Phong trào Tây Sơn
Lý thuyết về Phong trào Tây Sơn
I. Khởi nghĩa nông dân Tây Sơn
1. Xã hội Đàng Trong nửa sau TK XVIII
- Giữa thế kỉ XVIII, chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong suy yếu:
- Mua quan bán tước phổ biến. Số quan lại tăng quá mức, nhất là quan thu thuế.
- Quan lại, cường hào bóc lột nhân dân, ăn chơi xa xỉ.
- Tập đoàn Trương Phúc Loan lũng đoạn triều đình, nắm mọi quyền hành, tham nhũng vô độ.
- Địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất, đời sống nông dân vô cùng cực khổ.
=> Các tầng lớp nhân dân bất bình với chính quyền họ Nguyễn
=> Nhiều cuộc khởi nghĩa bùng nổ, tiêu biểu là khởi nghĩa chàng Lía (Bình Định).
2. Khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ
- Lãnh đạo: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ
- Căn cứ: Ban đầu ở vùng Tây Sơn thượng đạo, sau mở rộng xuống Tây Sơn hạ đạo (Bình Định).
- Chủ trương: Lấy của người giàu chia cho người nghèo.
- Lực lượng: Nông dân nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, thợ thủ công, thương nhân, hào mục các địa phương.
- Hoạt động: Trừng trị bọn quan tham, lấy của nhà giàu chia cho người nghèo, xóa nợ cho dân nghèo.
II. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn và đánh tan quân xâm lược Xiêm
1. Lật đổ chính quyền họ Nguyễn
- Hoàn cảnh:
- Đến giữa năm 1774, quân Tây Sơn làm chủ một vùng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.
- Được tin quân Tây Sơn nổi dậy, chúa Trịnh phái quân vào đánh chiếm Phú Xuân, chúa Nguyễn rút về Gia Định.
=> Quân Tây Sơn lâm vào thế bất lợi. Năm 1775, Nguyễn Nhạc phải tạm hòa hoãn với Họ Trịnh để dồn sức đánh họ Nguyễn.
- Diễn biến: Từ 1776 – 1783, quân Tây Sơn bốn lần đánh vào Gia Định.
- Kết quả: Năm 1777, chính quyền họ Nguyễn bị lật đổ.
2. Chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút (1785)
- Nguyên nhân: Nguyễn Ánh cầu cứu quân Xiêm.
- Diễn biến:
- Tháng 7/1784, quân Xiêm kéo vào Gia Định, đánh chiếm hết miền tây Gia Định.
- Tháng 1/1785, Nguyễn Huệ tiến quân vào Gia Định, chọn Rạch Gầm – Xoài Mút làm trận địa quyết chiến, bố trí trận địa mai phục.
- Rạng sáng ngày 19/1/1785, Nguyễn Huệ dùng mưu nhử địch vào trận địa mai phục, thủy binh ta từ nhiều phía xông ra đánh thẳng vào đội hình quân địch.
- Kết quả: Quân Xiêm bị đánh tan, Nguyễn Ánh chạy sang Xiêm lưu vong.
- Ý nghĩa:
- Đập tan âm mưu xâm lược của quân Xiêm.
- Khẳng định sức mạnh của nghĩa quân và tài chỉ huy quân sự của Nguyễn Huệ.
III. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh
1. Hạ thành Phú Xuân - Tiến ra Bắc Hà diệt họ Trịnh
- Hoàn cảnh: Sau khi tiêu diệu quân Xiêm, nhiệm vụ của nghĩa quân Tây Sơn là tiêu diệt chính quyền chúa Trịnh ở Đàng Ngoài.
- Diễn biến:
- Tháng 6/1786, nghĩa quân Tây Sơn hạ thành Phú Xuân, sau đó đưa quân ra Nam sông Gianh giải phóng toàn bộ Đàng Trong.
- Tháng 7/1786, Nguyễn Huệ tiến quân ra Thăng Long, lật đổ chính quyền họ Trịnh, giao chính quyền ở Đàng Ngoài cho vua Lê.
- Kết quả, ý nghĩa:
- Lật đổ các tập đoàn phong kiến Trịnh – Nguyễn, xoá bỏ sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài.
- Đặt cơ sở cho việc thống nhất lãnh thổ.
2. Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản - Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà
- Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản:
- Nguyễn Hữu Chỉnh được Nguyễn Huệ giao nhiệm vụ trấn thủ vùng Nghệ An.
- Khi quân Tây Sơn rút, tình hình Bắc Hà rối loạn, Nguyễn Hữu Chỉnh giúp vua Lê dẹp các cuộc nổi loạn của con cháu nhà Trịnh, sau đó lại muốn xây dựng lực lượng riêng. => mưu phản.
