kết quả trong ADN con được tạo thành có 1 mạch là mạch khuôn đã nhận từ ADN mẹ nên gọi là sự nhân đôi bán bảo toàn (ng.tắc giư lại 1 nửa).

I. ADN tự nhân đôi theo những nguyên tắc nào? (17p)

- ADN tự nhân đôi diễn ra trong nhân tế bào, tại các NST ở kì trung gian.

- ADN tự nhân đôi theo đúng mẫu ban đầu.

- Quá trình tự nhân đôi:

+ 2 mạch ADN tách nhau dần theo chiều dọc.

+ Các nuclêôtit trên 2 mạch ADN liên kết với nuclêôtit tự do trong môi trường nội bào theo NTBS.

+ 2 mạch mới của 2 ADN dần được hình thành dựa trên mạch khuôn của ADN mẹ và ngược chiều nhau.

+ Kết quả: cấu tạo 2 ADN con được hình thành giống nhau và giống ADN mẹ, trong đó mỗi ADN con có 1 mạch của mẹ, 1 mạch mới tổng hợp từ nguyên liệu nội bào. (Đây là cơ sở phát triển của hiện tượng di truyền).

- Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc bổ sung và giữ lại 1 nửa (nguyên tắc bán bảo toàn).

- GV thông báo khái niệm về gen

+ Thời Menđen: quy định tính trạng cơ thể là các nhân tố di truyền.

+ Moocgan: nhân tố di truyền là gen nằm trên NST, các gen xếp theo chiều dọc của NST và di truyền cùng nhau.

+ Quan điểm hiện đại: gen là 1 đoạn của phân tử ADN có chức năng di truyền xác định.

? Bản chất hoá học của gen là gì? Gen có chức năng gì?

- HS lắng nghe GV thông báo

- HS dựa vào kiến thức đã biết để trả lời.

II. Bản chất của gen (8p)

- Gen là 1 đoạn của phân tử ADN có chức năng di truyền xác định.

- Bản chất hoá học của gen là ADN.

- Chức năng: gen là cấu trúc mang thông tin quy định cấu trúc của 1 loại prôtêin.

- GV đặt vấn đề: ADN là những mạch dài chứa gen, mà gen có chức năng di truyền.

? Vậy chức năng của ADN là gì?

? Đặc điểm cấu trúc nào của ADN giúp chúng thực hiện được chức năng đó?

- GV nhấn mạnh: sự tự nhân đôi của ADN dẫn tới nhân đôi NST ⭢ phân bào ⭢ sinh sản.

- GV mở rộng kiến thức: Ngày nay khoa học phát triển, đặc biệt là di truyền học. Người ta đã dựa trên c/năng lưu trữ và truyền đạt thông tin di truyền của ADN để xác định cha con, mẹ con hay truy tìm thủ phạm trong các vụ án.

- Ghi nhớ kiến thức.

- Có 2 c/năng lưu trữ và

truyền đạt thông tin di truyền.

- HS: +Thông tin di truyền lưu trữ trong ADN dưới dạng số lượng, thành phần và trình tự các nucleotit.

+ Cấu trúc nguyên tắc đa phân liên quan đến khả năng lưu trữ;nguyên tắc bổ sung liên quan đến khả năng di truyền (vì thông tin di truyền trên ADN được truyền từ TB này sang TB khác nhờ sự nhân đôi ADN trong quá trình phân bào).

- HS ghi nhớ k/thức.

III. Chức năng của AND (7p)

- ADN là nơi lưu trữ thông tin di truyền (thông tin về cấu trúc prôtêin).

- ADN thực hiện sự truyền đạt thông tin di truyền qua thế hệ tế bào và cơ thể.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Quá trình tự nhân đôi xảy ra ở:

   A. bên ngoài tế bào.

   B. bên ngoài nhân.

   C. trong nhân tế bào.

   D. trên màng tế bào.

Câu 2: Sự nhân đôi của ADN xảy ra vào kì nào trong nguyên phân?

   A. Kì trung gian

   B. Kì đầu

   C. Kì giữa

   D. Kì sau và kì cuối

p style="color:green;">Câu 13: Từ nào sau đây còn được dùng để chỉ sự tự nhân đôi của ADN?

   A. Tự sao ADN

   B. Tái bản ADN

   C. Sao chép ADN

   D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 3: Yếu tố giúp cho phân tử ADN tự nhân đôi đúng mẫu là

   A. Sự tham gia của các nuclêôtit tự do trong môI trường nội bào

   B. Nguyên tắc bổ sung

   C. Sự tham gia xúc tác của các enzim

   D. Cả 2 mạch của ADN đều làm mạch khuôn

Câu 4: Có 1 phân tử ADN tự nhân đôi 3 lần thì số phân tử ADN được tạo ra sau quá trình nhân đôi bằng:

   A. 5

   B. 6

   C. 7

   D. 8

p style="color:green;">Câu 16: Kết quả của quá trình nhân đôi ADN là:

   A. Phân tử ADN con được đổi mới so với ADN mẹ

   B. Phân tử ADN con giống hệt ADN mẹ

   C. Phân tử ADN con dài hơn ADN mẹ

   D. Phân tử ADN con ngắn hơn ADN mẹ

Câu 5: Trong mỗi phân tử ADN con được tạo ra từ sự nhân đôi thì:

   A. Cả 2 mạch đều nhận từ ADN mẹ

   B. Cả 2 mạch đều được tổng hợp từ nuclêôtit môi trường

   C. Có 1 mạch nhận từ ADN mẹ

   D. Có nửa mạch được tổng hợp từ nuclêôtit môi trường

Câu 6: Trong nhân đôi ADN thì nuclêôtittự do loại T của môi trường đến liên kết với:

   A. T mạch khuôn

   B. G mạch khuôn

   C. A mạch khuôn

   D. X mạch khuôn

Câu 7: Trong nhân đôi của gen thì nuclêôtit tự do loại G trên mach khuôn sẽ liên kết với:

   A. T của môi trường

   B. A của môi trường

   C. G của môi trường

   D. X của môi trường

Câu 8: Chức năng của ADN là:

   A. Mang thông tin di truyền

   B. Giúp trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường

   C. Truyền thông tin di truyền

   D. Mang và truyền thông tin di truyền

Câu 9: Một gen có chiều dài 3570 Å. Hãy tính số chu kì xoắn của gen.

   A. 210

   B. 119

   C. 105

   D. 238

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1/ Mô tả sơ lược quá trình tự nhân đôi của ADN? Giải thích vì sao 2 ADN con được tạo ra qua cơ chế nhân đôi lại giống ADN mẹ? (MĐ2)

2/ Chức năng của ADN là gì? (MĐ1)

3/ Làm bài tập 4 SGK/ 50. (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án.

1/ Giải thích: Vì trong quá trình nhân đôi của ADN đã giữ lại 1 mạch của ADN mẹ làm mạch khuôn và dưới tác dụng của nguyên tắc bổ sung nên các nu của môi trường nội nào lk với các nu trên 2 mạch khuôn của ADN mẹ theo đúng trật tự đã quy định, giúp 2 p.tử ADN con tạo ra giống hệt ADN mẹ.

2/ Có ở nội dung 3

3/ ADN con 1: Mạch 1 (cũ) - A - G - T - X - X -T -

| | | | | |

Mạch mới - T - X - A - G - G - A -

ADN con 2: Mạch mới: - A - G - T - X - X -T -

| | | | | |

Mạch 2 (cũ): - T - X - A - G - G - A -

* Bài tập mở rộng:

Một đoạn AND có cấu trúc như sau:

Mạch 1: -A-G-T-A-T-X-G-T

Mạch 2: -T-X-A-T-A-G-X-A

Viết cấu trúc của hai đoạn AND con được tạo thành sau khi đoạn AND mẹ nói trên kết thúc quá trình nhân đôi.

Trả lời

   Cấu trúc của hai đoạn AND con được tạo thành sau khi đoạn AND mẹ nói trên kết thúc quá trình nhân đôi:

   ADN 1: -A-G-T-A-T-X-G-T-

     -T-X-A-T-A-G-X-A-

   ADN 2: - T-X-A-T-A-G-X-A-

     - A-G-T-A-T-X-G-T-

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Cùng với AND một nhân tố khác có vai trò rất quan trọng trong quá trình truyền đạt tính trạng đó là ARN . Vậy ARN có những đặc điểm gì nổi bật chúng ta cùng nghiên cứu bài 17.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: mô tả được cấu tạo ARN. Nêu các loại ARN và chức năng của chúng.

- sự tạo thành ARN dựa trên mạch khuôn của gen và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan sát H 17.1 và trả lời câu hỏi:

? ARN có thành phần hoá học như thế nào?

? Trình bày cấu tạo ARN?

? Mô tả cấu trúc không gian của ARN?

- Yêu cầu HS làm bài tập ▽ SGK

? So sánh cấu tạo ARN và ADN vào bảng 17?

- HS tự nghiên cứu thông tin và hiểu được :

+ Cấu tạo hoá học

+ Tên các loại nuclêôtit

+ Mô tả cấu trúc không gian.

- HS vận dụng kiến thức và hoàn thành bảng.

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

I. ARN(acid ribonucleid- ribonucleid acid). (12p)

- ARN được cấu tạo từ các nguyên tố hóa học: C, H, O, N và P theo nguyên tắc đa phân. Các đơn phân cấu tạo nên ARN là nucleotit, gồm 4 loại: A(ađênin), U (uraxin), G (guanin), X (xitôzin), các đơn phân này liên kết thành một mạch đơn. có kích thước, khối lượng nhỏ hơn ADN

- Có 3 loại ARN:

+ mARN: có vai trò truyền đạt thông tin quy định cấu trúc của protein cần tổng hợp.

+ tARN: Có chức năng vận chuyển axit amin tương ứng tới nơi tổng hợp protein.

+ rARN: là thành phần cấu tạo nên ribôxôm (nơi tổng hợp protein).

Bảng 17. So sánh ARN và AND .

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin và trả lời câu hỏi:

? ARN được tổng hợp ở đâu? ở thời kì nào của

chu kì tế bào?

- GV sử dụng mô hình tổng hợp ARN (hoặc H 17.2) mô tả quá trình tổng hợp ARN.

- GV yêu cầu HS quan sát H 17.2 thảo luận 3 câu hỏi:

?Một phân tử ARN được tổng hợp dựa vào 1 hay 2 mạch đơn của gen?

?Các loại nuclêôtit nào liên kết với nhau để tạo thành mạch ARN?

? Có nhận xét gì về trình tự các đơn phân trên ARN so với mỗi mạch đơn của gen?

- GV yêu cầu 1 HS trình bày quá trình tổng hợp ARN.

- GV chốt lại kiến thức.

- GV phân tích: tARN và rARN sau khi tổng hợp xong sẽ tiếp tục hoàn thiện để hình thành phân tử tARN và rARN hoàn chỉnh.

?Quá trình tổng hợp ARN theo nguyên tắc nào?

? Nêu mối quan hệ giữa gen và ARN?

- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK.

- HS sử dụng thông tin SGK để trả lời.

- HS theo dõi và ghi nhớ kiến thức.

- HS thảo luận và hiểu được :

+ Phân tử ARN tổng hợp dựa vào 1 mạch đơn của gen (mạch khuôn).

+ Các nuclêôtit trên mạch khuôn của ADN và môi trường nội bào liên kết từng cặp theo nguyên tắc bổ sung:

A – U; T - A ; G – X; X - G.

+ Trình tự đơn phân trên ARN giống trình tự đơn phân trên mạch bổ sung của mạch khuôn nhưng trong đó T thay bằng U.

- 1 HS trình bày.

- HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức.

- HS : Tổng hợp theo nguyên tắc khuôn mẫu và NTBS.

- Trình tự các nuclêotit trên mạch khuôn quy định trình tự các nucleotit trên mạch ARN.

II. ARN được tổng hợp theo nguyên tắc nào?(11p)

- ARN được tổng hợp từ ADN ở kì trung gian của NST trong quá trình phân bào.

- ARN được tổng hợp dựa trên một mạch đơn của gen ( được gọi là mạch khuôn).

- Trong quá trình hình thành mạch ARN các nucleotit trên mạch khuôn của AND và môi trường nội bào liên kết với nahu theo NTBS ( A-U, T-A;G-X; X-G).

