Tôi và chúng ta
A. Nội dung bài học
I. Vài nét về tác giả
- Lưu Quang Vũ (1948- 1988)
- Quê quán: xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ nhưng quê gốc lại ở phường Hải Châu, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng
- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:
+ Từ 1965 đến 1970, ông nhập ngũ, phục vụ trong Quân chủng Phòng không-Không quân=> thời kì này thơ Lưu Quang Vũ bắt đầu nở rộ.
+ Từ 1978 đến 1988: Lưu Quang Vũ làm biên tập viên Tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch nói, vở kịch đầu tay của tác giả là Sống mãi tuổi 17
+ Tác phẩm tiêu biểu: Hồn Trương Ba da hàng thịt, Linh hồn của đá, Chiếc ô công lý…
- Phong cách sáng tác:
+ Thơ Lưu Quang Vũ không chỉ bay bổng, tài hoa mà còn giàu cảm xúc, trăn trở, khát khao. Anh còn là tác giả của nhiều truyện ngắn mang đậm phong cách riêng, kịch đi sâu vào những vấn đề nổi cộm của đời sống
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Đoạn trích thuộc cảnh ba của vở kịch Tôi và chúng ta (vở kịch gồm 9 cảnh) – một vở kịch phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt cũ- mới để phát triển
2. Bố cục
- Phần 1 (đầu vở kịch cho đến…. “tăng lên ít nhất là gấp năm lần”): Giám đốc Hoàng Việt và kĩ sư Lê Sơn bắt đầu triển khai kế hoạch kinh doanh mới.
- Phần 2 (tiếp theo từ đoạn 1 cho đến…. “các đồng chí giải tán”): Kế hoạch kinh doanh mới chịu sự phản đối nhưng giám đốc Hoàng Việt vẫn quyết định thực hiện
- Phần 3 (Tiếp theo cho đến hết): Phản ứng của công nhân, phó giám đốc Nguyễn Chính, kĩ sư Lê Sơn khi kế hoạch kinh doanh mới bắt đầu thực hiện và kết quả chiến thắng của phe tiến bộ, đổi mới
3. Giá trị nội dung
- Đoạn trích đã làm nổi bật vấn đề đổi mới trong sản xuất, đem lại lợi ích cho đất nước và mọi người. Thông qua đó, tác giả muốn nhấn mạnh rằng muốn phát triển, cần phá bỏ cách suy nghĩ lạc hậu, mạnh dạn đổi mới phương thức tổ chức, lề lối hoạt động.
4. Giá trị nghệ thuật
- Cách xây dựng tình huống kịch giàu kịch tính
- Nghệ thuật khắc họa rõ cách nhân vật được sử dụng thành công
5. Phân tích tác phẩm
I. Mở bài
- Giới thiệu vài nét về tác giả Lưu Quang Vũ: một nhà viết kịch đại tài với những vở kịch đề cập đến thời sự nóng hổi của cuộc sống đương thời
- Vài nét về kịch Tôi và chúng ta và đoạn trích: Thông qua cuộc đối thoại gay gắt công khai đầu tiên giữa 2 tuyển nhân vật diễn ra trong phòng làm việc của Giám đốc Hoàng Việt, ta thấy cuộc đấu tranh gay gắt giữa những người mạnh dạn đổi mới và những người mang tư tưởng bảo thủ, lạc hậu
II. Thân bài
1. Tình huống kịch và những mâu thuẫn cơ bản
- Tình huống kịch:
+ Tình trạng ngưng trệ sản xuất ở xí nghiệp đòi hỏi có cách giải quyết, Giám đốc Hoàng Việt quyết định công bố kế hoạch sản xuất mở rộng và phương án làm ăn mới => Tuyên chiến với cơ chế quản lý phương thức tổ chức lỗi thời do Nguyễn Chính và Trương là tiêu biểu.
- Mâu thuẫn cơ bản giữa 2 tuyến:
+ Hoàng Việt (giám đốc) và Sơn (kĩ sư): Tư tưởng mới, tiến bộ, dám nghĩ, dám làm
+ Phòng tổ chức lao động, tài vụ (biên chế, tiền lương) quản đốc phân xưởng: Bảo thủ, trì trệ, máy móc
2. Nhân vật
- Giám đốc Hoàng Việt:
+ Người lãnh đạo có tinh thần trách nhiệm cao, năng động, dám nghĩ, dám làm.
+ Thẳng thắn, trung thực kiên quyết đấu tranh với niềm tin vào chân lý.
- Kĩ sư Lê Sơn:
+ Có năng lực, trình độ chuyên môn giỏi, gắn bó nhiều năm cùng xí nghiệp
+ Sẵn sàng cùng Hoàng Việt cái tiến toàn diện hoạt động xí nghiệp
- Phó Giám đốc Chính và giám đốc phân xưởng Trương:
+ Máy móc, bảo thủ, gian ngoan, nhiều mánh khoé.