- Nguyễn Huệ sai Vũ Văn Nhậm ra trị tội Chỉnh nhưng sau khi diệt Chỉnh Nhậm lại có mưu đồ riêng.
- Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà;
- Năm 1788, Nguyễn Huệ ra Bắc lần thứ 2 thu phục Bắc Hà.
- Từ 1786 đến 1788, Tây Sơn ba lần tiến quân ra Bắc lật đổ các tập đoàn phong kiến Lê – Trịnh, bước đầu thống nhất đất nước.
IV. Tây Sơn đánh tan quân Thanh
1. Quân Thanh xâm lược nước ta
- Hoàn cảnh:
- Vua Lê Chiêu Thống sang cầu cứu nhà Thanh, vua Thanh nhân cơ hội này xâm lược Đại Việt.
- Năm 1788, vua Thanh cử Tôn Sĩ Nghị đem 29 vạn quân tiến vào nước ta.
- Vào Thăng Long, quân Thanh cướp bóc, bóc lột nhân dân tàn bạo, phong cho Lê Chiêu Thống làm An Nam quốc vương.
- Sự chuẩn bị của quân Tây Sơn: Lập phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn
2. Quang Trung đại phá quân Thanh
- Hoàn cảnh: Cuối năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, chia quân làm 5 đạo tiến ra Bắc Hà, đạo chủ lực do Quang Trung chỉ hủy tiến thẳng vào Thăng Long.
- Diễn biến :
- Đêm 30 tết, quân ta vượt sông Gián Khẩu tiêu diệt đông địch,
- Đêm mùng 3 tết, bao vây tiêu diệt đồn Hạ Hồi.
- Đêm mùng 5 tết, quân ta tấn công và hạ đồn Ngọc Hồi.
- Cùng lúc đạo quân của đô đốc Long tấn công, tiêu diệt đồn Đống Đa.
- Kết quả: Trong vòng 5 ngày đêm, quân ta quét sạch 29 vạn quân Thanh.
3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn
- Nguyên nhân thắng lợi:
- Nhân dân ta có tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột.
- Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.
- Ý nghĩa lịch sử:
- Lật đổ các tập đoàn phong kiến Nguyễn – Trịnh – Lê, xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng thống nhất quốc gia.
- Đánh tan các cuộc chiến tranh xâm lược của Xiêm, Thanh, bảo vệ nền độc lập, lãnh thổ quốc gia.
Bài tập tự luyện có đáp án
Câu 1: Trận đánh quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm (1785) là trận
- A
- B
- C
- D
Trận đánh quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm (1785) là trận Rạch Gầm - Xoài Mút.
Câu 2: Trong tình thế phía bắc là quân Trịnh, phía nam là quân Nguyễn, Nguyễn Nhạc đã đối phó như thế nào?
- A
- B
- C
- D
Biết tin Tây Sơn nổi dậy, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài phái mấy vạn quân vào đánh chiếm Phú Xuân (Huế). Chúa Nguyễn chống lại không nổi, vượt biển vào Gia Định. Nghĩa quân Tây Sơn ở vào thế bất lợi: phía bắc có quân Trịnh, phía nam còn quân Nguyễn. Nguyễn Nhạc phải tạm hoà hoãn với quân Trịnh để dồn sức đánh Nguyễn. Từ năm 1776 đến năm 1783, nghĩa quân Tây Sơn đã bốn lần đánh vào Gia Định.
Câu 3: Chúa Trịnh đã làm gì khi nghe quân Tây Sơn nổi dậy?
- A
- B
- C
- D
Biết tin Tây Sơn nổi dậy, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài phái mấy vạn quân vào đánh chiếm Phú Xuân (Huế). Chúa Nguyễn chống lại không nổi, vượt biển vào Gia Định.
Câu 4: Sự kiện nào sau đây đánh dấu chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong bị lật đổ?
- A
- B
- C
- D
Sự kiện chúa Nguyễn bị Tây Sơn bắt giết năm 1777 đánh dấu chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong bị lật đổ.
Câu 5: Khi kéo vào Gia Định (1785), quân Xiêm có thái độ như thế nào?
- A
- B
- C
- D
Khi kéo vào Gia Định (1785), quân Xiêm kiêu căng, hung bạo, mặc sức đốt phá, giết người, cướp của chở về nước. Hành động này khiến nhân dân Gia Định nung nấu chí căm thù quân Xiêm xâm lược.
Câu 6: Ai là người có công lớn nhất trong việc đập tan chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong, lật đổ chính quyền họ Trịnh ở Đàng Ngoài vào cuối thế kỉ XVIII?
