Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv sử dụng kĩ thuật động não, thu thập ý kiến của HS bằng các câu hỏi( trả lời vào phiếu học tập số 1)

? Xe máy đang chạy và người đang đẩy tạ có sử dụng năng lượng không?

? Xe máy cần năng lượng từ đâu?

? Con người vận động thì lấy năng lượng từ đâu?

? Năng lượng cung cấp cho sinh vật lấy từ đâu và nhờ quá trình nào?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu hình 17.1 SGK

- HS phát triển các ý kiến dựa trên kinh nghiệm của bản thân về hình 17.1 SGK; từ đó tiến hành thảo luận để tìm ra câu trả lời.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- Kết quả thực hiện yêu cầu đưa ra: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật bao gồm các hoạt động như: quang hợp, trao đổi nước, trao đổi khí, ăn uống, thải bã, tích trữ năng lượng ….

- Nội dung HS thảo luận hình 17.1 SGK và vốn sống của HS: Mọi hoạt động đều cần năng lượng (xe máy lấy năng lượng từ xăng hoặc điện, người cử tạ lấy năng lượng từ chuyển hóa năng lượng trong tế bào nhờ quá trình trao đổi chất).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

- GV dẫn dắt vào bài học bằng các câu hỏi: Trao đổi chất là gì? Chuyển hóa năng lượng là gì? Nêu vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật.

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

- Mọi hoạt động đều cần năng lượng.

+ Phân tích vd sgk

-> Xe máy cần năng lượng từ xăng, xe đạp điện cần năng lượng điện từ ắc quy

-> Con người vận động cần năng lượng từ thức ăn

- Năng lượng sinh vật lấy từ quá trình Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng:

+ Ở thực vật: quá trình quang hợp.

+Ở động vật: Quá trình tiêu hóa thức ăn (trao đổi nước, trao đổi khí, ăn uống, thải bã, tích trữ năng lượng ….)

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV sử dụng kĩ thuật động não, thu thập ý kiến của HS về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng của sinh vật.

- GV tổ chức cho HS trả lời câu hỏi: Kể tên các dạng năng lượng, nêu một số ví dụ về sự chuyển hóa năng lượng ở thực vật và động vật.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Thông qua hoạt động phân tích hình 17.2SGK về trao đổi chất ở người, HS phát biểu được khái niệm Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV tổ chức cho HS chia sẻ kết quả, bổ sung, hoàn chỉnh thông tin hình 17.3 SGK. GV tổ chức cho HS đọc thông tin trong SGK về khái niệm trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng, hướng dẫn ghi tóm tắt vào vở học.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung khái niệm.

I. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG

1. Trao đổi chất

- Trao đổi chất là tập hợp các biến đổi hóa học trong các tế bào của cơ thể sinh vật và sự trao đổi các chất giữa cơ thể với môi trường đảm bảo duy trì sự sống.

-> Phơi nắng lúc 8-9h sáng để cơ thể có thể hấp thu ánh sáng chuyển hóa chất tiền VTm D dưới da thành VTM D cung cấp cho cơ thể chuyển hóa hấp thu Ca chống bệnh còi xương ở trẻ em và bệnh loãng xương ở người già.

-> Tập hít thở thật sâu và thở ra thật mạnh để cung cấp oxygen cho cơ thể.

2. Chuyển hóa năng lượng

- Chuyển hóa năng lượng là sự biến đổi năng lượng từ dạng này sang dạng khác. Trong tế bào và cơ thể sinh vật, năng lượng được dự trữ trong các liên kết hóa học.

- Các dạng năng lượng: năng lượng ánh sáng, năng lượng hóa học, ...

VD: Ở thực vật: Lá cây tiếp nhận năng lượng ánh sáng mặt trời tạo chất diệp lục cho cây

Ở động vật: Động vật ăn thức ăn, giữa lại các chất cần thiết có trong thức ăn để tạo năng lượng nuôi sống cơ thể, còn những chất không cần thiết sẽ đào thải qua phân ra ngoài.

- Khi vận động năng lượng hóa học trong cơ thể biến đổi sang dạng động năng và nhiệt năng.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS nghiên cứu thông tin SGK về “vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong cơ thể”.

