Chuyên đề đại cương hóa hữu cơ hóa 11 có đáp án và lời giải

4/5

Tác giả: Thầy Tùng

Đăng ngày: 22 Aug 2022

Lưu về Facebook:

Công thức toán học không thể tải, để xem trọn bộ tài liệu hoặc in ra làm bài tập, hãy tải file word về máy bạn nhé

Chuyên đề

ĐẠI CƯƠNG HÓA HỮU CƠ

VẤN ĐỀ 1: LÝ THUYẾT

🕮

Hợp chất hữu cơ (HCHC): là hợp chất của cacbon (trừ CO, CO₂, muối cacbonat, xianua, cacbua…).
Đặc điểm chung của các HCHC:
Nhất thiết phải chứa cacbon, thường có H, O, N, …
Liên kết trong HCHC chủ yếu là liên kết cộng hóa trị, thường có nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi thấp, thường không tan hoặc ít tan trong nước, nhưng dễ tan trong dung môi hữu cơ.
Thường kém bền với nhiệt; Phản ứng của các HCHC thường chậm, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.
Phân loại HCHC:
Hiđrocacbon: Chỉ gồm hai nguyên tố C và H; bao gồm hiđrocacbon no, hiđrocacbon không no, hiđrocacbon thơm.
Dẫn xuất của hiđrocacbon: Ngoài C và H còn có nguyên tố khác như O, N, halogen,…
Danh pháp HCHC
Tên thông thường: thường được đặt tên theo nguồn gốc tìm ra chúng.

Ví dụ: HCOOH: axit fomic (từ formica: con kiến)

CH₃COOH: axit axetic (từ acetus: giấm)

Tên hệ thống: theo danh pháp IUPAC:

- Tên gốc – chức: Tên phần gốc + Tên phần định chức

(tên phần gốc và tên phần định chức được viết cách nhau)

Ví dụ:

Công thức	Tên phần gốc	Tên phần định chức	Tên
CH₃CH₂Cl	Etyl	Clorua	Etyl clorua
CH₃CH₂–O–COCH₃	Etyl	Axetat	Etyl axetat
CH₃CH₂–O–CH₃	Etyl metyl	Ete	Etyl metyl ete

- Tên thay thế:

Tên phần thế

(có thể không có)

Tên mạch cacbon chính

Tên phần định chức

Ví dụ:

Công thức	Tên phần thế	Tên mạch cacbon chính	Tên phần định chức	Tên
		Et	An	Etan
	Clo	Et	An	Cloetan
		But	1–en	But–1–en

Phân tích nguyên tố:

Phân tích định tính:

- Mục đích: xác định các nguyên tố có trong HCHC.
- Nguyên tắc: chuyển các nguyên tố trong HCHC thành các chất vô cơ đơn giản rồi nhận biết chúng bằng các phản ứng đặc trưng.

Phân tích định lượng:

- Mục đích: Xác định tỉ lệ khối lượng (hàm lượng) các nguyên tố có trong HCHC.
- Nguyên tắc: “chuyển” các nguyên tố trong HCHC thành các chất vô cơ đơn giản rồi định lượng chúng bằng phương pháp khối lượng, phương pháp thể tích hoặc phương pháp khác.
  - Thiết lập công thức phân tử: (CTPT)

CTPT: cho ta biết số nguyên tử của các nguyên tố có trong phân tử.

Cách thiết lập CTPT:

Cách 1: từ CTĐGN, kết hợp với khối lượng phân tử của HCHC.

Biết CTĐGN của A là: C_aH_bO_cN_d.

M_A.

Lúc đó CTPT của A là: (C_aH_bO_cN_d)_n thì:

Cách 2: không qua CTĐGN.

* Dựa vào khối lượng hoặc phần trăm khối lượng của các nguyên tố:

CTPT của A là C_xH_yO_zN_t thì:

Hay

Với a là khối lượng hợp chất A.

Từ đó suy ra x, y, z, t CTPT

* Tính trực tiếp từ phản ứng đốt cháy:

x, y, z, t

Sau đó với M suy ra z từ đó có CTPT.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA HÓA HỮU CƠ

GỐC HIĐROCACBON – NHÓM THẾ - NHÓM CHỨC – BẬC

I. Gốc hiđrocacbon

1. Định nghĩa: là phần còn lại của phân tử hiđrocacbon sau khi bớt đi một hay nhiều nguyên tử hiđro.

Gốc hiđrocacbon thường kí hiệu là R.

2. Một số gốc hiđrocacbon (R) thường gặp

a) Gốc no, hóa trị (I) ankyl: C_nH_2n+1 (với , nguyên).

	CH₃ – (metyl)	C₂H₅ – (etyl)
C₃H₇ –	CH₃ – CH₂ – CH₂ – (n – propyl)
C₄H₉ –	CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – (n – butyl)
C₅H₁₁ –	(tert pentyl)	(nep – pentyl)

b) Gốc hiđro không no, hóa trị (I)

CH₂ = CH – (vinyl hay etenyl)	CH₂ = CH – CH2 – (alyl hay propen – 2 – yl)
	CH ≡ C – (etinyl)
CH₂ = CH – CH = CH – (Butađien – 1,3 – yl)

c) Gốc hiđrocacbon thơm, hóa trị (I)

(C₆H₅ –)

Phenyl

CH₂ –

(C₆H₅ – CH₂ – )

Benzyl

CH₃

(CH₃–C₆H₄ – )

p –tolyl

II. Nhóm thế

Nguyên tử hay nhóm nguyên tử (gốc) thay thế cho một nguyên tử hay nhóm nguyên tử khác trong phân tử một chất nhất định nào đó, khi phản ứng hóa học xảy ra.

Ví dụ: trong phân tử C₆H₅ – NO₂ thì – NO₂ là nhóm thế.

III. Nhóm chức (hay nhóm định chức):

1) Khái niệm nhóm chức:

Nhóm chức (hay nhóm định chức) là nhóm nguyên tử gây ra những phản ứng hóa học đặc trưng và cơ bản cho phân tử cho hợp chất hữu cơ.