- A
- B
- C
- D
Nguyễn Huệ là người có công lớn nhất trong việc đập tan chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong, lật đổ chính quyền họ Trịnh ở Đàng Ngoài vào cuối thế kỉ XVIII.
Câu 7: Tướng nhà Thanh nào phải khiếp sợ, thắt cổ tự tử sau khi quân Thanh thất bại ở Ngọc Hồi và Đống Đa (1789)?
- A
- B
- C
- D
Khi đạo quân của Quang Trung đang đánh đồn Ngọc Hồi thì đạo quân của đỏ đốc Long tấn công đồn Đống Đa. Được nhân dân địa phương giúp sức, quân ta giáp chiến, đốt lửa thiêu cháy doanh trại giặc. Tướng giặc là sầm Nghi Đống khiếp sợ, thắt cổ tự tử.
Câu 8: Chọn những từ thích hợp điền vào chỗ trống câu sau đây:
"Trong 18 năm liên tục chiến đấu (1771 - 1789), phong trào Tây Sơn đã lần lượt đánh tan các cuộc chiến tranh xâm lược của ……., bảo vệ nền độc lập và lãnh thổ của Tổ quốc".
- A
- B
- C
- D
"Trong 18 năm liên tục chiến đấu (1771 - 1789), phong trào Tây Sơn đã lần lượt đánh tan các cuộc chiến tranh xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ nền độc lập và lãnh thổ của Tổ quốc".
Câu 9: Trước khi đem quân ra Bắc tiêu diệt quân Thanh, Nguyễn Huệ đã có hành động gì để khẳng định tính chính danh
- A
- B
- C
- D
Nhận được tin cấp báo quân Thanh xâm lược nước ta, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế (12 - 1788), lấy niên hiệu là Quang Trung, lập tức tiến quân ra Bắc. Đến Nghệ An, Quang Trung tuyển thêm quân, mở cuộc duyệt binh lớn ở Vĩnh Doanh (Vinh, Nghệ An).
Câu 10: Khởi nghĩa Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII mang tính chất của
- A
- B
- C
- D
Khởi nghĩa Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII mang tính chất của một cuộc khởi nghĩa nông dân.
Câu 11: Chiến thắng nào đánh dấu cuộc kháng chiến chống quân Thanh (1789) của quân Tây Sơn thắng lợi hoàn toàn?
- A
- B
- C
- D
Chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa là chiến thắng đánh dấu cuộc kháng chiến chống quân Thanh (1789) của quân Tây Sơn thắng lợi hoàn toàn.
Câu 12: Căn cứ Tây Sơn thương đạo của nghĩa quân Tây Sơn nay thuộc vùng nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lên vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai) lập căn cứ, dựng cờ khởi nghĩa chống chính quyền họ Nguyễn.
Câu 13: Tình hình chính trị ở Đàng Trong từ giữa thế kỉ XVIII có điểm gì nổi bật?
- A
- B
- C
- D
Từ giữa thế kỉ XVIII, ở Đàng Trong, chính quyền họ Nguyễn suy yếu dần. Trong triều đình Phú Xuân, Trương Phúc Loan nắm hết quyền hành, tự xưng "quốc phó", khét tiếng tham nhũng. Việc mua quan bán tước trở nên phổ biến. Quan lại hào cường kết thành bè cánh, đàn áp bóc lột nhân dân thậm tệ và đua nhau ăn chơi xa xỉ.
Câu 14: Căn cứ đầu tiên của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn ở khu vực nào sau đây?
- A
- B
- C
- D
Mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lên vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai) lập căn cứ, dựng cờ khởi nghĩa chống chính quyền họ Nguyễn. Nguyễn Nhạc xây thành luỹ, lập kho tàng, luyện nghĩa quân. Nghĩa quân được đồng bào thiểu số ủng hộ lương thực, voi ngựa.
Câu 15: Vào giữa thế kỉ XVIII, ở Đàng Trong, ai đã tự xưng là "quốc phó", lấn át quyền hành của chúa Nguyễn?
- A
- B
- C
- D
Đến giữa thế kỉ XVIII, trong triều đình Phú Xuân, Trương Phúc Loan lấn át quyền hành của chúa Nguyễn, tự xưng "quốc phó", khét tiếng tham nhũng.
Câu 16: "Chiều chiều én liệng Truông Mây, Cảm thương chú Lía bị vây trong thành". Hai câu thơ trên nhắc đến cuộc khởi nghĩa nào ở Đàng Trong?