- Sử dụng động não, thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập số 2 -> trình bày được vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS phát biểu được các ý kiến dựa trên kinh nghiệm bản thân, tiến hành thảo luận tìm ra vấn đề học tập.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV tổ chức cho HS chia sẻ kết quả, bổ sung, hoàn chỉnh thông tin.

- GV tổ chức cho HS nêu được vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng, hướng dẫn ghi tóm tắt vào vở học.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Vai trò xây dựng cơ thể: Thức ăn sau khi đẩy vào cơ thể sinh vật được biến đổi thành các chất xây dựng nên các cấu trúc của cơ thể.

- Vai trò cung cấp năng lượng cho các hoạt động cuả cơ thể: chất hữu cơ được phân giải sẽ giải phóng năng lượng để tổng hợp chất hữu cơ mới và thực hiện các hoạt động sống.

- Vai trò loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể: các chất dư thừa và chất thải của quá trình trao đổi chất thải ra ngoài cơ thể.

II. VAI TRÒ CỦA TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG

1. Cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể

- Vai trò cung cấp năng lượng cho các hoạt động cuả cơ thể: chất hữu cơ được phân giải sẽ giải phóng năng lượng để tổng hợp chất hữu cơ mới và thực hiện các hoạt động sống.

2. Xây dựng cơ thể

Vai trò xây dựng cơ thể: Thức ăn sau khi đẩy vào cơ thể sinh vật được biến đổi thành các chất xây dựng nên các cấu trúc của cơ thể.

3. Loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể

Vai trò loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể: các chất dư thừa và chất thải của quá trình trao đổi chất thải ra ngoài cơ thể.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv giao nhiệm vụ cho HS hoạt động cặp đôi trả lời câu hỏi luyện tập 1,2 trang 88,89 SGK.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Cặp đôi thực hiện yêu cầu trong SGK trả lời câu hỏi.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV tổ chức cho HS chia sẻ kết quả, bổ sung, hoàn chỉnh thông tin.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

Luyện tập 1: Năng lượng cần cho các hoạt động của người (đi lại, chơi thể thao …) do quá trình phân giải các chất hữu cơ trong tế bào. Quá trình phân giải các chất hữu cơ trong tế bào biến đổi năng lượng từ dạng năng lượng hóa học trong chất hữu cơ thành năng lượng cơ học và năng lượng nhiệt.

Luyện tập 2.

- Quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng giúp cây lớn lên và sinh sản.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv giao nhiệm vụ cho nhóm HS trả lời câu hỏi:

Câu hỏi 1: Cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi có tiêu dung năng lượng không? Tại sao?

Câu hỏi 2: Vì sao làm việc nhiều cần tiêu thụ nhiều thức ăn?

Câu hỏi 3: Vì sao khi vận động thì cơ thể nóng dần lên? Vì sao cơ thể thường sởn gai ốc, rung mình khi găp lạnh?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thực hiện yêu cầu trong SGK trả lời câu hỏi.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV tổ chức cho HS chia sẻ kết quả, bổ sung, hoàn chỉnh thông tin.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

Câu hỏi 1: Cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi có tiêu dung năng lượng vì các hoạt động trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng diễn ra trong tế bào ở cơ thể sống.

Câu hỏi 2: Làm việc nhiều cần tiêu thụ nhiều thức ăn vì khi làm việc nhiều cơ thể tiêu tốn nhiều năng lượng, do đó cần ăn nhiều để cung cấp đủ nguyên liệu cho quá trình phân giải, giải phóng năng lượng cho hoạt động của cơ thể.

Câu hỏi 3: Khi vận động tế bào sản sinh ra nhiệt giúp cơ thể nóng dần lên.

Khi gặp lạnh mạch máu ngoại vi co lại giúp giữ nhiệt cho cơ thể dẫn tới sởn gai ốc, rung mình.

VAI TRÒ

BIỂU HIỆN

VÍ DỤ

1. Cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể.

2. Xây dựng cơ thể

3. Loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Chiếu hình ảnh 18.1 SGK

-Ở lớp 6 khi học về tế bào tv ,hs đã biết tế bào tv có lục lạp ,có khả năng hấp thụ ánh sáng để tổng hợp chất hữu cơ tức là thực hiện quang hợp.