2) Một số nhóm chức quan trọng

Rượu (ancol)	– OH	Axit cacboxylic
Amin bậc 1 Amin bậc 2 Amin bậc 3	R– NH₂ R – NH –R	Ete	R– O –R
Nitro	– NO₂	Xeton
Anđehit		Este

3) Phân loại hợp chất hữu cơ (HCHC) có nhóm chức:

HCHC đơn chức: Phân tử chỉ có một nhóm chức.

HCHC đa chức: Phân tử có 2 hay nhiều nhóm chức giống nhau.

HCHC tạp chức: Phân tử có 2 hay nhiều nhóm chức khác nhau.

IV. Bậc của một số hợp chất hữu cơ

1) Bậc nguyên tử cacbon: đúng bằng số nguyên tử cacbon liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon đó.

Ví dụ:

2) Bậc của rượu: là bậc của nguyên tử cacbon gắn nhóm (–OH)

Ví dụ:

3) Bậc của amin (có thể coi là bậc của nitơ): đúng bằng số nguyên tử H của phân tử NH3 đã được thay thế bởi gốc hiđrocacbon.

Ví dụ:

CH₃ – NH₂ (amin bậc I)

CH₃ – NH – C₂H₅ (amin bậc II)

Một số quy tắc viết phương trình phản ứng trong hóa học hữu cơ

I. Quy tắc thế vào phân tử ankan, anken, ankin

1) Thế halogen (Cl, Br) vào phân tử ankan C_nH_2n+2 tỉ lệ mol (1:1)

Nguyên tử H gắn với nguyên tử cacbon có bậc càng cao, dễ dàng bị thay thế bởi Clo ( hay brom).

Ví dụ:

2) Thế halogen vào phân tử anken ở nhiệt độ cao

Ưu tiên thế cho H của nguyên tử C^α so với C của nối đôi.

Ví dụ: .

3) Thế ion kim loại Ag⁺, Cu²⁺ (ở dạng muối trong NH₃).

Chỉ ankin có liên kết ba C ≡ C ở đầu mạch (tức là có H dễ thế) mới có phản ứng.

Ví dụ:

II. Quy tắc cộng Maccopnhicop (Markovnikov)

Khi cộng một tác nhân không đối xứng (HX, HOH …) vào một anken (hay ankin) không đối xứng, phản ứng xảy ra theo hướng:

Phần dương (+) của tác nhân sẽ liên kết với cacbon có nhiều hiđro hơn.
Phần âm ( – ) của tác nhân sẽ liên kết với cacbon ít hiđro hơn của liên kết đôi hay liên kết ba.

Ví dụ:

III. Quy tắc loại Zaixep (Zaisev)

Trong phản ứng tách H2O khỏi rượu (hay tách HX khỏi dẫn xuất halogen RX), nhóm – OH (hay – X) ưu tiên tách ra cùng với nguyên tử H của cacbon kế cận hơn.

Ví dụ:

IV. Quy tắc thế vào vòng nhân thơm (vòng benzen)

Khi trong vòng benzen đã có sẵn nhóm thế A, vị trí kế tiếp trên nhân sẽ phụ thuộc bản chất của nhóm thế A. Cụ thể:

Nếu A là nhóm đẩy electron: (thường no, chỉ có liên kết đơn)

Ví dụ: gốc ankyl – CH₃, – C₂H₅, …–OH, –NH₂, –X (halogen),…

🢡 Phản ứng thế vào nhân xảy ra dễ hơn, ưu tiên vào vị trí ortho (–o) và para (–p).

Nếu A là nhóm hút electron: (thường không no có chứa liên kết π).

Ví dụ: –NO₂, –SO₃H, –CHO, –COOH,…

🢡 Phản ứng thế vào nhân xảy ra khó hơn, ưu tiên vào thế vào vị trí meta (–m)

Vi du: OH OH

Br Br

A + 3Br₂ + 3HBr

(–o) (–o)

(–m) (–m)

(–p) NO₂ NO₂

+ 2HNO₃ + 2H₂O

NO₂ NO₂

Một số phương pháp làm tăng và giảm mạch cacbon

I. Tăng mạch cacbon

(Từ mạch ít cacbon lên mạch nhiều cacbon)

C₁⭢C₂
C₁⭢C₆
C₂⭢C₃
C₂⭢C₄	Nhị hợp:
C₂⭢C₆	Tam hợp: (benzen) (aren)

* Tăng bất kỳ

1) Phương pháp Wurtz

- Đối với ankan

Ví dụ:

- Đối với aren (còn gọi là tổng hợp Wurrtz – Fittig)

X + 2Na + X – R R + 2NaX

Vi dụ: C₆H₅Br + 2Na + Br – CH₃ C₆H₅ – CH₃ + 2NaBr.

Phương pháp Friedel – Craft (ankyl hóa benzen)

H + X – R R +HX

Phương pháp nhiệt phân:

Phương pháp điện phân

Ví dụ:

II. Giảm mạch cacbon

Giảm 1C và giảm 2 C

Phương pháp Duma:

Ví dụ:

Giảm 2 hay 3 lần

*Giảm bất kì

Phương pháp cracking

Điều kiện: m, n, p ∈ N, m ≥ 2, p ≥ 0, n = m + p

Phương pháp oxi hóa aren

III. Công thức tổng quát (CTTQ) của một số hợp chất hữu cơ (HCHC)

HCHC (A)

CTTQ (A)

ĐIỀU KIỆN

(A) chứa C, H

(A) chứa C, H, O

C_xH_y

C_xH_yO_z

, chẵn

(A) chứa C, H, N

(A) chứa C, H, O, N

C_xH_yN_t

C_xH_yO_zN_t

(với y, t cùng chẵn hay cùng lẻ)

(A) chứa C, H, X

(A) chứa C, H, O, X

C_xH_yX_u

C_xH_yO_zX_u

(với y, u cùng chẵn hay cùng lẻ)

Hiđrocacbon

Ankan (parafin)

Anken (olefin)

Ankađien

Ankin

Aren (dẫn xuất no)

C_nH_2n+2–2k

C_nH_2n+2

C_nH_2n

C_nH_{2n – 2}

C_nH_2n–6

Rượu

Rượu no

Rượu đơn chức

Rượu đơn, bậc I

Rượu đơn chức no

Rượu đơn, no, bậc I

Rượu thơm, 1 vòng nhân benzen

C_nH_{2n+2–2k–x}(OH)_x

C_nH_2n+2–x(OH)_x

C_xH_yOH

C_xH_yCH₂OH

C_nH_2n+1OH hay C_nH_2n+2O

C_nH_2n+1CH₂OH

C_nH_2n–7–2kOH

(k: số liên kết π ở nhánh của nhân thơm)

Anđehit

Anđehit no

Anđehit đơn chức

Anđehit no, đơn chức

C_nH_{2n+2–2k–x}(CHO)_x

C_nH_2n+2–x(CHO)_x

C_xH_yCHO

C_nH_2n+1CHO

hay C_mH_2mO

n ≥ 0, x ≥ 1, k ≥ 0

n ≥ 0, x ≥ 1

1 ≤ y ≤ 2x+1, x ≥ 0

n ≥ 0

m ≥ 0

Axit cacboxylic

Axit đơn chức

Điaxit no 2 lần

Axit đơn chức, no

C_nH_{2n+2–2k–x}(COOH)_x

C_xH_yCOOH

C_nH_2n(COOH)₂

C_nH_2n+1COOH

hay C_mH_2mO₂

n ≥ 0, x ≥ 1, k ≥ 0

1 ≤ y ≤ 2x+1, x ≥ 0

n ≥ 0

m ≥ 1

Este đơn chức

Este đơn chức no

R – COO – R’

C_nH_2nO₂

R’≠ H

n ≥ 2

VẤN ĐỀ 2: CÁC DẠNG BÀI TẬP

🕮

DẠNG 1: LẬP CÔNG THỨC HỮU CƠ THEO PHƯƠNG PHÁO KHỐI LƯỢNG

BÀI TẬP ĐẠI CƯƠNG HÓA HỌC HỮU CƠ

I/Kiến thức cần nhớ:

- Tính khối lượng các nguyên tố:

m_C = 12= 12

m_H = 2= 2

- Tính thành phần % khối lượng các nguyên tố:

%C =

%H =

Định lượng N:

m_N = 28

%N =

Định lượng O:

m_O = a – (m_C + m_H + m_N)

%O = 100% - (%C + %H + %N)

* Ghi chú:

- Nếu chất khí đo ở đkc (0⁰C và 1atm):

- Nếu chất khí đo ở điều kiện không chuẩn:

P: Áp suất (atm)

V: Thể tích (lít)

R ≈ 0,082

Xác định khối lượng mol:

- Dựa trên tỷ khối hơi:

⇒ ⇒	M_A = M_B.dA_/B

Nếu B là không khí thì MB = 29 ⇒ M = 29.dA_/KK

- Dựa trên khối lượng riêng a(g/ml): Gọi V₀ (lít) là thể tích mol của chất khí có khối lượng riêng a(g/ml) trong cùng điều kiện thì M = a.V₀

- Dựa trên sự bay hơi: Làm hóa hơi m(g) hợp chất hữu cơ thì thể tích nó chiếm V lít. Từ đó tính khối lượng của một thể tích mol (cùng đk) thì đó chính là M.

Hóa hơi Cùng điều kiện V_A = V_B n_A = n_B

Xác định % khối lượng mỗi nguyên tố trong HCHC:

Dựa vào khối lượng hay (%) các nguyên tố. (x, y, z, t nguyên dương)

hoặc = α : β : γ : δ

Lập CTPT hợp chất hữu cơ:

1. Dựa vào phần trăm khối lượng các nguyên tố:

Hoặc

2. Thông qua CTĐGN:

Từ CTĐGN: C_αH_βO_γN_δ) suy ra CTPT: (C_αH_βO_γN_δ)_n.

M = ()n n =⇒ CTPT

3. Tính trực tiếp từ khối lượng sản phẩm đốt cháy:

M 44x 9y 14t

Do đó:

Sau khi biết được x, y, t và M ta suy ra z

CÁC BÀI TOÁN VỀ HIDROCACBON

I. CÁC PHẢN ỨNG DẠNG TỔNG QUÁT:

1. Gọi CT chung của các hydrocacbon là

a.Phản ứng với H₂ dư (Ni,t^o) (Hs=100%)

+H₂ hỗn hợp sau phản ứng có ankan và H₂ dư

☑ Chú ý: Phản ứng với H₂ (Hs=100%) không biết H₂ dư hay hydrocacbon dư thì có thể dựa vào của hh sau phản ứng. Nếu <26 hh sau phản ứng có H₂ dư và hydrocacbon chưa no phản ứng hết

b.Phản ứng với Br₂ dư:

+Br₂

c. Phản ứng với HX

+HX

d.Phản ứng với Cl₂(a's'k't')

+Cl₂

e.Phản ứng với AgNO₃/NH₃

2+xAg₂O x

2) Đối với ankan:

C_nH_2n+2 + xCl₂ C_nH_2n+2-xCl_x + xHCl ĐK: 1 x 2n+2

C_nH_2n+2 C_mH_2m+2 + C_xH_2x … ĐK: m+x=n; m 2, x 2, n 3.

3) Đối với anken:

+ Phản ứng với H₂, Br₂, HX đều tuân theo tỉ lệ mol 1:1

+ Chú ý phản ứng thế với Cl₂ ở cacbon

CH₃-CH=CH₂ + Cl₂ ClCH₂-CH=CH₂ + HCl

4) Đối với ankin:

+ Phản ứng với H₂, Br₂, HX đều tuân theo tỉ lệ mol 1:1 hay 1: 2

VD: C_nH_2n-2 + 2H₂ C_nH_2n+2

+ Phản ứng với dd AgNO₃/NH₃

2C_nH_2n-2 + xAg₂O 2CnH_2n-2-xAg_x + xH₂O

ĐK: 0 x 2

* Nếu x=0 hydrocacbon là ankin ankin-1

* Nếu x=1 hydrocacbon là ankin-1

* Nếu x= 2 hydrocacbon là C₂H₂.

5) Đối với aren và đồng đẳng:

+ Cách xác định số liên kết ngoài vòng benzen.

Phản ứng với dd Br₂ là số liên kết ngoài vòng benzen.

+ Cách xác định số lk trong vòng:

Phản ứng với H₂ (Ni,t^o):

* với là số lk nằm ngoài vòng benzen

* là số lk trong vòng benzen.

Ngoài ra còn có 1 lk tạo vòng benzen số lk tổng là ++1.

VD: hydrocacbon có 5 trong đó có 1 lk tạo vòng benzen, 1lk ngoài vòng, 3 lk trong vòng. Vậy nó có k=5 CTTQ là C_nH_2n+2-k với k=5 CTTQ là C_nH_2n-8

II. MỘT SỐ CHÚ Ý TRONG TOÁN HIĐROCACBON:

Khi đốt cháy hidrocacbon thì cacbon tạo ra CO₂ và hidro tạo ra H₂O. Tổng khối lượng C và H trong CO₂ và H₂O phải bằng khối lượng của hidrocacbon.

Thí dụ: Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp gồm CH₄, C₃H₆ và C₄H₁₀ thu được 17,6g CO₂ và 10,8g H₂O. m có giá trị là:

A) 2g B) 4g C) 6g D) 8g.

Suy luận: m_{hỗn hợp} = m_C + m_H = .

Khi đốt cháy ankan thu được nCO₂ < nH₂O và số mol ankan cháy = số mol H₂O

C_nH_2n+2 + nCO₂ + (n + 1) H₂O

Thí dụ 1: Đốt cháy hoàn toàn 0,15 mol hỗn hợp 2 ankan thu được 9,45g H₂O. Cho sản phẩm cháy vào dung dịch Ca(OH)₂ dư thì khối lượng kết tủa thu được là:

A. 37,5g B. 52,5g C. 15g D. 42,5g

Phản ứng cộng của anken với Br₂ có tỉ lệ mol 1: 1.

Thí dụ: Cho hỗn hợp 2 anken đi qua bình đựng nước Br₂ thấy làm mất màu vừa đủ dung dịch chứa 8g Br₂. Tổng số mol 2 anken là:

A. 0,1 B. 0,05 C. 0,025 D. 0,005

Phản ứng cháy của anken mạch hở cho nCO₂ = nH₂O

Thí dụ : Một hỗm hợp khí gồm 1 ankan và 1 anken có cùng số nguyên tử C trong phân tử và có cùng số mol. Lấy m gam hỗn hợp này thì làm mất màu vừa đủ 80g dung dịch 20% Br₂trong dung môi CCl₄. Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp đó thu được 0,6 mol CO₂. Ankan và anken đó có công thức phân tử là:

A. C₂H₆, C₂H₄ B. C₃H₈, C₃H₆C. C₄H₁₀, C₄H₈ D. C₅H₁₂, C₅H₁₀

Đốt cháy ankin: Nco₂ > nH₂O và n_{ankin (cháy)} = nCO₂ – nH₂O

Thí dụ : Đốt cháy hoàn toàn V lít (đktc) một ankin thể khí thu được CO₂ và H₂O có tổng khối lượng 25,2g. Nếu cho sản phẩm cháy đi qua dd Ca(OH)₂ dư thu được 45g kết tủa. V có giá trị là:

A. 6,72 lít B. 2,24 lít C. 4,48 lít B. 3,36 lít

6. Đốt cháy hỗn hợp các hidrocacbon không no được bao nhiêu mol CO₂ thì sau đó hidro hóa hoàn toàn rồi đốt cháy hỗn hợp các hidrocacbon no đó sẽ thu được bấy nhiêu mol CO₂. Đó là do khi hidro hóa thì số nguyên tử C không thay đổi và số mol hidrocacbon no thu được luôn bằng số mol hidrocacbon không no.

Thí dụ: Chia hỗn hợp gồm C₃H₆, C₂H₄, C₂H₂, thành 2 phần đều nhau:Đốt cháy phần 1 thu được 2,24 lít CO₂ (đktc). Hidro hóa phần 2 rồi đốt cháy hết sản phẩm thì thể tích CO₂ thu được là:

A. 2,24 lít B. 1,12 lít C. 3,36 lít D. 4,48 lít

7. Sau khi hidro hóa hoàn toàn hidrocacbon không no rồi đốt cháy thì thu được số mol H₂O nhiều hơn so với khi đốt lúc chưa hidro hóa. Số mol H₂O trội hơn bằng số mol H₂ đã tham gia phản ứng hidro hóa.

Thí dụ: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol ankin thu được 0,2 mol H₂O. Nếu hidro hóa hoá toàn 0,1 mol ankin này rồi đốt cháy thì số mol H₂O thu được là:

A. 0,3 B. 0,4 C. 0,5 D. 0,6

9.Dựa vào cách tính số nguyên tử C và số nguyên tử C trung bình hoặc khối lượng mol trung bình

+ Khối lượng mol trung bình của hỗn hợp:

+ Số nguyên tử C:

+ Số nguyên tử C trung bình: ;

Ví dụ 1: Hỗn hợp 2 ankan là đồng đẳng liên tiếp có khối lượng là 24,8g. Thể tích tương ứng của hỗn hợp là 11,2 lít (đktc). Công thức phân tử ankan là:

A. CH₄, C₂H₆ B. C₂H₆, C₃H₈ C. C₃H₈, C₄H₁₀D. C₄H₁₀, C₅H_12.

Dạng 1: Xác định CTPT của một Hidrocacbon

❖ Phương pháp:

+ Gọi CTTQ của hidrocacbon ( Tùy vào dữ kiện đề ta gọi CTTQ thích hợp nhất )

+ Sử dụng các phương pháp xác định CTPT đã học

Bài 1. Hiđrocacbon A có M_A > 30. A là chất khí ở điều kiện thường. Đốt cháy A thu được CO₂ và nước theo tỷ lệ mol là 2 : 1. A là chất nào trong số các chất sau:

A. butin-1 B. axetilen C. vinylaxetilen D. propin

Dạng 2: Xác định CTPT của 2 hidrocacbon kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng

❖ Phương pháp:

- Cách 1 : +Gọi riêng lẻ công thức từng chất

+ Lập các phương trình đại số từng các dữ kiện đề ( các ẩn số thường là chỉ số cacbon m,n với số mol từng chất x,y )

- Cách 2: Gọi chung thành một công thức hoặc (Do các hydrocacbon cùng dãy đồng đẳng nên k giống nhau)

Gọi Ct chung của các hydrocacbon trong hh là (nếu chỉ đốt cháy hh) hoặc (nếu vừa đốt cháy vừa cộng hợp H₂, Br₂, HX…)

- Gọi số mol hh.

- Viết các ptpứ xảy ra, lập hệ phương trình, giải hệ phương trình

+ Nếu là ta tách các hydrocacbon lần lượt là

Bài 1. Hỗn hợp X gồm hai ankan liên tiếp có tỉ khối hơi so với hiđro bằng 24,8. Công thức phân tử của hai ankan là

CH₄ và C₂H₆.

B. C₂H₆ và C₃H₈.

C. C₃H₈ và C₄H₁₀.

D. Tất cả đều sai.

Dạng 3: Xác định CTPT của 2 hidrocacbon bất kì

❖ Phương pháp: Gọi chung thành một công thức hoặc (Do các hydrocacbon có thể khác dãy đồng đẳng nên k khác nhau)

Gọi Ct chung của các hydrocacbon trong hh là hoặc (nếu vừa đốt cháy vừa cộng hợp H₂, Br₂, HX…)

- Gọi số mol hh.

- Viết các ptpứ xảy ra, lập hệ phương trình, giải hệ phương trình

+ Nếu là ta tách các hydrocacbon lần lượt là

Bài 1.Đốt cháy toàn bộ 10,2g hh gồm 2 HC mạch hở no cần 25,8lit O₂ (đktc). Xđ CTPT của 2 HC biết M _{hai HC} 60.

NHẬN BIẾT CÁC CHẤT HỮU CƠ

Chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phản ứng
Ankan	Cl₂/ás	Sản phẩm sau PƯ làm hồng giấy quỳ ẩm	C_nH_2n+2 + Cl₂ C_nH_2n+1Cl + HCl
Anken	Dd Br₂	Mất màu	C_nH_2n + Br₂ → C_nH_2nBr₂
	Dd KMnO₄	mất màu	3C_nH_2n+ 2KMnO₄ + 4H₂O → 3C_nH_2n(OH)₂ + 2MnO₂ + 2KOH
	Khí Oxi	Sp cho pứ tráng gương	2CH₂ = CH₂ + O₂ CH₃CHO
Ankađien	Dd Br₂	Mất màu	C_nH_2n−2 + 2Br₂ → C_nH_2nBr₄
Ankin	Dd Br₂	Mất màu	C_nH_2n−2 + 2Br₂ → C_nH_2nBr₄
	Dd KMnO₄	mất màu	3CH≡CH+8KMnO₄ → 3HOOC−COOH + 8MnO₄↓+8KOH
	AgNO₃/NH₃(có nối 3 đầu mạch)	kết tủa màu vàng nhạt	HC ≡ CH + 2[Ag(NH₃)₂]OH → Ag − C ≡ C − Ag↓ + 2H₂O + 4NH₃ R−C ≡ C−H + [Ag(NH₃)₂]OH → R−C ≡ C−Ag↓ + H₂O + 2NH₃
	dd CuCl trong NH₃	kết tủa màu đỏ	CH ≡ CH + 2CuCl + 2NH₃ → Cu − C ≡ C − Cu↓ + 2NH₄Cl R − C ≡ C − H + CuCl + NH₃ → R − C ≡ C − Cu↓ + NH₄Cl
Toluen	dd KMnO₄, t⁰	Mất màu
Stiren	Dd KMnO₄	Mất màu
Ancol	Na, K	↑ không màu	2R − OH + 2Na → 2R − ONa + H₂↑
Ancol bậc I	CuO (đen) t⁰	Cu (đỏ), Sp cho pứ tráng gương	R − CH₂ − OH + CuO R − CH = O + Cu + H₂O R − CH = O + 2Ag[(NH₃)₂]OH → R− COONH₄+ 2Ag↓ + H₂O + 3NH₃
Ancol bậc II	CuO (đen) t⁰	Cu (đỏ), Sp không pứ tráng gương	R − CH₂OH − R′ + CuO R − CO − R′ + Cu + H₂O
Ancol đa chức	Cu(OH)₂	dung dịch màu xanh lam
Anilin	Nước Brom	Tạo kết tủa trắng
Anđehit	AgNO₃ trong NH₃	↓ Ag trắng	R − CH = O + 2Ag[(NH₃)₂]OH → R − COONH₄+ 2Ag↓ + H₂O + 3NH₃↑
	Cu(OH)₂ NaOH, t⁰	↓ đỏ gạch	RCHO + 2Cu(OH)₂ + NaOH RCOONa + Cu₂O↓ + 3H₂O
	Dd Brom	Mất màu	RCHO + Br₂ + H₂O → RCOOH + 2HBr
	Andehit no hay ko no đều làm mất màu nước Br₂ vì đây là phản ứng oxi hóa khử. Muốn phân biệt andehit no và không no dùng dd Br₂ trong CCl₄, môi trường CCl₄ thì Br₂ không thể hiện tính oxi hóa nên chỉ phản ứng với andehit không no
Chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phản ứng
Axit cacboxylic	Quì tím	Hóa đỏ
Axit cacboxylic		↑ CO₂	2R − COOH + Na₂CO₃ → 2R − COONa + CO₂↑ + H₂O
Aminoaxit		Hóa xanh Hóa đỏ Không đổi	Số nhóm − NH₂ > số nhóm − COOH Số nhóm − NH₂ < số nhóm − COOH Số nhóm − NH₂ = số nhóm − COOH
Aminoaxit		↑ CO₂	2H₂N−R−COOH + Na₂CO₃ → 2H₂N−R−COONa + CO₂↑ + H₂O
Amin	Quì tím	Hóa xanh
Glucozơ	Cu(OH)₂	dd xanh lam	2C₆H₁₂O₆ + Cu(OH)₂ → (C₆H₁₁O₆)₂Cu + 2H₂O
	Cu(OH)₂ NaOH, t⁰	↓ đỏ gạch	CH₂OH − (CHOH)₄− CHO + 2Cu(OH)₂ + NaOH CH₂OH − (CHOH)₄− COONa + Cu₂O↓ + 3H₂O
	AgNO₃ / NH₃	↓ Ag trắng	CH₂OH − (CHOH)₄− CHO + 2Ag[(NH₃)₂]OH → CH₂OH−(CHOH)₄−COONH₄+ 2Ag↓ + H₂O + 3NH₃↑
	Dd Br₂	Mất màu	CH₂OH−(CHOH)₄−CHO + Br₂→ CH₂OH−(CHOH)₄−COOH+2HBr
Saccarozơ C₁₂H₂₂O₁₁	Thuỷ phân	sản phẩm tham gia pứ tráng gương	C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆ Glucozơ Fructozơ
	Vôi sữa	Vẩn đục	C₁₂H₂₂O₁₁ + Ca(OH)₂ → C₁₂H₂₂O₁₁.CaO.2H₂O
	Cu(OH)₂	dd xanh lam	C₁₂H₂₂O₁₁ + Cu(OH)₂ → (C₁₂H₂₂O₁₁)₂Cu + 2H₂O
Mantozơ C₁₂H₂₂O₁₁	Cu(OH)₂	dd xanh lam	C₁₂H₂₂O₁₁ + Cu(OH)₂ → (C₁₂H₂₂O₁₁)₂Cu + 2H₂O
	AgNO₃ / NH₃	↓ Ag trắng
	Thuỷ phân	sản phẩm tham gia pứ tráng gương	C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → 2C₆H₁₂O₆ (Glucozơ)
Tinh bột (C₆H₁₀O₅)_n	Thuỷ phân	sản phẩm tham gia pứ tráng gương	(C₆H₁₀O₁₁)_n + nH₂O → nC₆H₁₂O₆ (Glucozơ)
Tinh bột (C₆H₁₀O₅)_n	Ddịch iot	Tạo dung dịch màu xanh tím, khi đun nóng màu xanh tím biến mất, khi để nguôi màu xanh tím lại xuất hiện

VẤN ĐỀ 3: TRẮC NGHIỆM

🕮

Câu 1: Thành phần các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ

A. nhất thiết phải có cacbon, thường có H, hay gặp O, N sau đó đến halogen, S, P...

B. gồm có C, H và các nguyên tố khác.

C. bao gồm tất cả các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.

D. thường có C, H hay gặp O, N, sau đó đến halogen, S, P.

Câu 2: Đặc điểm chung của các phân tử hợp chất hữu cơ là

1. thành phần nguyên tố chủ yếu là C và H.

2. có thể chứa nguyên tố khác như Cl, N, P, O.

3. liên kết hóa học chủ yếu là liên kết cộng hoá trị.

4. liên kết hoá học chủ yếu là liên kết ion.

5. dễ bay hơi, khó cháy.

6. phản ứng hoá học xảy ra nhanh.

Nhóm các ý đúng là:

A. 4, 5, 6. B. 1, 2, 3. C. 1, 3, 5. D. 2, 4, 6.

Câu 3: Cấu tạo hoá học là

A. số lượng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

B. các loại liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

C. thứ tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

D. bản chất liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

Câu 4: Phát biểu nào sau được dùng để định nghĩa công thức đơn giản nhất của hợp chất hữu cơ ?

A. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị số nguyên tử của mỗi nguyên tố trong phân tử.

B. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ tối giản về số nguyên tử của các nguyên tố trong phân tử.

C. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ phần trăm số mol của mỗi nguyên tố

trong phân tử.

D. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ số nguyên tử C và H có trong phân tử.

Câu 5: Cho chất axetilen (C₂H₂) và benzen (C₆H₆), hãy chọn nhận xét đúng trong các nhận xét sau :

A. Hai chất đó giống nhau về công thức phân tử và khác nhau về công thức đơn giản nhất.

B. Hai chất đó khác nhau về công thức phân tử và giống nhau về công thức đơn giản nhất.

C. Hai chất đó khác nhau về công thức phân tử và khác nhau về công thức đơn giản nhất.

D. Hai chất đó có cùng công thức phân tử và cùng công thức đơn giản nhất.

Câu 6: Đặc điểm chung của các cacbocation và cacbanion là:

A. kém bền và có khả năng phản ứng rất kém.

B. chúng đều rất bền vững và có khả năng phản ứng cao.

C. có thể dễ dàng tách được ra khỏi hỗn hợp phản ứng.

D. kém bền và có khả năng phản ứng cao.

Câu 7: Phản ứng hóa học của các hợp chất hữu cơ có đặc điểm là:

A. thường xảy ra rất nhanh và cho một sản phẩm duy nhất.

B. thường xảy ra chậm, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

C. thường xảy ra rất nhanh, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

D. thường xảy ra rất chậm, nhưng hoàn toàn, không theo một hướng xác định.

Câu 8: Phát biểu nào sau đây là sai ?

A. Liên kết hóa học chủ yếu trong hợp chất hữu cơ là liên kết cộng hóa trị.

B. Các chất có cấu tạo và tính chất tương tự nhau nhưng về thành phần phân tử khác nhau một hay nhiều nhóm -CH₂- là đồng đẳng của nhau.

C. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

D. Liên kết ba gồm hai liên kết π và một liên kết σ.

Câu 9: Kết luận nào sau đây là đúng ?

A. Các nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ liên kết với nhau không theo một thứ tự nhất định.

B. Các chất có thành phần phân tử hơn kém nhau một hay nhiều nhóm -CH₂-, do đó tính chất hóa học khác nhau là những chất đồng đẳng.

C. Các chất có cùng công thức phân tử nhưng khác nhau về công thức cấu tạo được gọi là các chất đồng đẳng của nhau.

D. Các chất khác nhau có cùng công thức phân tử được gọi là các chất đồng phân của nhau.

Câu 10: Hiện tượng các chất có cấu tạo và tính chất hoá học tương tự nhau, chúng chỉ hơn kém nhau một hay nhiều nhóm metylen (-CH₂-) được gọi là hiện tượng

A. đồng phân. B. đồng vị. C. đồng đẳng. D. đồng khối.

Câu 11: Hợp chất chứa một liên kết π trong phân tử thuộc loại hợp chất

A. không no. B. mạch hở. C. thơm. D. no hoặc không no.

Câu 12: Hợp chất hữu cơ được phân loại như sau:

A. Hiđrocacbon và hợp chất hữu cơ có nhóm chức.

B. Hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon.

C. Hiđrocacbon no, không no, thơm và dẫn xuất của hiđrocacbon.

D. Tất cả đều đúng.

Câu 13: Phát biểu không chính xác là:

A. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử và cấu tạo hóa học.

B. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

C. Các chất là đồng phân của nhau thì có cùng công thức phân tử.

D. Sự xen phủ trục tạo thành liên kết σ, sự xen phủ bên tạo thành liên kết π.

Câu 14: Nung một hợp chất hữu cơ X với lượng dư chất oxi hóa CuO người ta thấy thoát ra khí CO₂, hơi H₂O và khí N₂. Chọn kết luận chính xác nhất trong các kết luận sau :

A. X chắc chắn chứa C, H, N và có thể có hoặc không có oxi.

B. X là hợp chất của 3 nguyên tố C, H, N.

C. Chất X chắc chắn có chứa C, H, có thể có N.

D. X là hợp chất của 4 nguyên tố C, H, N, O.

Câu 15: Cho hỗn hợp các ankan sau : pentan (sôi ở 36^oC), heptan (sôi ở 98^oC), octan (sôi ở 126^oC), nonan (sôi ở 151^oC). Có thể tách riêng các chất đó bằng cách nào sau đây ?

A. Kết tinh. B. Chưng cất C. Thăng hoa. D. Chiết.

Câu 16: Các chất trong nhóm chất nào dưới đây đều là dẫn xuất của hiđrocacbon ?

A. CH₂Cl_2,CH₂Br-CH₂Br, NaCl, CH₃Br, CH₃CH₂Br.

B. CH₂Cl_2,CH₂Br-CH₂Br, CH₃Br, CH₂=CHCOOH, CH₃CH₂OH.

C. CH₂Br-CH₂Br, CH₂=CHBr, CH₃Br, CH₃CH₃.

D. HgCl₂, CH₂Br-CH₂Br, CH₂=CHBr, CH₃CH₂Br.

Câu 17: Cho các chất : C₆H₅OH (X) ; C₆H₅CH₂OH (Y) ; HOC₆H₄OH (Z) ; C₆H₅CH₂CH₂OH (T).

Các chất đồng đẳng của nhau là:

A. Y, T. B. X, Z, T. C. X, Z. D. Y, Z.

Câu 18: Trong những dãy chất sau đây, dãy nào có các chất là đồng phân của nhau ?

A. C₂H₅OH, CH₃OCH₃. B. CH₃OCH₃, CH₃CHO.

C. CH₃CH₂CH₂OH, C₂H₅OH. D. C₄H₁₀, C₆H₆.

Câu 19: Các chất hữu cơ đơn chức Z₁, Z₂, Z₃ có CTPT tương ứng là CH₂O, CH₂O₂, C₂H₄O₂. Chúng thuộc các dãy đồng đẳng khác nhau. Công thức cấu tạo của Z₃ là

A. CH₃COOCH₃. B. HOCH₂CHO. C. CH₃COOH. D. CH₃OCHO.

Câu 20: Những chất nào sau đây là đồng phân hình học của nhau ?

A. (I), (II). B. (I), (III). C. (II), (III). D. (I), (II), (III).

Câu 21: Cho các chất sau : CH₂=CHC≡CH (1) ; CH₂=CHCl (2) ; CH₃CH=C(CH₃)₂(3) ;

CH₃CH=CHCH=CH₂(4) ; CH₂=CHCH=CH₂(5) ; CH₃CH=CHBr (6). Chất nào sau đây có đồng phân hình học?

A. 2, 4, 5, 6. B. 4, 6. C. 2, 4, 6. D. 1, 3, 4.

Câu 22: Hợp chất hữu cơ nào sau đây không có đồng phân cis-trans ?

A. 1,2-đicloeten. B. 2-metyl pent-2-en. C. but-2-en. D. pent-2-en.

Câu 23: Hợp chất (CH₃)₂C=CHC(CH₃)₂CH=CHBr có danh pháp IUPAC là

A. 1-brom-3,5-trimetylhexa-1,4-đien. B. 3,3,5-trimetylhexa-1,4-đien-1-brom.

C. 2,4,4-trimetylhexa-2,5-đien-6-brom. D. 1-brom-3,3,5-trimetylhexa-1,4-đien.

Câu 24: Hợp chất (CH₃)₂C=CH-C(CH₃)₃ có danh pháp IUPAC là:

A. 2,2,4- trimetylpent-3-en. B. 2,4-trimetylpent-2-en.

C. 2,4,4-trimetylpent-2-en. D. 2,4-trimetylpent-3-en.

Câu 25: Hợp chất CH₂=CHC(CH₃)₂CH₂CH(OH)CH₃ có danh pháp IUPAC là:

A. 1,3,3-trimetylpent-4-en-1-ol. B. 3,3,5-trimetylpent-1-en-5-ol.

C. 4,4-đimetylhex-5-en-2-ol. D. 3,3-đimetylhex-1-en-5-ol.

Câu 26: Cho công thức cấu tạo sau : CH₃CH(OH)CH=C(Cl)CHO. Số oxi hóa của các nguyên tử cacbon tính từ phái sang trái có giá trị lần lượt là:

A. +1 ; +1 ; -1 ; 0 ; -3. B. +1 ; -1 ; -1 ; 0 ; -3.

C. +1 ; +1 ; 0 ; -1 ; +3. D. +1 ; -1 ; 0 ; -1 ; +3.

Câu 27: Trong công thức C_xH_yO_zN_t tổng số liên kết π và vòng là:

