Trật tự thế giới mới sau Chiến tranh thế giới thứ hai

Sau chiến lạnh, thế giới phát triển theo các xu thế chính sau đây:

- Xu thế hòa hoãn, hòa dịu trong quan hệ quốc tế.

- Thế giới tiến tới xác lập một trật tự đa cực, nhiều trung tâm

- Các quốc gia điều chỉnh chiến lược phát triển, lấy phát triển kinh tế làm trung tâm.

- Sau "chiến tranh lạnh", nhiều khu vực thế giới không ổn định, nội chiến, xung đột quân sự kéo dài (Ban-căng, châu Phi, Trung Á).

Lưu ý :

Sau khi Chiến tranh lạnh chấm dứt, nhất là khi Liên Xô tan rã, Mĩ âm mưu thiết lập trật tự thế giới "đơn cực" để dễ bề chi phối, thống trị thế giới. Tuy nhiên, do sự vươn lên của các cường quốc nên Mĩ không thể thực hiện được âm mưu của mình. Trật tự thế giới "chưa hề được thiết lập".

Đầu năm 1945, nguyên thủ ba cường quốc Mĩ, Anh, Liên Xô đã quyết định triệu tập hội nghị cấp cao ba nước tại Ianta (Liên Xô).

Lưu ý: Mĩ, Anh, Liên Xô là ba nước trụ cột của khối Đồng minh chống phát xít. Vì thế, đây là ba nước sẽ giành được nhiều quyền lợi nhất khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

Theo quyết định của Hội nghị I-an-ta, Đông Nam Á thuộc phạm vi ảnh hưởng của các nước phương Tây, Đông Dương thuộc Đông Nam Á nên cũng thuộc phạm vi ảnh hưởng của các nước phương Tây.

Theo quy định của Hội nghị Ianta (2-1945), các vùng còn lại của châu Á (Đông Nam Á, Nam Á) vẫn thuộc phạm vi ảnh hưởng của các nước phương Tây từng chiếm đóng ở đây.

Theo quy định của Hội nghị Ianta, quân đội Liên Xô sẽ chiếm đóng các vùng Đông Đức, Đông Âu, sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Theo SGK Lịch sử 9 trang 44, Trật tự hai cực Ianta do hai siêu cường Mĩ và Liên Xô đứng đầu mỗi cực.

Từ sau khi Liên Xô và Mĩ tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh (1989), tình hình thế giới có nhiều biến chuyển và diễn ra theo các xu hướng như sau:
- Xu thế hòa hoãn và hòa dịu trong quan hệ quốc tế.
- Sự tan rã của trật tự hai cực I-an-ta và thế giới đang tiến tới xác lập một trật tự thế giới mới, đa cực, nhiều trung tâm.
- Hầu hết các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược phát triển, lấy phát triển kinh tế làm trọng điểm.
- Hòa bình thế giới tuy được củng cố, nhưng một số khu vực lại xảy ra những vụ xung đột quân sự, nội chiến, khủng bố,…

Tháng 9/1977, Việt Nam gia nhập tổ chức Liên hợp quốc và trở thành thành viên thứ 149 của tổ chức này.

"Chiến tranh lạnh" là chính sách thù địch về mọi mặt của Mĩ và các nước đế quốc trong quan hệ với Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa đặc điểm cơ bản là không có sự xung đột trực tiếp giữa 2 siêu cường nhưng thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng, chiến tranh cục bộ diễn ra ở nhiều nơi.

Theo SGK Lịch sử 9 trang 45, hội nghị I-an-ta còn có một quyết định khác là thành lập tổ chức Liên hợp quốc.

Theo thỏa thuận của Hội nghị I-an-ta, khu vực Tây Đức và Tây Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Mĩ và Anh.

Trật tự thế giới mới được hình thành sau Chiến tranh thế giới thứ hai được gọi là trật tự hai cực I-an-ta do Liên Xô và Mĩ đứng đầu mỗi cực.

Mĩ là nước phát động cuộc Chiến tranh lạnh thông qua thông điệp của Tổng thống Truman ngày 12/3/1947 tại Quốc hội Mĩ. Trong đó, Truman khẳng định sự tồn tại của Liên Xô và các nước Đông Âu là một sự đe dọa đối với nước Mĩ và quyết định viện trợ cho hai nước Hi Lạp và Thổ Nhĩ Kì để biến hai nước này thành căn cứ tiền phương chống Liên Xô và các nước Đông Âu.

Theo SGK Lịch sử 9 trang 44, Trật tự hai cực Ianta do hai siêu cường Mĩ và Liên Xô đứng đầu mỗi cực. Sự phân chia hai phe tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa đã trở thành đặc trưng lớn nhất chi phối tình hình chính trị thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Tháng 12-1989, trong cuộc gặp không chính thức tại đảo Manta (Địa Trung Hải), hai nhà lãnh đạo M. Goócbachốp và G. Busơ đã chính thức cùng tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh.

Theo SGK Lịch sử 9 trang 46, Liên hợp quốc đã có vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa bình và an ninh thế giới, đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, giúp các nước phát triển kinh tế và văn hóa. Như vậy, xóa bỏ khoảng cách giàu - nghèo trên thế giới không phải vai trò của Liên hợp quốc.

Đầu năm 1945, cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra cho các cường quốc đồng minh. Hội nghị Ianta được triệu tập (4 – 11/2/1945) để giải quyết các vấn đề này.

Đối với Trung Quốc, Hội nghị I-an-ta quyết định trao trả cho Trung Quốc những vùng đất đai đã bị Nhật chiếm đóng trước đây; thành lập Chính phủ liên hiệp dân tộc gồm Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Theo SGK Lịch sử 9 trang 44, vào giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, ba nguyên thủ các cường quốc Liên Xô, Mĩ, Anh đã có cuộc gặp gỡ tại Ianta (Liên Xô) từ ngày 4 đến ngày 11/2/1945.

Như vậy, Pháp không có đại diện tham dự Hội nghị Ianta.

Theo quyết định của Hội nghị I-an-ta, Triều Tiên được công nhận là một quốc gia độc lập, nhưng tạm thời quân đội Liên Xô và Mĩ chia nhau kiểm soát và đóng quân ở Bắc và Nam vĩ tuyến 38.

Sau chiến tranh lạnh, hầu như các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược phát triển, tập trung vào phát triển kinh tế để xây dựng sức mạnh thực sự của mỗi quốc gia. Bởi kinh tế đã trở thành nội dung chính trong quan hệ quốc tế.

Xu thế chung của thế giới hiện nay là hòa bình ổn định và hợp tác phát triển. Đây vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các dân tộc khi bước vào thế kỉ XXI.

Từ đồng minh chống phát xít, sau Chiến tranh thế giới thứ hai, hai cường quốc Liên Xô và Mĩ nhanh chóng chuyển sang thế đối đầu và đi tới tình trạng Chiến tranh lạnh.

Những nhiệm vụ chính của Liên hợp quốc bao gồm: Duy trì hòa bình và an ninh thế giới; phát triển mối quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền của các dân tộc; thực hiện sự hợp tác quốc tế về kinh tế, văn hóa, xã hội và nhân đạo,…