Khái niệm - phân loại phân bón

I. Phân đạm

      Phân đạm cung cấp nitơ hoá hợp cho cây dưới dạng ion nitrat \[NO_{3}^{-}\] và ion amoni $NH_{4}^{+}$

      Độ dinh dưỡng của phân đạm được đánh giá bằng hàm lượng % N trong phân.

1. Phân đạm amoni

      Đó là các muối amoni \[N{{H}_{4}}Cl,{{\left( N{{H}_{4}} \right)}_{2}}S{{O}_{4}},N{{H}_{4}}N{{O}_{3}}\] ,... Các muối này được điều chế khi cho amoniac tác dụng với axit tương ứng. Ví dụ : \[2N{{H}_{3}}+{{H}_{2}}S{{O}_{4}}\to {{\left( N{{H}_{4}} \right)}_{2}}S{{O}_{4}}\] .

      Khi tan trong nước, muối amoni bị thuỷ phân tạo ra môi trường axit, nên chỉ thích hợp khi bón phân này cho các loại đất ít chua, hoặc đất đã được khử chua trước bằng vôi (CaO).

2. Phân đạm nitrat

      Đó là các muối nitrat \[NaN{{O}_{3}},Ca{{\left( N{{O}_{3}} \right)}_{2}}\] ,... Các muối này được điều chế khi cho axit nitric tác dụng với muối cacbonat của các kim loại tương ứng.

      Phân đạm amoni và phân đạm nitrat khi bảo quản thường dễ hút nước trong không khí và chảy rữa. Chúng tan nhiều trong nước, nên có tác dụng nhanh đối với cây trồng, nhưng cũng dễ bị nước mưa rửa trôi.

3. Urê: \[\left[ {{\left( N{{H}_{2}} \right)}_{2}}CO \right]\]

            - điều chế : \[C{{O}_{2}}+2N{{H}_{3}}\to {{\left( N{{H}_{2}} \right)}_{2}}CO+{{H}_{2}}O.\]

            - Tính chất: \[{{\left( N{{H}_{2}} \right)}_{2}}CO+2{{H}_{2}}O\to {{\left( N{{H}_{4}} \right)}_{2}}C{{O}_{3}}\]

II. Phân lân

      Phân lân cung cấp photpho cho cây dưới dạng ion photphat. Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá bằng hàm lượng % P₂O₅ tương ứng với lượng photpho có trong thành phần của nó.

1. Supephotphat

      Có hai loại supephotphat là supephotphat đơn và supephotphat kép. Thành phần chính của cả hai loại là muối tan canxi đihiđrophotphat.

a. Supephotphat đơn : được sản xuất bằng cách cho bột quặng photphorit hoặc apatit tác dụng với axit sunfuric đặc :

            \[C{{a}_{3}}{{\left( P{{O}_{4}} \right)}_{2}}+2{{H}_{2}}S{{O}_{4}}\] ® \[\underbrace{Ca{{\left( {{H}_{2}}P{{O}_{4}} \right)}_{2}}+2CaS{{O}_{4}}}_{\sup ephophat\,\,don}\]

b. Supephotphat kép  chỉ có Ca(H₂PO₄)₂. Quá trình sản xuất supephotphat kép xảy ra qua hai giai đoạn : điều chế axit photphoric, và cho axit phophoric tác dụng với photphorit hoặc apatit : \[C{{a}_{3}}{{\left( P{{O}_{4}} \right)}_{2}}+3{{H}_{2}}S{{O}_{4}}\to 2{{H}_{3}}P{{O}_{4}}+3CaS{{O}_{4}}_{\bar{\ }}\]

            \[C{{a}_{3}}{{\left( P{{O}_{4}} \right)}_{2}}+4{{H}_{3}}P{{O}_{4}}\to 3Ca{{\left( {{H}_{2}}P{{O}_{4}} \right)}_{2}}\]

III. Phân kali

      Phân kali cung cấp cho cây trồng nguyên tố kali dưới dạng ion K⁺. Phân kali giúp cho cây hấp thụ được nhiều đạm hơn, cần cho việc tạo ra chất đường, chất bột, chất xơ và chất dầu, tăng cường sức chống bệnh, chống rét và chịu hạn của cây. Độ dinh dưỡng của phân kali được đánh giá bằng hàm lượng % \[{{K}_{2}}O\]  tương ứng với lượng kali có trong thành phần của nó.

            Hai muối kali clorua và kali sunfat được sử dụng nhiều nhất để làm phân kali. Tro thực vật cũng là một loại phân kali vì có chứa \[{{K}_{2}}C{{O}_{3}}.\]

IV. Phân hỗn hợp và phân phức hợp

· Phân hỗn hợp  chứa cả ba nguyên tố N, P, K được gọi là phân NPK. Loại phân này là sản phẩm khi trộn lẫn các loại phân đơn theo tỉ lệ N : P : K khác nhau tuỳ theo loại đất và cây trồng. Thí dụ : Nitrophotka là hỗn hợp của \[{{\left( \mathbf{N}{{\mathbf{H}}_{\mathbf{4}}} \right)}_{\mathbf{2}}}\mathbf{HP}{{\mathbf{O}}_{\mathbf{4}}}\] và \[\mathbf{KN}{{\mathbf{O}}_{\mathbf{3}}}.\]

      · Phân phức hợp được sản xuất bằng tương tác hoá học của các chất. Ví dụ : Amophot là hỗn hợp các muối \[N{{H}_{4}}{{H}_{2}}P{{O}_{4}}\]  và \[{{\left( N{{H}_{4}} \right)}_{2}}HP{{O}_{4}}\] thu được khi cho amoniac tác dụng với axit photphoric.