A. (2x-y + t+2)/2. B. (2x-y + t+2). C. (2x-y - t+2)/2. D. (2x-y + z + t+2)/2.

Câu 28: a. Vitamin A công thức phân tử C₂₀H₃₀O, có chứa 1 vòng 6 cạnh và không có chứa liên kết ba. Số liên kết đôi trong phân tử vitamin A là

A. 7. B. 6. C. 5. D. 4.

b. Licopen, công thức phân tử C₄₀H₅₆ là chất màu đỏ trong quả cà chua, chỉ chứa liên kết đôi và liên kết đơn trong phân tử. Hiđro hóa hoàn toàn licopen được hiđrocacbon C₄₀H₈₂. Vậy licopen có

A. 1 vòng; 12 nối đôi. B. 1 vòng; 5 nối đôi.

C. 4 vòng; 5 nối đôi. D. mạch hở; 13 nối đôi.

Câu 29: Metol C₁₀H₂₀O và menton C₁₀H₁₈O chúng đều có trong tinh dầu bạc hà. Biết phân tử metol không có nối đôi, còn phân tử menton có 1 nối đôi. Vậy kết luận nào sau đây là đúng ?

A. Metol và menton đều có cấu tạo vòng.

B. Metol có cấu tạo vòng, menton có cấu tạo mạch hở.

C. Metol và menton đều có cấu tạo mạch hở.

D. Metol có cấu tạo mạch hở, menton có cấu tạo vòng.

Câu 30: Trong hợp chất C_xH_yO_z thì y luôn luôn chẵn và y ≤ 2x+2 là do:

A. a ≥ 0 (a là tổng số liên kết π và vòng trong phân tử).

B. z ≥ 0 (mỗi nguyên tử oxi tạo được 2 liên kết).

C. mỗi nguyên tử cacbon chỉ tạo được 4 liên kết.

D. cacbon và oxi đều có hóa trị là những số chẵn.

Câu 31: Tổng số liên kết π và vòng ứng với công thức C₅H₉O₂Cl là:

A. 0. B. 1. C. 2. D. 3.

Câu 32: Tổng số liên kết π và vòng ứng với công thức C₅H₁₂O₂ là:

A. 0. B. 1. C. 2. D. 3.

Câu 33: Công thức tổng quát của dẫn xuất điclo mạch hở có chứa một liên kết ba trong phân tử là

A. C_nH_2n-2Cl₂. B. C_nH_2n-4Cl₂. C. C_nH_2nCl₂. D. C_nH_2n-6Cl₂.

Câu 34: Công thức tổng quát của dẫn xuất đibrom không no mạch hở chứa a liên kết π là

A. C_nH_2n+2-2aBr₂. B. C_nH_2n-2aBr₂. C. C_nH_2n-2-2aBr₂. D. C_nH_2n+2+2aBr₂.

Câu 35: Hợp chất hữu cơ có công thức tổng quát C_nH_2n+2O₂ thuộc loại

A. ancol hoặc ete no, mạch hở, hai chức. B. anđehit hoặc xeton no, mạch hở, hai chức.

C. axit hoặc este no, đơn chức, mạch hở. D. hiđroxicacbonyl no, mạch hở.

Câu 36: Ancol no mạch hở có công thức tổng quát chính xác nhất là

A. R(OH)_m. B. C_nH_2n+2O_m. C. C_nH_2n+1OH. D. C_nH_2n+2-m(OH)_m.

Câu 37: Công thức tổng quát của anđehit đơn chức mạch hở có 1 liên kết đôi C=C là:

A. C_nH_2n+1CHO. B. C_nH_2nCHO. C. C_nH_2n-1CHO. D. C_nH_2n-3CHO.

Câu 38: Anđehit mạch hở có công thức tổng quát C_nH_2n-2O thuộc loại

A. anđehit đơn chức no.

B. anđehit đơn chức chứa một liên kết đôi trong gốc hiđrocacbon.

C. anđehit đơn chức chứa hai liên kết π trong gốc hiđrocacbon.

D. anđehit đơn chức chứa ba liên kết π trong gốc hiđrocacbon.

Câu 39: Công thức tổng quát của ancol đơn chức mạch hở có 2 nối đôi trong gốc hiđrocacbon là

A. C_nH_2n-4O. B. C_nH_2n-2O. C. C_nH_2nO. D. C_nH_2n+2O.

Câu 40: Anđehit mạch hở C_nH_{2n – 4}O₂ có số lượng liên kết π trong gốc hiđrocacbon là:

A. 0. B. 1. C. 2. D. 3.

Câu 41: Công thức phân tử tổng quát của axit hai chức mạch hở chứa một liên kết đôi trong gốc hiđrocacbon là:

A. C_nH_2n-4O₄. B. C_nH_2n-2O₄. C. C_nH_2n-6O₄. D. C_nH_2nO₄.

Câu 42: Axit mạch hở C_nH_{2n – 4}O₂ có số lượng liên kết π trong gốc hiđrocacbon là:

A. 0. B. 1. C. 2. D. 3.

Câu 43: Tổng số liên kết π và vòng trong phân tử axit benzoic là:

A. 3. B. 4. C. 5. D. 6.

Câu 44: Số lượng đồng phân ứng với công thức phân tử C₆H₁₄

A. 6. B. 7. C. 4. D. 5.

Câu 45: Số lượng đồng phân mạch hở ứng với công thức phân tử C₅H₁₀ là:

A. 2. B. 3. C. 6. D. 5.

Câu 46: Số lượng đồng phân cấu tạo ứng với công thức phân tử C₅H₁₀ là:

A. 7. B. 8. C. 9. D. 10.

Câu 47: Số lượng đồng phân mạch hở ứng với công thức phân tử C₅H₈ là:

A. 7. B. 8. C. 9. D. 10.

Câu 48: Số lượng đồng phân chứa vòng benzen ứng với công thức phân tử C₉H₁₂ là:

A. 7. B. 8. C. 9. D. 10.

Câu 49: Số lượng đồng phân chứa vòng benzen ứng với công thức phân tử C₉H₁₀ là:

A. 7. B. 8. C. 9. D. 6.

Bài sau

Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới