1. Chất dinh dưỡng
- Các chất hữu cơ như cacbonhiđrat, prôtêin, lipit … là các chất dinh dưỡng.
- Các nguyên tố vi lượng như Zn, Mn, Mo, … có tác dụng điều hoà áp suất thẩm thấu và hoạt hoá các enzyme.
- Các chất hữu cơ như axít amin, vitamin, … với hàm lượng rất ít nhưng rất cần thiết cho vi sinh vật song chúng không có khả năng tự tổng hợp được gọi là nhân tố sinh trưởng
- Vi sinh vật không tự tổng hợp được nhân tố dinh dưỡng gọi là vi sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được gọi là vi sinh vật nguyên dưỡng.
2. Chất ức chế sự sinh trưởng
- Sinh trưởng của vi sinh vật có thể bị ức chế bởi nhiều loại hoá chất tự nhiên cũng như nhân tạo, con người đã lợi dụng các hoá chất này để bảo quản thực phẩm cũng như các vật phẩm khác và để phòng trừ các vi sinh vật gây bệnh.
- Một số chất diệt khuẩn thường gặp như các halogen: flo, clo, brom, iod; các chất oxy hoá: perocid, ozon, formalin…
Các hợp chất phênol gây biến tính protein, các loại màng tế bào, diệt khuẩn không có tính chọn lọc ứng dụng khử trùng phòng thí nghiệm, bệnh viện.
Cloramin sinh ôxi nguyên tử có tác dụng ôxi hóa mạnh các thành phần tế bào, nó không cấu tạo nên cơ thể vi sinh vật, ứng dụng trong thanh trùng nước máy, nước các bể bơi, công nghiệp thực phẩm.
Clo (natri hipôclorit), cloramin sinh ôxi nguyên tử có tác dụng ôxi hóa mạnh, ứng dụng trong thanh trùng nước máy, nước các bể bơi, công nghiệp thực phẩm.
Các hợp chất còn lại đều khá độc với cơ thể người nên không được sử dụng.
Các anđêhit (phoocmanđêhit 2\%) có tác dụng bất hoạt các protein nên tiêu diệt các vi khuẩn, nấm, bào tử, sử dụng rộng rãi trong thanh trùng phòng thí nghiệm, bệnh viện.
Các hợp chất phênol là chất ức chế sinh trưởng của vi sinh vật, gây biến tính các prôtêin, các loại màng tế bào, được ứng dụng trong khử trùng phòng thí nghiệm.
Vi sinh vật không tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng được gọi là vi sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được các chất cần thiết cho sinh trưởng được gọi là vi sinh vật nguyên dưỡng.
C, H, O là các nguyên tố đại lượng, có trong thành phần của cacbohidrat (C, H, O), lipit (C, H, O), prôtein (C, H, O, N, S), axit nuclêic (C, H, O, N, P).
Clo (natri hipôclorit), cloramin sinh ôxi nguyên tử có tác dụng ôxi hóa mạnh, ứng dụng trong thanh trùng nước máy, nước các bể bơi, công nghiệp thực phẩm.
Vi sinh vật không tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng được gọi là vi sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được các chất cần thiết cho sinh trưởng được gọi là vi sinh vật nguyên dưỡng.
Axit amin là chất dinh dưỡng, cần cho sự sinh trưởng của vi sinh vật, nó có thể là nhân tố sinh trưởng của vi sinh vật.
Các loại cồn (êtanol, izôprôpanol, 70-80%) làm thay đổi khả năng cho đi qua của lipit ở màng sinh chất, ứng dụng thanh trùng trong y tế, phòng thí nghiệm.
Vi sinh vật không tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng được gọi là vi sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được các chất cần thiết được gọi là vi sinh vật nguyên dưỡng.
Một số chất hữu cơ như axit amin, vitamin… với hàm lượng rất ít nhưng cần cho sự sinh trưởng của vi sinh vật song chúng không tự tổng hợp được từ các chất vô cơ gọi là nhân tố sinh trưởng. (Lý thuyết cơ bản SGK lớp 10).
Các hợp chất kim loại nặng (thủy ngân, bạc…) gắn vào nhóm SH của protein làm chúng bất hoạt, được ứng dụng để diệt bào tử đang nảy mầm, các thể sinh dưỡng, không được dùng trong bệnh viện vì nó cũng rất có hại với cơ thể người.
Cồn, Iốt được dùng trong thanh trùng, tẩy trùng trong bệnh viện.
Kháng sinh dùng trong y tế dưới dạng các dược phẩm.
Một số nguyên tố vi lượng như Zn, Mn, Mo,… có vai trò quan trọng trong quá trình hóa thẩm thấu, hoạt hóa enzim.
Một số chất hữu cơ như axit amin, vitamin… với hàm lượng rất ít nhưng cần cho sự sinh trưởng của vi sinh vật song chúng không tự tổng hợp được từ các chất vô cơ gọi là nhân tố sinh trưởng. (Lý thuyết cơ bản SGK lớp 10).
Các chất kháng sinh có cơ chế diệt khuẩn có tính chọn lọc, mỗi loại kháng sinh chỉ diệt được các nhóm vi khuẩn nhất định.
Ví dụ penicilin sẽ không tiêu diệt được nhóm vi khẩn có penicilinase.
Các kháng sinh dùng trong y tế, thú y dưới dạng các dược phẩm sử dụng đường uống, tiêm hoặc bôi.
Một số chất hữu cơ như axit amin, vitamin… với hàm lượng rất ít nhưng cần cho sự sinh trưởng của vi sinh vật song chúng không tự tổng hợp được từ các chất vô cơ gọi là nhân tố sinh trưởng.
Vi sinh vật không tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng được gọi là vi sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được các chất cần thiết cho sinh trưởng được gọi là vi sinh vật nguyên dưỡng.
có vai trò:
Các nguyên tố cơ bản: C, H, O, N, S, P cấu tạo nên các chất như cacbohyđrat, protein, lipit, axit nucleic kiến tạo nên các thành phần tế bào.
Các chất hóa học ức chế sinh trưởng của vi sinh vật sử dụng để kiểm soát sinh trưởng của vi sinh vật, tiêu diệt vi sinh vật do những chất này có thể biến tính prôtein hoặc biến tính các loại màng tế bào hoặc ôxi hóa các thành phần tế bào, hoặc diệt khuẩn có tính chọn lọc, …
Kháng sinh là chất lấy từ vi sinh vật (thường là vi nấm), bán tổng hợp, tổng hợp, có tác dụng ức chế một số quá trình sống của vi sinh vật khác (như vi khuẩn).
Xem thêm các bài tiếp theo bên dưới