- A
- B
- C
- D
"Chiều chiều én liệng Truông Mây, Cảm thương chú Lía bị vây trong thành". Hai câu thơ nhắc đến cuộc khởi nghĩa chàng Lía ở Đàng Trong khi cuộc khởi nghĩa bị triều đình dập tắt.
Câu 17: Tổ tiên của Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ ở đâu?
- A
- B
- C
- D
Tổ tiên của Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ ở Nghệ An, bị chúa Nguyễn bắt đi vào Đàng Trong khai khẩn đất hoang.
Câu 18: "Từ quan to đến quan nhỏ, nhà cửa chạm trổ... lấy sự phú quý phong lưu để khoe khoang lẫn nhau... Họ coi vàng bạc như cát, lúa gạo như bùn, hoang phí vô cùng". Đoạn trích trên phản ánh hiện trạng gì ở Đàng Trong giữa thế kỉ XVIII?
- A
- B
- C
- D
"Từ quan to đến quan nhỏ, nhà cửa chạm trổ... lấy sự phú quý phong lưu để khoe khoang lẫn nhau... Họ coi vàng bạc như cát, lúa gạo như bùn, hoang phí vô cùng". Đoạn trích trên phản ánh hiện trạng đời sống xa xỉ của quan lại ở Đàng Trong giữa thế kỉ XVIII.
Câu 19: Khi lực lượng đã mạnh, nghĩa quân đánh xuống Tây sơn hạ đạo, rồi lập căn cứ ở đâu?
- A
- B
- C
- D
Khi lực lượng đã mạnh, nghĩa quân đánh xuống Tây Sơn hạ đạo, lập căn cứ ở Kiên Mĩ (huyện Tây Sơn - tỉnh Bình Định) rồi mở rộng hoạt động xuống vùng đồng bằng. Nghĩa quân "lấy của người giàu chia cho người nghèo", xoá nợ cho nông dân và bãi bỏ nhiều thứ thuế.
Câu 20: Sau khi đánh tan quân Xiêm (1785), các thủ lĩnh Tây Sơn tính đến việc
- A
- B
- C
- D
Sau khi đánh tan 5 vạn quân xâm lược Xiêm (1785), các thủ lĩnh Tây Sơn tính việc tiêu diệt nốt họ Trịnh ở Đàng Ngoài. Bấy giờ quân Trịnh đang đóng ở Phú Xuân, kiêu căng, sách nhiễu, khiến dân chúng rất căm giận.
Câu 21: "Đường trời mở rộng thênh thênh Ta đây cũng một triều đình kém ai"
Hai câu thơ trên phản ánh tham vọng của nhân vật lịch sử nào?
Ta đây cũng một triều đình kém ai"
Hai câu thơ trên phản ánh tham vọng của nhân vật lịch sử nào?
- A
- B
- C
- D
Sau khi Tây Sơn rút, tình hình Bắc Hà lại rối loạn. Lê Chiêu Thống không dẹp nổi những cuộc nổi loạn của con cháu họ Trịnh, phải mời Nguyễn Hữu Chỉnh ra giúp. Nguyễn Hữu Chỉnh giúp vua Lê đánh tan các tàn dư họ Trịnh. Nhưng Chỉnh lại lộng quyền, muốn xây dựng lực lượng riêng và ra mặt chống Tây Sơn. Mưu đồ này được bộc lộ trong một câu thơ của Chỉnh:
Đường trời mở rộng thênh thênh,
Ta đây cũng một triều đình kém ai.
Câu 22: Nguyễn Huệ đã cử ai ra Bắc để trị tội Nguyễn Hữu Chỉnh?
- A
- B
- C
- D
Nguyễn Huệ liền sai Vũ Văn Nhậm tiến quân ra Bắc trị tội Chỉnh. Diệt được Chỉnh, đến lượt Nhậm lại kiêu căng, có mưu đồ riêng. Giữa năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Thăng Long diệt Nhậm.
Câu 23: Mùa hè năm 1786, Nguyễn Huệ được sự giúp sức của ai tiến quân vượt đèo Hải Vân đánh thành Phú Xuân?
- A
- B
- C
- D
Mùa hè năm 1786, Nguyễn Huệ, được sự giúp sức của Nguyễn Hữu Chỉnh, đã tiến quân vượt đèo Hải Vân đánh thành Phú Xuân. Tháng 6 - 1786, quân Tây Sơn kéo đến trước thành Phú Xuân. Nhờ nước sông lên cao, thuyền của Tây Sơn tiến sát thành, cùng bộ binh giáp chiến với quân Trịnh. Quân Trịnh bạc nhược, bị tiêu diệt nhanh chóng. Thừa thắng, Nguyễn Huệ đưa quân ra Nam sông Gianh, giải phóng toàn bộ đất Đàng Trong.
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới