HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

HĐ 1: Đọc, tìm hiểu chung.

- PP: đọc sáng tạo, vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi

- NL: tự học, giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ

? Hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả Tô Hoài ?

GV mở rộng (Về tG, TpP/Trần Đình Sử/T91)

- Bút danh: được ghép từ hai tiếng lấy từ tên sông Tô Lịch và phủ Hoài Đức .

- Đóng góp: quan trọng vào nền VH nước nhà.

- Văn nổi bật là năng lực quan sát, miêu tả tinh tường, sắc nhạy, vốn hiểu biết đời sống phong phú, giọng điệu dí dỏm; câu văn giàu hình ảnh, nhịp điệu, nhiều sáng tạo, tìm tòi trong sử dụng ngôn ngữ .

- trên 60/150 dành cho thiếu nhi -> mỗi tác phảm mang đến một niền vui, một lời căn dặn, một bài học nho nhỏ dễ mến mà sâu sắc.

? Văn bản “Bài học đường đời đầu tiên” được trích từ tác phẩm nào ?

"Dế Mèn phiêu lưu kí" có thể tạm dịch là "ghi chép về cuộc đời trôi dạt của Dế Mèn" ("phiêu lưu" có nghĩa là "trôi dạt", không phải là "mạo hiểm" theo cách dùng phổ biến hiện nay của người Việt Nam).

GV : Tp gồm 10 chương: kể về những cuộc phiêu lưu của Dế Mèn. Chương 1 kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Chương 2 tới chương 9 kể về những cuộc phiêu lưu của Mèn với người bạn đường cùng chí hướng là Dế Trũi. Chương cuối kể về việc Mèn cùng Trũi về nhà và nghỉ ngơi, dự tính cuộc phiêu lưu mới.

- GVHD cách đọc, đọc mẫu

I. Đọc và tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Sen (1920-2014), quê Thanh Oai (HN)

- Có khối lượng tác phẩm đồ sộ, chủ yếu là văn xuôi (truyện ngăn, kí, tiểu thuyết)

2. Tác phẩm:

a. Xuất xứ

- Trích từ chương I của truyện “Dế Mèn phiêu lưu kí”.

b. Đọc, kể tóm tắt, hiểu chú thích:

- Dế Mèn coi thường Dế Choắt.

- Đoạn: Dế Mèn tự tả chân dung mình đọc với giọng hào hứng, kiêu hãnh, to, vang, chú nhấn giọng ở các tính từ, động từ miêu tả.

- HS đọc phần 1 -> GV nhận xét

- GV HD HS đọc phân vai đoạn trêu chị Cốc ở nhà để thực hiện ở tiết sau

- Yêu cầu HS kể tóm tắt văn bản, GV nhận xét.

- Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái

chết của Dế Choắt.

- Sự ân hận của Dế Mèn và tự rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu chú giải .

? Hãy xác định thể loại của văn bản ? Trình bày những hiểu biết của em về thể loại ?

GV mở rộng: Thể loại của tác phẩm là kí nhưng thực chất vẫn là một truyện "Tiểu thuyết đồng thoại" một sáng tác chủ yếu là tưởng tượng và nhân hoá (truyện đồng thoại là loại truyện tưởng tượng dành cho thiều nhi, viết về loài vật và các vật vô tri, theo phương thức nhân cách hóa )

? Xác định ngôi kể, trình tự kể ? Tác dụng?

+ Làm cho câu chuyện trở nên thân mật, gần gũi, chân thực, đáng tin cậy đối với bạn đọc .

+ Các tình huống truyện bớt đi chút ít tính bất ngờ nhưng bù lại, do tận dụng lợi thế về “độ lùi thời gian”, không ít lần khi kể chuyện, nhân vật tôi đã nhiều lần phát biểu trực tiếp những chiêm nghiệm của mình, thậm chí báo trước kết cục làm cho tính luân lí của tác phẩm trở lên thực sự đậm đà.

? Xác định bố cục văn bản? Nội dung từng phần?

c. Chú thích

d. Thể loại; Phương thức biểu đạt

- Thể loại: Tiểu thuyết

- Phương thức biểu đạt: Tự sự

- Ngôi kể: thứ nhất

- Trình tự: kể ngược – hồi cố

e. Bố cục: 2 phần

- Phần 1: Từ đầu đến "Đứng đầu thiên hạ rồi" => DM tự họa về mình

- Phần 2: Còn lại  bài học đường

đời đầu tiên của Dế mèn.

- HS chú ý phần 1

? Mở đầu đoạn trích, Dế Mèn đã tự giới thiệu về mình qua lời văn nào ?

- Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực ... nên tôi chóng lớn lắm một

chàng dế thanh niên cường tráng.

? Nhận xét về cách kể và từ ngữ trong hai câu mở đầu vb?

GV tổ chức thảo luận nhóm (6 nhóm) –

+ Cách kể tự nhiên.

* Ngoại hình, hành động:

4 phút

? Để chứng minh mình là một chàng

- Ngoại hình:

Càng: mẫm bóng, vuốt cứng dần và nhọn

dế thanh niên cường tráng, DM đã tự

hoắt... như có nhát dao...cánh hủn hoẳn dài

tả về ngoại hình và hành động của

chấm đuôi; người màu nâu bóng mỡ soi

mình ntn?

gương được; Đầu to, nổi từng tảng rất

bướng; Răng đen nhánh …….như hai lưỡi

liềm máy; Râu dài, uốn cong hùng dũng,

trịnh trọng, khoan thai

- Hành động:

Đạp phanh phách, vũ phành phạch, nhai

ngoàm ngoạm, trịnh trọng đưa hai chân lên

vuốt râu.

Đi đứng oai vệ, dún dẩy khoeo chân, cho

đúng kiểu cách con nhà võ

Cà khịa với tất cả bà con lối xóm.

Quát mấy chị cào cào ngụ ngoài đầu bờ,

ghẹo mấy anh gọng vó

? NT nào được tác giả sử dụng khi

gợi tả ngoại hình và hành động của

+ NT: Kể chuyện kết hợp miêu tả;

Dế Mèn ?

(bpnt, từ ngữ, giọng văn)

So sánh, tính từ gợi hình gợi tả (mẫm

bóng, nhọn hoắt, bóng mỡ, đen nhánh ...)

Từ ngữ chính xác, sắc cạnh với nhiều

động từ (đạp, vũ, nhai...) ;

Giọng văn sôi nổi.

? Qua lời kể chuyện xen với yếu tố

miêu tả đậm nét này, em hình dung

-> Dế Mèn - chàng dế thanh niên cường

ntn về Dế Mèn ?

HS các nhóm t/luận, đại diện báo cáo.

tráng, khỏe mạnh.

HS các nhóm nhận xét, bổ sung.

GV nhận xét, chốt kt.

? Giọng kể trong đoạn sôi nổi, nhiệt

tình cho thấy Dế Mèn có thái độ ntn về

vẻ đẹp của mình?

-> Dế Mèn kiêu hãnh, tự hào về vẻ đẹp

của mình.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

HĐ 1: Tìm hiểu chi tiết văn bản:

HS đọc phân vai phần 2 của VB - chú ý phân biệt giọng các nhân vật.

- HS tóm tắt sự việc ở phần còn lại của văn bản (Dế Mèn khinh thường Dế Choắt, gây sự với Cốc gây ra cái chết của Dế Choắt)

? Dế Choắt có quan hệ ntn với Dế Mèn?

? Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình và nơi ở của Dế Choắt hiện lên qua cái nhìn của DM?

? Khi tả Dế Choắt, tác giả đã sd NT gì?

? Cảm nhận chung ntn về Dế Choắt?

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản:

1. Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn:

2. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn:

* Dế Choắt

- gầy gò, dài lêu đêu như gã nghiện thuốc phiện; Cánh ngắn củn hở cả nách và mạng sườn, râu ngắn một mẩu, mặt mũi ngẩn ngơ; đôi càng bè bè

- Hôi như cú mèo, có lớn mà không có khôn.

- Ở trong hang nông sát mặt đất

+ NT: từ tượng hình, NT so sánh.

-> ốm yếu, gầy gò, xấu xí, thảm hại

GV: Dế choắt bẩm sinh yếu đuối. So râu, so cánh, so sức lực chẳng lại với DM. Sự thảm hại ấy lại càng tăng lên dưới góc nhìn của kẻ tự tôn coi mình là nhất.

? Em hãy tìm chi tiết nói nên thái độ của Dế mèn đối với Dế choắt (Biểu hiện qua lời nói, cách xưng hô, giọng điệu)?

? Qua đó em có nhận xét gì về nhân vật DM?

? Sự việc trêu chị Cốc được DM thực hiện ntn?

* KT động não:

? Tại sao DM lại trêu chị Cốc?

? Em có nhận xét ntn về hành động này của DM?

* GV tổ chức thảo luận (6 nhóm):

? Tìm các chi tiết kể diễn biến tâm lí và thái độ của DM trong việc trêu chị Cốc?

? Nghệ thuật nào được Tô Hoài sử dụng trong đoạn kể này?

? Qua đó em có suy nghĩ gì về tính cách của DM?

- GV hướng dẫn, phát phiếu HT.

- HS thảo luận nhóm 5 phút, hoàn thiện phiếu học tập -> đại diện nhóm báo cáo, nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, chốt kt, thu PHT.

* Thái độ của DM với Dế Choắt:

- Dế Mèn đặt tên: Dế Choắt

- Gọi: "chú mày", xưng tao-mày,

- Giọng điệu: ôi thôi...Có lớn mà ko có khôn

- Hành động: hếch răng , xì ... mắng...từ chối thẳng thừng lời đề nghị, van xin thê thiết, chân thành của Dế Choắt

=> Dế mèn kiêu căng, hách dịch, sống ích kỉ, nhỏ nhen.

* Dế Mèn trêu chị Cốc

- Hành động: gây sự bằng câu hát: “Cái cò... tao ăn”.

- Mục đích: đùa cho vui, thỏa mãn tính nghịch ranh + ra oai với dế Choắt.

-> Hành động thiếu suy nghĩ, xấc xược, ngông cuồng.

- Diễn biến tâm lí và thái độ của Dế Mèn:

Chị Cốc

Dế Choắt

Dế Mèn

Lúc mới

trêu

Chị Cốc xuất

hiện

Can ngăn DM

đừng trêu

- Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày

bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa?

- Hát trêu chị Cốc

Lúc trêu xong

- trợn tròn mắt, giương cánh lên như sắp đánh nhau

- Giận dữ mổ

Choắt

Van lạy

- chui tọt vào hang, nằm khểnh bắt chân chữ ngũ

- Nép tận đáy mà cũng chết khiếp, nằm im thin thít.

Lúc Dế Choắt chết

- Không dạy được nữa, nằm thoi thóp

- Khuyên: ở đời mà có ... vạ vào

mình.

- Hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt: “Tôi hối hận lắm...chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi...”

- Ăn năn, hối hận.

- Đem Dế Choắt đi chôn, đứng lặng hồi lâu, nghĩ về bài học.

Nghệ thuật

Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế, phù hợp Kể xem kẽ với miêu tả, bình luận

Giọng kể sinh độngm hấp dẫn

Tính cách

Dế Mèn

Dế Mèn là kẻ xốc nổi, thích huênh hoang, nhưng cũng biết ăn năn,

hối lỗi

GV bình: Trong phần 2 của vb, cảm xúc của người đọc trải qua đủ các cung bậc: tức giận có, thương xót có… Càng thương DC bao nhiêu lại càng tức giận với hành động của DM bấy nhiêu. Ta không còn thấy cái vẻ tự kiêu của DM nữa. Mọi điệu bộ anh hùng đều bay biến đi đâu hết. Hóa ra cái oai trước kia chỉ là oai vờ, vì chưa gặp phải thử thách thực sự nên chưa biết đấy thôi. Cái kẻ ngông nghênh coi mọi việc chỉ là trò chơi kia đã biết tội mình.

? Hậu quả của trò chơi dại dột này?

? Theo em trong lúc đứng lặng hồi lâu nghĩ về bài học đường đời dầu tiên Dế Mèn đã nghĩ gì - kết hợp phần Luyện tập

(Hoặc: Mèn đã nhận ra bài học gì ?)

? Ai, điều gì đã cho Dế Mèn có được bài học đường đời đầu tiên?

GV giảng: Mấy lời trăng trối của Dế

- Hậu quả: Dế Choắt chết, Dế Mèn ân năm, hối lỗi

 Bài học đường đời đầu tiên: trong phép ứng xử với đồng loại cần biết bao dung, khiêm tốn, chớ ích kỉ, hung hăng, nghĩ kĩ trước khi làm.

(lời khuyên của Dế Choắt trước khi chết đã

thức tỉnh Dế Mèn)

Choắt chính là bài học đường đời đầu tiên đối với Dế Mèn. Đó là bài học đau đớn, xót xa, ân hận đến suốt đời. Chỉ vì thói hung hăng, ngông cuồng, xốc nổi nhất thời

của mình mà bạn phải đổi cả tính mạng.

Truyện còn thú vị ở chỗ, ai ngờ kẻ từng lên giọng dạy đời lại phải nghe một lời dạy nghiêm túc từ người hàng xóm vẫn bị mình coi là hèn kém. DC đã cho DM 1 bài học xương máu, nhớ đời. Nhiều bạn đọc trẻ tuổi khi đọc những trang văn này cũng chợt nhận ra mình trong đó còn những

người lớn tuổi nhận ra thời trẻ của mình.

Đây chính là sự thú vị của văn Tô Hoài: những bài học sâu sắc, thấm thía đến với người đọc một cách nhẹ nhành mà sâu sắc. Sự hối lỗi của DM, cái lặng đi hồi lâu bên mộ Choắt đã chứng tỏ sự trưởng thành

trong nhận thức của DM.

? Từ câu chuyện của DM em thấy trải nghiệm cuộc sống có vai trò ntn đối với sự trưởng thành của con người?

(Vai trò rất quan trọng, tác động trực tiếp

đến sự thay đổi nhận thức và hành vi con người)

GV liên hệ chuyến đi thực tế của lớp vừa qua, giáo dục đạo đức.

HD 2: Tổng kết:

- PP: Vấn đáp

- KT: hỏi và trả lời

- NL: giao tiếp, hợp tác

? Truyện có những đặc sắc NT gì?

? Ý nghĩa nội dung của văn bản?

III. Tổng kết:

1. Nghệ thuật:

- Kể chuyện kết hợp với miêu tả.

- Xây dựng hình tượng nhân vật Dế Mèn gần gũi với trẻ thơ.

- Sử dụng hiệu quả các phép tu từ.

- Lựa chọn lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

- HS đọc Ghi nhớ -SGK

2. Nội dung:

- Dế Mèn – một hình ảnh đẹp của tuổi trẻ

sôi nổi nhưng tính tình bồng bột và kiêu ngạo.

- Bài học đường đời đầu tiên cho DM.

Ghi nhớ -SGK

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

HĐ 1: Phó từ là gì?

- PP: phân tích mẫu, hoạt động nhóm

- KT: đặt câu hỏi, chia nhóm, TL nhóm

- NL: giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề, tự học

- HS đọc ví dụ 1 SGK- trang 12

- GV tổ chức thảo luận nhóm 4 (8 nhóm)

? Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?

? Những từ được bổ sung nghĩa thuộc từ loại nào?

I. Phó từ là gì ?

1. Tìm hiểu ví dụ :

VD

Từ in đậm

Từ được bổ

sung ý nghĩa

a

Đã

đi

Cũng

ra

vẫn chưa

thấy

thật

lỗi lạc

b

Được

soi (gương)

rất

ưa nhìn

ra

to

rất

bướng



Phó từ

động từ, tính từ

? Các từ trên bổ sung ý nghĩa gì cho động từ, tính từ mà nó đi kèm?

? Nhận xét vị trí của các từ in đậm đó so với động từ, tính từ mà nó bổ sung nghĩa?

HS thảo luận, báo cáo, nhận xét, bổ sung. GV nhận xét, chốt ý.

? Các từ in đậm trên được gọi là phó từ, vậy em hiểu phó từ là gì ?

- HS đọc ghi nhớ SGK

- Yêu cầu HS đặt câu có sử dụng phó từ bổ sung cho động từ, tính từ. GV nhận xét + chuyển ý.

- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa về thời gian, sự tiếp diễn, khả năng (được) mức độ, hướng…

- Từ in đậm đứng trước hoặc sau động từ, tính từ

 Phó từ là những từ chuyên đi kèm với động từ, TT bổ sung ý nghĩa cho động từ và tính từ.

2. Ghi nhớ - SGK trang 12

HĐ 2: Các loại phó từ.

- PP: gợi mở - vấn đáp, hoạt động nhóm

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, động não

- NL: hợp tác, giao tiếp, sd ngôn ngữ, tự học.

? Tìm các phó từ bổ sung ý nghĩa cho những động từ, tính từ in đậm?

? So sánh ý nghĩa của các cụm từ có và không có phó từ ?

a) rõ hơn mức độ cho từ “chóng”

b) thể hiện thái độ cầu khiến

c) thể hiện sự phủ định (không), thể hiện quan hệ thời gian (đã, đang)

? Điền các phó từ đã tìm được ở ví dụ 1 – 2 vào bảng phân loại?

- HS thảo luận cặp đôi điền các phó từ vào bảng phân loại.

- HS dán bảng phân loại của nhóm lên bảng Các nhóm nhận xét chéo, GV nhận xét.

? Kể thêm những phó từ nào mà em biết thuộc mỗi loại trên ?

+ Thời gian : đã, đang, từng, mới, sắp, sẽ,…

+ Sự tiếp diển tương tự : cũng, vẫn, đều, còn nữa,…

II. Các loại phó từ

1. Tìm hiểu ví dụ :

a) Lắm

b) Đừng, vào.

c) Không, đã, đang

- Bảng phân loại phó từ:

Ý nghĩa

Đứng

trước

Đứng

sau

Chỉ quan hệ

thời gian

đã, đang

Chỉ mức độ

thật, rất

lắm

Chỉ sự tiếp

diễn tương tự

cũng, vẫn

Chỉ sự phủ

định

chưa,

không

Chỉ sự cầu

khiến

đừng, hãy

Chỉ kết quả và

hướng

vào,

ra

Chỉ khả năng

được

+ Mức độ: thật, rất, lắm, quá, cực kĩ, khá, hơi…

+ Phủ định : Không, chưa, chẳng.

+ Khẳng định: Có.

+ Sự cầu khiến : Đừng, hãy, chớ.

+ Kết quả : hướng, vào, ra, mất, được, đi,..

+ Khả năng : được.

+ Tần số : Ít, hiếm, luôn, thường.

+ Tình thái : Đánh giá, vụt, bổn, chợt, thoắt, thình lình, đột nhiên.

? Dựa vào vị trí của phó từ đối với động từ, tính từ thì phó từ có mấy loại?

? Từ ví dụ, cho biết khả năng kết hợp và chức vụ cú pháp của phó từ?

HS đọc ghi nhớ 2 sgk.

- Các loại phó từ: 2 loại lớn.

+ Phó từ đứng trước động từ, tính từ.

+ Phó từ đứng sau động từ, tính từ.

- Khả năng kết hợp: với ĐT, TT

- Chức vụ ngữ pháp: làm phụ ngữ trong CĐT, CTT.

2. Ghi nhớ - sgk/14

3. Hoạt động luyện tập:

HD xđ yêu càu bài 1 sgk.

? Tìm phó từ và nêu ý nghĩa của nó ?

HD xác định yêu cầu B2

- Viết về một đoạn văn (3-5 câu ) thuật lại sự việc Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt.

GV hướng dẫn.

III. Luyện tập:

Bài tập 1 :

a) Đã ( Thời gian)  đến.

- không (phủ định) còn (sự tiếp diễn)  ngửi.

- Đã (thời gian)  cởi.

- Đều ( sự tiếp diển) lấm tấm.

- Đương ( thời gian)  trổ.

- Lại (sự tiếp diển) – sắp (thời gian)  buông tỏa.

- Ra (Kết quả – hướng)  tỏa.

- Cũng (sự tiếp diển) –sắp (thời gian)  có.

- Đã (thời gian)  về.

- Cũng (sự tiếp diển) sắp(thời gian)  về.

b) Đã (thời gian) được (kết quả)  xâu.

Bài tập 2:

- Một hôm, thấy chị Cốc đang kiếm mồi. Dế Mèn cắt giọng đọc một câu: …. Cạnh khóe rồi chui lọt vào hang. Chị Cốc rất bực, đi tìm kẻ dám trêu mình. Không thấy Dế Mèn nhưng chị Cốc trông thấy Dế Choắt đang loay

hoay trước cửa hang. Chị Cốc trút cơn giận lên đầu Dế

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

HĐ 1: thế nào là văn miêu tả

- PP: phân tích mẫu, vấn đáp, hđộng nhóm

- KT: đặt câu hỏi, giao nhiệm vụ, TL nhóm

- NL: sd ngôn ngữ, cảm thụ, hợp tác, giao tiếp.

- HS đọc 3 tình huống

- GV tổ chức thảo luận nhóm (6 nhóm)

+Nhóm 1-2: Tình huống 1

+Nhóm 3-4: Tình huống 2

+ Nhóm 5-6: Tình huống 3

Câu hỏi thảo luận : Tình huống này yêu cầu điều gì? Để giải quyết yêu cầu đó em phải làm gì?

HS các nhóm thảo luận, báo cáo, nhận xét chéo.

GV nhận xét.

? Trong 3 tình huống này, tình huống nào cần sử dụng văn miêu tả? Vì sao?

- Tình huống 1: tả con đường và ngôi nhà để người khác nhận ra, không bị lạc.

- Tình huống 2: tả cái áo cụ thể để người bán hàng không bị lấy lẫn, mất thời gian.

- Tình huống 3: tả chân dung người lực sĩ để người ta hình dung người lực sĩ như thế nào.

I. Thế nào là văn miêu tả ?

1. Ví dụ:

a. Ví dụ 1: SGK-Trang 15

- TH1: Phải chỉ rõ đặc điểm con đường về tới nhà mình dựa vào những đặc điểm chính trên đường đi.

- TH2: Phải nói rõ đặc điểm, màu sắc, kích thước, kiểu cách, hình dáng, chất liệu của áo.

- TH3: Chỉ rõ người lực sĩ là người như thế nào: Khoẻ mạnh, cao lớn, bắp thịt cuồn cuộn, dáng đi nhanh nhẹn hùng dũng, oai nghiêm, hay làm việc lớn.

-> Cả 3 tình huống đều cần sử dụng văn miêu tả vì căn cứ vào hoàn cảnh và mục đích giao tiếp.

? Em hãy chỉ ra 2 đoạn văn tả Dế Mèn và Dế Choắt?

? 2 đoạn văn giúp ta hình dung ra Dế Mèn và Dế Choắt ntn? Vì sao ta lại hình dung được?

- HS đọc phần Đọc thêm sgk/T.17

? Từ đó cho biết thế nào là văn miêu tả? Khi miêu tả cần chú ý tới đặc điểm gì?

- Gọi HS đọc phần ghi nhớ.

? Em hãy tìm một số tình huống khác cũng sử dụng văn miêu tả?

TL: Các tình huống:

+ Em mất cái cặp và nhờ các chú công an tìm hộ

+ Bạn không phân biệt được con cua đực

và cua cái.

b. Ví dụ 2 : SGK-Trang 15, 16

+ Đoạn tả Dế Mèn: "Bởi tôi ăn uống điều độ... hai chân lên vuốt râu..."

+ Đoạn tả Dế Choắt: "Cái anh chàng Dế Choắt...nhiều ngách như hang tôi..."

 Dế Mèn cường tráng, khoẻ mạnh.

Dế Choắt thì yếu đuối, xấu xí.

Hình dung được như vậy vì sử dụng miêu tả với các từ ngữ gợi hình, gợi tả, chân thực, sống động.

2. Ghi nhớ : sgk/16

3. Hoạt động luyện tập:

- PP: luyện tập thực hành

- NL : giao tiếp, hợp tác, tư duy sáng tạo,...

- HS đọc bài tập, xác định yêu cầu.

- Gọi hs lên bảng làm bài tập

HS xác định yêu cầu B2 sgk: tả cảnh gì vào mùa đông và tả đặc điểm khuôn mặt mẹ ntn?

- HS thảo luận cặp đôi.

II. Luyện tập :

Bài 1 :

- Đoạn 1: Tái hiện hình ảnh Dế Mèn khi đã lớn rất cường tráng, khỏe mạnh

- Đoạn 2: Hình ảnh chú bé liên lạc Lượm: nhanh nhẹn, vui vẻ, hồn nhiên, lạc quan, tự tin, yêu đời

- Đoạn 3: Tái hiện cảnh hồ ao, bờ bãi sau trận mưa lớn. Thế giới loài vật ồn ào, náo động kiếm ăn..

Bài 2 :

a. Tả cảnh mùa đông đến ở quê hương em :

- Sự thay đổi của trời, mây, cây cỏ, mặt đất, gió mưa, không khí, con người

b. Đặc điểm khuôn mặt mẹ :

- Hiền hậu, nhân từ

- Vui vẻ hay lo âu,…

HĐ CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP nêu vđ và giải quyết vđ KT chia nhóm, giao nhiệm vụ.

-GV chia lớp làm 6 nhóm, tìm kiếm các thông tin theo yêu cầu.

? Để có được thông tin trên em cần tìm kiếm từ nguồn thông tin nào?

- Nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm thu thập thông tin. Chú ý sử dụng các cụm từ khóa: Vẻ đẹp của văn miêu tả, Vài kinh nghiệm viết văn miêu tả, Tô Hoài, người sinh ra để viết, Kĩ năng quan sát trong văn miêu tả...

- Các thành viên tìm kiếm thông tin và ghi lại vào phiếu thu thập thông tin.

? Trong quá trình thu thập thông tin, em gặp những khó khăn gì? Em đã giải quyết những khó khăn đó như thế nào?

? Trong số những thông tin em tìm kiếm được, em tâm đắc (thích thú, ấn tượng) nhất với thông tin nào? Vì sao?

- HS trình bày

- HS xây dựng sơ đồ tư duy theo gợi ý SGK. Có thể bổ sung thêm một số nhánh thông tin:

+ Ngôn ngữ, cảm xúc trong văn miêu tả: câu, từ...

+ Cảm cúc, thái độ khi làm văn miêu tả.

- Các nhóm về nhà hoàn thiện sơ đồ tư

I.Tìm kiếm thông tin.

1.Thông tin cần tìm kiếm:

-Khái niệm văn miêu tả.

- Một số tình huống cần dùng văn miêu tả.

- Một số trình tự cơ bản khi làm văn miêu tả.

- những kĩ năng cần có khi làm văn miêu tả.

- Một số câu văn, đoạn văn miêu tả đăch sắc.

2. Nguồn tìm kiếm thông tin.

- Thông tin từ SGK.

- Thông tin từ các nguồn khác.

+ Từ internet

+ Từ thực tiễn cuộc sống.

II. Xử lí thông tin.

1. Các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả tìm kiếm thông tin.

2. Cả nhóm thống nhất, tổng hợp, khái quát thông tin đã tìm kiếm được.

3. Xây dựng sơ đồ tư duy tổng hợp kiến thức cần lưu ý về văn miêu tả.

Thời điểm quan

sát.

Điểm nhìn đối

tượng.

Những đặc điểm nổi bật của đối

tượng

Những biện

pháp nghệ thuật được sử dụng

Tình cảm với

đối tượng.

Mức độ đóng góp

Họ tên thành viên

4. Có những đóng góp quan trọng

cho nhóm

3. Có đóng góp có ý nghĩa cho

nhóm

2. Có đóng góp nhỏ cho nhóm

1. Không

có đóng

góp cho nhóm

0. Gây cản trở hoạt

động của nhóm

Mức độ Đóng góp

Nội dung

4

Có những đóng góp quan trọng cho nhóm

3

Có đóng góp có ý nghĩa cho nhóm

2

Có đóng góp nhỏ cho nhóm

1

Không có đóng góp cho nhóm

Tinh thần làm việc nhóm

- Các thành viên làm việc với nhau rất tốt.

- Mọi thành viên đều làm việc tích cực.

- Tinh thần học tập nghiêm túc, hiệu quả.

- Các thành viên làm việc với nhau tốt.

- Mọi thành viên đều có tinh thần hợp tác.

- Mọi thành viên đều tham gia làm việc.

- Phần lớn thời gian làm việc với nhau tốt.

- Nhiều lúc các thành viên không tập trung.

- Tinh thần làm việc và hiêu quả công việc không cao.

- Không có sự hợp tác của các thành viên trong nhóm.

- Cá thành viên thiếu tôn trọng nhau.

- Tinh thần làm việc và hiệu quả công việc không

cao.

Hiệu quả làm việc nhóm

- Cả nhóm nhanh chóng tìm được giải pháp cho công việc chung.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp phương án làm việc độc đáo,

hiệu quả.

- Có lúc tìm ra được giải pháp hiệu quả, có lúc gặp bế tắc.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp, phương án làm việc khác

nhau có giá trị.

- Có cố gắng tìm các giải pháp hiệu quả nhưng chưa được.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp, phương án làm việc hiệu quả

nhưng chưa đạt.

- Nhóm không có ý thức tìm các giải pháp làm việc hiệu quả.

- Các thành viên không có ý thức đưa ra phương pháp, phương án làm việc hiệu

quả.

Trao đổi, thảo luận trong nhóm

- Các thành viên luôn đặt câu hỏi cho nhau.

- Các thành viên đặt nhiều câu hỏi cho nhau.

- Các thành viên có cố gắng trao đổi ý kiến với

nhau.

- Các thành viên trong nhóm làm việc theo kiểu cá

nhân không trao

- Các thành viên luôn chú ý lắng nhe và thảo luận cởi mở, dân chủ, hiệu quả.

- Các thành viên luôn biết cách đưa ra các ý kiến và phân biệt lẫn nhau hiệu quả.

- Các thành viên thảo với nhau hiệu quả.

- Có các ý kiến phân biệt và lắng nghe.

- Ít các ý kiến phân biệt với nhau

- Thảo luận đôi khi không có hiệu quả.

đổi với nhau.

- Không có sự lắng nghe và phân biệt các ý kiến của nhau trong quá trình làm việc.

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Đọc, tìm hiểu chung.

- PP: đọc sáng tạo, vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi, hỏi và trả lời.

- NL: tư duy sáng tạo, hợp tác

* KT hỏi và trả lời: Cho HS đặt câu hỏi về năm sinh, quê quán, sự nghiệp sáng tác của Đoàn Giỏi…(HS này hỏi, gọi bạn khác TL, cứ thế cho đến hết)

? Cho biết xuất xứ văn bản?

? Nêu giọng đọc của văn bản ?

- Giọng truyền cảm thể hiện niềm tự hào, đoạn đầu đọc chậm, nhấn mạnh

I. Đọc - Tìm hiểu chung.

1. Tác giả. - Đoàn Giỏi ( 1925- 1989 ), quê ở tỉnh Tiền Giang. Ông viết văn từ thời kì đầu kháng chiến chống Pháp.

- Ông thường viết về thiên nhiên và cuộc sống con người Nam Bộ.

2. Tác phẩm :

a. Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ của văn bản.

- Tác phẩm “Đất rừng phương Nam” (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi

- Văn bản : Sông nước Cà Mau được trích từ chương XVIII truyện Đất rừng phương Nam.

b. Đọc và tìm hiểu chú thích.

* Đọc.

tên đất, tên sông....

- GV đọc mẫu- Gọi HS đọc văn bản.

? Giải nghĩa chú thích 1, 2, ?

HS giải nghĩa các chú thích (SGK )

? Cho biết thể loại văn bản?

? Xác định PTBĐ của văn bản?

? Cho biết bố cục văn bản? Giới hạn và nội dung chính từng phần?

? Cảnh trong đoạn trích được tác giả miêu tả theo trình tự nào? Tác dụng của lựa chọn trình tự kể đó là gì ?

HĐ 2: Tìm hiểu chi tiết văn bản:

- PP: phân tích, bình giảng, vấn đáp, hoạt động nhóm, trực quan

- KT: đặt CH, TL nhóm, tbay 1 phút

- NL: giao tiếp, hợp tác, cảm thụ VH, phân tích, tư duy sáng tạo.

* TL nhóm: 6 nhóm (TG: 3 phút)

? Những chi tiết nào nói đến ấn tượng ban đầu của tác giả về quang cảnh sông nước Cà Mau?

? Nghệ thuật nào được tác giả sử dụng ở đây?

? Cảnh sông nước Cà Mau hiện lên ntn qua cảm nhận ban đầu của người kể?

- ĐD HS TB – HS khác NX, B/S.

- GV NX, chốt KT.

? Những từ ngữ hình ảnh nào làm nổi bật rõ màu sắc, âm thanh riêng biệt

của vùng đất Cà Mau?

* Chú thích :

c. Thể loại, ptbđ : Truyện ký hiện đại. PTBĐ: MT kết hợp TM, TS, BC.

d. Bố cục: Chia làm 3 phần.

- Phần 1: Đầu ... xanh đơn điệu: ấn tượng ban đầu về cảnh sông nước Cà Mau.

- Phần 2: Tiếp ... Ban mai: Cảnh kênh rạch và dòng sông Năm Căn.

- Phần 3: Còn lại: Cảnh chợ Năm Căn.

e. Trình tự miêu tả: không gian.

- Tác dụng: thấy được cảnh quan vùng sông nước Cà Mau trù phú, rộng lớn qua cái nhìn và cảm nhận của tác giả.

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản.

1. Ấn tượng ban đầu về cảnh sông nước Cà Mau.

- Cảnh vật: Sông ngòi kênh rạch bủa răng chi chít như mạng nhện

+ So sánh, từ láy gợi hình ” chi chít”.

-> Không gian rộng lớn, nguyên sơ do thiên nhiên ban tặng.

- Màu sắc: Trên trời xanh, dưới nước xanh, toàn một màu xanh cây lá...

- Âm thanh: Tiếng rì rào bất tận của rừng, của

? Cảnh sông nước Cà Mau được t/g cảm nhận bằng các giác quan nào ?

? Nhận xét về từ ngữ và NT tả cảnh của tác giả?

? Qua đó giúp em hình dung vùng sông nước Cà Mau như thế nào?

- HS trình bày 1 phút cảm nhận ban đầu của mình về cảnh sông nước CM

? Mở đầu đoạn 2, tác giả kể tên những địa danh nào?

? Nhận xét về cách đặt tên các địa danh ở đây?

- GV: Cái tên dân dã mộc mạc theo lối dân gian. Những cái tên rất riêng ấy góp phần tạo nên màu sắc địa phương không thể chộn lẫn với các vùng sông nước khác.

? Tác giả tiếp tục giới thiệu về vùng Cà Mau qua cách đặt tên đất, sông ngòi, kênh rạch nơi đây. Em hãy tìm những câu văn đó?

? Người Cà Mau dựa vào đâu để đặt tên đất, tên sông?

? Phương thức biểu đạt nào được tác giả sử dụng ở đây ?

? Điều đó giúp em hiểu gì về cảnh thiên nhiên nơi đây?

- GV: Đoạn văn không chỉ tả cảnh mà còn xen kẽ thể loại văn thuyết minh( Tích văn 7,8). Giới thiệu cụ

thể, chi tiết về cảnh quan riêng biệt,

biển vang lên bốn mùa...

+ Cảm nhận bằng thị giác, thính giác, cảm giác.

+ Tính từ, từ láy, liệt kê, miêu tả khái quát.

 Sông nước Cà Mau có rất nhiều kênh rạch, sông ngòi, cây cối, tất cả phủ kín một màu xanh. Thiên nhiên hoang sơ, đầyớcs sống và bí ẩn.

2. Cảnh kênh rạch và dòng sông Năm Căn. a, Cảnh kênh rạch:

* Địa danh:

- Chà Là, Cái Keo, sông Bảy Háp...

- Đặt tên không phải bằng những danh từ mĩ lệ mà rất dân dã.

- Gọi rạch Mái Giầm vì hai bên bờ toàn cây mái giầm.

- Gọi kênh Bọ Mắt vì ở đó có cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng...

- Gọi kênh Ba Khía vì hai bên bờ toàn ba khía.

- Gọi xã Năm căn xưa trên bờ sông chỉ có cái lán năm gian....

- Đặt tên đất, tên sông, kênh rạch theo đặc điểm riêng của nó.

+ Thuyết minh, miêu tả.

 Thiên nhiên hoang dã, phong phú gắn liền với cuộc sống lao động của con người.

đặc sắc của một vùng đất nước.

* TL cặp đôi:

? Những chi tiết nào miêu tả cảnh dòng sông Năm Căn?

? Em có nhận xét gì về nghệ thuật, từ ngữ t/g sử dụng khi miêu tả dòng sông Năm Căn?

? T/g tả cảnh bằng các giác quan nào? Tác dụng ?

? Từ đó giúp ta hình dung dòng sông Năm Căn như thế nào?(GV bình)

- KT trình bày 1 phút.

? Đưa bức ảnh về vùng sông nước, cho học sinh quan sát. Em hãy trình bày những cảm nhận của em về vùng sông nước Cà Mau?

- HS TB – HS khác NX, b/s.

- GV NX, cho điểm.

? Cảm nhận chung của em về cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau ?

- LHMT: Ngoài vùng sông nước Cà Mau, em kể tên những vùng đất thiên nhiên hoang sơ mà em biết? Chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ TNTN đó?

? Tìm những chi miêu tả quang cảnh chợ Năm Căn? Cảnh chợ Năm Căn có gì độc đáo?

* Dòng sông Năm Căn:

- Rộng hơn ngàn thước, nước đổ ầm ầm ngày đêm như thác.

- Cá nước bơi hàng đàn...như người bơi ếch.

- Rừng đước hai bên bờ dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

+ Nghệ thuật: so sánh độc đáo, động từ mạnh, tính từ gợi hình.

+ Tác giả tả trực tiếp bằng thị giác, thính giác

-> Khiến cảnh hiện lên cụ thể, sinh động, người đọc dễ hình dung.

 Dòng sông rộng lớn, hùng vĩ, đẹp say lòng người.

=> Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, trù phú.

- HS kể: Rừng Cúc Phương…

- Bảo vệ, yêu mến và tự hào về đất nước có những miền đất trù phú đó…

3. Cảnh chợ Năm Căn.

- Vị trí: Chợ nằm sát bên bờ sông.

- Không khí: Ồn ào, đông vui, tấp nập

- Cảnh: Những túp lều lá thô sơ.

- Những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ.

- Họp ngay dưới mặt nước.

? Ở đoạn văn trước tác giả chú ý đến miêu tả, ở đoạn văn này tác giả chú ý đến kể chuyện. Ở đây bút pháp kể được tác giả sử dụng như thế nào ?

* KT động não.

? Có ý kiến cho rằng: Quang cảnh chợ Năm Căn vừa quen thuộc, vừa lạ lùng. Ý kiến của em ntn?

- HS TB – HS khác NX, b/s.

- GV NX, cho điểm.

? Em có nhận xét gì về cảnh chợ Năm Căn? GV bình.

HĐ 3: Tổng kết:

- PP: vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi, lược đồ tư duy

- HS: vẽ lược đồ tư duy khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.

? Nghệ thuật đặc sắc của văn/b ?

? Văn bản thể hiện nội dung gì ?

HS đọc ghi nhớ sgk/23

* Liên hệ môi trường: vẻ đẹp của thiên nhiên hoang dó ...cần bảo vệ

- Đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của nhiều dân tộc.

+ Tác giả chú trọng liệt kê hàng loạt chi tiết về chợ năm Căn: Những nhà, những lều, những bến, những lò... kể, tả từ bao quát đến cụ thể.

- Quen thuộc: Giống các chợ kề bên vùng Nam Bộ, lều lá nằm cạnh nhà tầng; gỗ chất thành đống, rất nhiều thuyền trên bến-> đông vui.

- Lạ lùng: Nhiều bến, nhiều lò than hầm, gỗ đước; nhà bè như những khu phố nổi, như chợ nổi trên sông; bán đủ thứ, nhiều dân tộc

 Cảnh chợ tấp nập, đông vui, độc đáo mang bản sắc riêng của vùng đất Năm Căn.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật.

- Bằng nhiều giác quan tác giả vừa kể vừa tả 1 cách tỉ mỉ theo trình tự từ bao quát đến cụ thể.

- Ngôn ngữ mang đậm màu sắc Nam Bộ với nhiều từ ngữ gợi cảm, tinh tế.

- Biết quan sát, so sánh, nhận xét về đối tượng miêu tả, say mê với đối tượng được tả.

2. Nội dung

- Thiên nhiên phong phú hoang sơ mà tươi đẹp; Sinh hoạt độc đáo mà hấp dẫn.

- Tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết rất phong phú đã giúp tác giả miêu tả, giới thiệu sông nước Cà Mau tường tận, hấp dẫn đến như vậy

(*Ghi nhớ Sgk /23)

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt.

HĐ 1. So sánh là gì?

- PP: phân tích mẫu, vấn đáp, trực quan, TL nhóm

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm

- NL: sd ngôn ngữ, giao tiếp, hợp tác, phân tích

? Tìm những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong ví dụ a, b?

* TL nhóm: 6 nhóm (TG: 3 ph)

? Trong những hình ảnh trên những hình ảnh nào được so sánh với nhau?

? Vì sao ta có thể so sánh như vậy?

- HS TB - HS khác NX, bổ sung.

- GV nx, chốt kiến thức.

- GV gt sự tương đồng( Trẻ em - búp non: non nớt, đang đà phát triển ; Rừng đước

- trường thành: cao, dài)

? Việc so sánh như vậy nhằm mục đích gì?

- Cách nói như trên gọi là so sánh.

? Qua tìm hiều ví dụ em cho biết thế nào là biện pháp tu từ so sánh?

- GV chốt lại ghi nhớ - Gọi HS đọc.

? Tìm thơ, văn có sử dụng so sánh?

? Phép so sánh này có gì khác biệt so với các phép so sánh trên ?

I. So sánh là gì?

1. Ví dụ ( sgk) :

a. Trẻ em như búp trên cành

b. Hai bên bờ rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

- Trẻ em - So sánh - búp trên cành

- Rừng đước - So sánh - hai dãy trường thành vô tận.

- Vì giữa chúng có sự tương đồng.

- Để làm nổi bật được cảm nhận của người nói, người viết và sự vật được nói tới, làm cho câu văn câu thơ gợi cảm giác, giàu hình ảnh.

=> So sánh ( phép tu từ so sánh)

 So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt (* Ghi nhớ (sgk/24))

VD: Cô giáo như mẹ hiền.

2. Ví dụ ( sgk)

Con mèo vằn vào tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.

? Tác dụng của so sánh như trên ?

? Từ vd, em rút ra lưu ý gì khi so sánh ?

? Nhận xét về phép so sánh này ?

- Cho HS qs hình ảnh - điền từ còn thiếu.

? Hãy viết tiếp vào chỗ trống để tạo phép so sánh?

HĐ 2: Cấu tạo của phép so sánh

- PP: gợi mở - vấn đáp, hoạt động nhóm

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm

- NL: giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề,

- Đưa bảng phụ ghi mô hình phép so sánh

- Gọi học sinh đọc lại VD 1/ SGK.

? Điền tập hợp từ so sánh vào mô hình phép so sánh?

- Các sv so sánh với nhau có nét t/đ: lông vằn.

- Chỉ ra sự tương phản: mèo - hiền >< hổ: giữ

-> Gợi hình, gợi cảm => So sánh.

