Tác giả Nguyễn Du, đôi nét về tác phẩm Truyện Kiều

A. Nội dung bài học

I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Du

1. Gia đình

- Nguyễn Du ( 1765-1820), tên tự là Tố Như, hiêụ Thanh Hiên.

- Ông sinh ra trong một gia đình quan lại có truyền thống khoa bảng.

- Quê quán:

    + Quê cha: Tiên Điền, Hà Tĩnh ⇒ vùng đất sản sinh nhiều anh kiệt

    + Quê mẹ: Từ Sơn, Bắc Ninh ⇒ cái nôi dân ca Quan họ Đây là hai vùng đất giàu truyền thống văn hóa.

        ⇒ Giúp Nguyễn Du có điều kiện tiếp xúc với nhiều vùng văn hóa, dùi mài kinh sử, vốn sống, vốn hiểu biết phong phú.

2. Thời đại xã hội

- Nguyễn Du sống vào thời kì loạn lạc, khủng hoảng xã hội, đất nước chia cắt

- Nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra, tiêu biểu là khởi nghĩa Tây Sơn thay đổi sơn hà, nhà Nguyễn lập lại chế độ chuyên chế

        ⇒ Ảnh hưởng đến tư tưởng trong sáng tác của ông

3. Cuộc đời trải qua lắm gian truân

- Thời niên thiếu: sống trong sung túc trong gia đình quyền quý ở Thăng Long. Cha ông từng giữ chức Tể tướng, anh trai cùng cha khác mẹ làm tới chức Tham tụng → có điều khiện dùi mài kinh sử, hiểu biết về cuộc sống sa hoa của giới quý tộc phong kiến → dấu ấn trong sáng tác

- Do biến cố năm 1789 (Nguyễn Huệ tiêu diệt tập đoàn PK vua Lê - chúa Trịnh), Nguyễn Du phải trải qua cuộc sông mời năm phiêu bạt (từng mưu đồ chống Tây Sơn nhưng thất bại, lui về ẩn dật)

- 1802, ông ra làm quan cho nhà Nguyễn

- Nguyễn Du ốm, mất ở Huế 1820

        ⇒ Cuộc đời thăng trầm, đi nhiều đã giúp ông có hiểu biết sâu rộng, am hiểu văn hóa vùng miền, văn hóa dân tộc và văn chương Trung Quốc.

4. Sự nghiệp văn học

a. Sáng tác bằng chữ Hán

- 249 bài trong 3 tập:

    + Thanh Hiên thi tập: 78 bài, viết trước khi ra làm quan ⇒ ông gửi vào tập thơ này nỗi cô đơn bế tắc của một con người bơ vơ, lạc hướng giữa dâu bể thời đại

    + Nam trung tạp ngâm: 40 bài, viết trong thời gian làm quan ⇒ Biểu hiện tâm trạng buồn đau nhưng đồng thời thể hiện quan sát về cuộc đời, xã hội

    + Bắc hành tạp lục: 131 bài viết trong thời gian đi sứ

        ⇒ Ca ngợi nhân cách cao cả và phê phán nhân vật phản diện; phê phán xã hội phong kiến và cảm thông với số phận bé nhỏ

b. Sáng tác bằng chữ Nôm

- Đoạn trường tân thanh(TK): Gồm 3254 câu thơ dựa trên cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc) nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là vô cùng lớn

        ⇒ Thể hiện niềm cảm thương sâu sắc đối với số phận của con người tài hoa nhưng bạc phận, là một truyện Nôm có giá trị nhân văn sâu sắc.

- Văn chiêu hồn: Viết theo thể song thất lục bát. Ông viết để chiêu hồn cho những sinh linh thuộc nhiều tầng lớp khác nhau nhưng tấm lòng nhân ái của nhà thơ vẫn luôn hướng về những thân phận nhỏ bé, dưới đáy.

II. Đôi nét về tác phẩm Truyện Kiều

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Truyện Kiều (Đoạn trường tân thanh) được Nguyễn Du sáng tác vào đầu thế kỉ 19 (khoảng 1805-1809)

- Nguyễn Du sáng tác Truyện Kiều có dựa trên cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Trung Quốc nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là vô cùng lớn, mang đến sự thành công và sức hấp dẫn cho tác phẩm

- Thể loại: Truyện thơ Nôm, 3254 câu thơ lục bát

2. Bố cục

3 phần:

- Phần 1: Gặp gỡ và đính ước

- Phần 2: Gia biến và lưu lạc

- Phần 3: Đoàn tụ

3. Giá trị nội dung

- Giá trị hiện thực

    + Truyện Kiều phản ánh bộ mặt tàn bạo của tầng lớp thống trị và thế lực hắc ám chà đạp lên quyền sống con người

    + Truyện Kiều phơi bày nỗi khổ đau của những người bị áp bức, đặc biệt là người phụ nữ

- Giá trị nhân đạo

    + Là tiếng nói ngợi ca những giá trị, phẩm chất cao đẹp của con người như nhan sắc, tài hoa,...đề cao vẻ đẹp, ước mơ và khát vọng chân chính của con người

    + Nguyễn Du bộc lộ niềm thương cảm sâu sắc trước những khổ đau của con người, ông xót thương cho Thúy Kiều, một người con gái tài sắc mà phải lâm vào cảnh bị đọa đầy

    + Tố cáo những thế lực tàn bạo đã chà đạp lên quyền sống của những con người lương thiện

4. Giá trị nghệ thuật

- Về ngôn ngữ: ngôn ngữ giàu và đẹp, đạt đến đỉnh cao của ngôn ngữ văn chương

- Nghệ thuật tự sự có bước phát triển vượt bậc: Ngôn ngữ kể chuyện có ba hình thức là trực tiếp, gián tiếp và nửa trực tiếp, nhân vật xuất hiện với cả con người hành động và con người cảm nghĩ

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật đạt đến thành công vamg dội, cách xây dựng nhân vật chính thường được miêu tả bằng lối ước lệ, tượng trưng; nhân vật phản diện thường được khắc họa theo lối hiện thực hóa

- Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên đa dạng, có những bức tranh thiên nhiên tả cảnh ngụ tình đặc sắc

B. Bài tập luyện tập

Câu 1: Nguyễn Du có tên hiệu là gì?

A. Thanh Hiên B. Tố Như

C. Thanh Tâm D. Thanh Minh

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 2: Quê hương của Nguyễn Du ở đâu?

A. Thanh Miện, Hải Dương B. Nghi Xuân, Hà Tĩnh

C. Can Lộc, Hà Tĩnh D. Thọ Xuân, Thanh Hóa

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 3: Nguyễn Du được cử đi sứ ở Trung Quốc lần 1 vào khoảng thời gian nào?

A. 1786- 1796 B. 1813- 1814

C. 1820- 1821 D. 1823- 1824

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B

Câu 4: Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du gồm các tác phẩm bằng chữ Hán và chữ Nôm, gồm 243 bài, đúng hay sai?

A. Đúng B. Sai

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Câu 5: Tác phẩm truyện Kiều được mượn cốt truyện của truyện nào?

A. Truyện Lục Vân Tiên B. Truyện Tống Trân- Cúc Hoa

C. Kim Vân Kiều truyện D. Sở kính tân trang

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Câu 6: Truyện Kiều là tên gọi do ai đặt?

A. Thanh Tâm tài nhân B. Nguyễn Du

C. Người dân D. Không rõ

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: C

Giải thích: Truyện Kiều là tên gọi chữ Nôm do người dân gọi theo tên của nhân vật chính trong truyện.

Câu 7: Truyện Kiều gồm mấy phần?

A. 3    B. 4

C. 5    D. 6

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: A

Giải thích: Truyện Kiều gồm 3 phần: Gặp gỡ và đính ước, gia biến và lưu lạc, đoàn tụ

Câu 8: Đoạn trường tân thanh có nghĩa là gì?

A. Đứt từng mảnh ruột B. Tiếng kêu mới

C. Con đường dài màu xanh đứt đoạn D. Tiếng kêu mới tới đứt từng mảnh ruột

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 9: Giá trị về mặt nội dung của Truyện Kiều là gì?

A. Giá trị nhân đạo, hiện thực

B. Bức tranh về xã hội bất công, tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người

C. Đề cao tài năng, nhân phẩm của con người

D. Cả 3 đáp án trên

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: D

Câu 10: Đặc sắc nhất về mặt nghệ thuật của Truyện Kiều là gì?

A. Được dịch ra nhiều thứ tiếng, được giới thiệu ở nhiều nơi trên thế giới

B. Ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đã đạt đến đỉnh cao rực rỡ

C. Nghệ thuật tự sự có bước phát triển vượt bậc

D. Cách khắc họa tính cách con người độc đáo

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án: B