- Trình tự các loại đơn phân trên ARN giống với trình tự mạch bổ sung của mạch khuôn,chỉ khác là T được thay bằng U.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Sử dụng dự kiện sau để trả lời các câu hỏi

Một gen có chiều dài 2193 Å, quá trình nhân đôi của gen đã tạo ra 64 mạch đơn trong các gen con, trong đó có chứa 8256 nuclêôtit loại T.

Câu 1: Số lần phân đôi của gen trên là:

   A. 3

   B. 4

   C. 5

   D. 6

Câu 2: Tính số nuclêôtit môi trường cung cấp cho quá trình trên.

   A. 41280

   B. 20640

   C. 19995

   D. 39990

Câu 3: Số nuclêôtit mỗi loại trong gen trên là:

   A. A = T = 258; G = X = 387

   B. A = G = 258; T = X = 387

   C. A = T = 387; G = X = 258

   D. A = T = 129; G = X = 516

Câu 4: Gen là gì?

   A. Gen là một đoạn của phân tử ADN mang thông tin mã hoá cho một chuỗi pôlipeptit.

   B. Gen là một đoạn của phân tử ADN mang thông tin mã hoá cho một chuỗi pôlipeptit hay một phân tử ARN.

   C. Gen là một đoạn của phân tử ARN mang thông tin mã hoá cho một chuỗi pôlipeptit hay một số phân tử ARN.

   D. Gen là một đoạn của phân tử ADN mang thông tin mã hoá cho một số loại chuỗi pôlipeptit hay một số loại phân tử ARN

Câu 5: Sự nhân đôi của ADN trên cơ sở nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn có tác dụng

   A. chỉ đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ tế bào.

   B. chỉ đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ cơ thể.

   C. đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ tế bào và cơ thể.

   D. đảm bảo duy trì thông tin di truyền từ nhân ra tế bào chất.

Câu 6: Nguyên tắc bán bảo tồn trong cơ chế nhân đôi của ADN là

   A. Hai ADN mới được hình thành sau khi nhân đôi, hoàn toàn giống nhau và giống với ADN mẹ ban đầu.

   B. Hai ADN mới được hình thành sau khi nhân đôi, có một ADN giống với ADN mẹ còn ADN kia có cấu trúc đã thay đổi.

   C. Trong 2 ADN mới, mỗi ADN gồm có một mạch cũ và một mạch mới tổng hợp.

   D. Sự nhân đôi xảy ra trên 2 mạch của ADN trên hai hướng ngược chiều nhau.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu1/ Nêu những điểm khác nhau cơ bản trong cấu trúc của ARN và AND? (MĐ2)

Câu2/ARN được tổng hợp dựa trên những nguyên tắc nào? Nêu bản chất của mối quan hệ theo sơ đồ gen -> ARN. (MĐ1)

Câu3/ HS làm bài tập 3 SGK/T53. (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

* Đáp án:

Câu1/

Câu2: - ARN được tổng hợp trên khuôn mẫu là một mạch của gen và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung.

- Bản chất của mối quan hệ theo sơ đồ: gen -> ARN là trình tự các Nu trên mạch khuôn của gen quy định trình tự các nu trên mạch ARN. Cơ chế này diễn ra như sau: Sau khi 2 mạch đơn của gen được tách dần ra, các nucleotit tự do trong môi trường nội bào đến liên kết với các nucleotit trên 1 mạch khuôn của gen thành từng cặp theo đúng nguyên tắc bổ sung. Sau khi hoàn tất quá trình, phân tử ARN được tạo thành rời khỏi gen ra tế bào chất.

Câu3/ BT3: Mạch ARN: - A - U - G - X - U - X - G -

Vẽ sơ đồ tư duy

Đọc mục “Em có biết?”.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Tính đặc thù và đa dạng của AND được quy định bởi các yếu tố nào ?( số lượng, thành phần , trình tự sắp xếp các nucleotit ; tính đa dạng được quy định bởi sự sắp xếp khác nhau của 4 loại nucleotit ). Vậy sự đa dạng và đặc thù của protein có gì khác với AND chúng ta nghiên cứu bài 18…

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - Mô tả được cấu trúc của prôtêin và hiểu được vai trò của chúng.

- chức năng của protein.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu hỏi:

? Nêu thành phần hóa

học và cấu tạo của prôtêin?

- Yêu cầu HS thảo luận câu hỏi:

? Vì sao prôtêin đa dạng

và đặc thù?

- GV có thể gợi ý để HS liên hệ đến tính đặc thù và đa dạng của ADN để giải thích.

- Cho HS quan sát H 18

+ GV: Cấu trúc bậc 1 các axit anim liên kết với nhau bằng liên kết péptit. Số lượng, thành phần, trật tự sắp xếp các axit amin là yếu tố chủ yếu tạo nên tính đặc trưng của prôtêin.

GV thông báo tính đa dạng, đặc thù của prôtêin còn thể hiện ở cấu trúc không gian

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm câu hỏi:

? Tính đặc trưng của prôtêin còn được thể hiện thông qua cấu trúc không gian như thế nào?

- GV n/xét, bổ sung.

- HS sử dụng thông tin SGK để trả lời.

- HS: đặc điểm cấu trúc theo nguyên tắc đa phân với 20 loại axid amin đã tạo nên tính đa dạng và đặc thù của protein .

- HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức.

- HS thảo luận nhóm để trả lời.

- Tính đa dạng và đặc thù của protein còn được thể hiện ở cấu trúc bậc 3 ( cuộn đặc trưng cho từng loại protein) bậc 4( theo số lượng và số loại chuỗi aa ).

I. Cấu trúc của protein (21p).

- Thành phần cấu tạo hoá học: Được cấu tạo từ 4 nguyên tố

cơ bản : C.H,O,N; thuộc loại đa phân có khối lượng phân tử

lớn.

- Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, mỗi đơn phân là các axid amin .

- Tính đa dạng và đặc thù của protein được quy định bởi số lượng, thành phần , trình tự sắp xếp các axid amin (aa)

- Đặc điểm cấu trúc theo nguyên tắc đa phân với 20 loại aa đã tạo nên tính đa dạng và đặc thù của protein.

- Tính đa dạng và đặc thù của protein còn đ­ược quy định bởi cấu trúc không gian: bậc 1,2,3,4.

- GV: Yêu cầu HS đọc SGK, thảo luận nhóm -> trả lời câu hỏi sau:

? Prôtêin có chức năng gì ?

- GV nhận xét và hoàn thiện câu trả lời của HS.

- GV phân tích thêm các chức năng khác.

- GV thông báo thêm: Protein còn có chức năng tạo kháng thể, protein phân giải cung cấp năng lượng, truyền xung thần kinh…

Như vậy protein đảm nhiệm nhiều chức năng liên quan đến toàn bộ hoạt động sống của Tb, biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.

? Giải thích nguyên nhân bệnh tiểu đường?

-GV nhận xét, bổ sung và chốt kiến thức.

- HS: Đọc SGK 🠚 thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi:

- Đại diện HS trả lời 🠚 Gọi HS khác nxbs.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Là thành phần cấu trúc của tế bào.

+ Xúc tác và điều chỉnh, điều hòa quá trình trao đổi chất.

+ Bảo vệ cơ thể.

+ Vận chuyển, cung cấp năng lượng.

🠚 Biểu hiện thành các tính trạng của cơ thể.

- HS nghe, tiếp thu

+ Do sự thay đổi bất thường của insulin làm tăng lượng đường trong máu.

II. Chøc n¨ng cña protein (13p) .

1. Chức năng cấu trúc: Là thành phần cấu tạo nên chất nguyên sinh, các bào quan và màng sinh chất trong tế bào.

2. Chức năng xúc tác các quá trình trao đổi chất: Là thành phần chủ yếu của các enzim có tác dụng thúc đẩy các phản ứng hóa học nên có vai trò xúc tác cho các quá trình trao đổi chất.

3. Chức năng điều hòa các quá trình trao đổi chất: Là thành phần cấu tạo nên phần lớn các hooc môn, có vai trò điều hòa các quá trình trao đổi chất trong tế bào và cơ thể.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Các nguyên tố hoá học tham gia cấu tạo prôtêin là:

   A. C, H, O, N, P

B. C, H, O, N

   C. K, H, P, O, S , N

   D. C, O, N, P

Câu 2: Đặc điểm chung về cấu tạo của ADN, ARN và prôtêin là:

   A. Là đại phân tử, có cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.

   B. Có kích thước và khối lượng bằng nhau

   C. Đều được cấu tạo từ các nuclêôtit

   D. Đều được cấu tạo từ các axit amin

Câu 3: Trong 3 cấu trúc: ADN, ARN và prôtêin thì cấu trúc có kích thước nhỏ nhất là:

   A. ADN và ARN

B. Prôtêin

   C. ADN và prôtêin

   D. ARN

Câu 4: Đơn phân cấu tạo của prôtêin là:

   A. Axit nuclêic

   B. Nuclêic

   C. Axit amin

   D. Axit photphoric

Câu 5: Khối lượng của mỗi phân tử prôtêin (được tính bằng đơn vị cacbon) là:

   A. Hàng chục

   B. Hàng ngàn

   C. Hàng trăm ngàn

   D. Hàng triệu

Câu 6: Yếu tố tạo nên tính đa dạng và tính đặc thù của prôtêin là:

   A. Thành phần, số lượng và trật tự của các axit amin

   B. Thành phần, số lượng và trật tự của các nuclêôtit

   C. Thành phần, số lượng của các cặp nuclêôtit trong ADN

   D. Cả 3 yếu tố trên

Câu 7: Cấu trúc dưới đây thuộc loại prôtêin bậc 3 là:

   A. Một chuỗi axit amin xoắn cuộn lại

   B. Hai chuỗi axit min xoắn lò xo

   C. Một chuỗi axit amin xoắn nhưng không cuộn lại

   D. Hai chuỗi axit amin

Câu 8: Bậc cấu trúc nào sau đây có vai trò chủ yếu xác định tính đặc thù của prôtêin?

   A. Cấu trúc bậc 1

   B. Cấu trúc bậc 2

   C. Cấu trúc bậc 3

   D. Cấu trúc bậc 4

Câu 9: Prôtêin thực hiện chức năng chủ yếu ở những bậc cấu trúc nào sau đây:

   A. Cấu trúc bậc 1

   B. Cấu trúc bậc 1 và 2

   C. Cấu trúc bậc 2 và 3

   D. Cấu trúc bậc 3 và 4

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu1/ Tính đặc thù và tính đa dạng của protein do những yếu tố nào xác định? (MĐ1)

Câu2/ Giải thích nguyên nhân mắc bệnh tiểu đường? (MĐ3)

Câu3/ Vì sao nói protein có vai trò quan trọng đối với tế bào và cơ thể? (MĐ2)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Câu1/ ( Tính đặc thù và tính đa dạng của protein được quy định bởi thành phần, số lượng và trình tự sắp xếp các a xit amin theo nguyên tắc đa phân.

Tính đặc trưng của protein còn được thể hiện ở cấu trúc bậc 3 (cuộn xếp đặc trưng cho từng loại protein), bậc 4 ( theo số lượng và số loại chuỗi axit amin)).

Câu2 (Do sự thay đổi bất thường của insulin làm tăng lượng đường trong máu.)

Câu3

( vì: là thành phần cấu trúc tế bào và bảo vệ cơ thể, làm chất xúc tác và điều hòa quá trình trao đổi chất, biểu hiện tính trạng cơ thể thông qua các hoạt động)

So sánh ADN và prôtêin về cấu tạo và chức năng.

 a. Giống nhau

   - Đều là các đại phân tử hữu cơ có vai trò quan trọng có cấu tạo từ các nguyên tố cơ bản là C, H, O, N.

   - Có cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.

   - Đều là các thành phần cấu tạo chủ yếu của NST.

 - Tính đa dạng và đặc thù được quy định bởi thành phần, số lượng và trình tự các đơn phân.

   - Đều góp phần truyền đạt thông tin di truyền.

   b. Khác nhau

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Gen mang thông tin cấu trúc của protein trong nhân tế bào còn protein được tổng hợp ở tế bào chất.Vậy giữa AND và protein có quan hệ với nhau không ? Qua vật trung gian nào ? Em hãy phán đoán ( Học sinh nêu các phán đoán , Giáo viên ghi lại vào góc bảng để giúp Học sinh giải quyết……).

Để tìm câu trả lời đúng chúng ta nghiên cứu bài 19…….