* Lưu ý: So sánh còn dựa trên sự tương phản của các sự vật.

3. Ví dụ: Tôi học giỏi hơn Lan.

-> So sánh không gợi hình, ko gợi cảm

=> So sánh thường.

- Bài tập 2 :

- Khoẻ như voi; khoẻ như trâu.

- Đen như củ súng; cột nhà cháy; mực....

- Trắng như bông; mây; vôi...

II. Cấu tạo của phép so sánh.

1. Ví dụ .

Vế A

( Sự vật được so sánh)

Phương diện so

sánh

Từ so sánh

Vế B

( Sự vật dùng để so sánh )

Trẻ em

như

búp trên cành

Rừng đước

Dựng lên cao ngất

như

hai dãy trường thành vô tận

Con mèo vằn

vào tranh

to hơn

con hổ

? Tìm thêm từ ngữ so sánh em biết ?

- VD: giống như, tựa như, như là, y như…

? Từ mô hình trên, em cho biết cấu

* Cấu tạo của phép so sánh đầy đủ: 4 phần

tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm

+ Vế A: Sự vật được so sánh

mấy phần, đó là những phần nào?

+ Phương diện so sánh

+ Từ so sánh

? Em hãy lấy ví dụ minh họa?

? Cấu tạo của phép so sánh trong ví dụ có gì đặc biệt?

? Từ mô hình, nêu cấu tạo đầy đủ của phép so sánh?

? Từ ví dụ trên, em có thể rút ra lưu ý gì?

- Gọi hs đọc ghi nhớ.

- Khái quát nội dung bài học bằng lược đồ tư duy.

? Em hãy lấy ví dụ và phân tích cấu

tạo của phép so sánh đó ?

+ Vế B ( Sự vật dùng để so sánh )

- VD: Cuốn sách bìa đen này dày hơn cuốn sách bìa vàng kia.

* Ví dụ ( sgk/25)

- Câu a. Vắng từ chỉ phương diện so sánh, vế B đảo lên trước vế A.

- Câu b. Từ so sánh và vế B được đảo lên trước vế A.

* Lưu ý: Trong một phép so sánh có thể lược bớt từ ngữ chỉ phương/d so sánh, từ so sánh nhưng không thể lược bỏ Sự vật được so sánh và Sự vật dùng để so sánh (Vế A, B ).

*Ghi nhớ SGK /T.25

VD: Dòng sông Năm Căn rộng mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.

3. Hoạt động luyện tập.

Hoạt động của GV - HS

Nội dung cần đạt

- PP: luyện tập thực hành, vấn đáp, DH nhóm

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm.

- NL: hợp tác, giao tiếp, gqvđ Gọi HS lên bảng làm BT.

* TL cặp đôi: 3 phút.

? Cho biết các phép so sánh trong các câu trên ?

- HS tb- HS khác nx, bổ sung.

- GV nx, chốt kiến thức.

* HS hđ cá nhân làm BT 3.

? Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong 2 vb: Bài học đường đời đầu tiên và Sông nước Cà Mau ?

Bài tập 1:

a. So sánh đồng loại:

- Thầy thuốc như mẹ hiền. ( Người với người )

- Sông ngòi như mạng nhện ( Vật với vật )

b. So sánh khác loại.

- So sánh vật với người.

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng.

Bài 3.

- Văn bản: ”Bài học đường đời đầu tiên”.

+ Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa….

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy.

+ cánh ngắn hủn hoẳn như người cởi trần mặc áo ....

- Văn bản; ” Sông nước Cà Mau”

+ ... Sông ngòi, kênh rạch bủa giăng như mạng…

+ Cá nước bơi từng đàn nhô lên…. như người bơi ếch...

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

- HĐ1: Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.

- PP: Phân tích mẫu, vấn đáp, TL

- KT: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm

- NL: giao tiếp, hợp tác, tư duy sáng tạo

- Yêu cầu HS đọc các tình huống.

* TL nhóm : 6 nhóm (TG : 3 ph). Nhóm 1,2 : Đoạn văn a giúp em hình dung đặc điểm gì nổi bật của sự vật? Nêu những hình ảnh nổi bật?

Nhóm 3,4 : Đặc điểm nào nổi bật trong đoạn văn b? Thông qua những hình ảnh nào?

I. Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.

1. Ví dụ.

a. Anh chàng Dế Choắt gày gò, ốm yếu

- Dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện

- Cánh ngắn cũn hở cả mạng sườn

- Râu cụt ngủn.....

b. Cảnh thiên nhiên hoang dã và dòng sông Năm Căn rộng lớn, mênh mông.

- Sông ngòi chi chít như mạng nhện

- Nước đổ ra biển ầm ầm ngày đêm như thác

- Hai bên bờ rừng đước dựng lên cao ngất như hai

Nhóm 5,6 : Đặc điểm nào nổi bật trong đoạn văn c? Tìm những hình ảnh đó?

- HS TB - HS khác NX, bổ sung.

- GV nx, chốt kiến thức.

? Để miêu tả được, người viết cần có năng lực gì?

? Tìm những câu văn có sự liên tưởng, so sánh, nhận xét?

? Để làm nổi bật sự vật... được tả, cần s/d những yếu tố nào?

? Qua tìm hiểu VD, Cho biết muốn làm văn miêu tả đòi hỏi người viết cần có năng lực gì?

- Gọi HS đọc phần ghi nhớ.

dãy trường thành vô tận.

c. Cảnh cây gạo vào mùa xuân.

- Từ xa nhìn lại cây gạo đỏ rực như một tháp đèn khổng lồ

- Sâm cầm, sẻ, le le. ầm ĩ, sự tấp nập ồn ào của

các loài chim

-> Cần có năng lực quan sát.

- VD: Cái anh chàng DC. nghiện thuốc phiện.

- Sông ngòi, kênh rạch bủa răng chi chít như mạng nhện...

- Từ xa nhìn lại cây gạo đỏ rực như một tháp đèn khổng lồ....

-> Tưởng tượng, liên tưởng, dùng biện pháp so sánh và nhận xét.

=> Muốn miêu tả được, người viết phải biết quan sát, từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh…để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.

2. Ghi nhớ SGK /T.28

3. Hoạt động luyện tập

Hoạt động của GV - HS

Nội dung cần đạt

- PP: luyện tập thực hành, vấn đáp, hoạt động nhóm, phân tích

- KT: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm.

- NL: giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề

* TL cặp đôi: TG 3 phút.

? Để miêu tả cảnh Hồ Gươm tác giả dùng hình ảnh tiêu biểu đặc sắc nào?

? Điền từ thích hợp vào chỗ trống?

- HS TB - HS khác NX, bổ sung.

- GV nx, chốt kiến thức.

? Tìm thêm những đoạn văn miêu tả đặc sắc có sử dụng yếu tố qs, tưởng tượng, so

sánh...?

* Bài tập 1.

- Mặt hồ sáng long lanh; cầu Thê Húc màu son uốn cong cong

- Đền Ngọc Sơn....; tháp rùa nổi trên ...

- Đó là những đặc điểm nổi bật mà các hồ khác không có.

1- Gương bầu dục; 2- Cong cong; 3- Lấp ló; 4- Cổ kính; 5- Xanh um.

* Bài tập bổ sung:

VD: " Cả vùng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương. Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào như một trận bão ... chỗ vết thương nhựa

ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh

? Qua đoạn văn, em học được điều gì về phương pháp tả cảnh ?

dưới nắng hề gay gắt, rồi dần dần bầm lại,đen và đặc quyện lại thành từng cục máu lớn"

- Quan sát kí lưỡng đối tượng định tả.

- Lựa chọn đặc điểm tiêu biểu để tả.

- Sử dụng những hình ảnh so sánh, nhân hóa...

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: hđ nhóm, vấn đáp, lt thực hành

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm, động não

* TL nhóm: 6 nhóm (4 phút)

? Tác giả miêu tả Dế Mèn đẹp, cường tráng, kiêu căng, hợm hĩnh qua những h/a tiêu biểu nào?

- ĐD HS TB – HS khác NX, B/S.

- GV NX, chốt kiến thức.

* HĐ cá nhân:

? Quan sát và ghi chép lại những đặc điểm nổi bật của ngôi nhà em ở?

* KT động não.

? Nếu tả lại quang cảnh một buổi sáng trên quê hương em bằng cách

so sánh. Em sẽ so sánh các hình ảnh

I. Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả

II. luyện tập.

* Bài tập 2.

- Cả người rung rinh một màu ...soi gương được.

- Đầu to, nổi từng tảng

- Răng đen nhánh như … nhai ngoàm ngoạm

- Trịnh trọng, khoan thai vuốt râu tưởng mình sắp đứng đầu thiên hạ rồi.

- Tưởng mình sắp đứng đầu thiên hạ rồi........

* Bài tập 3.

- Kiểu dáng nhà, màu sắc, mái nhà.

- Cách bố trí, sắp xếp đồ đạc từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới

- Hướng nhà, cảnh xung quanh nhà….

* Bài tập 4 .

- Tả lại quang cảnh một buổi sáng trên quê hương em bằng cách so sánh các hình ảnh sau:

- Mặt trời như chiếc mâm lửa( hòn than, hòn lửa,

mâm vàng, quả cầu lửa. khổng lồ )

như thế nào?

- HS TB – HS khác NX, B/S.

- GV NX, chốt kiến thức.

* HĐ cá nhân:

? Viết một đoạn văn miêu tả lại quang cảnh dòng sông mà em yêu thích.

- Gọi HS TB - HS khác NX, B/S.

- GV nhận xét.

- Bầu trời như ( chiếc lồng bàn khổng lồ, chiếc ô màu xanh lục, nửa quả cầu xanh lớn...)

- Hàng cây thắng đứng như (đội quân đứng oai nghiêm, một bức tường thành cao vút)

- Núi, đồi như ( chiếc oản tiên khổng lồ )

- Những ngôi nhà như ( những bao diêm, trạm gác trầm mặc ẩn hiện dưới làn sương mỏng.

* Bài tập 5 .

* Gợi ý: tả dòng sông cần có các đặc điểm:

+ Dáng vẻ: Dòng sông quanh co uốn khúc như một dải lụa đào…

+ Màu nước: Nước đỏ đục phù sa…

+ Cảnh bờ sông: Bãi mía, nương ngô xanh biếc như một tấm thảm trải dài vô tận...

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

HĐ 1: Đọc và tìm hiểu chung:

- PP: vấn đáp, trò chơi.

- KT: hỏi và trả lời

- NL: giao tiếp, hợp tác,…

? Truyện nên đọc với giọng ntn?

GV hướng dẫn, đọc mẫu, HS đọc tiếp. GV nhận xét.

* GV tổ chức trò chơi: Ai nhanh tay, nhanh mắt

I. Đọc và tìm hiểu chung:

1. Tác giả:

- Tạ Duy Anh ( 1959)

- Quê: Chương Mĩ- Hà nội

- Bút danh: Lão Tạ, Chu Quý, Bình Trâm

- Ông là cây bút trẻ trong thời kỳ đổi mới.

- HS chia 2 đội (5 thành viên/ 1 đội) thi tìm các

miếng ghép có nội dung chính xác nhất về tác giả, tác phẩm “Bức tranh của em gái tôi” (Tác giả, xuất xứ tp, thể loại, phương thức biểu đạt, ngôi kể, bố cục)

- GV phổ biến luật chơi.

- HS 2 đội tìm và dán thông tin về tgtp lên sơ đồ tư duy vẽ sẵn các nhánh trong 3 phút.

- HS 2 đôi chơi xong, Hs dưới lớp nhận xét, bổ sung về tgtp.

- GV chiếu ảnh, mở rộng: Tạ Duy Anh có 1 số tphẩm tiêu biểu với nhiều thể loại:

+ Tập truyện ngắn: Bước qua lời nguyền(1990), Luân hồi, Ánh sáng nàng.

+ Tiểu thuyết: Lão khổ;

+ Tập truyện cho thiếu nhi: Hiệp sĩ áo cỏ; Quả trứng vàng; Vó ngựa trở về; Con dế ma.

+ Văn bản đạt giải nhì cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên Tiền phong.

Cũng như nhiều tác phẩm đương thời, tác phẩm của Tạ Duy Anh cũng hướng vào chủ đề bao trùm đó là đất nước, con người trong thời kì đổi mới. Nhưng, ông đã tìm lối đi riêng cho mình khi biết khai thác cảm xúc từ những điều rất bình thường,giản dị, từ sự quan sát và chiêm nghiệm thường ngày, để từ đó góp vào tình cảm chung của thời đại. Đặc biệt, ông luôn chú trọng tới đối tượng độc giả, “trước tiên là độc giả nhỏ tuổi, đang cần 1 sự định hướng văn hóa” như lời ông nói. Cho nên có thể nói, Tạ Duy Anh là nhà văn có tâm với đời, có tình với thiếu nhi.

? Theo em, truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, người anh xưng tôi có tác dụng gì?

- Giúp cho nv “tôi” thể hiên được suy nghĩ, cx của mình một cách tự nhiên. Tạo sự thoải mái khi tiếp nhận, sau nữa nó tạo cho truyện âm hưởng của một lời tự thú, ăn năn. Đây cũng là

quá trình tự đánh giá, tự nhận thức – 1 phẩm

2. Tác phẩm:

* Xuất xứ

- In trong “Con dế ma”(1999)

* Đọc, kể tóm tắt, hiểu chú thích

* Thể loại: truyện ngắn hiện đại

* Ngôi kể thứ nhất

* Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp MT và biểu cảm

* Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Từ đầuvui lắm: Tâm trạng người anh trước khi phát hiện tài năng của em gái.

- Phần 2: Tiếpđi nhận giải: Tâm trạng người anh khi tài năng của em được phát hiện.

- Phần 3: Còn lại : Tâm trạng người anh khi đứng trước bức tranh đạt giải.

chất rất càn thiết trong quá trình hoàn thiện

nhân cách mỗi người.

- GV liên hệ Dế mèn phiêu lưu kí

- NV em gái hiện lên một cách tự nhiên qua cái nhìn biến đổi của người anh từ đầu đến cuối truyện mới bộc lộ đầy đủ vẻ đẹp tâm hồn, sự nhân hậu hồn nhiên trong sáng của mình -> làm câu chuyện trở lên sinh động, hấp dẫn hơn.

GV mở rộng: Trả lời phóng viên truyền hình về lí do chọn ngôi kể người anh,Tạ Duy Anh có nói: ”Trẻ em vốn nhạy cảm và dễ bị sốc,vì thế rất cần một sự tinh tế trong cách thể hiện.Chọn ngôi thứ nhất.trước hết sẽ tạo sự thoải mái khi tiếp nhận,sau nữa nó tạo cho truyện âm hưởng của một lời tự thú, ăn năn, đồng thời tạo cho nhân vật họa sĩ nhí nét hồn nhiên, nhân hậu, dịu dàng không tự biết...rất đáng yêu và đáng tin”.

GV dẫn chuyển.

HĐ 2: Tìm hiểu chi tiết văn bản:

- PP: hđ nhóm, vấn đáp, giảng bình, p.tích

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản:

II. Phân tích

- KT: thảo luận nhóm, mảnh ghép

Vòng 1: vòng chuyên gia:

- GV tổ chức TL nhóm: (4 phút)

+ Nhóm 1, 2:

1. Nhân vật người em.

* Ngoại hình, tính cách.

- Tên là Kiều Phương

- Anh đặt cho biệt hiệu là mèo bởi

? Tìm chi tiết miêu tả về ngoại hình, tính

vì khuôn mặt luôn bị chính nó bôi

cách của Kiều Phương?

bẩn.

? Nhận xét nghệ thuật miêu tả nhân vật KP?

- Dùng tên mèo để xưng hô với bạn

? Qua đó em hiểu gì về tính tình của Kiều

thật vui vẻ

Phương ?

HS các nhóm TL, cử đại diện báo cáo.

- Hay lục lọi các đồ vật

+ Nghệ thuật: Miêu tả đặc sắc với

Các nhóm khác nx, bổ sung.

sự quan sát tinh tế, lựa chọn những

chi tiết tiêu biểu -> nhân vật hiện

lên sống động, mang nét tính cách

riêng

-> Hồn nhiên vô tư trong sáng,

hiếu động đáng yêu.

+ Nhóm 3, 4:

? Sở thích của Kiều Phương?

* Sở thích: Yêu thích vẽ.

- Em tự chế thuốc vẽ bằng những

? Niềm yêu thích vẽ của Kiều Phương được thể hiện ntn?

? Điều đó giúp em hiểu thêm gì về nhân vật người em?

vật liệu có sẵn trong nhà từ các

xoong nồi, bí mật vẽ tranh.

- Mọi thứ trong nhà đều được đưa vào tranh: cái bát cám lợn sứt mẻ cũng trở nên ngộ nghĩnh; con mèo vằn vào tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại rất dễ mến...

-> Là cô bé say mê nghệ thuật, có tài năng hội họa, đáng khâm phục.

+ Nhóm 5, 6:

? Tìm những chi tiết thể hiện cách cư xử của Kiều Phương dành cho mọi người và cho anh trai?

? Bức tranh Kiều Phương vẽ anh trai đã bộc lộ điều gì?

? Em có nhận xét gì về Kiều Phương?

* Tình cảm dành cho gia đình, mọi người:

- Vui vẻ chấp nhận biệt hiệu ”mèo” anh tặng.

- Dễ thân với bé Quỳnh, chú Tiến Lê ( họa sĩ)

- Bị anh mắng vô cớ cũng không khóc hay cãi lại.

- Đi thi vẽ tranh - vẽ về anh trai với tất cả tình yêu thương anh.

- Được giải, hồ hởi ôm cổ anh chia vui.

-> Bức tranh đạt giải đã thể hiện tài năng hội họa vượt trội và tấm lòng nhân hậu, yêu thương anh của Kiều Phương.

-> Vui vẻ, cởi mở sống chan hòa với mọi người.

* Vòng 2: Vòng mảnh ghép:

- HS các nhóm đảo nhóm theo hướng dẫn của GV, tạo ra nhóm mới.

- Các thành viên trong nhóm chia sẻ phần tìm hiểu của mình, dán kết quả vào sơ đồ tư duy (cô chuẩn bị sẵn)

- Các nhóm tiếp tục thảo luận câu hỏi:

? Em có nhận xét chung gì về nhân vật người em trong văn bản?

(GV bình, liên hệ thực tế).

 Kiều Phương là cô bé hồn nhiên vô tư, đáng yêu, có tài năng hội họa, có tấm lòng trong sáng, khoan dung, độ lượng....

* Tiểu kết.

? Em học tập được những đức tính tốt đẹp nào từ Kiều Phương ?

? Khái quát nét đặc sắc về nghệ thuật miêu tả nv của tác giả ?

? Hình ảnh Kiều Phương hiện lên là cô bé ntn ?

- NT miêu tả:

+ Quan sát tinh tế, lựa chọn hình ảnh tiêu biểu.

+ Sử dụng ngôn ngữ trong sáng, dễ hiểu.

- Nội dung: Tác giả đã vẽ lên bức chân dung người em là cô bé vô tư, hồn nhiên, trong sáng và có tấm

lòng nhân hậu, vị tha.

Hoạt động của GV - HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Tìm hiểu chi tiết văn bản:

- PP: vấn đáp, hđ nhóm

- KT: đặt câu hỏi, TL nhóm, động não

- NL: phân tích, giao tiếp, hợp tác, tự học...

? Nhân vật người anh được miêu tả chủ yếu qua đời sống tâm trạng. Tâm trạng đó được thể hiện qua những thời điểm nào?

? Người anh đặt biệt hiệu nào cho em gái mình ?

* KT động não:

? Vì sao người anh lại chọn tên “Mèo”

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản:

1. Nhân vật người em.

2. Nhân vật người anh.

- 3 thời điểm: trước khi p/hiện ra tài năng của em; khi và sau khi p/h ra tài năng của em

a. Trước khi phát hiện ra tài năng của người em gái.

- Tặng em biệt hiệu là mèo.

- Vì mặt em hay bẩn, hay lục lọi các đồ

để đặt cho em gái?

( GV bình về cái tên “ mèo” )

? Đặt tên cho em là “mèo” đã chứng tỏ thái

vật.

-> coi thường, bực bội, khó chịu với em.

độ nào của anh ?

? Mang tâm trạng đó người anh đã làm gì ?

- Bí mật theo dõi việc làm của em

- Ngạc nhiên khi thấy em chế tạo thuốc vẽ:

“ Trời ạ! Thì ra nó chế thuốc vẽ ”

? Em hiểu gì về thái độ lúc này của người

-> ngạc nhiên, xem thường cho đây là trò

anh ?

nghịch ngợm của trẻ con.

=> Người anh sống không chan hòa,

? Qua đó em hiểu gì về người anh ?

thiếu thân thiện, cởi mở với em gái

- GV bình.

mình.

? Khi phát hiện ra tài năng hội họa của

b. Khi phát hiện tài năng hội họa của em.

* Thái độ của mọi người:

Kiều Phương mọi người có thái độ nào ?

- Chú Tiến Lê: rạng rỡ lắm.

- Bố: không tin vào mắt mình.

- Mẹ: không kìm được xúc động.

- Bé Quỳnh: reo lên thích thú.

? Em hiểu gì về tâm trạng của mọi người

-> ngạc nhiên, sung sướng, vui mừng.

lúc này ?

? Khác với mọi người, người anh có suy

* Ý nghĩ của người anh:

nghĩ gì?

- Gục đầu muốc khóc.

- Chẳng tìm thấy ở mình một năng khiếu gì

cả.

- Không thể thân với mèo như trước được

nữa.

? Em hiểu đc tâm trạng nào của người

-> Thất vọng, buồn chán, thiếu tự tin, mặc

anh ?

cảm.

? Với thái độ mặc cảm, tự ti người anh đã có hành động nào?

* Hành động của người anh:

- Nén xem tranh của em gái.

- Trút ra một tiếng thở dài

- Hay gắt gỏng với em, đẩy em ra...

? NX bút pháp miêu tả của tác giả khi tả

+ NT : Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế.

người anh?

? Vì sao người anh lại có hành động như

- Vì tò mò, vì người anh không chịu được

vậy?

sự thành đạt của em.

? Đằng sau thái độ và hành động đó là tâm

 Buồn bã, thất vọng và ghen tị.

trạng gì của người anh ?

- Gv bình: Người anh đố kỵ với sự thành

công của em, cảm thấy mình thua kém: Đó

là lòng tự ái, mặc cảm, ghenh ghét... với

những người hơn mình thật đáng chê trách.

? Khi chứng kiến mọi người quan tâm,

- Cái mặt lem nhem như chọc tức tôi.

giúp đỡ Kiều Phương, người anh có thái độ nào?

- Tôi thấy khó chịu

- Khi đạt giải, Kiều Phương ôm cổ- tôi đẩy

? Em hiểu thêm gì về người anh qua thái

nó ra.

độ trên?

-> Xa lánh em, đố kị với em.

? Nếu cần có một lời khuyên thì em sẽ nói

gì với người anh lúc này ?

- Bỏ sự đố kị, tự ti...

- GV bình: ét - môn- đô đê A-mi-xi từng

nói: Đừng để cho con rắn ghen tị luồn vào

trong tim. Đó là con rắn độc, nó gặm mòn

khối óc và làm đồi bại trái tim. Sự ghen

ghét, đố kị sẽ làm thay đổi con người...

? Vậy đứng trước thành công của các bạn

và mọi người, em sẽ làm gì?

- Vui vẻ chúc mừng, học tập theo...

c. Khi đứng trước bức tranh của người

? Chi tiết nào miêu tả bức tranh của người em?

em.

* Bức tranh :

- Đóng khung, lồng kính

- Tại sao tác giả viết: "Mặt chú bé như toả

- Một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa

ra một thứ ánh sáng rất lạ." Theo em đó là

sổ, nơi bầu trời trong xanh.

thứ ánh sáng gì?

- Ánh sáng lạ ấy phải chăng là ánh sáng

- Mặt chú bé toả ra một thứ ánh sáng kỳ lạ

- Suy tư mơ mộng.

của lòng mong ước, của bản chất trẻ thơ:

cả cặp mắt suy tư và mơ mộng nữa.Rõ

ràng người em gái không vẽ bức chân

dung người anh bằng dáng vẻ hiện tại mà

bằng tình yêu, lòng nhân hậu, bao dung,

tin tưởng vào bản chất tốt đẹp của anh trai

mình.

? Nhận xét bức tranh đó?

-> Bức tranh đẹp, có hồn

* TL cặp đôi:

* Thái độ:

? Đứng trước bức tranh em gái vẽ mình,

người anh có phản ứng gì?

- Giật sững người, bám chặt vào mẹ

- Ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ.

? Phân tích diễn biến tâm trạng của người anh ?

- Nhìn như thôi miên vào bức tranh.

+ Giật sững: giật mình, sững sờ, ngạc nhiên.

+ Nhìn như thôi miên: nhìn thu hết tâm trí.

-> Ngỡ ngàng trước tài năng và t/yêu cuả em đối với mình.

-> Hãnh diện vì em vẽ mình rất đẹp

-> Xấu hổ vì em hơn mình tài năng và nhân cách.

? NX về NT tác giả sử dụng khi tả người anh đứng trước b/t của em gái?

+ NT: Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, ngôn ngữ độc thoại nội tâm ( lớp 9 sẽ học).

? Em hiểu gì về thái độ đó?

=> Xúc động, ngạc nhiên, không ngờ mình hoàn thiện đến thế. Đây là sự hối hận chân thành, tự nhận thức về bản thân.

? Trong truyện 2 lần người anh khóc, hãy so sánh sự khác biệt đó ?

? Người anh thay đổi thái độ là do đâu ? (Gv bình)

? Tại sao bức tranh lại có sức cảm hóa người anh?

? Từ đó em hiểu gì về cái gốc nghệ thuật trong sự hoàn thiện ra sao?

GV: Sức mạnh của NT là tìm kiếm cái đẹp, làm đẹp cho con người, nâng con người lên bậc thang cao nhất của cái đẹp là chân-thiện-mĩ. Vì thế mà bức tranh có sức cảm hóa người anh.

? Khi kể về người anh, nhà văn đã thành công với nghệ thuật nào?

? Em có nhận xét gì về người anh trai?

- GV bình.

- Lần 1: Khóc vì mặc cảm tự ti.

- Lần 2: Khóc vì xúc động, ăn năn, hối hận.

- Do tấm lòng nhân ái, khoan dung, độ lượng của người em.

- Vì bức tranh là nghệ thuật.

- Cái gốc nghệ thuật là ở tấm lòng tốt đẹp của con người.

+ Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế.

 Người anh có tính ghen ghét, đố kỵ nhưng sớm đã nhận ra những sai lầm, biết ăn năn hối lỗi trước những việc làm của mình.

? Cuối truyện người anh muốn nói với mẹ: “Không phải con đâu. đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy.” Câu nói

- Cuối truyện người anh đã nhận ra thói xấu của mình; nhận ra tình cảm trong sáng, nhân hậu của em gái; biết xấu hổ, người

ấy gợi cho em suy nghĩ gì về nhân vật

người anh?

? Theo em nhân vật người anh đáng yêu hay đáng ghét vì sao?

? Em có suy nghĩ gì về nhan đề của văn bản ?

GV bình: Tác giả để lại 1 quan niệm đẹp về cách nhìn cuộc sống: nếu chúng ta biết lặn sâu vào lòng sự vật để nhìn cuộc sống bằng đôi mắt cảm thông, trong sáng thì hẳn rằng cuộc sống sẽ trở nên tươi đẹp hơn rất nhiều. Đôi khi,nhờ thế mà chúng ta có thể cảm hóa, giúp con người nhận ra lỗi lầm. Vì thế Vichto Huy-gô, nhà văn nổi tiếng nước Pháp mới nói: “Hai điều làm ta cho ta vái lạy: Đó là lòng tốt và tài năng”. Ở nhân vật Kiều Phương, hai phẩm chất ấy cùng song song tồn tại, thành điểm tựa nâng đỡ nhau. Hơn thế,chúng cứ bộc lộ hết sức hồn nhiên và tự nhiên, đến chính em cũng không hay biết. Vì thế phẩm chất ấy càng tỏa sáng thì tài năng ấy càng rực rỡ.

anh có thể trở thành người tốt như bức

tranh của cô em gái.

- Người anh đáng trách nhưng cũng rất đáng cảm thông vì những tính xấu trên chắc chắn cũng chỉ nhất thời. Sự hối hận day dứt nhận ra tài năng quan trọng hơn, nhận ra tâm hồn trong sáng của em gái chứng tỏ cậu ta cũng biết sửa mình, muốn vươn lên, cũng biết tính ghen ghét đố kị là xấu.

- Nhan đề " Bức tranh": thể hiện tư tưởng chủ đề của vb. Truyện kể về người em vẽ bức tranh anh trai mình và bức tranh ấy đã có sức cảm hóa người anh.

HĐ 2: Tổng kết:

- PP: vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi

- NL: tự học

? Cho biết nghệ thuật đặc sắc của vb ?

? Nội dung chính của văn bản là gì ?

- Gọi HS đọc phần ghi nhớ SGK.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật.

- Miêu tả tâm lí nv đặc sắc, ngôn ngữ độc thoại nội tâm.

- So sánh, kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn.

2. Nội dung.

- Truyện cho thấy tình cảm trong sáng, hồn nhiên, tấm lòng nhân hậu của em gái đã giúp người anh nhận ra sự hạn chế của chính mình.

* Ghi nhớ sgk/

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Nêu yêu cầu của giờ luyện nói:

- PP: vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi

- NL: tự học, giao tiếp

? Khi nói trước tập thể ta cần chú ý tới điểm gì?

? Yêu cầu của giờ luyện nói một đoạn văn, bài văn miêu tả, em cần vận dụng những năng lực nào?

HĐ 2: Lập dàn bài

- PP: luyện tập thực hành, vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi

- NL: tự học, giao tiếp

-HS đọc bài tập 1

? Khi miêu tả về nhân vật người em, ta cần miêu tả những đặc điểm gì? (Về hình dáng tính cách?)

- Khi miêu tả nhân vật người anh cần chú ý tới đặc điểm gì? (Về hình dáng, tính cách)

- Y/C HS so sánh ngoại hình với tính

I. Yêu cầu của giờ luyện nói.

- Trình bày đúng vấn đề, đúng nội dung.

- Nói lưu loát, rõ ràng, mạch lạc trước tập thể.

-Nhìn thẳng vào người nghe, tự tin, giọng truyền cảm...

- Vận dụng năng lực quan sát, liên tưởng, tưởng tượng, so ánh, nhận xét...

- Sử dụng từ láy gợi hình ảnh, âm thanh.

- Sử dụng phép tu từ nhân hóa...

- Kết hợp yếu tố miêu tả, tự sự với biểu cảm...

II. Lập dàn bài.

* Bài tập 1.

a. Nhân vật người em (Kiều Phương)

+ Hình dáng: Gầy, nhỏ nhắn, thanh mảnh, mặt lọ lem, mắt sáng, miệng rộng, răng khểnh, hay lục lọi, biệt hiệu là Mèo.

+ Tính cách: Hồn nhiên, vui tươi, nhân hậu, độ lượng, tài năng.

b. Nhân vật người anh.

+Hình dáng: Gầy,cao, đẹp trai, sáng sủa...

+Tính cách: Ghen tị, nhỏ nhen, mặc cảm, ăn

cách.

năn, hối hận...

- HS đọc bài tập 3

? Khi miêu tả đêm trăng cần chú ý tới điểm gì? Qua việc miêu tả đêm trăng em thấy mình cần phải bảo vệ môi trường như thế nào?

* Bài tập 3

- Đó là 1 đêm trăng (Đẹp, đáng nhớ )

- Đêm trăng có gì đặc sắc (ánh vàng, sáng lung linh, huyền ảo...)

- Bầu trời đêm, nhiều sao, vầng trăng như mâm bạc, sáng trong, cây cối, nhà cửa, đường làng, ngõ phố, ánh trăng hiện ra như thế nào?

- Những hình ảnh so sánh, liên tưởng, tưởng tượng Hình ảnh trong thơ ca truyền thống.

HĐ 3: Thực hành luyện nói

- PP: luyện tập thực hành, hđ nhóm

- KT: TL nhóm

- NL: giao tiếp, hợp tác, sd ngôn ngữ

- Chia lớp thành bốn nhóm, cho học sinh, nói trước nhóm theo các dàn bài đã lập.

- HS TLuan trình bày trước tổ nhóm

- HS khác NX, bổ sung.

- Các nhóm cử đại diện lên trình bày trước lớp.

- Các nhóm khác nhận xét.

- Gọi các HS lên bảng nói trước lớp.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV nhận xét, bổ sung cho điểm

III. Thực hành luyện nói

1. Thực hành nói.

a, Trình bày trước nhóm.

b, Trình bày trước lớp.

- Đại diện tổ (nhóm) lên trình bày trước lớp

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

- Gọi học sinh đọc bài tập 4.

? Nếu kể và miêu tả lại sáng bình minh trên quê hương vùng biển em sẽ miêu tả những gì ?

- Liên hệ môi trường: Em sẽ làm gì để cho cảnh biển luôn giữ được vẻ đẹp đó

?

- Gọi học sinh đọc bài tập 5.

? Khi miêu tả chàng dũng sĩ ta cần chú ý tới điều gì?

HĐ 2: Thực hành luyện nói:

- Chia lớp thành bốn nhóm, cho học sinh, nói trước nhóm theo các dàn bài đã lập.

- GV nhắc lại Y/C: Trình bày đúng vấn đề, đúng nội dung.

- Nói lưu loát, rõ ràng, mạch lạc trước tập thể.

- Nhìn thẳng vào người nghe, tự tin, giọng truyền cảm...

II. Lập dàn bài ( tiếp theo)

* Bài tập 4. Miêu tả lại buổi sáng bình minh trên quê hương vùng biển.

- Buổi sáng khi bắt đầu có ánh mặt trời

- Bầu trời như lòng...

- Chim chóc hót líu lo

- Gà gáy vang động không gian

- Không khí trong lành

- Mặt biển phẳng lì như tờ giấy xanh mịn

- Bãi cát trắng mịn như con đường dài vô tận

- Những chiếc thuyền sau 1 đêm lao động trở về.

- Giữ gìn môi trường: Nhặt rác, vứt rác đúng quy định...

* Bài tập 5.

- Ngoại hình: cao, to, thân hình vạm vỡ, khỏe mạnh như lực sĩ.

- Nước da: nâu....

- Hành động: mạnh mẽ.

- Giọng nói: sang sảng...

- Việc làm: luôn giúp đỡ kẻ yếu, sẵn sàng diệt gian, trừ ác...

III. Thực hành luyện nói ( Tiếp theo).

1. Thực hành nói trước tổ, nhóm.

- Yêu cầu các nhóm cử đại diện lên

trình bày trước lớp.

- Gọi HS lần lượt lên trình bày trước lớp.

- Y/C các HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, bổ sung cho điểm .

2. Thực hành nói trước lớp.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Đọc, tìm hiểu chung.

-PP: đọc tích cực, hđ nhóm, vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi, TL nhóm

- NL: giao tiếp, sd ngôn ngữ, hợp tác…

? Dựa vào chú thích * SGK hãy cho biết đôi nét về tác giả Võ Quảng?

? Nêu những nét chính về văn bản ?

? Nêu giọng đọc của văn bản?

- GV: Chậm ở đoạn 1; Nhanh mạnh,

I. Đọc - Tìm hiểu chung.

1. Tác giả.

- Võ Quảng (1920 – 2007), quê ở Quảng Nam, là nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi.

2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ của tác phẩm. Văn bản “Vượt thác” được trích từ chương XI của truyện “Quê nội” sáng tác vào năm 1974.

b. Đọc và tìm hiểu chú thích:

* Đọc.

ở đoạn con thuyền vượt thác.

- GV đọc mẫu

- Gọi học sinh đọc - nhận xét

? Giải nghĩa chú thích 1, 2, 3...?

? Xác định thể loại văn bản ?

? Xác định các PTBĐ của văn bản ?

* TL cặp đôi: 2 phút.

? Theo em, văn bản có thể chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?

- ĐD HS TB – HS khác NX, b/s.

- GV NX, chốt KT.

? Xác định vị trí để quan sát của tác giả? Vị trí quan sát ấy có thích hợp không? vì sao?

HĐ 2: Phân tích:

- PP: phân tích, bình giảng, vấn đáp, hoạt động nhóm, trực quan

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày một phút.

? Có mấy phạm vi miêu tả cảnh thiên

nhiên trong văn bản này?

? Cảnh dòng sông được miêu tả ở những hình ảnh nào?

? Tại sao tác giả miêu tả sông chỉ bằng hoạt động của con thuyền?

? Nghệ thuật nào được tác giả sử dụng trong đoạn văn trên ?

? Cảm nhận của em về dòng sông và cảnh trên dòng sông Thu Bồn ?

- GV giảng - bình về cảnh nơi đây...

? Cảnh bờ sông được tác giả miêu tả qua hình ảnh nào?

* Chú thích:

c. Thể loại: Truyện ký

d. PTBĐ: MT + TS, BC.

e. Bố cục: Văn bản có thể chia làm 3 phần

+ Phần 1: từ đầu ... Thác nước: Cảnh trước khi vượt thác.

+ Phần 2: Tiếp ... dạ dạ: Cảnh vượt thác của Dương Hương Thư.

+ Phần 3: Còn lại : Cảnh sau khi vượt thác.

- Vị trí quan sát: trên con thuyền di động và vượt thác. Vị trí ấy thích hợp vì phạm vi cảnh rộng, thay đổi, cần điểm nhìn trực tiếp và di động.

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản.

1. Cảnh trước khi vượt thác.

- Hai phạm vi: miêu tả cảnh dòng sông và 2 bên bờ.

* Cảnh dòng sông:

- Cánh buồm nhỏ căng phồng

- Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng.

- Những thuyền chất đầy cau tươi, dây mây, dầu rái...

-Thuyền xuôi chầm chậm

-> Con thuyền là sự sống của sông; miêu tả con thuyền cũng là miêu tả sông.

+ NT: Liệt kê, từ láy, MT + TS

-> Dòng sông rộng mênh mông, êm ả.

-> Cảnh tấp nập, nhộn nhịp.

* Cảnh bờ sông:

- Những bãi dâu trải ra bạt ngàn.

- Vườn tược um tùm

? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để khắc họa hình ảnh dòng sông và 2 bên bờ sông? Tác dụng?

? Qua việc miêu tả của tác giả, em hình dung cảnh thiên nhiên ở đây như thế nào?

- GV bình.

? DHT vượt thác trong hoàn cảnh nào?

? Em hiểu đây là hoàn cảnh như thế nào?

- Cho HS quan sát tranh.

* TL nhóm: 6 nhóm (4 phút)

? Hình ảnh DHT vượt thác được tác giả khắc hoạ qua những chi tiết nào: Về ngoại hình?

? Nhận xét về hình ảnh, từ ngữ mà tác giả sử dụng ở đây ?

? Dượng Hương Thư là người ntn?

- ĐD HS TB – HS khác NX, b/s.

- GV NX, chốt KT.

- GV bình.

? Tìm những hình ảnh miêu tả hành động của DHT khi vượt thác ?

? Theo em nét nghệ thuật nổi bật trong đ.v miêu tả nhân vật DHT là gì? Tác dụng?

? Từ đó em hình dung về DHT trong

- Những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm

ngâm....

- Núi cao đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt

+ Nghệ thuật: Nhân hoá (thuyền nhớ núi, nhớ rừng, chòm cổ thụ trầm ngâm); so sánh (núi cao- đột ngột) từ láy gợi hình (sừng sững) miêu tả -> Cảnh hiện nên sinh động, rõ nét.

 Cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ, đa dạng phong phú, giàu sức sống, rất đẹp, khung cảnh vui tươi sinh động vừa nguyên sơ lại cổ kính.

2. Cảnh vượt thác của Dương Hương Thư

* Hoàn cảnh: - Mùa nước còn to

- Nước từ trên cao phóng xuống giữa 2 vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn.

-> Hoàn cảnh đầy khó khăn nguy hiểm, cần tới sự dũng cảm của con người.

* Ngoại hình:

- Đánh trần: Như một pho tượng đồng đúc (khỏe khoắn, rắn chắc, da nâu đỏ rậm).

- Bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa.

- Như hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ...(gợi ra hình ảnh huyền thoại anh hùng xa xưa với tầm vóc và sức mạnh phi thường)

+ NT: so sánh độc đáo, tính từ gợi tả.

-> DHT có vẻ đẹp khỏe khoắn, vạm vỡ

* Hành động:

- Co người phóng sào xuống lòng sông nghe “soạc”.

- Ghì chặt trên đầu sào, lấy thế trụ lại

- Chiếc sào dưới sức chống của DHT bị cong lại.

- Thả sào rút sào rập ràng nhanh như cắt.

- DHT vượt thác khác hẳn DHT ở nhà, nói năng nhỏ nhẻ, tính nết nhu mì…

+ Nghệ thuật: so sánh, sử dụng động từ, làm nổi bật hình ảnh DHT trong lao động.

lao động ntn ?

* KT trình bày một phút.

? Em hãy trình bày vẻ đẹp ngoại hình và hành động của DHT?

- HS khác NX, gv nx.

? Cảnh thiên nhiên gợi tả qua những hình ảnh nào ?

? Trong vb, hình ảnh những chòm cổ thụ 2 lần xuất hiện, nhưng mỗi lần lại khác nhau. Em hãy so sánh và nêu ý nghĩa ?

- GV giảng.

? NT đặc sắc trong đoạn văn là gì ?

? Cảnh hiện nên như thế nào ?

- GV bình .

HĐ 3: Tổng kết.

- PP: vấn đáp.

- KT: đặt câu hỏi, sơ đồ tư duy

- NL: tư duy sáng tạo

? Dùng sơ đồ tư duy khái quát nghệ thuật và nội dung chính văn bản?

- Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ.

 DHT là người rắn chắc, khoẻ mạnh, lao

động bền bỉ, quả cảm, dầy dạn kinh nghiệm, có ý chí, nghị lực, tinh thần vượt lên gian khó.

3. Cảnh sau khi vượt thác.

- Dòng sông chảy quanh co dọc những núi cao sừng sững

- Cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.

- Qua nhiều lớp núi, đồng ruộng lại mở ra.

- Hình ảnh cây cổ thụ:

+ Lần đầu khi thuyền chưa vượt thác: " Chòm cổ thụ dáng... nước" -> báo hiệu những khó khăn, vất vả đang đợi phía trước mà con thuyền cần thận trọng.

+ Lần 2: Khi thuyền đã vượt thác: cây to....

vung tay hô đám con cháu -> niềm hân hoan chào đón con thuyền đã vượt thác bình an.

+ NT: Miêu tả, nhân hóa.

-> Cảnh êm đềm, cổ kính, rộng lớn.

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật: Miêu tả người xen lẫn tả cảnh, sử dụng biện pháp nhân hoá, so sánh. Miêu tả theo hành trình vượt thác rất tự nhiên, sinh động.

2. Nội dung: Tả cảnh vượt thác của con người, làm nổi vật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền cảnh thiên nhiên hùng vĩ, rộng lớn từ đó bộc lộ tình cảm của tác giả: yêu qúy với cảnh quê hương nhất là tình cảm dành cho người lao động.

* Ghi nhớ SGK/T. 41

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: vấn đáp, LTTH.

- KT: đặt câu hỏi

- NL: tự học

? Hai bài “Sông nước Cà Mau” và “Vượt thác” đều miêu tả sông nước. Em hãy nêu những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên được miêu tả ở mỗi bài và nghệ thuật miêu tả của mỗi tác giả?

