Cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
Lý thuyết về Cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
I. Mặt trận Việt Minh ra đời (19/5/1941)
1. Hoàn cảnh
- Tháng 6/1941, Đức tấn công Liên Xô, thế giới hình thành 2 trận tuyến: phe Đồng Minh và phe Phát xít.
- Tình hình trong nước có nhiều biến chuyển: Đầu năm 1941 Nguyễn Ái Quốc trở về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng trong nước. Người đã triệu tập Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương 8 tại Pác Bó (Cao Bằng) từ ngày 10 đến ngày 19/5/1941.
2. Nội dung Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 (1941)
Hội nghị xác định:
- Kẻ thù: Pháp, Nhật và bọn tay sai phản động.
- Nhiệm vụ: Giải phóng các dân tộc Đông Dương khỏi ách Pháp – Nhật.
- Khẩu hiệu: “Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho dân cày nghèo, giảm tô, giảm tức, chia lại ruộng công”, tiến tới thực hiện “Người cày có ruộng”.
- Chủ trương thành lập Mặt trận Việt Nam Độc lập Đồng minh (Việt Minh) để đoàn kết nhân dân.
3. Xây dựng lực lượng chuẩn bị cho khởi nghĩa
a) Xây dựng lực lượng vũ trang
- Lực lượng vũ trang đầu tiên của cách mạng Việt Nam là Đội du kích Bắc Sơn . Năm 1941 dưới sự lãnh đạo của Đảng chuyển thành Cứu quốc quân hoạt động tại căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Sau đó phân tán thành nhiều bộ phận, phát triển chiến tranh du kích hoạt động tại các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lạng Sơn.
- Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân ra đời. Ngay sau khi thành lập đã đánh thắng trận Phay Khắt và Nà Ngần.
b) Xây dựng lực lương chính trị
- Cao Bằng là nơi thí điểm cuộc vận động xây dựng các Hội cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh.
- Đến 1942, khắp 9 châu ở Cao Bằng đều có Hội Cứu quốc quân, trong đó có 3 châu hoàn toàn
- Sau đó Uỷ ban Việt Minh Cao- Bắc- Lạng được thành lập, lập ra “19 ban xung phong Nam tiến”, phát triển lực lượng cách mạng xuống miền xuôi.
- Đảng rất chú trọng xây dựng lực lượng chính trị ở cả nông thôn và thành thị, tranh thủ hợp tác rộng rãi các tần lớp khác nhau: sinh viên, học sinh, tri thức, tư sản dân tộc.
- Báo chí Đảng và Mặt trận Việt Minh phát triển rất phong phú, góp phần tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng rộng rãi,…
c) Xây dựng căn cứ địa
- Căn cứ địa đầu tiên ở Bắc Sơn – Võ Nhai.
- Sau khi về nước, Nguyễn Ái Quốc chọn Pác Bó (Cao Bằng) làm căn cứ địa.
II. Cao trào kháng Nhật cứu nước tiến tới Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945
1. Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945)
- Hoàn cảnh:
- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Nước Pháp được giải phóng.
- Ở Đông Dương, Pháp ráo riết hoạt động chờ cơ hội giành lại vị trí thống trị.
=> Để tránh bị động, Nhật đảo chính Pháp để độc chiếm Đông Dương.
- Diến biến: Đêm 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp trên toàn cõi Đông Dương, Pháp nhanh chóng đầu hàng.
2. Tiến tới Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945
a) Chủ trương của Đảng
- Ngay khi Nhật đảo chính Pháp, Đảng đã tổ chức họp Hội nghị mở rộng.
- Hội nghị đã ra chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, xác định kẻ thù chính, cụ thể, trước mắt là phát xít Nhật.
- Hội nghị phát động cao trào “Kháng Nhật, cứu nước” làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa.
b) Diễn biến
- Từ tháng 3/1945, cách mạng chuyển sang cao trào, nhiều phong trào đấu tranh vũ trang và những cuộc khởi nghĩa từng phần diễn ra ở nhiều địa phương. Tiêu biểu là ở căn cứ địa Cao - Bắc - Lạng hàng loạt các huyện, châu, xã được giải phóng.
- Ngày 15/4/1945, Hội nghị quân sự Bắc Kì họp ở Hiệp Hòa (Bắc Giang) được tổ chức. Hội nghị quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân.