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - Giải thích mối q/hệ trong sơ đồ: gen (1 đoạn phân tử ADN)⭢ ARN⭢ prôtêin⭢ tính trạng.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV thông báo: gen mang thông tincấu trúc prôtêin ở trong nhân tế bào, prôtêin lại hình thành ở tế bào chất.

? Hãy cho biết giữa gen và prôtêin có quan hệ với nhau qua dạng trung gian nào?

Vai trò của dạng trung gian

đó ?

- GV yêu cầu HS quan sát H 19.1, thảo luận nhóm và nêu các thành phần tham gia tổng hợp chuỗi aa.

- GV sử dụng mô hình tổng hợp chuỗi aa giới thiệu các thành phần. Thuyết trình sự hình thành chuỗi aa.

- Sự hình thành chuỗi aa:

+ mARN rời khỏi nhân ra tế bào chất để tổng hợp chuỗi aa.

+ Các tARN một đầu gắn với 1 aa, đầu kia mang bộ 3 đối mã vào ribôxôm khớp với mARN theo nguyên tắc bổ sung A – U; G – X.

+ Khi ribôxôm dịch 1 nấc trên mARN (mỗi nấc ứng với 3 nuclêôtit) thì 1 aa được lắp ghép vào chuỗi aa.

+ Khi ribôxôm dịch chuyển hết chiều dài của mARN thì chuỗi aa được tổng hợp xong

- GV yêu cầu HS thảo luận 2 câu hỏi:

? Các loại nuclêôtit nào ở mARN và tARN liên kết với nhau?

? Tương quan về số lượng giữa aa và nuclêôtit của mARN khi ở trong ribôxôm?

- GV giúp HS hoàn thiện kiến thức.

? Sự hình thành chuỗi aa dựa trên nguyên tắc nào?

? Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin?

- HS dựa vào kiến thức đã kiểm tra để trả lời. Rút ra kết luận.

- HS thảo luận nhóm, đọc kĩ chú thích và hiểu được :

+ Các thành phần tham gia: mARN, tARN, ribôxôm.

- HS quan sát và ghi nhớ kiến thức.

- HS thảo luận nhóm hiểu được :

+ Các loại nuclêôtit liên kết theo nguyên tắc bổ sung: A – U; G – X

+ Tương quan: 3 nuclêôtit ⭢ 1 aa.

- 1 HS trình bày. HS khác nhận xét, bổ sung.

- HS nghiên cứu thông tin để trả lời.

I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin (19p)

- mARN là dạng trung gian trong mối quan hệ giữa gen và protein. mARN có vai trò truyền đạt thông tin về cấu trúc của protein.

- Sự hình thành chuỗi axit amin được thực hiện dựa trên mạch khuôn mẫu mARN:

+ mARN rời khỏi nhân đến riboxôm để tổng hợp protêin .

+ Các tARN mang axit amin vào riboxôm khớp với mARN theo nguyên tắc bổ sung -> đặt axit amin vào đúng vị trí.

+ Khi ribôxôm dịch chuyển hết chiều dài của mARN -> chuỗi axit amin được tổng hợp xong.

- Cứ 3 nucleotit ở mARN mã hóa cho một aa gọi là bộ 3 mã hóa.

- Sự kết hợp các nucleotit của mARN với nucleotit của tARN theo NTBS: A-U; G-X . Trình tự các nucleotit trên mARN quy định trình tự các aa trên phân tử protein.

- GV: Dựa vào quá trình hình thành ARN, quá trình hình thành của chuỗi aa và chức năng của prôtêin ⭢ sơ đồ SGK.

- Yêu cầu HS quan sát kĩ H 19.2; 19.3, nghiên cứu thông tin SGK thảo luận câu hỏi:

? Giải thích mối quan hệ giữa các thành phần trong sơ đồ theo trật tự 1, 2,3?

? Bản chất của mối liên hệ trong sơ đồ?

*Liên hệ;

? Vì sao con giống bố mẹ?

- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK.

- HS quan sát hình, vận dụng kiến thức chương III để trả lời.

- Rút ra kết luận.

- Một HS lên trình bày bản chất mối liên hệ gen ⭢ tính trạng.

II. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng (13p).

- Gen là khuôn mẫu để tổng hợp mARN, mARN lại là khuôn mẫu để tổng hợp chuỗi axit amin tạo thành prôtein (Cấu trúc bậc 1 của protein).

Prôtein biểu hiện thành các tính trạng của cơ thể.

- Mối quan hệ giữa gen (một đoạn ADN) 🠚 mARN 🠚 Protein là: trình tự các nucleotit trong gen quy định trình tự các nucleotit trong mARN, qua đó quy định trình tự các axit amin tạo thành protein. Protein tham gia vào cấu trúc và hoạt động của Tb để quy định tính trạng của cơ thể.

HOẠT ĐỘNG3, 4: Hoạt động luyện tập- vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Câu 1/ Nêu mối quan hệ giữa gen và ARN, giữa ARN và protein? (MĐ1)

Câu 2/ Nêu bản chất mối quan hệ giữa gen và tính trạng? (MĐ1)

Câu 3/ Một gen có 3000 nucleotit, gen này tham quá trình tổng hợp chuỗi axit amin. Tính số a.atrong chuỗi a.a được tổng hợp từ gen trên và số a.a trong phân tử protein hoàn chỉnh? (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án.

Câu 1/* Mối quan hệ giữa gen và ARN: Chức năng của gen là chứa đựng thông tin quy định cấu trúc của 1 loại protein nào đó. Thông tin di truyền của gen thể hiện ở trình tự các nucleotit, cứ 3 nucleotit ( được gọi là 1 bộ 3) sẽ quy định tổng hợp 1 loại axit amin của protein. Khi tổng hợp ARN, trật tự các bộ ba trên mạch khuôn của gen được sao chép sang các bộ ba của ARN. Nói cách khác trình tự các bộ ba nucleotit của mạch khuôn trên gen quy định trình tự các bộ ba nucleotit của ARN.

* Mối quan hệ giữa ARN và protein: Trong quá trình tổng hợp protein khi riboxôm dịch chuyển qua 1 bộ ba nucleotit của mARN thì có 1 axit amin được tARN mang vào lắp đặt vào phân tử Protein tại Riboxom tương ứng với bộ ba đó. Như vậy, trình tự các nucleotit trên mARN quy định tình tự các axit amin trong phân tử protein.

Câu 2/ Bản chất mối quan hệ giữa gen và tính trạng: Là nội dung 2 trong bài

Câu 3/

- Số a.a trong chỗi a.a được tổng hợp từ Gen trên:

Ta có số Nu trên mARN = N/2 = 3000/2 = 1500 (Nu)

Suy ra mARN có số bộ ba: 1500/3 = 500 bộ ba

Số a.a trong chuỗi a.a: 500 – 1 = 499(a.a)

- Số a.a trong phân tử protein hoàn chỉnh: 500 – 2 = 488(a.a)

* So sánh ADN, ARN và prôtêin.

Trả lời

   a. Giống nhau

   - Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, là các đơn phân

   - Có kích thước và khối lượng lớn.

   - Tham gia vào quá trình hình thành tính trạng.

 - Có cấu trúc mach xoắn

   - Có liên kết hoá học giữa các đơn phân

   - Đặc trưng bởi thành phần, số lượng và trình tự sắp xếp các đơn phân.

   - Là thành phần hoá học cấu tạo nên NST

   b. Khác nhau

…

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Ôn lại kiến thức về cấu trúc ADN, ARN, cơ chế tổng hợp ADN, ARN, prôtêin..

? Chúng ta sẽ tìm hiểu bài học hômnay

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: kiến thức về cấu trúc ADN, ARN, cơ chế tổng hợp ADN, ARN, prôtêin..

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

1. GV: Hướng dẫn lý thuyết và công thức sử dụng

Ví dụ: Môt phân tử AND có chứa 150.000 vòng xoắn hãy xác định:

1. Chiều dài và số lượng nucleotit của AND
2. Số lượng từng loại nucleotit của AND. Biết rằng loại A chiếm 15% tổng số nucleotit

HS: Theo dõi, ghi nhớ k/t

Giải

1. Chiều dài và số lượng nucleotit của AND:

Chiều dài của AND :

L = C.34 A⁰= 150000. 34A⁰ = 5100000 (A⁰)

Số lượng nucleotit của AND :

N = C. 20 = 150000 . 20 = 3000000 (nucleotit)

1. Số lượng từng loại của phân tử ADN:

Theo bài A= T= 15% .N

Suy ra A= T= 15%. 3000000 = 450000 (nucleotit)

G= X = –A= – 450000 = 1050000 (nucleotit)

Dạng 1: Tính chiều dài, số vòng xoắn( số chu kỳ xoắn ), số lượng nucleotit của phân tử AND ( hay của gen ) (14p)

1. Hướng dẫn và công thức sử dụng :

Biết trong gen hay trong phân tử AND luôn có

• Tổng số nucleotit = A + T + G + X trong đó A =T ; G = X
• Mỗi vòng xoắn chứa 20 nucleotit với chiều dài 34 A⁰→ mỗi nucleotit dài 3,4 A⁰
• Khối lượng trung bình 1 nucleotit là 300 dvc

Ký hiệu :

• N : Số nucleotit cua AND
• : Số nucleotit của 1 mạch

• L : Chiều dài của AND
• M : Khối lượng của AND
• C : Số vòng xoắn của AND

Ta có công thức sau:

- Chiều dài của AND = (số vòng xoắn ) . 34 A⁰ hay L = C.34 A⁰

* Ta cũng có thể tính chiều dài của AND theo công thức

-Tổng số nucleotit của ADN = số vòng xoắn . 20 hay N = C. 20. Hoặc cũng có thể dùng công thức N =

- Số vòng xoắn của AND: C =

- Khối lượng của AND : M = N . 300 (đvc)

- Số lượng từng loại nucleotit của AND :

A + T + G + X =N theo NTBS : A=T ; G=X Suy ra : A= T= và G= X = –A

-GV: Hướng dẫn và công thức:

Ví dụ.

Một gen dài 0,408 micromet và có số nucleotit loại G bằng 15%. Xác định số lượng tỉ lệ từng loại nucleotit của gen.

-HS: Theo dõi, ghi nhớ k/t

Giải

Tổng số nucleotit của gen:

N (nu)

Gen có: G = X = 15%. Suy ra A = T = 50% - 15% =35%

Vậy tỉ lệ và số lượng từng loại nucleotit của gen là:

A = T = 35% x 2400 = 840 (nu).

G = X = 15% x 2400 = 360 (nu).

Dạng 2: Tính số lượng và tỉ lệ từng loại nucleotit của phân tử ADN (12p)

1. Hướng dẫn và công thức:

Theo nguyên tắc bổ sung, trong phân tử ADN, số nucleotit loại A luôn bằng T và G luôn bằng X: A=T , G= X

- Số lượng nucleotit của phân tử ADN:

A + T + G + X =N hay 2A +2G =N. A + G =

- Suy ra tương quan tỉ lệ các loại nucleotit trong phân tử ADN :

A + G = 50% N ,

T + X = 50% N.

Ví dụ:

Một đoạn phân tử ADN có trật tự các nucleotit trên mạch đơn thứ nhất như sau:

…AAT-AXA-GGX-GXA-AAX-TAG…

1. Viết trật tự các nucleotit trên mạch đơn thứ hai của đoạn ADN.
2. - Xác định số lượng từng loại nucleotit của mỗi mạch và của đoạn ADN đã cho

HS: Theo dõi, ghi nhớ k/t

Giải

1. Trật tự các nucleotit trên mạch đơn thứ hai của đoạn ADN :

…TTA-TGT-XXG-XGT-TTG-ATX…

1. Số lượng từng loại nucleotit của mỗi mạch và của đoạn ADN :

Theo đề bài và theo NTBS, ta có số nucleotit trên mỗi mạch:

A₁ = T₂ = 8 (nu) T₁ = A₂ = 2 (nu)

G₁ = X₂ = 4 (nu) X₁ = G₂ = 4 (nu)

Số lượng từng loại nucleotit của đoạn ADN:

A = T = A₁ + A₂ = 8 + 2 = 10 (nu)

G = X = G₁ + G₂ = 4 + 4 = 8 (nu)

Dạng 3. Xác định trình tự và số lượng các loại nucleotit trên mỗi mạch polinucleotit của phân tử ADN. (12p)

1. Hướng dẫn và công thức.

• Xác định trình tự nucleotit trên mỗi mạch phân tử ADN dựa vào NTBS: A trên mỗi mạch này lien kết với T trên mạch kia và G trên mạch này liên kết với X trên mạch kia.
• Gọi A₁, T₁, G₁, X₁ lần lượt là số nucleotit mỗi loại trên mạch thứ nhất va A₂, T₂, G₂ ,X₂ lần lượt là số nucleotit mỗi loại trên mạch thứ hai.

Dựa vào NTBS, ta có:

A₁ = T₂, T₁ = A₂,

G₁ =X₂, X₁ = G₂

A = T = A₁ + A₂ ,

G = X = G₁ + G₂

Tổng số tiết

Tuần

thực hiện

Tiê‎t theo KHDH

Tiết theo chuyên đề

Nội dung

Thời gian

của từng hoạt động

7

11, 12, 13, 14

22

1

Hoạt động 1. Tìm hiểu đột biến gen là gì?

15 phút

Hoạt động 2. Tìm hiểu nguyên nhân gây đột biến gen

10 phút

Hoạt động 3. Tìm hiểu vai trò của đột biến gen

10 phút

23

2

Hoạt động 4. Tìm hiểu đột biến cấu trúc NST

25 phút

Hoạt động 5. Tìm hiểu nguyên nhân gây đột biến cấu trúc NST

15 phút

24

3

Hoạt động 6. Tìm hiểu đột biến thể dị bội

20 phút

Hoạt động 7. Tìm hiểu sự phát sinh đột biến thể di bội

20 phút

25

4

Hoạt động 8. Tìm hiểu đột biến thể đa bội

20 phút

Hoạt động 9. Tìm hiểu nguyên nhân gây đột biến thể đa bội

20 phút

26

5

Thực hành nhận biết 1 vài dạng đột biến

45 phút

27

6

Hoạt động 11. Sự biến đổi kiểu hình do tác động môi trường

15 phút

Hoạt động 12. Tìm hiểu mối quan hệ KG, KH và môi trường

15 phút

Hoạt động 13. Tìm hiểu mức phản ứng

10 phút

28

7

Thực hành quan sát thường biến

1 tiết

Nội dung

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC

Các năng lực hướng tới trong chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

Khái niệm đột biến cấu trúc, đột biến số lượng NST

- Nêu được khái niệm và một số dạng đột biến cấu trúc NST, đột biến số lượng NST, thể dị bội, thể đa bội.

- Nhận biết được 1 số thể đa bội bằng mắt thường qua tranh ảnh, mẫu vật

( Câu 1, 4, 5, 8, 10 )

- Viết sơ đồ cơ chế phát sinh thể dị bội

(Câu 15, 19)

- Trình bày được: thể dị bội, thể đa bội là gì?

( Câu 45, 38, 39)

-Phân biệt thể dị bội và dị bội thể?

(Câu 40 )

- NL định nghĩa

- NL quan sát.

- NL giao tiếp

- Các dạng đột biến NST

- Nguyên nhân, cơ chế phát sinh đột biến NST

- Hậu quả, vai trò của đột biến NST

- Phân loại được các dạng đột biến dựa vào tranh ảnh, đặc điểm bên ngoài

( Câu 6, 7, 9, 28, 29)

- Giải thích và nắm được nguyên nhân, nêu được vai trò của đột biến cấu trúc NST

- Chỉ ra được hậu quả của biến đổi số lượng ở từng cặp NST

- Trình bày được các biến đổi số lượng thường thấy ở 1 cặp NST, cơ chế hình thành thể (2n+1) và thể (2n-1)

- Phân biệt thể dị bội và thể đa bội

( Câu 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 31)

- Sự hình thành thể đa bội do nguyên phân, giảm phân và phân biệt sự khác nhau giữa 2 trường hợp trên.

- So sánh: đột biến cấu trúc và đột biến số lượng NST

( Câu 34, 37

- Liên hệ và vận dụng giải thích một số vấn đề liên quan đến chọn giống trong thực tế địa phương.

( Câu 20, 32,36,41, 42, 44,

- NL phân loại

- Quan sát

- NL Tìm kiếm MLH khi so sánh

- NL giao tiếp

- NL quản lí

Thực hành - Nhận biết một vài dạng đột biến

- Các đột biến cấu trúc NST qua tranh ảnh, tiêu bản hiển vi

- Một số kiểu đột biến số lượng NST: Dị bội ở người, Đa bội ở Thực vật

- Các đột biến gen gây ra những biến đổi về hình thái

( Câu 33, 18)

- So sánh, đối chiếu tranh và tiêu bản thật để xá định dạng đột biến

( Câu 7, 12)

- NL thực hành: sử dụng kính hiển vi, NL quan sát tiêu bản.

- NL phân loại, phân nhóm, NL giao tiếp, NL sử dụng ngôn ngữ

1

Đột biến gen là gì? Nêu các dạng đột biến gen và nhận dạng chúng?

2

Nêu nguyên nhân phát sinh đột biến gen?

3

Hãy quan sát và kết hợp với kiến thức đã học về NST ở bài 8.

Hãy mô tả cấu trúc hiển vi của NST?

4

Thế nào là đột biến cấu trúc NST ? đột biến số lượng NST?

5

Hoàn thành phần còn thiếu sau:

Thể dị bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có một hoặc một số cặp …………. bị thay đổi về …………….

6

Nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST là:

a. Các tác nhân vật lý của ngoại cảnh.

b. Các tác nhân vật lý và hoá học trong môi trường

c. Hoạt động co xoắn và tháo xoắn của NST trong phân bào

d. Các tác nhân hoá học của ngoại cảnh

7

Em hãy phân loại các dạng đột biến trên hình?

c

b

a

8

Hoàn thiện tiếp vào chỗ trống:

Thể đa bội là cơ thể mà trong …………. sinh dưỡng có số NST là …………. của n ( nhiều hơn 2n )

9

Thể đa bội là dạng đột biến mà tế bào sinh dưỡng của cơ thể:

1. Mang bộ NST là một bội số của n.
2. Bộ NST bị thừa 1 hoặc vài NST của cùng một cặp NST.
3. Mang bộ NST là một bội số của n và lớn hơn 2n.
4. Mang bộ NST bị thừa 1 NST

10

Cơ thể 3n là thể gì ?

a. Thể một nhiễm

b. Thể tam nhiễm

c. Thể đa bội

d. Thể dị bội

11

Trong các dạng đột biến trên thì dạng nào là gây hậu quả lớn nhất cho sinh vật?

12

A

B

C

D

E

F

G

H

a

Cấu trúc của NST a đặc trưng bởi những yếu tố nào ?

13

Khi những yếu tố trên bị thay đổi thì còn là NST a không ?

Khi tìm hiểu về cấu trúc NST ta phải xét đến những yếu tố nào ?

14

Sự biến đổi số lượng NST ở 1 cặp NST thường thấy ở những dạng nào?

15

Nguyên nhân phát sinh thể dị bội là gì? Cơ chế nào đã phát sinh các thể dị bội có (2n + 1) và (2n – 1) NST?

16

Đột biến dị bội thể có lợi hay có hại?

17

Đột biến dị bội thể gây ra những hậu quả gì?

18

Viết sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa ADN và prôtêin?

19

Viết sơ đồ cơ chế phát sinh thể dị bội 2n + 1 và 2n - 1?

20

1/ Sự tương quan giữa mức bội thể (số n) và kích thước của các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản như thế nào?

2/ Có thể nhận biết thể đa bội qua những dấu hiệu nào?

3/ Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?

21

Một đoạn nào đó của 1 NST quay ngược 1 góc 180 0 làm đảo ngược trật tự phân bố của gen trên đoạn NST đó, được gọi là đột biến:

a. Lặp đoạn

b. Đảo đoạn

c. Chuyển đoạn

d. Mất đoạn

22

Dạng đột biến cấu trúc NST nào gây hậu quả lớn nhất?

1. Lặp đoạn nhiễm sắc thể
2. Đảo đoạn nhiễm sắc thể
3. Mất đoạn nhiễm sắc thể
4. cả a, b và c

23

Tìm câu phát biểu sai:

1. Các tác nhân lý hóa của môi trường ngoài là nguyên nhân chủ yếu gây ra đột biến cấu trúc NST.
2. ĐB cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST.
3. Tất cả các ĐB cấu trúc NST đều có hại.
4. Ở đại mạch, lặp đoạn làm tăng hoạt tính của enzim amylaza, rất có ý nghĩa trong công nghiệp sản xuất bia.

24

Nhận xét về sự khác nhau (hình dạng quả, kích thước…) quả cà độc dược số I (bình thường) so với quả II – XIII (dị bội thể).

25

Sự biến đổi số lượng ở 1 cặp NST thấy ở những dạng nào ?

1. 2n + 1; 2n – 1
2. 3n
3. 2n + 1 + 1
4. Cả A, B và C

26

Hội chứng Đao xảy ra do đâu ?

1. Sự không phân ly của cặp NST 21.
2. Mẹ sinh con non.
3. Sự kết hợp giữa giao tử bình thường với giao tử có 2 NST số 21.
4. A và B đúng

27

Hoạt động nào của NST dẫn đến sự hình thành thể dị bội (2n + 1) NST và (2n – 1) NST ?

28

Một loài có bộ NST 2n = 24.Một cá thể của loài trong tế bào có 48 NST, cá thể đó thuộc thể:

A/ Tứ bội B/ Tam bội C/ Dị bội D/ Lưỡng bội

29

Nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua dấu hiệu nào ?

a.Kích thước của các cơ quan sinh dưỡng và sinh sản.

b.Hình dạng của các cơ quan sinh dưỡng và sinh sản.

c.Hình thái của các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản.

d.Câu a và b đúng.

30

Vì sao đột biến cấu trúc NST thường gây hại cho bản thân sinh vật?

31

Đột biến cấu trúc NST có di truyền không? Tại sao?

32

Phân biệt đột biến gen và đột biến cấu trúc NST ?

33

Vì sao phần lớn đột biến gen có hại cho bản thân sinh vật?

34

Đột biến cấu trúc NST có lợi hay có hại?

35

Thể dị bội khác với thể lưỡng bội ở điểm nào?

36

Chúng ta cần phải làm gì để hạn chế sự xuất hiện của các đột biến?

37

Sự tăng gấp bội số lượng NST, ADN trong tế bào đã ảnh hưởng tới cường độ trao đổi chất và kích thước tế bào như thế nào?

38

Sự rối loạn phân li của toàn bộ NST trong lần phân bào I của phân bào giảm nhiễm của tế bào sinh dục sẽ tạo nên :
A/ Giao tử n và 2n B/ Giao tử 2n

C/ Giao tử n D/ Giao tử 4 n.

39

1. Số lượng tương quan(tỉ lệ) giữa mức bội thể (số n) và kích thước các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản ở các cây nói trên như thế nào?

2. Đặc điểm của thể đa bội?

3. Có thể nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua những dấu hiệu nào?

4. Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?

40

Phân biệt thể dị bội và dị bội thể? Lấy ví dụ?

41

Chúng ta cần phải làm gì để hạn chế phát sinh đột biến cấu trúc NST? (Hạn chế được một số bệnh ung thư ở người)

42

Là học sinh, các em có thể làm gì để góp phần hạn chế sự xuất hiện của các đột biến?

43

Ở cây lưỡng bội của ngô có bộ NST lưỡng bội 2n = 20

1. Số lượng NST trong bộ NST của thể ba nhiễm là bao nhiêu?
2. Số lượng NST trong bộ NST của thể một nhiễm là bao nhiêu?
3. Số lượng NST trong bộ NST của thể không nhiễm là bao nhiêu?

44

Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?

Hãy lấy các ví dụ về các ứng dụng khác mà em biết?

45

Phân biệt thể dị bội và thể đa bội? (khác nhau)

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

? Nhắc lại thế nào là di truyền, thế nào là biến dị? Kể tên các cấu trúc vật chất di truyền?

HS trả lời-> GV nhận xét và cho điểm.

- GV giới thiệu qua nội dung chương IV: Như vậy các em đã biết cấu trúc vật chất di truyền là gen, ADN, NST. Vậy các biến dị có liên quan đến cấu trúc vật chất di truyền hay không chúng ta cùng tìm hiểu các vấn đề này trong chương IV.

GV giới thiệu khái quát các biến dị di truyền do đột biến:

Đột biến

Đột biến gen Đột biến nhiễm sắc thể

Đột biến cấu trúc NST Đột biến số lượng NST

GV: Trong phạm vi bài học hôm nay chúng ta sẽ đi nghiên cứu về đột biến gen. Còn đột biến cấu trúc NST, đột biến số lượng NST và thường biến chúng ta sẽ nghiên cứu lần lượt ở các bài tiếp theo.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: khái niệm đột biến gen và kể được các dạng đột biến gen.

- nguyên nhân phát sinh đột biến gen (ĐBG).

- tính chất biểu hiện và ý nghĩa của đột biến gen đối với sinh vật và con người.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS quan sát H 21.1, thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập.

TÌM HIỂU CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN:

* Đoạn ADN ban đầu (a) có:

- Số cặp nuclêôtít: .....

- Trình tự các cặp nuclêôtít:

..........................................

..........................................

* Đoạn ADN bị biến đổi:

- GV phát phiếu học tập cho các nhóm.

- GV: Thời gian thảo luận là 3 phút.

- GV yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả phiếu học tập của các nhóm và các nhóm nêu ý kiến .

- GV hoàn chỉnh kiến thức.

? Đột biến gen là gì? Gồm những dạng nào?

- GV đưa ra phiếu học tập để học sinh làm nhận biết một số dạng đột biến?

- GV nhấn mạnh: Đột biến gen là những biến đổi về số lượng, thành phần, trình tự các cặp nucleotit, xảy ra tại 1 điểm nào đó trên phân tử ADN. Ngoài ra còn có đảo vị trí cặp nucletit

- HS quan sát kĩ H 21.1. chú ý về trình tự và số cặp nuclêôtit.

- Thảo luận, thống nhất ý kiến và hoàn thành phiếu học tập.

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- 1 HS phát biểu, các HS khác nhận xét, bổ sung.

I. Đột biến gen là gì? (10p)

- Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen l.quan tới 1 hoặc 1 số căp nuclêotit.

- Đột biến gen bao gồm các dạng sau:

+ Mất cặp nucleotit.

+ Thêm cặp nucleotit.

+ Thay thế cặp nucleotit

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK.

? Nêu nguyên nhân phát

sinh đột biến gen?

- GV nhấn mạnh trong điều kiện tự nhiên là do sao chép nhầm của phân tử ADN dưới tác động của môi trường (bên ngoài: tia phóng xạ, hoá chất... bên trong: quá trình sinh lí, sinh hoá, rối loạn nội bào).

- Tích hợp: Gv đưa thông tin Mỹ rải chất độc đioxin xuống Việt Nam và tác hại của chất độc màu da cam ở Việt Nam.

? Từ các nguyên nhân trên các em thảo luận nêu một số biện pháp để hạn chế phát sinh đột biến gen.

- GV giáo dục ý thức bảo vệ môi trường sống.

- GV: Vậy đột biến gen có làm tính trạng bị thay đổi không và đột biến gen có vai trò như thế nào -> mục III.

- HS tự nghiên cứu thông tin mục II SGK và trả lời, rút ra kết luận.

- Lắng nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức.

- HS thảo luận :

Đại diện nhóm trình bày. Nhóm khác nêu nhận xét.

II. Nguyên nhân phát sinh đột biến gen (16p)

- Tự nhiên: Do rối loạn quá trình tự sao chép của AND dưới ảnh hưởng của môi trường trong và ngoài cơ thể.

- Nhân tạo: Do con người sử dụng các tác nhân vật lý, hoá học gây đột biến.

- GV yêu cầu HS quan sát H 21.2; 21.3; 21.4 và tranh ảnh sưu tầm để trả lời câu hỏi:

? Đột biến nào có lợi cho

sinh vật và con người? Đột

biến nào có hại cho sinh vật và con người?

? Tại sao đột biến gen gây

biến đổi kiểu hình?

- Giới thiệu lại sơ đồ: Gen ⭢ mARN ⭢ prôtêin ⭢ tính trạng.

? Tại sao đột biến gen thể

hiện ra kiểu hình thường có

hại cho bản thân sinh vật?

- GV lấy thêm VD: đột biến gen ở người: thiếu máu, hồng cầu hình lưỡi liềm.

? Đột biến gen có vai trò gì

trong sản xuất?

- GV sử dụng tư liệu SGK để lấy VD: đột biến tự nhiên ở cừu chân ngắn, đột biến tăng khả năng chịu hạn, chịu rét ở lúa.

? ĐBG được biểu hiện khi nào?

( khi tồn tại ở trạng thái đồng hợp lặn )

- GV nhận xét và bổ sung hoàn thiện kiến thức.

- HS hiểu được :

+ Đột biến có lợi: cây cứng, nhiều bông ở lúa.

+ Đột biến có hại: lá mạ màu trắng, đầu và chân sau của lợn bị dị dạng.

+ Đột biến gen làm biến đổi ADN dẫn tới làm thay đổi trình tự aa và làm biến đổi cấu trúc prôtêin mà nó mã hoá kết quả dẫn tới gây biến đổi kiểu hình.

- HS: Vì chúng phá vỡ sự thống nhất hài hòa trong KG đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu dài trong điều kiện tự nhiên, gây ra những rối loạn trong quá trình tổng hợp Protein.

- HS: Tăng chất lượng sản phẩm, tăng sức chịu đựng, tăng năng suất ... hoặc có hại.

- HS liên hệ thực tế.

- Lắng nghe và itếp thu kiến thức.

III. Vai trß cña ®ét biÕn gen (10p).

- Đột biến gen dẫn đến biến đổi cấu trúc protein, gây nên biến đổi ở kiểu hình

- Đột biến gen làm phá vỡ cấu trúc hài hòa trong kiểu gen đã được chọn lọc lâu đời nên thường biểu hiện ra kiểu hình có hại.

- Tuy nhiên cũng có những đột biến có lợi cho bản thân sinh vật.

- Vai trò: Đột biến gen có lợi cho con người -> được ứng dụng trong chăn nuôi và trồng trọt.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Tác nhân sinh học có thể gây đột biến gen là:

   A. vi khuẩn

B. động vật nguyên sinh

   C. 5BU

   D. virut hecpet.

Câu 2: Đột biến xảy ra trong cấu trúc gen

   A. biểu hiện ở trạng thái đồng hợp tử

   B. cần một số điều kiện mới biểu hiện trên kiểu hình

   C. biểu hiện ngay trên kiểu hình.

   D. biểu hiện ngay ở cơ thể mang đột biến.

Câu 3: Mức độ gây hại của alen đột biến đối với thể đột biến phụ thuộc vào

   A. tác động của các tác nhân gây đột biến.

B. điều kiện môi trường sống của thể đột biến

   C. tổ hợp gen mang đột biến.

   D. môi trường sống và tổ hợp gen mang đột biến

Câu 4: Đột biến thay một cặp nuclêôtit giữa gen cấu trúc có thể làm cho mARN tương ứng

   A. không thay đổi chiều dài so với mARN bình thường

   B. ngắn hơn so với m ARN bình thường

   C. dài hơn so với mARn bình thường.

   D. có chiều dài không đổi hoặc ngắn hơn mARN bình thường.

Câu 5: Dạng đột biến điểm làm dịch khung đọc mã di truyền là:

   A. thay thế cặp A-T thành cặp T-A.

   B. thay thế cặp G-X bằng cặp A-T.

   C. thay thế cặp A-T thành cặp X-G

   D. mất cặp nuclêôtit A-T hoặc G-X.

Câu 6: Đột biến gen lặn sẽ biểu hiện trên kiểu hình

   A. khi ở trạng thái dị hợp tử và đồng hợp tử.

   B. thành kiểu hình ngay ở thế hệ sau.

   C. ngay ở cơ thể mang đột biến.

   D. Khi ở trạng thái đồng hợp tử

Câu 7: Đột biến gen thường gây hại cho cơ thể mang đột biến vì

   A. làm gen bị biến đổi dẫn tới không kế tục vật chất di truyền qua các thế hệ.

   B. làm sai lệch thông tin di truyền dẫn tới làm rối loại quá trình sinh tổng hợp prôtêin.

   C. làm ngừng trệ quá trình phiên mã, không tổng hợp được prôtêin.

   D. làm biến đổi cấu trúc gen dẫn tới cơ thể sinh vật không kiểm soát được quá trình tái bản của gen.

Câu 8: Điều nào dưới dây không đúng khi nói về đột biến gen?

   A. Đột biến gen luôn gây hại cho sinh vật vì làm biến đổi cấu trúc của gen.

   B. Đột biến gen có thể làm cho sinh vật ngày càng đa dạng, phong phú.

   C. Đột biến gen là nguyên nguyên liệu cho quá trình chọn giống và tiến hoá

   D. Đột biến gen có thể có lợi, có hại hoặc trung tính.

Câu 9: Nội dung nào sau đây không đúng?

   A. Trong các loại đột biến tự nhiên, đột biến gen có vai trò chủ yếu trong việc cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hoá.

   B. Đột biến gen là loại đột biến xảy ra ở cấp độ phân tử.

   C. Khi vừa được phát sinh, các đột biến gen sẽ được biểu hiện ngay kiểu hình và gọi là thể đột biến.

   D. Không phải loại đột biến gen nào cũng di truyền được qua sinh sản hữu tính.

Câu 10: Đột biến gen có những điểm nào giống biến dị tổ hợp?

   A. Đều thay đổi về cấu trúc gen.

   B. Đều cung cấp nguyên liệu cho quá trình chọn giống và tiến hoá.

   C. Đều là biến dị di truyền.

   D. B và C đều đúng.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

- HS1: Đột biến gen là gì? Có mấy dạng đột biến gen? Cho ví dụ? (4đ)

- HS2: Tại sao đột biến gen thường có hại cho bản thân sinh vật? Nêu vai trò và ý nghĩa của đột biến gen? (6đ)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

* Đáp án:

1, - Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen liên quan tới 1 hoặc 1 số cặp nuclêotit. Đột biến gen xảy ra tại 1 điểm nào đó trong phân tử ADN (1đ )

- Đột biến gen bao gồm các dạng sau: Mỗi dạng được 1đ

Ví dụ: + Gen bị mất cặp nucleotit.

+ Thêm cặp nucleotit.

+ Thay thế 1 hoặc 1 số cặp nucleotit này bằng 1 hay 1 số cặp nucleotit khác.

2, Đột biến gen thường có hại cho bản thân sinh vật vì chúng phá vỡ sự thống nhất hài hòa trong kiểu gen đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu đời trong điều kiện tự nhiên, gây ra những rối loạn trong quá trình tổng hợp protein và biểu hiện tính trạng của cơ thể. (2đ)

* Tìm hiểu một số đọt biến có lợi cho sản xuất

- Trong thực tiễn sản xuất, người ta gặp những đột biến tự nhiên và nhân tạo có lợi cho bản thân sinh vật. (1đ)

Ví dụ đột biến tăng khả năng chịu hạn và chịu rét ở lúa. (1đ)

- Đột biến gen ở vật nuôi, cây trồng có lợi cho con người vì nó cung cấp cho con người nguồn biến dị để chọn lựa những dạng phù hợp có lợi đối với con người, qua đó tạo ra các giống mới có năng suất cao và phẩm chất tốt.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Ngoài đột biến gen ta còn gặp đột biến cấu trúc NST. Vậy đột biến cấu trúc NST là gì? Về bản chất, đột biến cấu trúc NST giống và khác đột biến gen như thế nào? Đột biến cấu trúc NST có vai trò gì đối với sinh vật và đời sống con người.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - các dạng đột biến cấu trúc NST.

- nguyên nhân và vai trò của đột biến cấu trúc NST.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS quan sát H 22 và hoàn thành phiếu học tập.

- Lưu ý HS; đoạn có mũi tên ngắn để chỉ rõ đoạn sẽ bị biến đổi. Mũi tên dài chỉ quá trình biến đổi.

- GV kẻ phiếu học tập lên bảng, gọi 1 HS lên bảng điền.

- GV chốt lại đáp án.

? Đột biến cấu trúc NST là

gì? gồm những dạng nào?

- GV thông báo: ngoài 3 dạng trên còn có dạng đột biến chuyển đoạn.

- Quan sát kĩ hình 22, lưu ý các đoạn có mũi tên ngắn.

- Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và điền vào phiếu học tập.

- 1 HS lên bảng điền

- 1 vài HS phát biểu ý kiến.

Các HS khác nhận xét, bổ sung.