- Đưa bức tranh cảnh DHT vượt thác.

? Hãy miêu tả lại hình ảnh DHT qua bức

tranh trên?

- VB " Sông nước Cà Mau" miêu tả cảnh thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ, trù phú

- VB " Vượt thác" tả cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ, cổ kính...

- DHT đang chèo lái con thuyền vượt thác. Hai hàm răng cắn chặt...

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Phó từ là gì?

- PP: phân tích mẫu, vấn đáp

- KT: đặt câu hỏi

- NL : phân tích, sd ngôn ngữ, giao tiếp

- HS đọc VD SGK, nhắc lại khái

niệm so sánh?

? Những sự vật nào được so sánh với sự vật nào?

? Tìm từ ngữ so sánh? Việc so sánh sự vật trên có gì khác nhau ?

? Tìm thêm các từ ngữ chỉ ý so sánh ngang bằng và không ngang bằng ?

? Qua ví dụ cho biết có mấy kiểu so sánh? Đó là những kiểu nào ?

- Gọi HS đọc phần ghi nhớ.

? Xác định các kiểu so sánh trong các câu sau: 1. Lan học giỏi hơn Mai.

I. Các kiểu so sánh.

1. Ví dụ:

Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.

- Những ngôi sao (thức) - Mẹ (đã thức) Mẹ - ngọn gió

- Từ so sánh: Chẳng bằng -> so sánh không ngang bằng

+ Là -> So sánh ngang bằng

VD: hơn, không bằng…-> không ngang bằng Giống như, y như…-> so sánh ngang bằng.

- Có 2 kiểu so sánh: + So sánh ngang bằng.

+ So sánh không ngang bằng.

2. Ghi nhớ: SGK/T.42

* Bài tập nhanh:

- So sánh ngang bằng: 2, 3.

2. Đẹp như tiên.

- So sánh không ngang bằng: 1,4.

3. Quê hương là chùm khế ngọt.

4. An cao hơn Tú.

II. TÁC DỤNG CỦA PHÉP SO SÁNH

HĐ 2: Tác dụng của phép so sánh.

- PP: gợi mở - vấn đáp, hđ nhóm

- KT: đặt câu hỏi, TL, sơ đồ tư duy

- NL: phân tích, hợp tác

- Gọi HS đọc ví dụ.

* Thảo luận nhóm: 3 nhóm.

? Tìm phép so sánh trong ví dụ ?

? Sự việc nào được đem ra so sánh ?

? Việc so sánh trên có tác dụng gì ?

+ Mời đại diện HS trình bày.

+ HS khác nhận xét.

+ GV NX, chốt kiến thức.

1. Xét ví dụ:

- Có chiếc lá tựa mũi tên như xoay

- Có chiếc lá như con chim lảo đảo

- Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan thai

- Có chiếc như sợ hãi, ngại ngần...

- Sự vật: chiếc lá rụng - một vật vô tri vô giác.

* Tác dụng: - Tạo ra hình ảnh cụ thể, sinh động, giúp người đọc, người nghe dễ dàng hình dung được những cách rụng khác nhau của lá.

- Tạo ra lối nói hàm sức giúp người đọc dễ nắm

bắt tình cảm của người viết. Cụ thể trong đoạn

văn đã dẫn, phép so sánh thể hiện quan niệm

của tác giả về sự sống và cái chết.

? Cảm nhận của em khi đọc đoạn/v ?

? Từ đó em thấy phép so sánh có tác dụng gì?

-> Đoạn văn giàu hình ảnh, sinh động, hấp dẫn.

=> So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình

cảm sâu sắc.

- Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ.

? Vẽ sơ đồ tư duy khái quát KT bài

2. Ghi nhớ (SGK/T. 42)

học?

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: lt thực hành, vấn đáp, hđ nhóm

- KT: đặt ccâu hỏi, TL nhóm

- NL: hợp tác, tự học, tư duy stao

* TL cặp đôi (3 phút).

? Chỉ ra các phép so sánh trong khổ thơ và cho biết chúng thuộc những kiểu so sánh nào?

- ĐD HS TB – HS khác NX, b/s.

* Bài tập 1:

- So sanh ngang bằng: Là; như, y như, giống như,tựa như là, bao nhiêu, bấy nhiêu.

- So sánh không ngang bằng: Hơn, hơn là,kém, không bằng, chưa bằng, chẳng bằng.

- GV NX, chốt KT.

? Tìm những câu văn sử dụng phép so sánh trong vb " Vượt thác" ?

HS hđ cá nhân.

? Tìm những câu ca dao…có chứa hình ảnh so sánh? Nêu tác dụng ?

* Bài tập 2:

- Những động tác rút sào.... nhanh như cắt

- DHT như một pho tượng đồng đúc, như một hiệp sĩ của T. Sơn oai linh hùng vĩ.

- Dọc sườn núi....như những cụ già vung tay hô đám con cháu.

* Bài 3.

VD: Miệng cười như thể hoa ngâu. Cái khăn đội đầu như thể hoa sen.

Hoạt động của thầy và của trò

Nội dung cần đạt

- PP: vấn đáp, TL nhóm, luyện tập thực hành, trò chơi

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, giao nhiệm vụ, động não

- NL: giao tiếp, hợp tác, tự học, tự quản lí, sử dụng ngôn ngữ.

? Nhắc lại các tỉnh miền Bắc và người Hưng Yên thường mắc các lỗi chính tả nào ?

- Y/C đại diện HS từng nhóm lên trình bày phần chuẩn bị các lỗi chính tả đã sưu tầm ở nhà ra giấy tô ki to.

GV sd kĩ thuật động não:

? Nguyên nhân mắc các lỗi trên ?

- TL theo bàn (2 HS): TG 2 phút:

? Tác hại của việc phát âm sai, viết sai chính tả là gì ?

- Gọi đại diện HS TB.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt kiến thức.

* Bài tập 1.

Phụ âm Tr/ Ch; L/n; d/r/gi; s/x

Lỗi

Lẫn

tr/ch

Lẫn

s/x

Lẫn

d/r/gi

Lẫn

l/n

Ví

dụ

chập

chùng

sử sự,

suất sứ

ra nhập

...

tấp lập

...

* Nguyên nhân: Do phát âm không phân biệt đúng chính tả: không phân biệt đặc trưng uốn lưỡi và không uốn lưỡi trong từng cặp âm s/x, ch/tr, r/d/gi.

- Do không nắm vững quy tắc chính tả.

- Do không nắm được nghĩa của tiếng, của từ cần viết.

- Do cẩu thả, không cân nhắc khi viết.

* Tác hại:

- Phát âm sai, viết sai sẽ làm sai nghĩa của từ.

? Tìm những từ do viết sai chính tả

VD: ăn trưa (bữa trưa) viết thành ăn chưa (để

dẫn đến viết sai về nghĩa ?

hỏi)

? Theo em, sửa các lỗi trên như thế

* Sửa lỗi:

nào ?

- Rèn phát âm đúng chuẩn khi nói, đọc, phát

âm có sự phân biệt giữa s/x, ch/tr, r/d/gi, l/n..

- Nắm vững quy tắc chính tả để x/đ cách viết

đúng trong nhiều trường hợp.

- Hiểu rõ nghĩa của tiếng, từ để viết đúng.

- Trau dồi vốn từ qua đọc sách, báo, dùng từ

điển tiếng Việt.

- Tổ chức trò chơi: Ai nhanh hơn

- 4 đội chơi: mỗi đội 2 HS (TG: 2 ph)

* Bài 2.

? Gv đọc - HS viết các từ sgk.

- HS viết (Đội nào viết đúng nhiều

nhất, đội đó sẽ chiến thắng).

- GV NX, sửa lỗi.

- Gọi HS đọc bài 3.

- HS làm việc cá nhân - lên bảng viết

? Điền ch/tr, d/r/gi, s/x vào chỗ trống?

* Bài 3.

a, Phụ âm tr/ch: chương…ình, …ái cây, đợi

…ờ, …ải qua, vận …uyển.

- Phụ âm s/x: cái …ẻng, chim …áo, …âu bọ…

- Phụ âm r/d/gi: … ắc rối, ...ũ rượi, ...ang sơn,

rau ...iếp.

? Điền ch/tr, s/x, d/r/gi vào chỗ trống

sao cho thích hợp ?

* Bài 4.

- x/s: xám xịt, sà xuống, sát mặt đất, sấm, sáng,

xé, sung, sổ, xơ xác, rầm rập, xoảng.

- Tr/ch: tre, trỗi,

- r/d/gi: ra đến giữa dòng…

? Căn cứ vào nghĩa để phân biệt các

cặp từ chỉ khác nhau ở phụ âm đầu sau: ra/da/gia, sa/xa. ?

* Bài 5:

- ra: ra vào, da: da thịt ...

- sa: rơi xuống, xa: xa xôi...

? Viết chính tả .

* Bài tập bổ sung.

- Phụ âm Tr/ch:

Trò chơi là của trời cho

Chớ nên chơi trò chỉ trích, chê bai

* Phụ âm S/ X:

- Sầm sập sóng dữ xô bờ

Thuyền xoay sở mãi lò dò bơi ra

* Phụ âm L/ N:

- Nỗi niềm này lắm long đong

Lửng lơ lời nói khiến lòng nao nao

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Phương pháp viết văn tả cảnh

- PP: phân tích mẫu, vấn đáp, dạy học nhóm

- KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm

- NL: giao tiếp, hợp tác, sd ngôn ngữ, tự quản lí, tự học

- HS đọc các đoạn văn (sgk/45).

T/C cho HS thảo luận: 6 nhóm (3’).

+ Nhóm 1,2: Đoạn văn 1 miêu tả điều gì? Qua đó ta hình dung ra được khúc sông này ra sao? Vì sao ta hình dung ra được điều đó?

+ Nhóm 3,4: Đối tượng miêu tả của đoạn văn 2 là gì? Trình tự miêu tả như thế nào? Để miêu tả tác giả sử dụng các hình ảnh tiêu biểu nào?

- Gọi đại diện nhóm TB - HS TB.

- Y/C HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt kiến thức.

? Từ ví dụ, cho biết muốn tả cảnh

I. Phương pháp viết văn tả cảnh.

1. Ví dụ.

a. Đoạn văn 1:

- Tả cảnh Dượng Hương Thư chống thuyền vượt thác

- Hình dung ra khúc sông có nhiều thác dữ, nước chảy mạnh. Vì miêu tả ngoại hình và động tác của nhân vật

b. Đoạn văn 2.

- Tả cảnh sông nước Cà Mau- Dòng sông Năm Căn.

- Trình tự: Dưới mặt sông đến bờ sông ( Từ thấp lên cao)

-> Muốn tả cảnh cần:

cần làm gì ? + X

+ Q

biểu

+ Trì thứ

c. Đ

* Bố

? Đoạn văn trên gồm mấy phần? - Ph Giới hạn và nội dung của từng phần? dụn

- Ph vòng

- Ph gốc

* Ph

- Tác

? Trong phần 2, tác giả miêu tả lũy làng tre làng qua những hình ảnh nổi bật + L nào ? đời

+ L

+ L

- Tr ngo

- Bố

? Nhận xét trình tự miêu tả cảnh + Mở trong bài văn ? + T

? Từ bài văn “Luỹ làng” trong SGK, + K em hãy nêu bố cục của bài văn tả đượ cảnh? Nhiệm vụ của từng phần ? 2. G

- GV chốt lại nội dung ghi nhớ.

3. Hoạt động luyện tập.

ác định được đối tượng miêu tả.

uan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu

.

nh bày những điều quan sát được theo một tự ( Ghi nhớ/ ý 1 – sgk/47).

oạn văn 3:

cục: 3 phần.

ần 1(Mở bài): 3 câu đầu: Khái quát về tác g, cấu tạo của Luỹ làng

ần 2 (Thân bài): Tiếp -> Không rõ: Tả kỹ 3 của luỹ tre.

ần 3 (Kết bài): Còn lại: Tả măng tre dưới và cảm nghĩ về hình ảnh cây tre.

ần 2:

giả tả chi tiết về cấu tạo, đặc điểm của lũy

.

ũy ngoài cùng: gồm tre gai, tre truyền từ này sang đời khác.

ũy giữa: tre thẳng.

ũy trong cùng: tre càng thẳng hơn...

ình tự: Miêu tả từ khái quát đến cụ thể, từ ài vào trong.

cục: 3 phần

bài: Giới thiệu khái quát cảnh được tả hân bài: Miêu tả cảnh vật theo một trình tự ết bài: Phát biểu cảm tưởng về cảnh vật c tả ( Ghi nhớ/ ý 2 –sgk-47).

hi nhớ SGK /T.47

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: LTTH, vấn đáp, dạy học nhóm

- KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, giao nhiệm vụ.

- HS đọc bài 1.

- T/C cho HS làm việc cá nhân (TG: 2 phút)

- Gọi HS lên trả lời câu hỏi a,b,c

- HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

II. Luyện tập.

* Bài tập 1( SGK ):

a. Từ ngoài vào trong (Trình tự không gian)

b. Từ lúc trống vào lớp đến khi hết giờ.

c. Kết hợp cả hai trình tự trên

- Những hình ảnh cụ thể tiêu biểu.

- cảnh HS nhận đề, một vài gương mặt

tiêu biểu

- Cảnh HS chăm chú làm bài, GV quan sát

HS làm bài.

- Cảnh bên ngoài lớp học: Sân trường, gó,

cây...

? Nếu tả cảnh trong giờ ra chơi em sẽ lựa chọn trình tự tả nào ?

* Bài 2/47:

- Tả cảnh sân trường lúc ra chơi: trình tự

thời gian và trình tự không gian.

? Em sẽ lựa chọn cảnh nào để tả ? Hãy

a. Cảnh tả theo trình tự thời gian

viết đoạn văn tả lại cảnh đó ?

- Trống hết tiết 2, báo giờ ra chơi đã đến

- HS từ các lớp ùa ra sân trường

- Cảnh HS chơi đùa

- Các trò chơi quen thuộc

- Trống vào lớp, HS về lớp

- Cảm xúc của người viết

b. Cách tả theo trình tự không gian:

- Các trò chơi giữa sân trường, các góc

sân

- Một trò chơi đặc sắc, mới lạ, sôi động.

- HS viết và trình bày.

- Đọc bài 3.

* Bài 3:

Dàn ý chi tiết bài Biển đẹp

a. Mở bài: Biển thật đẹp

- T/C cho HS TL: cặp đôi ( TG: 2 phút).

? Rút lại thành dàn ý cho từ bài văn trên ?

b. Thân bài:

- Cảnh biển đẹp trong mọi thời điểm khác

- Gọi đại diện nhóm TB - HS TB.

nhau

- Y/C HS khác NX, bổ sung.

- Buổi sớm nắng sáng

- GV NX, chốt kiến thức.

- Buổi chiều gió mùa đông bắc

- Ngày mưa rào

- Buổi sớm nắng mờ

- Gv: Người viết không tả theo trình tự

- Buổi chiều lạnh

thời gian, cũng không tả theo không gian

- Buổi chiều nắng tàn, mát dịu

mà theo mạch cảm xúc và hướng theo con

mắt của mình

- Biển, trời đổ màu

c. Kết bài: nhận xét vì sao biển đẹp

Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Cộng

Tập làm văn: Văn miêu tả.

CĐT

CĐ cao

Biết được khái niệm văn miêu tả.

Xác định được phương thức biểu đạt, năng lực sử dụng

trong đoạn văn miêu tả.

Viết được bài văn miêu tả cảnh.

Tổng số câu

SC : 1

SC : 1

SC : 1

Số câu : 3

Số điểm

SĐ : 1

SĐ : 2

SĐ : 7

Số điểm: 10

Tỉ lệ %

TL:10 %

TL: 20 %

TL: 70 %

Tỉ lệ :100%

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

HĐ 1: Đọc và tìm hiểu chung:

- PP: vấn đáp.

- KT: đặt câu hỏi.

- NL: sd ngôn ngữ, tự học

? Trình bày hiểu biết về tác giả ?

- HS giới thiệu về tác giả (kèm chân dung tác giả đã sưu tầm).

GV mở rộng:

+ Về tiểu sử: Ông sinh ra tại 1 tỉnh miền Nam nước Pháp, trong 1 gđ bình dân. Từ nhỏ,ông là 1 cậu bé thông minh, có tâm hồn lãng mạn và ham đọc sách.

+ Sự nghiệp VH: ông đã có 1 số tập thơ từ năm 18 tuổi. Ông stác và thành công ở rất nhiều thể loại như: thơ,

I.Đọc và tìm hiểu chung:

1. Tác giả:

- Là nhà văn chuyên viết truyện ngắn nổi tiếng của nước Pháp nửa cuối thế kỉ 19.

- Các tác phẩm của ông thấm đẫm tinh thần nhân đạo và chất thơ.

truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch…

+ Có niềm say mê với thiên nhiên cảnh vật và con người miền Nam nước Pháp quê ông, nơi ông gắn bó gần hết c.đời. Nó trở thành nguồn cảm hứng phong phú trong các tp của Đô-đê.

? Cần đọc truyện với giọng ntn?

- GV hướng dẫn: Giọng đọc chậm, xót xa và cảm động day dứt. Lời nói của thầy Ha-men cần đọc thật dịu dàng và buồn. Đoạn kết giàu cảm xúc cần thay đổi nhịp để diễn tả niềm xúc động.

- HS đọc truyện- tóm tắt truyện.

- HS tìm hiểu phần chú thích

2. Tác phẩm:

* Đọc, kể tóm tắt, hiểu chú thích:

+ Phrăng vì mải chơi, ko học bài nên ko muốn đi học. Sau cũng quyết định đến lớp.

+ Dọc đường thấy nhiều người đọc cáo thị nhưng cậu ko biết đấy là chuyện gì.

+ Vào lớp cậu thấy có sự khác thường: lớp trật tự, có cả dân làng đến dự buổi học.

+ Thầy Ha- men thông báo đây là buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp.

+ Phrăng hiểu ra và ân hận vì trước đây đã mải chơi, ko học cẩn thận tiếng mẹ đẻ.

+ Các học trò và người dân chăm chú đọc, viết tiếng Pháp.

+ Buổi học kết thúc = dòng chữ thầy Ha men viết lên bảng “Nước Pháp muôn năm”.

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi:

- HS chia 2 đội thi chọn ra những thông tin đúng về hoàn cảnh ra đời, xuất xứ, thể loại, ptbđ, ngôi kể, bố cục của truyện- > hoàn thiện sơ đồ tư duy.

HS thảo luận 1p, thống nhất trong nhóm, đại diện nhóm dán đáp án lên sơ đồ tư duy.

Các nhóm nx, bổ sung. GV chốt kt.

* Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ:

- Truyện lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử: Sau cuộc chiến tranh Pháp - Phổ năm 1870 – 1871, nước Pháp thua trận, 2 vùng An – dát và Lo- ren giáp biên giới với Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên các trường học ở 2 vùng này bị buộc học bằng tiếng Đức. Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An- dát.

- In trong tập truyện ngắn chọn lọc “Những vì sao”

* Thể loại: truyện ngắn

- Ptbđ: tự sự + miêu tả, biểu cảm

- Ngôi kể: thứ nhất, Phrăng kể chuyện

-> Tác dụng: tạo ấn tượng về 1 câu chuyện có thật, thuận lời trong việc biểu hiện tâm trạng, ý nghĩ của nhân vật kể chuyện.

GV mở rộng: Với ngôi kể thứ nhất, người đọc như hòa vào dòng suy nghĩ hồn nhiên, ngây thơ, đầy xúc động của chú bé. Từ đó tạo cảm giác chân thực, sống động cho câu chuyện của Phrăng. Điều đặc biệt ở đây là: Truyện được kể từ một em bé trong hoàn cảnh nước Pháp thua trận phải cắt nhượng lãnh thổ cho kẻ thù càng làm cho

người đọc phải suy nghĩ sâu xa hơn .

? Em hiểu thế nào về nhan đề của tp?

- “Buổi học cuối cùng” ngỡ như 1 sự kiện bình thường lại trở thành 1 tình huống thử thách mạnh mẽ tình yêu Tổ quốc đối với ~ cư dân ở miền quê sát biên giới. Buổi học Pháp văn của thầy Ha-men trở thành buổi học của tình yêu nước Pháp, tình yêu tiếng mẹ đẻ - tiếng Pháp. Đó là “buổi học cuối cùng” nhưng qua đây Đô-đê đã khơi mở 1 tình yêu thiêng liêng, vĩnh cửu với mỗi con người cũng như mỗi dân tộc trên TG.

? Theo em tại sao tác giả lại chọn lời đề tựa là “Chuyện của một em bé người An-dát” ? (Gợi ý: Tại sao không phải là “Chuyện của chú bé Phrăng” ?)

? Ai là nhân vật chính trong truyện ? GV chuyển ý.

* Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Từ đầu – “ mà vắng mặt con” Quang cảnh trên đường đến trường và cảnh ở trường qua sự quan sát của Phrăng.

- Phần 2: Tiếp – “ buổi học cuối cùng này” : Diễn biến của buổi học cuối cùng.

- Phần 3: Còn lại: Cảnh kết thúc buổi học cuối cùng

* Nhan đề: nêu lên 1 sự kiện quan trọng - gợi trí tò mò.

Bởi lẽ chuyện của một em bé người An-dát cũng là chuyện của một vùng quê, một vùng lãnh thổ của nước Pháp, của cả nước Pháp lúc bấy giờ. Chuyện của một em bé cũng là chuyện tương lai của một dân tộc.

* Nhân vật chính: Phrăng và thầy Ha men.

HĐ 2: Tìm hiểu chi tiết văn bản

- PP: vấn đáp, phân tích, bình giảng, dạy học nhóm

- KT: động não, thảo luận nhóm, giao nhiệm vụ

- NL: tư duy sáng tạo, cảm thụ, phân tích, sd ngôn ngữ, hợp tác

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản:

1. Nhân vật Phrăng

a. Tâm trạng Phrăng trước buổi học.