- Uỷ ban quân sự cách mạng Bắc Kì được hình thành.
- Ngày 4/6/1945, khu giải phóng Việt Bắc ra đời.
- Phong trào quần chúng trong cả nước phát triển mạnh mẽ, nhất là phong trào phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo.
c) Ý nghĩa
- Tạo tiền đề trực tiếp cho cuộc Tổng khởi nghĩa.
Bài tập tự luyện có đáp án
Câu 1: Khi Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, Đảng cộng sản Đông Dương đã có chủ trương gì?
- A
- B
- C
- D
Bước sang năm 1944, tình hình thế giới có những chuyển biến có lợi cho cách mạng Việt Nam. Cuộc chiến tranh chống phát xít bước vào giai đoạn kết thúc. Trong bối cảnh đó, Đảng Cộng sản Đông Dương và mặt trận Việt Minh đã đẩy mạnh quá trình chuẩn bị để tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền khi thời cơ chín muồi.
- Đầu tháng 5-1944, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị cho các cấp sửa soạn khởi nghĩa và kêu gọi nhân dân "Sắm vũ khí đuổi thù chung".
- Tháng 10-1944, Hồ Chí Minh đã gửi thư cho nhân dân toàn quốc và nêu rõ "phe xâm lược gần đến ngày bị tiêu diệt…Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta phải làm nhanh!"
- Ngày 22-12-1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân được thành lập, phát động một phong trào đấu tranh chính trị và quân sự để thúc đẩy quá trình cách mạng tiến lên mạnh mẽ hơn nữa.
Câu 2: Nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng Đông Dương được xác định tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương (5/1941) là gì?
- A
- B
- C
- D
Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương (5/1941) chủ trương trước hết phải giải phóng cho được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách thống trị của Pháp - Nhật.
Câu 3: Trung đội Cứu quốc quân được thành lập vào năm 1941 dựa trên cơ sở ban đầu là lực lượng nào ?
- A
- B
- C
- D
Sau khi cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn thất bại, theo chủ trương của Đảng, một bộ phận lực lượng vũ trang khởi nghĩa chuyển sang xây dựng thành những đội du kích hoạt động ở căn cứ Bắc Sơn - Võ Nhai. Bước sang năm 1941, những đội du kích Bắc Sơn lớn mạnh lên và thống nhất lại thành Trung đội Cứu quốc quân I (2-1941).
Câu 4: Địa bàn chủ yếu của Khu giải phóng Việt Bắc (được thành lập ngày 4/6/1945) bao gồm các tỉnh
- A
- B
- C
- D
Khu giải phóng Việt Bắc (được thành lập ngày 4/6/1945) bao gồm hầu hết các tỉnh Cao Bằng, Bắc K ạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang và một số vùng lân cận thuộc các tỉnh miền trung du (Bắc Giang, Phú Thọ, Yên Bái, Vĩnh Yên).
Câu 5: Ngày 9-3-1945 ở Đông Dương đã diễn ra sự kiện lịch sử gì ?
- A
- B
- C
- D
Ngày 9-3-1945, Nhật bất ngờ đảo chính Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Pháp chống cự yếu ớt rồi nhanh chóng đầu hàng. Đông Dương trở thành thuộc địa độc chiếm của phát xít Nhật.
Câu 6: Địa phương nào là nơi thí điểm của cuộc vận động xây dựng các Hội Cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh ?
- A
- B
- C
- D
Cao Bằng được coi là nơi thí điểm của cuộc vận động xây dựng các Hội Cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh. Đến năm 1942, khắp 9 châu của Cao Bằng đều có Hội Cứu quốc, trong đó có 3 châu hoàn toàn.
Câu 7: Ngay sau khi thành lập, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã đánh thắng liên tiếp hai trận ở
- A
- B
- C
- D
Ngày 22/12/1944, theo chỉ thị của Hồ Chí Minh, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được thành lập. Cuối tháng 12/1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã đánh thắng liên tiếp hai trận ở Phay Khắt và Nà Ngần (Cao Bằng).
Câu 8: Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, cuộc đấu tranh của nhân dân ta là một bộ phận của lực lượng nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 86, tháng 6 – 1941, phát xít Đức mở cuộc tấn công Liên Xô. Trên thế giới đã hình thành hai trận tuyến : một bên là các lực lượng dân chủ, do Liên Xô đứng đầu, và một bên là khối phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. Ngay từ đầu,cuộc đấu tranh của nhân dân ta đã là một bộ phận trong cuộc đấu tranh của các lực lượng dân chủ.
Câu 9: Hội nghị lần thứ 8 BCH Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương (5-1941) chủ trương tạm gác khẩu hiệu nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 87, hội nghị chủ trương trước hết phải giải phóng cho được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách áp bức của Pháp – Nhật. Hội nghị quyết định tiếp tục tạm gác khẩu hiệu "Đánh đổ địa chủ, chia ruộng đất cho dân cày nghèo" thay bằng các khẩu hiệu "Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho dân cày nghèo, giảm tô, giảm tức, chia lại ruộng đất", tiến tới thực hiện "Người cày có ruộng".
Câu 10: Đêm 9/3/1945, Nhật tiến hành đảo chính lật đổ Pháp ở Đông Dương để
- A
- B
- C
- D
Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, phe Phát xít đã bị dồn vào thế thất bại. Ở Đông Dương, thực dân Pháp nhân cơ hội cũng ráo riết hoạt động, đợi khi quân Đồng minh kéo vào đánh Nhật sẽ nổi dậy hưởng ứng, giành lại địa vị thống trị. Tình thế thất bại gần kề, buộc phát xít Nhật làm cuộc đảo chính lật đổ Pháp để độc chiếm Đông Dương.
Câu 11: Mặt trận Việt Minh được thành lập do quyết định của hội nghị nào ?
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 86, 87, Hội nghị lần thứ 8 BCH Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương chủ trương thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng lấy tên là Hội Cứu quốc nhằm : Liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, trai gái, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn."
Câu 12: Ngày 22-12-1944, ở Việt Nam đã diễn ra sự kiện lịch sử quan trọng gì ?
- A
- B
- C
- D
Ngày 22-12-1944, theo chỉ thị của Hồ Chí Minh, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân được thành lập tại Nguyên Bình - Cao Bằng. Đây chính là lực lượng tiền thân của quân đội nhân dân Việt Nam.
Câu 13: Căn cứ địa nào được xem là hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam mới trước khi diễn ra cách mạng tháng Tám ?
- A
- B
- C
- D
Ngày 4-6-1945, theo chỉ thị của Hồ Chí Minh, khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, bao gồm các tỉnh Cao - Bắc - Lạng – Hà – Tuyên – Thái. Tân Trào được chọn làm thủ đô của khu giải phóng. Nơi đây trở thành căn cứ địa chính của cách mạng cả nước và là hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam mới.
Câu 14: Từ tháng 6 – 1941, thế giới đã hình thành hai trận tuyến đó là
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 86, tháng 6 – 1941, phát xít Đức mở cuộc tấn công Liên Xô. Trên thế giới đã hình thành hai trận tuyến : một bên là các lực lượng dân chủ, do Liên Xô đứng đầu, và một bên là khối phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. Ngay từ đầu, cuộc đấu tranh của nhân dân ta đã là một bộ phận trong cuộc đấu tranh của các lực lượng dân chủ.
Câu 15: Mặt trận Việt Minh bao gồm các tổ chức quần chúng lấy tên là
- A
- B
- C
- D
Theo SGK Lịch sử 9 trang 86, 87, Hội nghị lần thứ 8 BCH Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương chủ trương thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng lấy tên là Hội Cứu quốc nhằm : Liên hiệp hết thảy các giới đồng bài yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, trai gái, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn."
Câu 16: Khẩu hiệu nào được đề ra trong thời gian tiến hành cao trào kháng Nhật cứu nước (từ tháng 3 đến tháng 8/1945) ở Việt Nam?
- A
- B
- C
- D
Trong cao trào kháng Nhật cứu nước (từ tháng 3 đến tháng 8/1945) ở Việt Nam, ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, trước thực tế nạn đói đang diễn ra nghiêm trọng, khẩu hiệu "Phá kho thóc, giải quyết nạn đói" được kịp thời đưa ra và đã dấy lên phong trào đánh chiếm kho thóc Nhật để chia cho dân nghèo.