- HS nghe và tiếp thu kiến thức.

I. Đột biến cấu trúc NST là gì ? (18p)

- Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc của NST.

- Đột biến cấu trúc NST bao gồm các dạng sau:

+ Mất đoạn: (H22a) bị mất đoạn H.

+ Lặp đoạn : (H22b) bị lặp đoạn BC.

+ Đảo đoạn: (H22c) bị đảo đoạn BCD thành đoạn DCB.

STT

NST ban đầu

NST sau khi bị biến đổi

Tên dạng đột biến

a

Gồm các đoạn

ABCDEFGH

Mất đoạn H

Mất đoạn

b

Gồm các đoạn

ABCDEFGH

Lặp lại đoạn BC

Lặp đoạn

c

Gồm các đoạn

ABCDEFGH

Trình tự đoạn BCD đảo lại thành DCB

Đảo đoạn

? Có những nguyên nhân nào gây đột biến cấu trúc NST?

? Tìm hiểu VD 1, 2 trong SGK và cho biết có dạng đột biến nào? có lợi hay có hại?

? Hãy cho biết tính chất (lợi, hại) của đột biến cấu trúc NST?

- GV bổ sung: một số dạng đột biến có lợi (mất đoạn nhỏ, đảo đoạn gây ra sự đa dạng trong loài), với tiến hoá chúng tham gia cách li giữa các loài, trong chọn giống người ta làm mất đoạn để loại bỏ gen xấu ra khỏi NST và chuyển gen mong muốn của loài này sang loài khác.

- HS tự nghiên cứu thông tin SGk và hiểu được các nguyên nhân vật lí, hoá học làm phá vỡ cấu trúc NST.

- HS nghiên cứu VD và hiểu được VD₁: mất đoạn, có hại cho con người

VD₂: lặp đoạn, có lợi cho sinh vật.

- HS tự rút ra kết luận.

và nêu ví dụ:

+ ở người: Đột biến mất đoạn ở vai ngắn của NST số 5 dẫn đến hội chứng “Criduchat – nói tiếng kêu của mèo”

+ ở ruồi giấm lặp đoạn trên NST số 9 tạo đột biến trội mắt thỏi Bar, khi lặp 7 đoạn thành siêu Bar mắt nhỏ nhất.

- Lắng nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức.

II. Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu trúc NST(14p).

1. Nguyên nhân chủ yếu gây ra đột biến cấu trúc NST:

Là do các tác nhân vật lí và hoá học(từ ngoại cảnh) làm phá vỡ cấu trúc NST hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng.

2. Vai trò của ĐB cấu trúc NST:

- Đột biến cấu trúc NST thường có hại cho bản thân SV.

- Một số đột biến có lợi, có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hóa .

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Đột biến NST là loại biến dị:

   A. Xảy ra trên NST trong nhân tế bào

B. Làm thay đổi cấu trúc NST

   C. Làm thay đổi số lượng của NST

   D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 2: Đột biến làm biến đổi cấu trúc của NST được gọi là:

   A. Đột biến gen

   B. Đột biến cấu trúc NST

   C. Đột biến số lượng NST

   D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 3: Các dạng đột biến cấu trúc của NST được gọi là:

   A. Mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, thêm đoạn

B. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn, thêm đoạn

   C. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn, lặp đoạn

   D. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn

Câu 4: Nguyên nhân phát sinh đột biến cấu trúc của NST là:

   A. Do NST thường xuyên co xoắn trong phân bào

   B. Do tác động của các tác nhân vật lí, hoá học của ngoại cảnh

   C. Hiện tượng tự nhân đôI của NST

   D. Sự tháo xoắn của NST khi kết thúc phân bào

Câu 5: Nguyên nhân tạo ra đột biến cấu trúc NST là:

   A. Các tác nhân vật lí của ngoại cảnh

   B. Các tác nhân hoá học của ngoại cảnh

   C. Các tác nhân vật lí và hoá học của ngoại cảnh

   D. Hoạt động co xoắn và tháo xoắn của NST trong phân bào

Câu 6: Cơ chế phát sinh đột biến cấu trúc NST là do tác động của các tác nhân gây đột biến, dẫn đến:

   A. Phá vỡ cấu trúc NST

   B. Gây ra sự sắp xếp lại các đoạn trên NST

   C. NST gia tăng số lượng trong tế bào

   D. Cả A và B đều đúng

Câu 7: Đột biến nào sau đây gây bệnh ung thư máu ở người:

   A. Mất đoạn đầu trên NST số 21

   B. Lặp đoạn giữa trên NST số 23

   C. Đảo đoạn trên NST giới tính X

   D. Chuyển đoạn giữa NST số 21 và NST số 23

Câu 8: Dạng đột biến dưới đây được ứng dụng trong sản xuất rượu bia là:

   A. Lặp đoạn NST ở lúa mạch làm tăng hoạt tính enzimamilaza thuỷ phân tinh bột.

   B. Đảo đoạn trên NST của cây đậu Hà Lan.

   C. Lặp đoạn trên NST X của ruồi giấm làm thay đổi hình dạng của mắt.

   D. Lặp đoạn trên NST của cây đậu Hà Lan.

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1/ Nêu khái niệm ĐB cấu trúc NST ? ĐB cấu trúc NST gồm những dạng nào? (MĐ1)

2/ So sánh đột biến cấu trúc NST với đột biến gen? (MĐ2)

3/ Tại sao nói đột biến cấu trúc NTS thường gây hại cho sinh vật? (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện

Đáp án.

1/ Nằm phần nội dung 1.

2/ So sánh:

* Giống nhau: - Đều là đột biến làm thay đổi cấu trúc

- Đều có 3 dạng đột biến

- Thường có hại cho bản thân sinh vật.

* Khác nhau:

3/ Đột biến cấu trúc NST gây hại cho con người và sinh vật vì trải qua quá trình tiến hóa lâu dài, các gen đã được sắp xếp hài hòa trên NST. Biến đổi cấu trúc NST làm đảo lộn cách sắp xếp nói trên, gây ra các rối loạn trong hoạt động của cơ thể, dẫn đến bệnh tật, thậm chí gây chết người. (HS hiểu được ví dụ).

Tìm hiểu thực tế về đột biến và một số ứng dụng có lợi

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Chúng ta đã học đột biến cấu trúc NST, hôm nay c/ta sẽ nghiên cứu một loại đột biến của NST, đó là đột biến số lượng NST 🡲 tìm những đặc điểm giống và khác nhau giữa chúng .

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: những biến đổi số lượng thường thấy ở một cặp NST.

- Cơ chế hình thành thể ba nhiễm (2n+1)và thể một nhiễm (2n-1).

- hậu quả của biến đổi số lượng ở từng cặp NST.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

Tìm hiểu về khái niệm đột biến số lượng NST.

- Các nhóm nghiên cứu ⬜ và H 23.1 trả lời câu hỏi:

- Đột biến số lượng NST thể là gì?

- GV kiểm tra kiến thức cũ của HS về:

- Thế nào là cặp NST tương đồng?

- Bộ NST lưỡng bội, đơn bội?

- GV cho HS quan sát H 29.1, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

- Qua hình trên, hãy cho

biết ở người, cặp NST thứ mấy đã bị thay đổi và thay

đổi như thế nào so với các

cặp NST khác?

- Cho HS quan sát H 23.1 và nghiên cứu mục I để trả lời câu hỏi:

Ở chi cà độc dược, cặp NST nào bị thay đổi và thay đổi như thế nào?

- Từ các VD trên, xây dựng cho HS khái niệm:

- Thế nào là thể dị bội? Các dạng dị bội thể?

- Hậu quả của hiện tượng thể dị bội?

- GV lưu ý cho HS: mọi sinh vật bình thường đều có bộ NST lưỡng bội (2n). Nhưng ở một số loài SV có hiện tượng 3 nhiễm (lúa, cà độc dược, cà chua ở thể 3 nhiễm) do có 1 NST bổ sung vào bộ lưỡng bội đầy đủ. Đây là trường hợp, 1 cặp NST nào đó không phải có 2 mà có 3 NST (2n+1). Ngược lại cũng có trường hợp 1 cặp nào đó mất đi 1 NST (2n-1) được gọi là thể 1 nhiễm, cũng như có trường hợp cơ thể sinh vật mất đi 1 cặp NST tương đồng (2n-2).

=> Hiện tượng dị bội này gây ra các biến đổi hình thái, kích thước, hình dạng,…

- HS nêu khái niệm sgk.

- 1 vài HS nhắc lại các khái niệm cũ.

- HS quan sát hình vẽ và hiểu được :

+ Hình 29.1 cho biết ở người bị bệnh Đao, cặp NST 21 có 3 NST, các cặp khác chỉ có 2 NST.

- HS quan sát hình 23.2 và hiểu được :

+ Cà độc dược có 12 cặp NST người ta phát hiện được 12 thể dị bội ở cả 12 cặp NST cho 12 dạng quả khác nhau về hình dạng, kích thước và số lượng gai.

- HS tìm hiểu khái niệm.

- 1 HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung.

- HS: Nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc

*Khái niệm đột biến số lượng NST (2p): Đột biến số lượng NST là những biến đổi số lượng NST xảy ra ở một hoặc một số cặp NST nào đó hoặc ở tất cả bộ NST

- Gồm: Thể dị bội, thể đa bội

I. Thể dị bội. (16p)

- Thể dị bội: là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có 1 hoặc 1 số cặp NST bị thay đổi về số lượng.

Gồm:

+ Thể một nhiễm (2n-1): Mất 1 NST ở 1 cặp NST nào đó

+ Thể ba nhiễm (2n+1) Thêm 1 NST ở 1 cặp NST nào đó.

- Thể không nhiễm:

(2n-2). Mất 1 cặp NST nào đó trong tế bào.

GV cho HS quan sát H 23.2

- Sự phân li NST trong quá trình giảm phân ở 2 trường hợp trên có gì khác nhau?

- Các giao tử nói trên tham gia thụ tinh tạo thành hợp tử có số lượng như thế nào?

- GV treo H 23.2 yêu cầu 1 HS lên bảng trình bày cơ chế phát sinh thể dị bội.

- GV chốt lại kiến thức.

- GV gọi HS trình bày cơ chế phát sinh thể 3 nhiễm và thể 1 nhiễm ntn?

- > Yêu cầu đại diện HS trả lời 🠚 gọi HS khác nxbs.

- GV nhận xét và hoàn thiện câu trả lời.

- GV g/thiệu: ở người nếu xuất hiện hợp tử có cặp NST giới tính là OX thì gây bệnh Tớcnơ; nếu xuất hiện hợp tử XXY thì gây bệnh Claiphentơ. Cặp NST số 21 là 3 NST 🠚 Bệnh đao.

- Các nhóm quan sát kĩ hình, thảo luận và hiểu được :

+ Một bên bố (mẹ) NST phân li bình thường, mỗi giao tử có 1 NST của mỗi cặp.

+ Một bên bố (mẹ) NST phân li không bình thường, 1 giao tử có 2 NST của 1 cặp, giao tử kia không có NST nào.

+ Hợp tử có 3 NST hoặc có 1 NST trong cặp tương đồng.

- 1 HS lên bảng trình bày, các HS khác nhận xét, bổ sung.

-HS quan sát hình và giải thích

II. Sự phát sinh thể dị bội.(14p)

- Trong quá trình giảm phân có 1 cặp NST tương đồng không phân li tạo thành 1 giao tử mang 2NST và 1 giao tử không mang NST nào của cặp.

Trong thụ tinh các giao tử (không bình thường) này sẽ kết hợp với các giao tử bình thường sẽ tạo ra thể dị bội (2n+1) và (2n -1)

- Hậu quả: gây biến đổi hình thái (hình dạng, kích thước, màu sắc) ở thực vật hoặc gây bệnh NST.

Ví dụ: Trong quá trình giảm phân, do không phân li của cặp NST 21 (ở người) do đó sinh ra 2 loại giao tử (loại có 2 NST 21, loại không có NST 21). Trong quá trình thụ tinh sẽ xuất hiện hợp tử có 3 NST 21 gây ra bệnh đao.

- Thế nào là thể lưỡng bội?

-Thể đa bội là gì?

- GV phân biệt cho HS khái niệm đa bội thể và thể đa bội.

- Yêu cầu HS quan sát H 24.1; 24.2; 24.3, thảo luận và trả lời các câu hỏi:

- Sự tương quan giữa số lượng và kích thước của cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản của cây nói trên như thế nào?

- Có thể nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua những dấu hiệu nào?

- Nguyên nhân nào làm cho thể đa bội có các đặc điểm trên?

- Có thể khai thác những

đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?

- GV lấy một số VD hiện tượng đa bội thể ở:

+ Dưa hấu 3n quả to, ngọt

+ Rau muống 4n: lá to, ngọn to

+ Dương liễu 3n: kích thước thân cành to tăng sản lượng gỗ.

- Liên hệ đa bội ở động vật.

- Lưu ý: Dự tăng kích thước của tế bào hoặc cơ quan chỉ trong giới hạn mức bội thể nhất định.

- Vì sao cây đa bội thể thường có cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản lớn hơn mức bình thường ?

- GV hoàn thiện k/thức.

HS vận dụng kiến thức đã học và hiểu được :

+ Thể lưỡng bội: có bộ NST chứa các cặp tương đồng.

- HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời, rút ra kết luận.

- HS trao đổi nhóm, thống nhất câu trả lời, đại diện 1 nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

+ Tăng số lượng NST dẫn tới tăng kích thước tế bào, cơ quan.

+ Có thể, nhận biết qua dấu hiệu tăng kích thước các cơ quan của cây.

+ Lượng ADN tăng gấp bội làm tăng trao đổi chất, tăng sự tổng hợp prôtêin nên tăng kích thước tế bào.

- HS rút ra kết luận.

- HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức.

- Cơ chế xác định giới tính bị rối loạn, ảnh hưởng đến quá trình sinh sản nên ít gặp hiện tượng này ở động vật

→ Do sự tăng gấp bội số lượng NST, ADN trong tế bào làm tăng cường độ trao đổi chất, kích thước tế bào, cơ quan và sức chống chịu của thể đa bội…..

III. Hiện tượng đa bội thể (32p).

- Khái niệm:Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có bộ NST là bội số của n (lớn hơn 2n):

Ví dụ 3n, 4n, 5n....

- Nguyên nhân: Tế bào đa bội có số lượng NST tăng lên gấp bội ⭢ số lượng ADN cũng tăng tương ứng vì thế quá trình tổng hợp các chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ hơn.

- Hiện tượng đa bội thể khá phổ biến ở thực vật đã được ứng dụng hiệu quả trong chọn giống cây trồng.

+ Tăng kích thước thân cành để tăng sản lượng gỗ (dương liễu...)

+ Tăng kích thước thân, lá, củ để tăng sản lượng rau, hoa màu.

+ Tạo giống có năng suất cao, chống chịu tốt với các điều kiện không thuận lợi của môi trường.

IV. Sự hình thành thể đa bội (không dạy)

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Đột biến số lượng NST bao gồm:

   A. Lặp đoạn và đảo đoạn NST

   B. Đột biến dị bội và chuyển đoạn NST

   C. Đột biến đa bội và mất đoạn NST

   D. Đột biến đa bội và đột biến dị bội trên NST

Câu 2: Hiện tượng tăng số lượng xảy ra ở toàn bộ các NST trong tế bào được gọi là:

   A. Đột biến đa bội thể

   B. Đột biến dị bội thể

   C. Đột biến cấu trúc NST

   D. Đột biến mất đoạn NST

âu 3: Ở đậu Hà Lan có 2n = 14. Thể dị bội tạo ra từ đậu Hà Lan có số NST trong tế bào sinh dưỡng bằng:

   A. 16

   B. 21

   C. 28

   D.35

Câu 4: Thể 1 nhiễm là thể mà trong tế bào sinh dưỡng có hiện tượng:

   A. Thừa 2 NST ở một cặp tương đồng nào đó

   B. Thừa 1 NST ở một cặp tương đồng nào đó

   C. Thiếu 2 NST ở một cặp tương đồng nào đó

   D. Thiếu 1 NST ở một cặp tương đồng nào đó

Câu 5: Thể ba nhiễm (hay tam nhiễm) là thể mà trong tế bào sinh dưỡng có:

   A. Tất cả các cặp NST tương đồng đều có 3 chiếc

   B. Tất cả các cặp NST tương đồng đều có 1 chiếc

   C. Tất cả các cặp NST tương đồng đều có 2 chiếc

   D. Có một cặp NST nào đó có 3 chiếc, các cặp còn lại đều có 2 chiếc

Câu 6: Kí hiệu bộ NST nào sau đây dùng để chỉ có thể 3 nhiễm?

   A. 2n + 1

   B. 2n – 1

   C. 2n + 2

   D. 2n – 2

Câu 7: Số NST trong tế bào là thể 3 nhiễm ở người là:

   A. 47 chiếc NST

   B. 47 cặp NST

   C. 45 chiếc NST

   D. 45 cặp NST

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1/ Nêu khái niệm thể dị bội? Các dạng dị bội thể? (MĐ1)

2/ Viết sơ đồ minh họa cơ chế hình thành thể (2n + 1) và (2n - 1)? (MĐ2)

3/ Nêu hậu quả của đột biến dị bội? Lấy ví dụ ở người? (MĐ3)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án

1/ Ở nội dung 1

2/ Cơ chế dẫn đến sự hình thành thể (2n+1) và thể (2n-1) là do sự không phân li của 1 cặp NST tương đồng nào đó, dẫn đến 1 giao tử có 2 NST của 1 cặp, còn 1 giao tử không mang NST nào của cặp đó. Trong thụ tinh các giao tử (không bình thường) này sẽ kết hợp với các giao tử bình thường sẽ tạo ra thể dị bội.

(HS lên bảng viết sơ đồ/ SGK/T68)

3/ Các thể đột biến (2n+1) và (2n-1) có thể gây ra những biến đổi về hình thái (hình dạng kích thước, màu sắc) ở thực vật hoặc gây ra bệnh NST ở người: Bệnh đao, bệnh Tơcnơ.

Ví dụ: ở người nếu xuất hiện hợp tử có cặp NST giới tính là OX thì gây bệnh Tớcnơ; nếu xuất hiện hợp tử XXY thì gây bệnh Claiphentơ. Cặp NST số 21 là 3NST 🠚 bệnh đao.

Có thể nhận biết các thể đa bội bằng mắt thường thông qua những dấu hiệu nào? Có thể ứng dụng những đặc điểm của chúng trong chọn giống cây trồng như thế nào?

Đáp án.

Có thể nhận biết bằng mắt thường thông qua dấu hiệu tăng kích thước cơ quan của cây như thân, cành, lá...Có thể ứng dụng sự tăng kích thước thân, cành trong việc tăng sản lượng gỗ cây rừng; Sự tăng kích thước thân, lá, củ -> tăng sản lượng rau màu; đặc điểm sinh trưởng mạnh và chống chịu tốt được ứng dụng trong chọn giống có năng suất cao và chống chịu tốt với đkiện không thuận lợi của môi trường.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Các tiết trước chúng ta đã được nghiên cứu về các dạng đột biến NST . Hôm nay chúng ta nghiên cứu chúng cụ thể hơn thông qua quan sát thực hành. Bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu vấn đề này.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: - Qua tranh ảnh và mẫu vật nhận biết được một số thường biến phát sinh ở một số đối tượng thường gặp.

- Qua tranh ảnh nhận biết được sự khác nhau giữa thường biến và đột biến.

- Thấy được tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen, không hoặc rất ít chịu tác động của môi trường.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

I. Nhận biết các đột biến gen gây ra biến đổi hình thái (10p)

Bảng 26

- Hướng dẫn HS quan sát tranh ảnh đối chiếu dạng gốc và dạng đột biến, nhận biết các dạng đột biến gen.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh chụp. So sánh với các đặc điểm hình thái của dạng gốc và dạng đột biến, ghi nhận xét vào bảng.

Đối tượng

quan sát

Dạng gốc

Dạng đột biến

Lông chuột

Màu xám, đen ...

Bạch tạng.

Lá lúa

Màu xanh, thân cao, bông ngắn, lá đòng nằm thẳng, hạt không có râu, hạt ngắn.

Bạch tạng, thân thấp, bông dài, lá đòng nằm ngang, hạt có râu, hạt dài.

Ở gà

Chân dài.

Chân ngắn.

Ở người

Da đen, trắng, vàng.

Bệnh bạch tạng.

II. Nhận biết các đột biến cấu trúc NST (13p)

Đột biến cấu trúc NST là bao gồm chủ yếu các dạng sau:

+ Mất đoạn NST : là 1 đoạn NST bị đứt ra làm giảm số lượng gen trên NST.

+ Lặp đoạn NST: Là 1 đoạn NST nào đó được lặp lại 1 hay nhiều lần.

+ Đảo đoạn là 1 đoạn NST bị đứt ra rồi quay ngược lại 180^o và gắn vào vị trí vừa đứt đó.

- Yêu cầu HS các nhóm nhận biết qua tranh về các kiểu đột biến cấu trúc NST.

- Yêu cầu HS nhận biết qua tiêu bản hiển vi về đột biến cấu trúc NST.

- GV kiểm tra trên tiêu bản, xác nhận kết quả của nhóm.

- HS quan sát tranh câm các dạng đột biến cấu trúc NST và phân biệt từng dạng.

- Đại diện HS lên chỉ tranh, gọi tên từng dạng đột biến.

- Các nhóm quan sát dưới kính hiển vi.

- lưu ý: quan sát ở bội giác bé rồi chuyển sang quan sát ở bội giác lớn.

- Vẽ lại hình đã quan sát được.

III. Nhận biết một số kiểu đột biến số lượng NST (15p)

- Người bị bệnh đao thể dị bội (2n+1) có 3 NST ở cặp 21.

- Người bị bệnhTớcnơ thể dị bội (2n-1) có NST giới tính dạng X0.

- Thực vật đa bội (lá dâu, quả dưa hấu) thường to lớn, dày hơn dạng bình thường.

- GV yêu cầu HS quan sát tranh: bộ NST người bình thường và của bệnh nhân Đao.

- GV hướng dẫn các nhóm quan sát tiêu bản hiển vi bộ NST ở người và bệnh nhân Đao (nếu có).

- So sánh ảnh chụp hiển vi bộ NST ở dưa hấu.

- So sánh hình thái thể đa bội với thể lưỡng bội.

- HS quan sát, chú ý số lượng NST ở cặp 21.

- Các nhóm sử dụng kính hiển vi, quan sát tiêu bản, đối chiếu với ảnh chụp và nhận biết cặp NST bị đột biến.

- HS quan sát, so sánh bộ NST ở thể lưỡng bội với thể đa bội.

- HS quan sát ghi nhận xét vào bảng theo mẫu.

Đối tượng quan sát

Đặc điểm hình thái

Thể lưỡng bội

Thể đa bội

1.

2.

3.

4.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

- Câu hỏi 1: Cùng được cho ăn và ăn đầy đủ nhưng lợn Ỉ Nam Định chỉ đạt 50 kg, lơn Đại Bạch có thể đạt 185 kg. Kiểu hình khối lượng này do yếu tố nào quy định? (Giống, gen).

- Câu hỏi 2: Cũng lợn Đại Bạch đó nhưng cho ăn và chăm sóc kém thì khối lượng có đạt được 185 kg hay không? ở đây khối lượng chịu ảnh hưởng của yếu tố nào? (yếu tố kĩ thuật – môi trường sống).

GV: Tính trạng nói riêng và kiểu hình nói chung chịu ảnh hưởng của 2 yếu tố là kiểu gen và môi trường. Bài hôm nay ta sẽ nghiên cứu về tác động của môi trường đến sự biến đổi kiểu hình của sinh vật.

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: khái niệm mức phản ứng và ý nghĩa của nó trong chăn nuôi trồng trọt.

- ảnh hưởng của môi trường đối với tính trạng số lượng và mức phản ứng của chúng để ứng dụng trong nâng cao năng suất vật nuôi và cây trồng.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- Yêu cầu HS quan sát tranh ảnh mẫu vật các đối tượng và:

+ Nhận biết thường biến dưới ảnh hưởng của ngoại cảnh.

+ Nêu các nhân tố tác động gây thường biến.

- GV chốt đáp án đúng.

- Từ đối tượng trên yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

? Qua các VD trên, kiểu hình thay đổi hay kiểu gen thay đổi? Nguyên nhân nào làm thay đổi? Sự thay đổi này diễn ra trong đời sống cá thể hay trong quá trình phát triển lịch sử?

? Thường biến là gì?

? Thường biến khác đột biến ở điểm nào?

- Yêu cầu HS thảo luận

Nhóm hoàn thành PHT.

- GV giải thích rõ từ: “đồng loạt, xác định”: những cá thể có cùng kiểu gen và sống trong điều kiện khác nhau thì kiểu hình đều biến đổi giống nhau. Có thể xác định được hướng biến đổi này nếu biết rõ nguyên nhân.

- GS n/xét và chốt kiến thức mục I.

- HS quan sát kĩ tranh ảnh mẫu vật: cây rau dừa nước, củ su hào ...

Thảo luận nhóm và ghi vào bảng báo cáo thu hoạch.

- Đại diện nhóm trình bày.

- HS hiểu được :

+ Kiểu gen không thay đổi, kiểu hình thay đổi dưới tác động trực tiếp của môi trường. Sự thay đổi này xảy ra trong đời sống cá thể.

- HS rút ra định nghĩa.

- HS thảo luận nhóm, thống nhấy ý kiến và điền vào PHT.

- Đại diện nhóm trình bày, HS khác nhận xét, bổ sung.

I. Sự biến đổi kiểu hình do tác độngcủa môi trường (13p)

1. Khái niệm: Thường biến là những biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong đời sống cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường.

2. Phân biệt thường biến và đột biến

* Thường biến :

+ Là những biến đổi kiểu hình, không biến đổi kiểu gen nên không di truyền được.

+ Phát sinh đồng loạt theo cùng 1 hướng tương ứng với điều kiện môi trường, có ý nghĩa thích nghi nên có lợi cho bản thân sinh vật.

* Đột biến :

+ Là những biến đổi trong vật chất di truyền (NST, ADN) nên di truyền được.

+ Xuất hiện với tần số thấp, ngẫu nhiên, cá biệt, thường có hại cho bản thân sinh vật.

Đối tượng

Điều kiện môi trường

Kiểu hình tương ứng

Kiểu gen

Nhân tố tác động

1. Cây rau dừa nước

- Trên cạn

- Ven bờ

- Trên mặt nước

- Thân, lá nhỏ

- Thân, lá lớn hơn

- Thân, lá lớn hơn, rễ biến đổi thành phao

Không đổi

Độ ẩm

2. Củ su hào

- Chăm sóc đúng kĩ thuật

- Chăm sóc không đúng kĩ thuật.

- Củ to

- Củ nhỏ

Không đổi

Kĩ thuật chăm sóc

- GV yêu cầu HS và trả lời câu hỏi:

? Sự biểu hiện ra kiểu hình của 1 kiểu gen phụ thuộc những yếu tố nào?

?- Nhận xét mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình?

? Những tính trạng nào chịu ảnh hưởng của môi trường?

? Những tính trạng nào chịu ảnh hưởng của kiểu gen?

? Tính dễ biến dị của các tính trạng số lượng liên quan đến năng suất có lợi và hại gì trong sản suất?

- GV n/xét và chốt kiến thức.

- Từ những VD ở mục I và thông tin ở mục II, HS hiểu được :

+ Kiểu hình của 1 kiểu gen phụ thuộc vào kiểu gen và môi trường.

+ HS rút ra kết luận.

+ Đúng quy trình sẽ làm năng suất tăng.

+ Sai quy trình ⭢ năng suất giảm.

II. Mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường

và kiểu hình (11p)

- Bố mẹ không truyền cho con những tính trạng có sẵn mà truyền một kiểu gen quy định cách phản ứng trước môi trường.

- Kiểu hình (tập hợp các tính trạng) là kết quả tương tác giữa kiểu gen và môi trường.

- Các tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen, thường ít chịu ảnh hưởng của môi trường. Còn các tính trạng về số lượng phụ thuộc chủ yếu vào môi trường.

- Ví dụ: (SGK/T72)

- GV yêu cầu HS đọc VD SGK và trả lời câu hỏi:

? Sự khác nhau giữa năng suất bình quân và năng suất tối đa của giống lúa DR₂ do đâu?

? Giới hạn năng suất do giống hay kĩ thuật trồng trọt quy định?

? Mức phản ứng là gì?

- GV nói thêm: tính trạng số lượng có mức phản ứng rộng, tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp.

- GV nhấn mạnh: mỗi gen có một mức phản ứng nhất định → muốn vật nuôi cây trồng có kiểu hình tốt ( tính trạng chất lượng ) cần tạo ra cơ thể có kiểu gen có mức phản ứng rộng….

- HS đọc kĩ VD SGK, vận dụng kiến thức mục 2 và nêu được:

+ Do kĩ thuật chăm sóc.

+ Do kiểu gen quy định.

- HS tự rút ra kết luận.

III. Mức phản ứng

(7p).

- Mức phản ứng là giới hạn của thường biến của một kiểu gen trước những biến đổi của môi trường.

- Ứng dụng: Muốn

tăng năng suất vật nuôi cây trồng cần chọn, tạo những giống có kiểu

gen có mức phản ứng rộng.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Thường biến là:

   A. Sự biến đổi xảy ra trên NST .

 B. Sự biến đổi xảy ra trên cấu trúc di truyền.

   C. Sự biến đổi xảy ra trên gen của ADN.

   D. Sự biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen.

Câu 2: Nguyên nhân gây ra thường biến là:

   A. Tác động trực tiếp của môi trường sống.

   B. Biến đổi đột ngột trên phân tử AND.

   C. Rối loạn trong quá trình nhân đôi của NST.

   D. Thay đổi trật tự các cặp nuclêôtit trên gen.

Câu 3: Biểu hiện dưới đây là của thường biến:

   A. Ung thư máu do mất đoạn trên NST số 21.

. Bệnh Đao do thừa 1 NST số 21 ở người.

   C. Ruồi giấm có mắt dẹt do lặp đoạn trên NST giới tính X.

   D. Sự biến đổi màu sắc trên cơ thể con thằn lằn theo màu môi trường.

Câu 4: Thường biến xảy ra mang tính chất:

   A. Riêng lẻ, cá thể và không xác định.

   B. Luôn luôn di truyền cho thế hệ sau.

   C. Đồng loạt, theo hướng xác định, tương ứng với điều kiện ngoại cảnh.

   D.Chỉ đôi lúc mới di truyền.

Câu 5: Ý nghĩa của thường biến là:

   A. Tạo ra sự đa dạng về kiểu gen của sinh vật.

   B. Giúp cho cấu trúc NST của cơ thể hoàn thiện hơn.

   C. Giúp sinh vật biến đổi hình thái để thích nghi với điều kiện sống.

   D.Cả 3 ý nghĩa nêu trên.

Câu 6: Yếu tố "Giống" trong sản xuất nông nghiệp tương đương với:

   A. kiểu hình.

   B. kiểu gen.

   C. năng suất.

   D. môi trường.

Câu 7: Đặc điểm nào có ở thường biến nhưng không có ở đột biến?

   A. Xảy ra đồng loạt và xác định.

   B. Biểu hiên trên cơ thể khi phát sinh.

   C. Kiểu hình của cơ thể thay đổi.

   D. Do tác động của môi trường sống.

Câu 8: Nội dung nào sau đây không đúng?

   A. Kiểu gen quy định giới hạn của thường biến.

   B. Giới hạn của thường biến phụ thuộc vào M trường.

   C. Bố mẹ không di truyền cho con tính trạng hình thành sẵn mà di truyền một kiểu gen.

   D. Môi trường sẽ quy định kiểu hình cụ thể trong giới hạn của mức phản ứng do kiểu gen quy định.

Câu 9: Trong việc tăng suất cây trồng yếu tố nào là quan trọng hơn?

   A. Kỹ thuật trồng trọt và chăn nuôi .

   B. Giống cây trồng và vật nuôi .

   C. Điều kiện khí hậu.

   D. Cả A và B đều đúng.

Câu 10: Thường biến có thể xảy ra khi:

   A. cơ thể trưởng thành cho đến lúc chết .

   B. cơ thể còn non cho đến lúc chết .

   C. mới là hợp tử .

   D. còn là bào thai .

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

1/ Thường biến là gì ? Cho ví dụ ? (MĐ1)

2/ Phân biệt thường biến với đột biến ? (MĐ2)

3/ Giải thích vì sao có sự khác nhau của cây bèo tây khi sống ở môi trường cạn và môi trường nước ? (MĐ3)

4/ Hãy dự đoán kiểu hình của con tắc kè khi nó sống ở các môi trường khác nhau ? (MĐ4)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

Đáp án:

1/ Thường biến là những biến đổi kiểu hình phát sinh trong đời sống cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường.

Ví dụ: Các kiểu lá khác nhau ở cây dừa cạn, lá cây rau mác…sống ở 2 môi trường khác nhau.

2/

3/ Sự biến đổi kiểu hình để t/nghi với điều kiện sống:

+ Cuống lá cây bèo tây sống ở nước phình to ra, bên trong xốp chứa nhiều khí giúp cây sống nổi trên mặt nước:

+ Cuống lá cây bèo tây sống trên cạn nhỏ, dài để tránh gió.

4/ Khi ở môi trường khác nhau thì kiểu hình con tắc kè khác nhau.

Ví dụ: Con tắc kè khi sống ở mặt đất thì màu sắc cơ thể biến đổi thành màu giống màu đất, khi sống ở trên cây thì có màu sắc giống màu cây.

- Giải thích câu của ông cha ta: “Nhất nước, nhì phân, tam cần tứ giống”. Theo em câu nói này đúng hay sai?

(Câu nói này thời ông cha ta thì đúng, nhưng ngày nay không còn phù hợp)

Câu 3: Người ta vận dụng những hiểu biết về ảnh hưởng của môi trường với các tính trạng số lượng trong trường hợp tạo điều kiện thuận lợi nhất để đạt tới năng suất tối đa và hạn chế các điều iện ảnh hưởng xấu, làm giảm năng suất. Người ta vận dụng những hiểu biết về mức phản ứng để tăng năng suất vật nuôi, cây trồng theo 2 cách: áp dụng kĩ thuật chăn nuôi trồng trọt thích hợp hoặc cải tạo, thay giống cũ bằng giống mới có tiềm năng năng suất cao hơn.

N¨ng lùc chung

N¨ng lùc chuyªn biÖt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

- N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

Nội dung

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

NL hình thành

I. Nhận biết một số thường biến (14p)

- GV yêu cầu HS quan sát tranh, ảnh, mẫu vật các đối tượng để:

+ Nhận biết thường biến phát sinh dưới ảnh hưởng của ngoại cảnh.

+ Nêu các nhân tố tác động gây thường biến.

- GV chốt đáp án.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh và mẫu vật: Mầm khoai lang, cây rau dừa nước.

- Thảo luận nhóm ghi kết quả vào bảng báo cáo thu hoạch.

- Đại diện nhóm trình bày

K1

K2

K3

N5

KN5

KN6

T1

T3

Đối tượng

Điều kiện môi trường

Kiểu hình tương ứng

Nhân tố tác động

1. Mầm khoai

- Có ánh sáng

- Trong tối

- Mầm lá có màu xanh

- Mầm lá có màu vàng

- Ánh sáng

2. Cây rau dừa nước

- Trên cạn

- Ven bờ

- Trên mặt nước

- Thân lá nhỏ

- Thân lá lớn

- Thân lá lớn hơn, rễ biến thành phao.

- Độ ẩm

3. Cây mạ

- Trong bóng tối

- Ngoài sáng

- Thân lá màu vàng nhạt.

- Thân lá có màu xanh

- Ánh sáng

- GV hướng dẫn HS quan sát trên đối tượng lá cây mạ mọc ven bờ và trong ruộng, thảo luận:

? Sự sai khác giữa 2 cây mạ mọc ở 2 vị trí khác nhau ở vụ thứ 1 thuộc thế hệ nào?

? Các cây lúa được gieo từ hạt của 2 cây trên có khác nhau không? Rút ra kết luận gì?

? Tại sao cây mạ ở ven bờ phát triển không tốt bằng cây mạ trong ruộng?

- GV yêu cầu HS phân biệt thường biến và đột biến.

- Các nhóm quan sát tranh, thảo luận và hiểu được :

+ 2 cây mạ thuộc thế hệ thứ 1 (biến dị trong đời cá thể)

+ Con của chúng giống nhau (biến dị không di truyền)

+ Do điều kiện dinh dưỡng khác nhau.

- 1 vài HS trình bày, lớp nhận xét, bổ sung.