* Trên đường đi học:

Ngày thường

Hôm nay

- Tiếng ồn ào như vỡ chợ của hs

-Tiếng mọi người đọc to bài học.

-Tiếng thầy gõ thước.

- Đi muộn -> thầy giận dữ

- Mọi sự bình lặng như 1 sáng chủ nhật.

- Lớp học: có dân làng, cụ Hô-de, bác phát thư: ngồi lặng lẽ, buồn rầu.

-Thầy kẹp thước dưới nách

- Thầy mặc lễ phục, nói nhẹ nhàng: vào đi

con, ko la mắng

nay ntn? Sự khác lạ đó báo hiệu điều gì ?

- GV giảng: Quang cảnh yên tĩnh, khác thường so với mọi hôm, buổi học có sự xuất hiện của cả dân làng, của cụ Hô-de – xã trưởng cũ, không khí lớp học trang nghiêm,... Tất cả những chi tiết ấy báo hiệu 1 buổi học đặc biệt: buổi học tiếng Pháp cuối cùng trong trường làng ở vùng An-dát - nơi đã mất tự do vào tay người Phổ. Có điều gì đó thật thiêng liêng trong cái không khí yên tĩnh khác thường ấy...

? Trước sự trang nghiêm của buổi học, Phrang có cảm nhận gì?

+ NT: So sánh, đối lập, bút pháp miêu tả.

-> Lớp học thay đổi, báo hiệu về điều gì nghiêm trọng, khác thường.

? Em hiểu gì về tâm trạng của Phrăng lúc này ?

( GV bình)

- Tâm trạng của Phrăng:

+ Ngạc nhiên, cảm nhận được sự khác thường

+ Ý nghĩ: Đi vào giữa sự lặng ngắt đó, tôi đỏ mặt, sợ đến chừng nào.

-> Lo lắng, sợ hãi, ngượng ngùng, xấu hổ.

? Phần đầu văn bản, tác giả đã thành công với NT nổi bật nào ?

? Qua đó, em có cảm nhận chung gì về cảnh trước buổi học và cậu bé Phrăng? Hãy trình bày cảm nhận trong 1p.

* Tiểu kết.

- Nghệ thuật:

+ So sánh, đối lập.

+ Kể xen tả hợp lí.

- Nội dung : Quang cảnh thiên nhiên và cảnh 2 bên đường, cảnh lớp học hnay có sự thay đổi. Dự báo về điều ko lành đến với vùng An-dát-vùng bị quân Phổ chiếm đóng.

Hoạt động của GV - HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1 : Tìm hiểu chi tiết văn bản :

- PP: vđáp, ptích, bình giảng, DH nhóm

- KT: động não, thảo luận nhóm, giao nhiệm vụ

- NL: tư duy sáng tạo, cảm thụ, phân tích, sd ngôn ngữ, hợp tác

? Trước khi vào lớp Phrăng lo lắng vì sợ thầy mắng. Thấy lớp học yên ắng Phrăng có thái độ nào ?

? Khi nghe thầy Ha-men nói đây là buổi học cuối cùng, Phrăng có tâm trạng, suy nghĩ gì? Tìm chi tiết đó ?

? Nhận xét về ngôn ngữ tác giả sử dụng ở đoạn văn ?

? Em hiểu gì về Phrăng ?

? Khi thầy gọi đọc bài, Phrăng có phản ứng ra sao ?

? Tâm trạng khi không học bài?

? Thái độ của Phrăng đối với việc học tiếng Pháp trong buổi học cuối cùng?

- Y/C HS trao đổi theo bàn (2ph)

? Vì sao Phrăng lại có sự thay đổi như vậy?

- Gọi HS TB, HS khác NX, bổ sung.

? Hình ảnh các cụ già đến lớp dự buổi học đã thể hiện điều gì đối với Phrăng và người dân nói chung?

? Tìm tiếp chi tiết biểu hiện thái độ của Phrăng trong buổi học?

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản :

1. Nhân vật Phrăng.

b. Trong buổi học:

- Ngạc nhiên trước sự nghiêm túc của buổi học này.

- Tâm trạng: Choáng váng. “ A! Quân khốn nạn” Tự hỏi và tự trách mình.

- Chẳng bao giờ được học nữa ư.

- Tôi tự giận mình biết mấy.

+ NT : ngôn ngữ độc thoại.

-> Bất ngờ, xúc động, căm thù quân xâm lược.

- Khi thầy gọi đọc bài: lúng túng, không đọc được quy tắc về phân từ.

-> Lần đầu thấy ân hận, xấu hổ tự trách mình, biết không còn cơ hội để sửa chữa.

* Khi thầy giảng bài.

+ Chăm chú nghe: thấy rõ ràng, dễ hiểu (trước đây thấy rắc rối, phức tạp, khó hiểu)

+ Thấy yêu thầy, biết ơn thầy.

+ Nhớ mãi buổi học cuối cùng này.

-> Phrăng đã hiểu được ý nghĩa thiêng liêng của việc học tiếng Pháp, tiếng mẹ đẻ -> tha thiết muốn được học tập, yêu tiếng nói của dân tộc -> yêu nước.

- Các cụ già đến lớp học không có sách, chỉ đọc theo học trò không những đã ảnh hưởng sâu sắc tới tâm hồn Phrăng mà còn cách để người dân thể hiện lòng yêu tiếng Pháp.

- “Liệu con bồ câu có bị hót bằng tiếng Đức

? Thái độ đó chuyển biến như thế nào?

không”

Thái độ biểu hiện điều gì?

-> Từ chán học - tự nguyện học - xong đã

muộn. Lời tự hỏi đau đớn xót xa, căm giận -

> Tình cảm sâu sắc với ngôn ngữ của dân

tộc.

? Qua Phrăng, tác giả muốn thể hiện chủ

=> Bộc lộ lòng yêu nước, lòng tự hào về

đề tư tưởng gì?

- GV bình

ngôn ngữ của dân tộc. Đó là nỗi đau mất nước, mất tự do, không được nói tiếng nói mẹ đẻ.

? Thầy Ha-men mặc trang phục nào trong buổi học cuối cùng?

2. Thầy Ha- men:

a, Trang phục:

- Áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục diềm lá xanh, diềm lá sen, gấp nếp mịn.

? Nhận xét trang phục ấy? Qua đó giúp ta biết điều gì?

- Đội mũ tròn bằng lụa đen thêu.

-> Y phục trang trọng mặc trong dịp lễ hay đón tiếp khách, chứng tỏ buổi học vô cùng quan trọng, vô cùng ý nghĩa đối với thầy

Ha-men.

? Thầy có thái độ như thế nào đối với học sinh ? Tìm chi tiết đó ?

b, Thái độ với học sinh.

- Thái độ của thầy trong buổi học không còn nghiêm khắc, giận dữ mà dịu dàng nhắc

nhở.

- Thầy nhiệt tình giảng dạy như muốn

? Nhận xét thái độ và việc làm của thầy?

truyền thụ hết kiến thức cho học sinh.

-> Thầy như thay đổi hoàn toàn, một tình

yêu tiếng nói dân tộc sâu sắc.

c. Lời nói về việc học tiếng Pháp

? Chi tiết nào nói lên tâm niệm của thầy?

? Nhận xét tâm niệm này?

- Điều tâm niệm lớn nhất của thầy: Tiếng Pháp là thứ ngôn ngữ hay nhất trên thế giới.

- Thầy ca ngợi tiếng Pháp giàu đẹp

-> niềm tự hào dân tộc mình, ẩn trong đó là

sự xót xa đau đớn khi phải rời xa nó.

- T/C cho HS TL : 4 nhóm (2ph)

- Câu nói của thầy Ha men “Khi một dân tộc rơi vào.... chốn lao tù“ có ý nghĩa gì?

- Gọi đại diện HS trả lời.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

- GV bình

=> tiếng nói dân tộc là tài sản tinh thần vô giá, được vun đắp qua hàng nghìn năm.

=> Phải biết yêu quý, nắm vững, giữ gìn tiếng nói của dân tộc mình, nhất là khi đất nước rơi vào vòng nô lệ.

- Nó không chỉ là tài sản quý báu của dân tộc mà còn là phương tiện quan trọng để

đấu tranh giành lại độc lập tự do.

d. Cảnh kết thúc buổi học, cử chỉ, hành

? Cuối buổi học những âm thanh nào

được chú ý?

? Những tiếng động đó có ý nghĩa gì?

động của thầy Ha-men.

- Tiếng chuông nhà thờ điểm 12h.

- Tiếng kèn của quân Phổ

Tượng trưng cho điều gì?

-> Báo hiệu thời gian trôi nhanh, chấm dứt

buổi học cuối cùng, chấm dứt một giai đoạn

của thầy và trò trong vùng bị tạm chiếm.

Chiến tranh - hoà bình, tự do - nô lệ cùng

hiện lên trong căn phòng nhỏ.

? Thái độ, cử chỉ của thầy Ha-men lúc

- Thầy Ha-men:

+ Đứng trên bục, người tái nhợt.

+ Cố cầm phấn dằn mạnh hết sức, viết thật

này ra sao?

to: “Nước pháp muôn năm”.

+ Thầy đứng đó, đầu dựa vào tường, chẳng

nói, đưa tay ra hiệu .

-> Tâm trạng vô cùng xúc động. Thầy xót

? Những cử chỉ đó cho ta biết điều gì về

xa nuối tiếc, uất ức vì không được dạy tiếng

tâm trạng thầy Ha-men lúc này?

Pháp nữa; tê tái vì mất tự do, căm thù quân

Đức

? Lời nói của Thầy “Nước Pháp muôn

- “Nước Pháp muôn năm”, Thầy trút tình

năm” gợi trong em suy nghĩ gì?

cảm vào những chữ trên bảng. Khẩu hiệu đó

như một niềm tin vào tự do trong tương lai

cũng là lòng yêu nước nồng nàn của thầy,

của nhân dân Pháp.

? Em có nhận xét gì về buổi học cuối

-> Buổi học cuối cùng diễn ra vô cùng hệ

cùng này?

trọng trong sự tiếc nuối, đau đớn buồn tủi,

căm tức giặc ngoại xâm, thể hiện lòng yêu

- GV bình

? T/C của em với tiếng mẹ đẻ ntn – hãy

nước nồng nàn của nhân dân Pháp.

- Yêu quý, trân trọng tiếng nói dân tộc.

trình bày trong tgian 1 phút ?

HĐ 2: Tổng kết văn bản:

- PP: vấn đáp

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật.

- Kể chuyện ngôi thứ nhất.

- KT: đặt câu hỏi

- NL: sd ngôn ngữ

? Nêu những nét chính về nghệ thuật?

- Miêu tả nv qua ý nghĩ, tâm trạng, qua ngoại hình cử chỉ lời nói, hành động.

- Ngôn ngữ tự nhiên, giọng kể chân thành,

xúc động: câu biểu cảm, so sánh, ẩn dụ- Kể

CỤM TỪ KHOÁ

NỘI DUNG ĐỌC LIÊN QUAN

Vẻ đẹp của văn miêu tả

Trình tự quan sát,miêu tả

So sánh,liên tưởng

Nhận xét trong văn miêu tả

Thái độ,tình cảm trong văn

miêu tả…

Mức độ đóng góp

Họ tên thành viên

4. Có những đóng góp quan trọng

cho nhóm

3. Có đóng góp có ý nghĩa cho

nhóm

2. Có đóng góp nhỏ cho nhóm

1. Không

có đóng

góp cho nhóm

0. Gây cản trở hoạt

động của

nhóm

Mức độ Đóng góp

Nội dung

4

Có những đóng góp quan trọng cho nhóm

3

Có đóng góp có ý nghĩa cho nhóm

2

Có đóng góp nhỏ cho nhóm

1

Không có đóng góp cho nhóm

Tinh thần làm việc nhóm

- Các thành viên làm việc với nhau rất tốt.

- Mọi thành viên đều làm việc tích

- Các thành viên làm việc với nhau tốt.

- Mọi thành viên đều có tinh thần

- Phần lớn thời gian làm việc với nhau tốt.

- Nhiều lúc các thành viên không

- Không có sự hợp tác của các thành viên trong nhóm.

- Cá thành viên thiếu tôn trọng

cực.

- Tinh thần học tập nghiêm túc, hiệu quả.

hợp tác.

- Mọi thành viên đều tham gia làm việc.

tập trung.

- Tinh thần làm việc và hiêu quả công việc không cao.

nhau.

- Tinh thần làm việc và hiệu quả công việc không cao.

Hiệu quả làm việc nhóm

- Cả nhóm nhanh chóng tìm được giải pháp cho công việc chung.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp phương án làm việc độc đáo,

hiệu quả.

- Có lúc tìm ra được giải pháp hiệu quả, có lúc gặp bế tắc.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp, phương án làm việc khác

nhau có giá trị.

- Có cố gắng tìm các giải pháp hiệu quả nhưng chưa được.

- Các thành viên đều đưa ra được nhiều phương pháp, phương án làm việc hiệu quả

nhưng chưa đạt.

- Nhóm không có ý thức tìm các giải pháp làm việc hiệu quả.

- Các thành viên không có ý thức đưa ra phương pháp, phương án làm việc hiệu

quả.

Trao đổi, thảo luận trong nhóm

- Các thành viên luôn đặt câu hỏi cho nhau.

- Các thành viên luôn chú ý lắng nhe và thảo luận cởi mở, dân chủ, hiệu quả.

- Các thành viên luôn biết cách đưa ra các ý kiến

và phân biệt lẫn nhau hiệu quả.

- Các thành viên đặt nhiều câu hỏi cho nhau.

- Các thành viên thảo với nhau hiệu quả.

- Có các ý kiến phân biệt và lắng nghe.

- Các thành viên có cố gắng trao đổi ý kiến với nhau.

- Ít các ý kiến phân biệt với nhau

- Thảo luận đôi khi không có hiệu quả.

- Các thành viên trong nhóm làm việc theo kiểu cá nhân không trao đổi với nhau.

- Không có sự lắng nghe và phân biệt các ý kiến của nhau trong quá trình làm việc.

Hoạt động của GV –HS

Nội dung cần đạt

HĐ 1 : Nhân hóa là gì ?

- PP : vấn đáp, p.tích mẫu, hđ nhóm

- KT : thảo luận nhóm

- NL : hợp tác, phân tích, tự học

- HS đọc ví dụ

? Những sự vật nào được nói đến

I. Nhân hoá là gì?

1. Xét ví dụ:

a. Ví dụ 1.

- Sự vật: ông trời/ mía/kiến

trong câu? Sự vật ấy được gán những

hành động gì?

? Hành động của các sự vật này thường thấy của ai? Khi nào?

? Cách gọi tên, tả các sự vật đó có gì khác nhau?

- Gọi học sinh đọc các câu vd 2.

- T/C cho HS TL : 4 nhóm (2ph) :

+ Cách diễn đạt ở mục 1 có gì khác nhau so với cách diễn đạt ở mục 2 ?

+ Tác dụng của việc sử dụng phép nhân hóa trong ví dụ 1 ?

- Gọi đại diện HS trả lời.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

? Qua ví dụ, cho biết thế nào là nhân hoá ?

? Tìm thêm thơ, văn có sử dụng nhân hóa ?

HS làm BT1 sgk.

HĐ 2: Các kiểu nhân hóa:

- PP: vấn đáp. Phân tích mẫu

- KT: đặt câu hỏi

- NL: phân tích

- Học sinh đọc ví dụ a,b,c.

? Tìm từ in đậm? Các từ đó thường dùng để gọi cho ai ?

? Lão, bác... ở đây dùng để gọi gì ?

- Hành động: Mặc áo giáp ra trận /Múa gươm/

Hành quân ra trận.

-> Đó là hành động của con người chuẩn bị chiến đấu.

- Trời : Gọi là ông trời -> dùng từ ngữ vốn gọi, tả người để gọi, tả vật.

- Mía, kiến : Gọi tên bình thường.

-> Cách gọi tên, tả hành động của sự vật như vậy gọi là nhân hóa.

b. Ví dụ 2.

- So sánh :

+ Diễn đạt ở mục 1sống động hơn, bày tỏ tình cảm, thái độ của người viết.

+ Diễn đạt ở mục (2) chỉ có tính chất miêu tả, tự thuật.

- Tác dụng: Những sự vật, con vật ... được gán cho những thuộc tính, hành động của con người

-> làm cho thế giới loài vật, đồ vật gần gũi với con người, để biểu thị suy nghĩ tình cảm, tâm trạng của con người (làm cho câu văn hay hơn, sinh động hơn)

=> Nhân hóa là gọi, tả đồ vật, cây cối… bằng những từ vốn để gọi người, tả người…làm cho thế giới loài vật gần gũi với con người …

2. Ghi nhớ SGK/T.57

VD: Chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.

* Bài tập 1(sgk/58):

- Bến cảng đông vui

- Tầu mẹ, tàu con, xe anh, xe em rộn ràng.

-> Làm người đọc hình dung ra cảnh nhộn nhịp, không khí lao động khẩn trương, phấn khởi của con người nơi bến cảng.

II. Các kiểu nhân hoá

1. Xét ví dụ:

a. Lão miệng, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu

Tay -> Đại từ nhân xưng chỉ người.

- Dùng để gọi bộ phận trên cơ thể người.

=> Kiểu nhân hóa: Dùng từ ngữ vốn gọi người để gọi vật.

b. Sự vật: Gậy tre, chông tre, tre

? Sự vật nào được nhân hoá trong ví

- Hành động: Chống lại, xung phong, giữ

-> chỉ có ở con người.

dụ b ? Chúng có hành động gì ?

=> Nhân hóa: Dùng từ vốn chỉ hành động,

? Những hành động chỉ có ở ai?

tính chất của con người để chỉ hành động,

tính chất của vật.

c. Trâu ơi?

-> Nhân hóa: Trò chuyện xưng hô với vật

? Con người gọi trâu thế nào? Nhận

xét về cách nói này?

? Qua tìm hiểu ví dụ có mấy kiểu

như đối với con người.

=> Có 3 kiểu nhân hóa:

- Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật.

- Dùng từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của con

nhân hóa?

người để chỉ hoạt động, tính chất của vật.

- Trò chuyện xưng hô với vật như đối/v người.

- HS đọc phần ghi nhớ

2. Kết luận: Ghi nhớ SGK/ T.58

- HS làm việc cá nhân ( TG: 1 ph)

? So sánh với cách diễn đạt của bài 1.

- Gọi HS trả lời.

III. Luyện tập

* Bài tập 2(sgk/58):

- ĐV1: Dùng phép nhân hoá, nhờ vậy

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

khung cảnh diễn ra sinh động hơn, thể hiện

- GV NX, chốt KT.

niềm vui phấn khởi của con người.

- ĐV2: Chỉ là ghi chép khách quan của

người ngoài cuộc.

- T/C cho HS TL : 4 nhóm (2ph)

? So sánh hai cách viết về chổi rơm ?

- Gọi đại diện HS trả lời.

* Bài tập 3(sgk/58):

- Giống: Đều tả cái chổi rơm

- Khác: ĐV1: Dùng phép nhân hoá  gợi

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

hình ảnh: VB biểu cảm

ĐV2: Không dùng nhân hoá  Thiếu hấp dẫn: VB: thuyết minh

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

HĐ 1: PP viết một đoạn văn, bài

I- Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả

văn tả người.

- PP: hoạt động nhóm

người.

1. Ví dụ 1, 2 sgk.

- KT: TL nhóm, giao nhiệm vụ

- NL: hợp tác, phân tích

- HS đọc đoạn văn 1,2 SGK.

- T/C cho HS TL : 4 nhóm (4 ph)

* Nhóm 1,2: Đoạn văn 1 miêu tả ai? Với những đặc điểm gì nổi

a. Đoạn 1.

- Miêu tả: Dượng Hương Thư

- Đặc điểm: (so sánh) + Như pho tượng đồng đúc.

bật?

? Nhận xét DHT trong đoạn văn?

Bắp thịt cuồn cuộn, hàm răng cắn chặt, cặp mắt

nảy lửa.

+ Như 1 hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.

-> DHT vững chãi, chắc chắn, khoẻ khoắn, kiên

cường trong cuộc vượt thác.

* Nhóm 3,4:

? Đoạn văn 2 tả ai? Chân dung đó

b. Đoạn 2: - Miêu tả : Cai Tứ

- Thấp và gầy, mặt vuông má hóp, lông mày lổm

hiện lên qua từ ngữ nào?

chổm, mắt gian hùng, mũi gồ sống mương, mồm

toe toét tối om như của hang, răng vàng…

? Em hình dung điều gì về nhân

-> Nhân vật hiện lên với chân dung gian hùng, vẻ

vật này qua cách miêu tả trên?

mặt xấu xí, đểu cáng.

- Gọi đại diện HS trả lời.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

? Nhận xét cách miêu tả đoạn văn

c. Nhận xét:

- ĐV1: Miêu tả con người lao động, chân dung kết

1 và đoạn văn 2 ?

hợp hành động, dùng nhiều động từ, ít tính từ

- ĐV2: Chỉ đặc tả chân dung nên dùng ít động từ,

nhiều tính từ.

? Các đoạn văn miêu tả nhân vật

- Quan sát, lựa chọn các chi tiết tiêu biểu và trình

theo trình tự nào?

bày kết quả quan sát theo một trình tự.

? Qua VD cho biết muốn tả người

-> Muốn tả người cần xác định đối tượng cần tả ;

cần chú ý tới đặc điểm gì?

Quan sát, lựa chọn những chi tiết tiêu biểu; Sau đó trình bày kết quả quan sát được theo một trình

- HS đọc phần ghi nhớ.

? Hãy tìm và đọc những đoạn văn

tự.

* Ghi nhớ 1 (SGK/T. 61)

tả người hay ?

- HS tìm và đọc trước lớp.

- Học sinh đọc VD3/SGK

? Văn bản trên gồm mấy phần?

2. Ví dụ 3.

* Đoạn văn 3

- Phần 1: “ Đầu” ... Nổi lên ầm ầm”

Nội dung chính từng phần?

Cảnh keo vật chuẩn bị bắt đầu.

- Phần 2: Tiếp ... Bụng vậy: Diễn biến keo vật.

- Phần 3: Còn lại: Nhận xét về keo vật.

? Nếu phải đặt tên cho bài văn

này em sẽ đặt tên là gì ? Vì sao ?

VD : Keo vật.

? Qua VD, Cho biết bố cục một bài văn tả người? Nhiệm vụ từng phần?

- Học sinh đọc ghi nhớ

* Bố cục bài văn tả người : 3 phần.

+ MB : Giới thiệu người được tả.

+ TB : Miêu tả chi tiết về người được tả ( ngoại hình, hành động…)

+ KB : Nhận xét, nêu cảm nghĩ về người được tả.

* Ghi nhớ 2( SGK / T.61)

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* HĐ 1 : Đọc và tìm hiểu chung.

- PP : vấn đáp, thuyết trình, hđ nhóm

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm, giao nhiệm vụ

- NL: giao tiếp, sd ngôn ngữ, hợp tác

- GV tổ chức trò chơi “Bông hoa điểm 10” cho hs tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.

(Hoa 5 cánh: tác giả, hoàn cảnh st, thể loại, btbđ, cấu trúc vb)

- HS thi.

- GV NX, chốt kiến thức.

? Giọng đọc btho?

- Giọng truyền cảm, thể hiện niềm kính trọng và biết ơn đối với Bác…

- HS đọc văn bản -> GV đọc.

? Giải nghĩa chú thích 1, 2 ?

- Dựa vào văn bản cho biết mỗi khổ có mấy câu - mỗi câu có mấy tiếng.

- Liên hệ tới cách làm thơ 5 tiếng.

* Luật thơ: 5 tiếng/câu; 4 câu/1khổ: Ngũ ngôn

- 2 câu liền cùng vần: Vần liền

- Gieo ở cuối câu: Vần chân

- Nhịp 3/2 hoặc 2/3

HĐ 2: Tìm hiểu chi tiết văn bản.

- PP : vđáp, hđ nhóm, ptích, bgiảng.

I. Đọc - Tìm hiểu chung.

1. Tác giả.

- Minh Huệ tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh năm 1927, quê ở tỉnh Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống Pháp.

2. Tác phẩm :

a. Hoàn cảnh ra đời.

- Đêm nay Bác không ngủ là bài thơ nổi tiếng nhất của Minh Huệ.

- Bài thơ dựa trên sự kiện có thực: Trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.

b. Đọc và tìm hiểu chú thích.

* Đọc:

* Chú thích :

c. Thể loại : Thơ tự sự.

d. PTBĐ: TS + BC + MT

e. Cấu trúc: 3 phần

+ Phần 1: 9 khổ thơ đầu: Lần thức dậy thứ nhất của anh đội viên.

+ Phần 2: 6 khổ tiếp: Lần thức dậy thứ ba của anh đội viên.

+ Phần 3: Còn lại: Tình cảm đối với Bác.

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản:

- KT: Đặt CH, TL nhóm, t.bày 1 phút

- NL: cảm thụ, tư suy stao, sd ngôn ngữ, giao tiếp, hợp tác

HS: thảo luận cặp đôi tìm hiểu:

? Anh đội viên thức dậy trong hoàn cảnh nào?

(Thời gian, thời tiết ra sao)

? Tác giả sử dụng nghệ thuật gì?

? Thế nào là mưa lâm thâm? Qua đó em hiểu gì về hoàn cảnh này?

(Bình về hoàn cảnh)

? Trong hoàn cảnh ấy anh đ.v đã bắt gặp Bác trong dáng vẻ nào?

? Trầm ngâm là gì?

? Tác giả sử dụng NT gì để khắc hoạ hình ảnh Bác ?

? Quan sát hình ảnh đó em có nhận xét gì về dáng vẻ của Bác?

? Tìm cách xưng hô của anh đội viên với Bác ? NX về cách xưng hô đó ?

? Tác dụng của cách nói này? Liên hệ “Người là cha....

* TL nhóm: 6 nhóm (4 phút).

? Trong đêm không ngủ ấy Bác đã có những hành động gì?

? Nhận xét từ ngữ tg sử dụng ở đây ?

? Từ đó bộc lộ tình cảm gì của Bác?

- ĐD HS TB – HS khác NX, b/s.

- GV NX, chốt KT.

(GV bình từ "dém"- "nhón")

? Qua cái nhìn của anh đ.v hình ảnh

1. Lần thức dạy thứ nhất của anh Đội viên.

a. Hoàn cảnh:

- Khuya lắm

- Mưa lâm thâm -> Lúc mọi người đã ngủ

- Lều tranh xơ xác

+ Nghệ thuật: miêu tả, từ láy gợi hình, gợi cảm.

-> Hoàn cảnh thiếu thốn, khắc nghiệt khó khăn

b. Hình ảnh Bác Hồ:

* Dáng vẻ:

- Bác ngồi

- Lặng yên

- Vẻ mặt trầm ngâm

( Trầm ngâm: thế chủ động đã ngồi từ rất lâu)

+ Miêu tả, từ láy.

- Tư thế ưu tư suy nghĩ - Bác hiện lên như một pho tượng thiêng liêng giữa trời khuya.

- Người cha: Chỉ Bác

-> ẩn dụ

-> Thân thiết- gần gũi như người thân trong gia đình đầy tình cảm ấm áp.

* Hành động

- Đốt lửa

- Dém chăn

- Nhón chân

+ Năng lực quan sát, nhận xét.

+ Động từ chỉ mức độ rất nhẹ nhàng.

+ Cách kể: rồi + Miêu tả.

- Từ ngữ trên đã gợi tả sự cẩn trọng khéo léo, tỉ mỉ, chăm chút của Bác như người cha, người mẹ hiền.

-> Tình yêu thương chăm sóc của Bác dành cho các chiến sĩ đội viên.

- Bóng Bác cao lồng lộng

Bác hiện lên qua những câu thơ nào?

? Biện pháp tu từ, loại từ nào được tg sử dụng ở đây ?

- T/C cho HS TL cặp đôi (2 ph) :

? Tại sao lại so sánh bóng Bác với ngọn lửa? Tác dụng ?

- Gọi đại diện HS trả lời.

- Gọi HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt KT.

* GV bình: Hình Bác thật đẹp như một ông tiên từ truyện cổ tích vừa lung linh huyền diệu vừa sáng trong tâm trí người đội viên.

* KT trình bày 1 phút.

? Cảm nhận của em về hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ ?

? Nêu những nét đặc sắc nghệ thuật trong những khổ thơ vừa học?

? Hình ảnh Bác hiện nên như thế nào?

? Em học được vẻ đẹp nào từ Bác?

- Ấm hơn ngọn lửa hồng

+ So sánh, ẩn dụ , từ láy

 Bác vừa cao cả thiêng liêng vừa gần gũi và toả sáng một tình yêu bao la.

=> Bác là vị lãnh tụ cao quý, vị cha của muôn dân. Bác hy sinh tất cả vì dân, vì nước.

* Tiểu kết.

- Nghệ thuật.

+ Ẩn dụ, so sánh, từ láy, tính từ, động từ gợi tả.

+ Ngôn ngữ đặc sắc, giàu hình ảnh.

- Nội dung.

+ Hình ảnh Bác Hồ hiện nên trong đêm không ngủ khi chỉ huy chiến dịch là người lớn lao, cao cả, vĩ đại, yêu nước, thương các chiến sĩ bộ đội.

- Tấm lòng, tình yêu nước, thương dân.

3. Hoạt động luyện tập.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP : vấn đáp, đọc sáng tạo.

- KT: Đặt câu hỏi.

- NL: giao tiếp

* Thi đọc thơ.

- 4 đội chơi: Mỗi đội đọc thuộc hai khổ thơ viết về Bác Hồ. Đội nào đọc diễn cảm, chính xác sẽ chiến thắng.

- Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hình ảnh Bác Hồ qua 2 khổ thơ đầu.

- GV HD HS viết.

- Gọi HS đọc – HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, cho điểm.

* Bài 1.

* Bài 2:

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

HĐ 1:Tìm hiểu chi tiết văn bản:

- PP: vđáp, hđ nhóm, ptích, b.giảng

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm, trình bày 1 phút.

- NL : hợp tác, giao tiếp, sd ngôn ngữ

? Anh đ.viên thấy trong đêm khuya Bác vẫn thức, anh tự hỏi mình bằng lời thơ nào?

? Tác giả sử dụng kiểu câu gì ?

? Em hiểu gì về thái độ của anh đội viên lúc này ?

? Anh đội viên có cảm xúc gì ?

? Qua đó bộc lộ thái độ gì? Liên hệ: Bác Hồ đó....

Màu quê hương....

* TL nhóm: 4 nhóm (TG 4 ph)

? Sau lúc mơ màng ấy tâm trạng của anh đ.viên được thể hiện qua những lời thơ nào?

? NX từ loại tác giả sử dụng ở đây?

? Em hiểu gì về tâm trạng, tình cảm của anh đội viên lúc này ?

- ĐD HS TB - HS khác NX, b/s.

- GV NX, chốt kiến thức.

? Câu thơ nào bộc lộ tình cảm của anh đ.v? Từ nào được nhắc đi nhắc lại? NX cách biểu cảm?

? Cảm nhận của em về tình cảm của anh đv dành cho Bác ?

? Anh đội viên có suy nghĩ gì?

? Em hiểu thêm gì về tình cảm của anh đội viên lúc này ?

? Qua đó thể hiện tình cảm, tâm

trạng của anh đối với Bác như thế nào?

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản ( tiếp)

1. Lần thức dậy thứ nhất.

a. Hoàn cảnh.

b. Hình ảnh Bác Hồ.

c. Tâm trạng, tình cảm của anh đội viên

- Mà sao Bác vẫn ngồi : Lời tự hỏi

+ Câu hỏi tu từ

-> Băn khoăn, ngạc nhiên.

- Nhìn Bác: Mơ màng như nằm trong mộng

-> Xúc động bởi Bác là một vị lãnh tụ lại có những cử chỉ vô cùng yêu thương gần gũi đến thế.

* Tâm trạng:

- Thổn thức.....

- .... Bồn chồn

- ........Bề bộn

+ Động từ, từ láy gợi cảm

-> Lo lắng và thương Bác vô cùng.

* Tình cảm:

- Càng nhìn - càng thương

+ Điệp từ " càng", biểu cảm trực tiếp.

-> Tình yêu thương kính trọng của anh đội viên dành cho Bác, như tình cảm của người con dành cho người cha.

- Bác ơi!... Bác có....

-> Sự quan tâm săn sóc, cảm phục của anh đối với Bác.

- Từ băn khoăn -> xúc động lo lắng => tình yêu thương sâu sắc sự cảm phục của anh đội

viên dành cho Bác.

- GV bình: Tình cảm anh đội viên,

nhân dân dành cho Bác.

? Hình ảnh Bác được khắc hoạ bằng câu thơ nào?

? Em hiểu gì về từ " đinh ninh" ?

? " Đinh ninh" " phăng phắc" thuộc loại từ nào?

? Bác hiện nên trong tư thế nào?

? Câu thơ nào cho biết Bác ko ngủ?

? Vì sao Bác không ngủ?

? Qua đây giúp em hiểu thêm gì về Bác?

- GV bình về tình cảm của Bác dành cho dân, cho nước.

? Qua đó bộc lộ tình cảm gì của Bác?

? Câu thơ nào nói rõ tâm trạng của Bác?

? Nghệ thuật nào được tác giả sử dụng ở đây ?

? Điệp từ "càng" nhắc đi nhắc lại có ý nghĩa gì ?

? Qua tất cả hình ảnh trên em có cảm nhận gì về hình ảnh của Bác?

? Qua tìm hiểu về Bác em có suy nghĩ, tình cảm nào đối với Bác ?

? Thức dậy lần 3 anh đội viên có tâm trạng gì?

? Cảm nhận về tâm trạng anh đội viên?

? Anh có cử chỉ nào?

2. Lần thứ hai thức dậy của anh đội viên

a. Hình ảnh Bác Hồ

- Bác vẫn ngồi đinh ninh Chòm râu im phăng phắc.

+ Từ láy.

-> Bác ngồi im lặng, suy tư như một pho tượng tạc vào đêm.

- “Bác ngủ không an lòng Bác thương đoàn dân công Đêm nay ngủ ngoài rừng

- Bác lo giấc ngủ của từng anh đội viên và lo cho cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.

-> Bác không chỉ chăm lo cho các chiến sĩ bộ đội mà Bác còn dành trọn cả cuộc đời lo cho nước, cho dân.

-> Lòng yêu nước, thương dân, lo cho cuộc kháng chiến của dân tộc.

- Càng thương càng nóng ruột Mong trời sáng mau mau

+ Điệp từ.

-> Nỗi lo lắng, nôn nóng của Bác ngày càng tăng theo từng phút, từng giây.

=> Bác Hồ thiêng liêng gần gũi, tình cảm của Bác thật mênh mông cao cả dành cho dân tộc, cho tất cả mọi người.

- Yêu quý, kính trọng Bác.

b. Tâm trạng của anh đội viên

- Hoảng hốt

- Giật mình

-> Hết sức bất ngờ, ngạc nhiên vì thấy tư thế của Bác vẫn không hề thay đổi.

- Cử chỉ vội vàng nằng nặc

? Cử chỉ đó bộc lộ tâm trạng gì của

anh đội viên ?

? Anh đã nói gì với Bác?

? Cấu trúc câu có gì độc đáo? Tác dụng?

? Câu thơ nào diễn tả hành động của Bác và anh đội viên?

? Cảm nhận của em về cái hay trong câu thơ trên ?

? Anh đội viên có hành động gì?

? Em hiểu gì về tâm trạng của anh đ.v lúc đó?

GV: gọi học sinh đọc khổ thơ cuối.

* TL cặp đôi: (TG 3 ph)

- Câu 1: Nghệ thuật nổi bật trong khổ thơ ?

- Câu 2: Lời thơ giúp em hiểu thêm gì về Bác?

- Gọi đại diện HS trình bày.

- HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt kiến thức.

* KT trình bày 1 phút.

? Bài thơ thể hiện điều gì?

HĐ 2: Tổng kết :

- PP: vấn đáp.

- KT: Đặt câu hỏi, sơ đồ tư duy.

- NL: tư duy sáng tạo

? Bằng sơ đồ tư duy, em hãy khái quát nghệ thuật, nội dung chính của văn bản?

-> Thể hiện sự hối hả, hấp tấp, lo lắng đến tột

bậc đồng thời thể hiện sự nũng nịu song rất kiên quyết.

- Nói: Mời Bác ngủ Bác ơi Bác ơi mời Bác ngủ

+ Điệp ngữ vòng tròn

-> Thể hiện tấm lòng quan tâm, săn sóc của anh đội viên đối với Bác.

- Anh đội viên nhìn Bác Bác nhìn ngọn lửa hồng

- Một sự tiếp nối để rồi sáng bừng lên trong từ “Hồng” sự ấm cúng được lan toả trong tâm hồn của con người.

- Lòng vui Bác

-> Hiểu được tấm lòng cao cả mênh mông anh vừa yêu mến vừa kính phục Bác.

3. Cảm nhận về Bác

- Đêm nay Bác ngồi đó Đêm nay Bác không ngủ Vì một lẽ thường tình Bác là Hồ Chí Minh

+ Điệp ngữ " đêm nay", giọng thơ nhẹ nhàng

-> Khẳng định đêm nay cũng như biết bao đêm khác Bác đã mất ngủ vì lo cho dân, cho nước. Bác hiện lên kì vĩ nhưng cũng rất đời thường.

- Lời giải thích như một chân lí chắc chắn khẳng định Bác giản dị nhưng cũng thật cao cả.

=> Tình yêu thương, chăm sóc của Bác dành cho các chiến sĩ, cho dâ và lòng kính yêu của anh đội viên dành cho Bác.

III. Tổng kết 1 Nghệ thuật

+ Dùng thể thơ năm tiếng có vần, điệu

- Có sự kết hợ kể chuyện ,miêu tả và biểu cảm

- Lời thơ giản dị, chân thành với nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.

2. Nội dung:

Bài thơ đã diễn đạt một cách chân thực và

- Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ.

cảm động về hình ảnh Bác Hồ và niềm kính

yêu của người chiến sĩ với lãnh tụ.

* Ghi nhớ SGK/T. 67

3. Hoạt động luyện tập.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP : vấn đáp, đọc sáng tạo.

- KT: Đặt câu hỏi.

- NL: sáng tạo, sd ngôn ngữ

? Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hình ảnh Bác Hồ qua 2 khổ thơ cuối.

- GV HD HS viết.

- Gọi HS đọc – HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, cho điểm.

* Bài 2:

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

HĐ 1: Ẩn dụ là gì?

- PP: vấn đáp, hoạt động nhóm, phân tích mẫu.

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm.

- NL : tư duy sáng tạo, sd ngôn ngữ, hợp tác, giao tiếp

- Học sinh đọc ví dụ.

- HS TL: cặp đôi (2 ph)

? Cụm từ “ Người cha” dùng để chỉ ai? Vì sao lại diễn đạt như vậy?

- Vì sao em biết điều đó?

- Gọi đại diện HS trình bày.

- HS khác NX, bổ sung.

- GV chốt lại.

? Tìm ví dụ có hình ảnh tương tự ?

I. Ẩn dụ là gì?

1. Xét ví dụ

- Người cha: Chỉ Bác Hồ

- Vì cùng có những điểm tương đồng:

+ Cùng lứa tuổi như cha ( tóc bạc).

+ Cùng phẩm chất yêu thương, chăm sóc ân cần.

- Nhờ vào ngữ cảnh của bài thơ, lời thơ. VD: Bác Hồ, cha của chúng con

Hồn của muôn hồn

Cho con được ôm hôn má Bác Cho con hôn mái đầu tóc bạc. Hôn chòm râu mát rượi hoà bình

....

Người là Cha, là Bác, là Anh

Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ

(Tố Hữu)

? Cách nói như vậy có tác dụng gì?

? Đặc điểm của cách nói này?

-> Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Gọi tên sự vật... này bằng tên sự vật... khác có

những nét tương đồng.

-> Đó là so sánh ngầm (ẩn dụ )

? Thế nào là ẩn dụ?

- Gọi tên sự vật... này bằng tên sự vật... khác có

- HS đọc phần ghi nhớ.

? Tìm ví dụ có chứa hình ảnh ẩn dụ ?

những nét tương đồng.

2. Ghi nhớ SGK/T.68

VD: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.

HĐ 2: Các kiểu ẩn dụ.

II. Các kiểu ẩn dụ

- PP: vấn đáp, hoạt động nhóm, phân

1. Xét các ví dụ

tích mẫu.

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm.

- NL: giao tiếp, hợp tác, sd ngôn ngữ,

tự học, giải quyết vấn đề

- HS đọc phần VD.

? Những từ “Thắp”; “lửa hồng” có ý nghĩa gì?

a. - Thắp: Nở hoa

- Lửa hồng : màu đỏ

? Dùng để chỉ hiện tượng, sự vật

-> Chỉ hàng rào hoa dâm bụt trước nhà Bác Hồ

nào?

? Vì sao có thể ví như vậy?

ở làng Sen.

- Dựa trên cơ sở mối liên tưởng tương đồng

màu đỏ -> màu ngọn lửa

-> Ẩn dụ hình thức.

? Nhận xét về cách thắp lửa với sự

-> hoa đỏ đung đưa giống như ngọn lửa đang

nở hoa ?

cháy (cách thức thể hiện, kiểu dáng giống/nh).

-> Ẩn dụ cách thức.

? Cách sử dụng cụm từ “thấy nắng

b. - Thấy: Động từ chỉ hành động của mắt

giòn tan” có gì đặc biệt?

- Đối tượng thị giác là không gian, ánh sáng,

màu sắc, kích thước.

- Giòn tan: âm thanh (đối tượng của thính giác

(tai), vị giác lại được dùng cho đối tượng thị

giác.

-> Chuyển đổi cảm giác từ thính giác -> thị

giác

? Việc chuyển đổi cảm giác ấy có tác

=> Tạo ra sự liên tưởng mới mẻ thú vị

dụng gì?

-> Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.

Hsinh đọc VD c

? Giải thích nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ “ thuyền”, từ “ biển”?

? Qua những VD trên, em hãy cho biết có những kiểu ẩn dụ nào?

- Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ.

c. Thuyền về có nhớ bến chăng

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

- Thuyền: Sự vật, phương tiện giao thông đường thuỷ có tính chất cơ động, chỉ người đi xa.

- Bến: Sự vật, đầu mối giao thông, nơi thuyền đỗ có tính chất cố định chỉ người chờ đợi.

-> Ẩn dụ phẩm chất

* Có 4 kiểu ẩn dụ: - Hình thức

- Cách thức

- Phẩm chất

- Chuyển đổi cảm giác

2. Ghi nhớ SGK/T.69

3. Hoạt động vận dụng.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: vấn đáp, hđộng nhóm, lt thực hành

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm.

- TL nhóm: 4 nhóm (TG: 2 phút)

? So sánh tác dụng của 3 cách diễn đạt trên ?

- Gọi đại diện HS trình bày.

- HS khác NX, bổ sung.

- GV chốt lại.

? Tìm ẩn dụ hình tượng trong các VD. Nêu nét tương đồng ?

* Bài tập 1:

- Bác Hồ mái tóc bạc: Cách nói bình thường, trực tiếp miêu tả, nhận thức lí tính.

- Bác Hồ như người Cha: cách so sánh, định danh lại, không biểu cảm

- Người Cha mái tóc bạc: ẩn dụ, hình tượng hoá -> hàm súc

* Bài tập 2:

- Ăn quả: Người hưởng thành quả của người đi trước

- trồng cây: Người đi trước, người gây dựng

- quả: (Nghĩa đen) Có sự tương đồng với thành quả (nghĩa bóng)

b. Mực: Đen, khó tẩy rửa; cảnh xấu, người xấu

- Đèn - rạng: sáng sủa tốt đẹp, cảnh tốt, người tốt.

c. Mặt trời đi: Nhân hoá (mặt trời của tự nhiên)

- Mặt trời trong làng (ẩn dụ chỉ Bác Hồ) - ấm áp, tươi sáng như mặt trời.

- Lòng thành kính, biết ơn, ngưỡng vọng

của nhân dân cội nguồn cuộc sống, nguồn

gốc sự sống)

c. Thuyền: Chỉ người con trai- Biển: Người con gái

- HS làm việc cá nhân làm BT3.

- Gọi HS lên bảng làm.

? Tìm ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng ?

- HS khác NX, bổ sung.

- GV chốt lại.

Bài tập 3:

a. Mùi: Khứu giác (mũi ngửi) ->Thị giác (nhìn) -> Liên tưởng mới lạ

b. Xúc giác -> Thị giác -> Liên tưởng mới lạ

c. Xúc giác -> thính giác -> Mới lạ, độc đáo, thú vị

d. Xúc giác, thị giác -> thính giác -> Mới

lạ sinh động

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

- PP: vấn đáp, hoạt động nhóm, lt thực hành

- KT: Đặt câu hỏi, TL nhóm, động não.

- NL : giao tiếp, hợp tác, sd ngôn ngữ,…

? Nêu yêu cầu, kĩ năng nói ?

? Khi nói cần đưa yếu tố nào ? Sử dụng những năng lực gì ? Những biện pháp tu từ nào ?

- Đọc đề bài ( SGK/71)

? Từ đoạn văn trên, hãy tả lại bằng miệng quang cảnh lớp học trong “Buổi học cuối cùng” ?

? Cần trình bày những gì ?

- Hs nhận xét.

I. Yêu cầu của giờ luyện nói.

1. Kĩ năng.

- Nói theo dàn ý.

- Nói có lời giới thiệu, lời chào, lời cảm ơn.

- Nói truyền cảm, tự tin, rõ ràng, mạch lạc, nhìn thẳng vào người nghe thể hiện sự tự tin…

- Yếu tố: MT + TS + BC và sử dụng năng lực quan sát, nhận xét, so sánh...

- Biện pháp tu từ : so sánh, nhân hóa, ẩn dụ...

2. Kiến thức.

* Bài tập 1:

+ Cảnh thầy Ha-men say sưa giảng bài.

+ Cảnh học sinh, những người trong lớp chú ý lắng nghe.

+ Không khí yên tĩnh, chỉ nghe tiếng sột soạt trên giấy....

* Bài tập 2:

? Tả lại bằng miệng hình ảnh

thầy giáo Ha-men trong Buổi học cuối cùng ?

? Y/C HS nói cần đảm bảo những ý nào ?

- Y/C HS nhận xét, bổ sung

- Giáo viên nhận xét.

- HS đọc yêu cầu bài 3

- GV tổ chức TL nhóm (4hs/nh)

? Tả lại h/ảnh thầy giáo trong phút giây xúc động gặp lại học trò sau bao năm xa cách?

? Lập dàn ý cho đề văn trên?

? Mở bài em viết gì ?

? Thân bài em trình bày những gì ?

? Cảnh chia tay như thế nào?

? Kết bài ra sao ?

HĐ 2: Thực hành luyện nói

- PP: hđ nhóm

- KT: TL nhóm

- NL: hợp tác, giao tiếp

- TL nhóm : 4 nhóm (TG: 5 p).

- Yêu cầu học sinh nói trước tổ

- Trang phục của thầy: áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục

diềm lá xanh, diềm lá sen, gấp nếp mịn và đội mũ tròn bằng lụa đen thêu.

- Đây là những trang phục trang trọng mặc trong dịp lễ hay đón tiếp khách, chứng tỏ buổi học vô cùng trang trọng, quan trọng, vô cùng ý nghĩa đối với thầy Ha-men.

- Thầy không nghiêm khắc mà dịu dàng nhắc nhở.

- Thầy nhiệt tình giảng dạy như muốn truyền thụ hết kiến thức cho học sinh.

-> Thầy như thay đổi hoàn toàn, một tình yêu -> Lúc chia tay thật sâu sắc như không muốn phá vỡ buổi học cuối cùng này.

* Bài tập 3:

- Dàn ý.

* Mở bài: Nhân dịp Ngày NGVN 20/11, Nam về thăm trường, gặp lại thầy giáo cũ.

* Thân bài:

- 10 học trò cũ của thầy Bình trở về thăm thầy.

- Khung cảnh của nhà thầy: ngôi nhà nhỏ, gọn gàng..

- Hình dáng: Thầy đã già, người gầy gầy.

- Gương mặt đã có những nếp nhăn, mái tóc bạc, nước da có những hạt đồi mồi, giọng thầy vẫn ấm áp.

- Thầy thích đọc báo và chăm cây cảnh...

- Thầy vui mừng, xúc động khi gặp lại trò cũ, thầy trò nói chuyện thật cảm động....

- Thầy và trò lưu luyến, xúc động không muốn chia tay.

* Kết bài: Thầy là tấm gương sáng...

II .Thực hành luyện nói

1. Thực hành luyện nói trước nhóm.

Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

CĐT CĐC

Cộng

Bài học đường

đời đầu tiên

Viết được bài văn cảm nhận về một nhân

vật đã học.

SC SĐ TL%

SC = 1

SĐ = 5

TL%= 50%

SC = 1

SĐ = 5

TL%= 50%

Bức tranh của em gái tôi

Giải thích được ý nghĩa một chi tiết

trong văn bản đã học

SC

SĐ TL%

SC = 1

SĐ = 2

TL = 20%

SC = 1

SĐ = 2

TL= 20%

Đêm nay Bác không

ngủ

Nêu được hoàn cảnh ra đời bài thơ.

SC

SĐ TL%

SC = 1

SĐ = 1

TL%= 10%

SC = 1

SĐ = 1

TL= 10%

Vượt thác

Viết đoạn văn giới thiệu về giá trị nội dung và nghệ

thuật của vb

SC SĐ

TL%

SC = 1

SĐ = 2

TL = 20%

SC = 1

SĐ = 2

TL = 20%

Cộng

SC = 1

SĐ = 1

TL%= 10%

SC = 1

SĐ = 2

TL = 20%

SC = 1

SĐ = 2

TL= 20%

SC = 1

SĐ = 5

TL%= 50%

SC = 4

SĐ = 10 TL=100%

Hoạt động của thầy, trò

Nội dung cần đạt

PP : Vấn đáp, TL, LTTH

KT : Đặt câu hỏi, TL.

- Gọi học sinh nhắc lại đề bài viết tập làm văn số 5.

GV đọc đoạn văn đã cho.

? Văn miêu tả là gì ?

? Đoạn văn trên viết theo phương thức biểu đạt nào?

? Xác định câu văn có yếu

I. Tìm hiểu đề và đáp án.

1. Đề bài.

- Câu 1: Văn miêu tả là gì ?

- Câu 2: Cho đoạn văn ....

a, Đoạn văn trên viết theo phương thức biểu đạt nào?

b, Xác định câu văn có yếu tố liên tưởng, tưởng tượng được sử dụng trong đoạn văn trên ? Tác dụng của yếu tố đó ?

- Câu 3: Viết bài văn tả quang cảnh trường em.

2. Đáp án.

- Câu 1 (1điểm).

Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh… làm cho cái đó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe.

- Câu 2 (2 điểm).

a, Đoạn văn miêu tả.

b, Yếu tố liên tưởng tưởng tượng được thể hiện qua các hình ảnh:

tố liên tưởng, tưởng tượng

được sử dụng trong đoạn văn trên ? Tác dụng của yếu tố đó ?

+ Cả làng quê như bồng bềnh trong sương sớm.

+ Mặt trời sáng rực, to như cái mâm khổng lồ… tỏa ánh sáng lấp lánh nhiều màu rực rỡ.

-> Tác dụng: Cảnh buổi sáng ở làng quê hiện lên thật đẹp, sinh động, tràn đầy sức sống.

? Khi viết em cần trình bày, diễn đạt như thế nào ?

?` Em cần vận dụng những năng lực gì trong bài của mình ?

- T/C cho HS TL: 4 nhóm (TG: 4 phút).

- Câu hỏi: Lập dàn ý cho đề văn (câu 3).

- Gọi đại diện HS trình bày.

- HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt kiến thức.

- GV trả bài - HS nhận bài

- Câu 3 (7 điểm).

1. Yêu cầu :

* Kĩ năng, hình thức.

- Trình bày sạch sẽ, khoa học, không mắc lỗi chính tả.

- Viết đúng thể loại tả cảnh, không sao chép tài liệu.

- Ngôn ngữ trong sáng, diễn đạt lưu loát.

- Viết thành một bài văn tả cảnh hoàn chỉnh có mở bài, thân bài, kết bài. Bài viết chân thật, cảm xúc.

- Sử dụng các năng lực quan sát, liên tưởng, so sánh, nhận xét trong văn miêu tả một cách thuần thục, độc đáo..

* Kiến thức.

- Bài viết cần tả được quang cảnh ngôi trường.

* Mở bài: Giới thiệu chung về cảnh sân trường em: Trường của em tuy không rộng nhưng khá khang trang...

* Thân bài: Tả cụ thể cảnh vật trường em: cổng trường trang nghiêm như những chú lính gác, các phòng học khang trang…

- Thời điểm: sáng không khí trong lành, ánh nắng ban mai chiếu những tia nắng vàng óng ...

- Thiên nhiên trên sân trường: cây cối xanh tươi ngày ngày vươn cao chào đón nắng mới, chim chóc hòa những bản nhạc vui nhộn...

- Cảnh các lớp học: thầy say sưa giảng bài, các trò chăm chú nghe như nuốt từng lời ...

- Cảnh học sinh: giờ ra chơi học sinh nô đùa, chơi đá bóng... Không khí lúc này thật nhộn nhịp.

- Ngôi trường luôn được các bạn học sinh dọn sạch mỗi ngày hưởng ứng ” Một phút vệ sinh môi trường”....

* Kết bài: Trường như ngôi nhà thứ hai mang cho em nhiều điều tốt đẹp.

II. Trả bài.

Lỗi

Sửa lỗi.

- cho lên

- tán lá sòa da

- chong sáng

- dực rỡ

- cho nên

- tán lá xòe ra

- trong sáng ...

- rực rỡ

Lỗi

Sửa lỗi

- Sân trường rộng như một chiếc ô...

- Tường quét vôi ve nham nhở nhiều màu...

- Chú ve trên cây bàng hót inh tai.

- Đọc bài hay.

- Y/C HS chọn đoạn hay và bình.

- Sân trường rộng mênh mông...

- Tường được quét vôi màu trắng, màu vàng sạch sẽ và đẹp mắt...

- Chú ve kêu râm ran từ những tán lá bàng, lá phượng.

V. Đọc và bình bài văn, đoạn văn hay.

Hoạt động của thầy, trò

Nội dung cần đạt

* HĐ 1 : Đọc – Tìm hiểu chung.

- PP : Vấn đáp, thuyết trình, đọc s/t

- KT : Đặt câu hỏi

- NL : tự học, giao tiếp, hợp tác

- Mời đại diện HS lên thuyết trình về t/g Tố Hữu và hoàn cảnh ra đời của bài thơ : Lượm

? Nêu giọng đọc của văn bản ? Giọng đọc truyền cảm, ngắt nghỉ đúng nhịp 2/2... giọng xót xa khi Lượm hi sinh...

- Đọc mẫu, gọi học sinh đọc văn bản.

? Giải nghĩa chú thích 1, 2, 3.....

? Cho biết thể thơ của văn bản ?

? PTBĐ sử dụng trong bài thơ là gì ?

? Hình ảnh tiêu biểu trong bài thơ là ai ?

- T/C cho HS TL: cặp đôi (2ph)

? Văn bản có thể chia thành mấy phần? Giới hạn và nội dung từng phần?

- Gọi đại diện HS TB

- HS khác NX, bổ sung.

- GV NX, chốt.

* HĐ 2 : Phân tích.

- PP : Vấn đáp, thuyết trình, phân tích, bình giảng, TL nhóm

- KT : Đặt câu hỏi, trình bày 1 phút

- NL : tư duy sáng tạo, sd ngôn ngữ, hợp tác, tự học,…

? Hai chú cháu gặp nhau trong hoàn

A- Lượm

I. Đọc - Tìm hiểu chung.

1. Tác giả.

- Tố Hữu (1920 - 2002). Quê: Thừa Thiên Huế

- Là chiến sĩ, thi sĩ - Lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

2. Tác phẩm.

a, Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ của văn bản.

- Bài “Lượm” được ông sáng tác năm 1949 trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

b. Đọc và tìm hiểu chú thích.

* Đọc.

* Chú thích :

c.Thể loại : Thơ tự do. d.PTBĐ: BC + TS + MT.

- Chú bé Lượm.

e. Bố cục:

- Gồm có 3 phần

+ Phần 1: 5 khổ thơ đầu: Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ.

+ Phần 2: Tiếp  còn không ( 7 khổ tiếp): H/a Lượm trong chuyến công tác cuối cùng, sự hi sinh của Lượm

+ Phần 3: Còn lại: Lượm còn sống mãi trong lòng mọi người.

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản :

1. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ.

a. Hoàn cảnh

- Ngày Huế đổ máu

+ hoán dụ chỉ ngày chiến tranh nổ ra ở Huế, cuộc kháng chiến chống Pháp lại bắt đầu.

cảnh nào?

? Em hiểu “Huế đổ máu” là gì?

? Em hiểu gì về hoàn cảnh này ?

? Trong hoàn cảnh đó nhà thơ gặp ai, Tìm những lời thơ miêu tả cuộc gặp gỡ đó ?

? “ Tình cờ” giúp em hiểu gì về cuộc gặp gỡ này ?

- GV giảng về cuộc gặp gỡ giữa nhà thơ và chú bé Lượm.

? Hình ảnh của Lượm hiện lên qua những lời thơ nào?

? Thế nào là loắt choắt, nghênh ... tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?

? Lời thơ gợi tả chú bé như thế nào?

? Dáng điệu của Lượm còn được gợi tả qua những hình ảnh nào?

? Nghệ thuật nào được tác giả sử dụng ở đây ?

? Tác dụng của việc miêu tả, so sánh?

? Trang phục của Lượm được tác giả miêu tả qua những câu thơ nào ?

? Từ ngữ, lời thơ có gì đặc biệt ?

? Nhận xét về trang phục của Lượm?

? Vì sao tác giả chỉ khắc hoạ hai hình ảnh này?

- T/C cho HS TL: 4 nhóm(3ph)

? Tìm những câu thơ miêu tả cử chỉ của Lượm ?

? Nhận xét về hình ảnh thơ?

? Em hiểu thêm gì về chú bé Lượm ?

- Đại diện HS TB- HS khác NX, b/s

- GV NX, chốt.

(GV bình cử chỉ, dáng vẻ của

-> Chiến tranh ác liệt, khó khăn, gian khổ.

- Tình cờ chú cháu Gặp nhau Hàng Bè.

-> Cuộc gặp gỡ bất ngờ, không hẹn trước.

b. Hình ảnh của Lượm

* Dáng điệu :

Chú bé loắt choắt Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

+ Nghệ thuật: Từ láy, miêu tả

 Chú bé nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, hoạt bát, năng nổ, tinh nghịch đáng yêu.

- Cháu cười híp mí Má đỏ bồ quân

+ Nghệ thuật: Miêu tả, so sánh

 Em bé vui tươi hồn nhiên, yêu đời

* Trang phục:

Cái sắc xinh xinh Ca lô đội lệch

+ Từ láy, miêu tả

 Trang phục nghiêm chỉnh như người chiến sĩ quân đội thực thụ.

- Đây là những nét tiêu biểu nhất cho công việc và lứa tuổi của Lượm

* Cử chỉ

Mồm huýt sáo vang Như con chim chích Nhảy trên đường vàng

+ Hình ảnh đẹp, so sánh

 Chú bé nhanh nhẹn, hồn nhiên, yêu đời .

* Lời nói:

Vui lắm....

Lượm)

? Lời nói của Lượm bộc lộ qua những câu thơ nào?

? PTBĐ nào được tác giả sử dụng ?

? Bộc lộ thái độ gì của Lượm?

? Qua đây em cho biết Lượm là một chú bé như thế nào?

- GV bình.

-

? Công việc của Lượm được giới thiệu qua lời thơ nào?

? Em hiểu gì về cách giới thiệu thời gian ấy? Gợi tả điều gì ?

? Em hiểu gì về công việc Lượm đang làm ?

? Em làm việc trong hoàn cảnh nào ?

? NX về bút pháp nghệ/t ở đây ?

? Em hiểu gì về công việc của Lượm?

? Trong công việc nguy hiểm ấy Lượm có thái độ nào?

? Câu thơ có gì đặc biệt ? Tác dụng ?

- GV bình.

? Sự hi sinh của Lượm và tâm trạng của tác giả khi nghe tin nhà thể hiện qua câu thơ nào ?

? Nhận xét về cấu trúc lời thơ ?

? Cách ngắt nhịp ấy thấy hiện lên điều gì?

? Hình ảnh Lượm hi sinh được miêu

Thích hơn ở nhà

+ PTTS với cách kể tự nhiên.

 Bộc lộ niềm vui phấn chấn, hãnh diện về công việc vừa có sự nũng nịu song rất tự nhiên chân thực.

=>Rất nhỏ nhắn, vui tươi, ngây thơ, hồn nhiên và yêu đời .

- Hồn nhiên, trong sáng, nhiệt tình trong cv...

2. Công việc và sự hi sinh của Lượm

a. Công việc:

- Một hôm nào đó Như bao hôm nào… Bỏ thư vào bao

+ Điệp từ  công việc diễn ra thường xuyên liên tục

 Ngày lại qua ngày em vẫn đưa thư liên lạc những con đường ra tiền tuyến.

- Hoàn cảnh làm việc

- Vụt qua mặt trận Đạn bay vèo vèo

+ Động từ mạnh, từ láy gợi tả

 Công việc khó khăn, gian khổ.

- Thái độ: Sợ chi hiểm nghèo?

+ Câu hỏi tu từ như để khẳng định sự anh dũng, kiên cường không nề sợ gian nguy sẵn sàng vượt qua khó khăn thử thách để hoàn thành nhiệm vụ.

b. Sự hi sinh của Lượm

- Đến nay tháng sáu Chợt nghe tin nhà.

- Ra thế Lượm ơi

+ Cách ngắt đôi câu thơ như một niềm khắc khoải, một tiếng nấc nghẹn ngào.

 Sự xúc động lớn làm tác giả bàng hoàng đau đớn

- Bỗng loè chớp đỏ Thôi rồi! Lượm ơi Chú đồng chỉ nhỏ

Một dòng máu tươi

tả qua lời thơ nào?

+ Miêu tả, sử dụng câu cảm thán

 Lượm hi sinh trong lúc làm nhiệm vụ khiến

? Nghệ thuật trong khổ thơ có gì

ta xúc động đau đớn, thương tâm.

đ/s ?

? Cảm nhận về sự hy sinh của

- Cháu nằm trên lúa giữa đồng.

Lượm ?

 Lượm nằm yên nghỉ/ Cánh đồng lúa ngát

? Hình ảnh Lượm lúc hi sinh tiếp tục

hương thơm. Tay còn nắm bông lúa như ôm cả

được gợi tả qua những câu thơ nào?

sự sống. Mảnh đất đồng quê như nâng đỡ và

? Những câu thơ ấy gợi cho em cảm

che giấc ngủ cho em. Linh hồn bé nhỏ ấy đã

xúc gì?

hoá thân vào quê hương đất nước.

- Lượm ơi còn không?

 Câu thơ như hạ đột ngột bằng một câu hỏi tu

từ đau xé lòng nó nức nở nghẹn ngào day dứt

? Vì sao tác giả tách câu thơ “Lượm

trong sự bàng hoàng như không tin vào mắt

ơi không?” thành một khổ riêng?

mình, không tin vào sự thật.

* KT trình bày 1 phút.

? Cảm nhận về sự hy sinh của Lượm.

? Em học tập được gì qua hình ảnh

* Tiểu kết:

- NT: Từ láy gợi hình, gợi cảm, hoán dụ...

- ND: H/a Lượm ngây thơ, hồn nhiên, yêu đời.

Lượm?

? Khái quát những đặc sắc về nghệ

thuật, nội dung của phần đầu văn bản “ Lượm”?

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

? Viết 1 đoạn văn từ 5 đến 7 câu nêu cảm nhận của em về h/a Lượm.

- HS viết – Gọi HS đọc.

- HS khác NX, b/s. GV cho điểm.

Hoạt động của thầy, trò

Nội dung bài học

A. Văn bản : Lượm.

I. Đọc - Tìm hiểu chung.

* HĐ 1 : Tìm hiểu chi tiết văn bản

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản

- PP : Vấn đáp, phân tích, bình giảng,

TL nhóm

- KT : Đặt câu hỏi, T/C TL

- NL: cảm thụ, tự học, hợp tác, sd

ngôn ngữ,…

* T/C cho HS TL: 4 nhóm (3phút)

3. Lượm còn sống mãi

? Nhận xét sự giống nhau giữa 2 khổ

+ Giống: Cùng miêu tả hình ảnh của Lượm,

thơ đầu và 2 khổ thơ cuối?

? Dụng ý của đoạn điệp lại này?

nhắc lại y nguyên 2 khổ thơ đầu.