+ Dựa vào cơ chế nguyên tắc chống lại sự đổi mới, khéo xu nịnh.
3. Ý nghĩa của mâu thuẫn kịch và cách kết thúc tình huống
- Cuộc đấu tranh giữa 2 phái: đổi mới và bảo thủ
⇒ Phản ánh tính tất yếu và gay gắt những tình huống xung đột kịch nêu lên là vấn đề nóng bỏng của thức tế đời sống sinh động.
- Thông qua cách kết thúc tình huống ⇒Khẳng định cuộc đấu tranh mới-cũ, tiến bộ- lạc hậu, trì trệ rất gay go nhưng nhất định những gì tiến bộ sẽ thắng
III. Kết bài
- Khái quát lại những nét tiêu biểu về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Bằng việc xây dựng tình huống kịch hấp dẫn, các nhân vật có tính cách rõ nét, Lưu Quang Vũ đã khắc họa thành công cuộc đấu tranh cũ- mới
- Liên hệ cuộc đấu tranh cũ – mới hiện nay
B. Bài tập luyện tập
Câu 1: Vở kịch Tôi và chúng ta ra đời trong hoàn cảnh nào?
A. Thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước
B. Thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc
C. Thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội sau chiến tranh (những năm 80 của thế kỉ XX)
D. Thời kì đổi mới (những năm 90 của thế kỉ XX)
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 2: Vở kịch Tôi và chúng ta viết về cái gì?
A. Sự thay đổi phương thức và cơ chế sản xuất
B. Sự thay đổi của đất nước sau chiến tranh
C. Số phận của con người trong xã hội mới
D. Sự thay đổi của cuộc sống trong những năm đổi mới
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 3: Xung đột chủ yếu trong đoạn trích là xung đột nào?
A. Xung đột giữa các kiểu tính cách khác nhau B. Xung đột giữa các lối sống khác nhau
C. Xung đột giữa tư tưởng bảo thủ và đổi mới D. Xung đột giữa đội ngũ lãnh đạo và công nhân
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: C
Câu 4: Xung đột được thể hiện qua đoạn trích thuộc phần nào của vở kịch?
A. Bắt đầu xung đột B. Xung đột cao trào
C. Xung đột phát triển D. Xung đột được giải quyết
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 5: Bối cảnh của đoạn trích trong vở kịch ở đâu?
A. Phân xưởng sản xuất B. Phòng Giám đốc
C. Trước cổng nhà máy D. Phòng Tài vụ
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 6: Dòng nào sau đây nêu nhận xét đúng nhất về tính cách nhân vật Hoàng Việt đoạn trích?
A. Năng động và quyết đoán B. Giỏi về chuyên môn và tổ chức
C. Năng động nhưng có phần cứng nhắc D. Giỏi tổ chức nhưng chưa thật mạnh dạn
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 7: Câu “sự thật không đứng yên, cuộc sống không đứng yên một chỗ, có cái hôm qua đúng, hôm nay nó là vật cản” thể hiện rõ phẩm chất gì của người nói?
A. Thẳng thắn và trung thực B. Tư duy biện chứng và khát khao đổi mới
C. Thông minh và nhạy bén D. Chín chắn trong suy nghĩ và hành động
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: B
Câu 8: Nối các ô tên nhân vật với tính cách cột B cho phù hợp
A | B |
1. Hoàng Việt | A. Bảo thủ, cứng nhắc, nhiều tham vọng |
2. Lê Sơn | B. Bảo thủ, cố bám lấy chức vụ nhưng không làm được việc gì |
3. Nguyễn Chính | C. Tính tình bộc trực, thẳng thắn |
4. Trương | D. Có đầu óc tổ chức nhưng chưa thật mạnh dạn, tự tin |
E. Tư duy năng động, hết lòng vì quyền lợi của công nhân |
Hướng dẫn giải:
Đáp án: 1- E; 2- C; 3- B; 4- A
Câu 9: Nghệ thuật nổi bật nhất của vở kịch Tôi và chúng ta là gì?
A. Tạo xung đột và phát triển xung đột B. Ngôn ngữ nhân vạt giàu cá tính
C. Xây dựng những biến cố giàu kịch tính D. Tổ chức đối thoại sinh động
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án: A
Câu 10: Vở kịch tôi và chúng ta thể hiện cuộc đấu tranh gay gắt, để phát triển sản xuất, để đem lại quyền lợi, hạnh phúc cho mọi người, cần phá bỏ cách nghĩ, cơ chế lạc hậu, cũ kĩ, cần mạnh dạn đổi mới phương thức tổ chức, lề lối hoạt động, đúng hay sai?