- Quan sát hình 181, cho biết thực vật có thể tự tổng hợp chất hữu cơ từ những nguyên liệu nào. Chất hữu cơ được tổng hợp ở thực vật thông qua quá trình nào?

GV phát phiếu học tập KWL và yêu cầu học sinh thực hiện cá nhân theo yêu cầu viết trên phiếu trong 2 phút.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động nhóm đôi ,cá nhân trình bày theo yêu cầu của GV.

Hoàn thành phiếu học tập:

• Quá trình tổng hợp chất hữu cơ ở thực vật cần nguyên liệu là: nước (H₂O), carbon dioxide (CO₂), ánh sáng mặt trời (quang năng).
• Chất hữu cơ được tổng hợp ở thực vật thông qua quá trình: Quang hợp.

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên học sinh trình bày đáp án, mỗi HS trình bày nội dung tương ứng trong phiếu, những HS trình bày bổ sung sau không trùng nội dung với HS trình bày trước. GV liệt kê đáp án của HS trên bảng

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học

Để trả lời câu hỏi trên đầy đủ và chính xác nhất chúng ta vào bài học hôm nay.

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu vai trò của lá cây với chức năng quang hợp

GV ?:QH diễn ra chủ yếu ở bộ phận nào của cây?

Quang hợp chủ yếu diễn ra ở lá cây, trong bào quan quang hợp là lục lạp

Quang hợp là một trong những quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng quan trọng ở thực vật

-chúng ta cùng tìm hiểu vai trò của lá cây trong quá trình qh.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV,nhắc lại kiến thức lớp 6: kể tên các bộ phận của cây cà chua?

-HS: có thể trả lời : gồm rễ, thân, lá, quả, hoa…

Sau đó giao nhiệm vụ học tập cặp đôi tìm hiểu thông tin về cấu tạo ngoài ,trong của lá SGK trả lời câu hỏi H1,2.

- GV phát cho HS quan sát cấu tạo trong của lá trên máy chiếu sau đó thảo luận và trả lời câu hỏi H2

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra phiếu học tập bước 1.

Bảng 1:Chọn đáp án ở cột B sao cho phù hợp cột A

HS hoạt động nhóm đưa ra phương án điền vào bảng 2:Chọn điền đặc điểm cấu tạo bộ phận của lá phù hợp chức năng của nó trong quang hợp

HS liên hệ cây lá kim, cây xương rồng thực hiện quang hợp phù hợp với điều kiện sống.trả lời H.3

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung nhận biết :

H4:Lá là cơ quan quang hợp của cây xanh

I. Vai trò của lá cây với chức năng quang hợp

- Lá cây gồm:Cuống lá,gân lá, phiến lá .Bên trong lá có các bộ phận :lục lạp, khí khổng, mạch gỗ ,mạch rây.

- Lá cây là cơ quan quang hợp của cây xanh:

Hoạt động 2.2: Quá trình quang hợp

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu hình sơ đồ quang hợp (có thể chiếu clip)sau đó giao nhiệm vụ cho HS yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu và thực hiện theo hoạt động 2 và trả lời câu hỏi H5,6,7,8.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS hoạt động đưa ra đáp án có thể:

-H5:

Trong quá trình quang hợp ở thực vật:

• Các chất tham gia là: nước và carbaon dioxide và ánh sáng
• Sản phẩm: chất hữu cơ (ví dụ như đường glucozo) và oxygen

-H6:

Khái niệm quang hợp , sơ đồ dạng chữ của quá trình qh

H 7:

• Là nguồn cung cấp oxy số một trong khí quyển.
• Quá trình quang hợp ở thực vật cũng là nguồn cung cấp quan trọng cho các nguyên liệu ngành công nghiệp và dược liệu.
• Góp phần tạo nên mối quan hệ dinh dưỡng (năng lượng) giữa thực vật, con người và động vật.
• Ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến hầu hết sự sống trên Trái đất.
• Đóng vai trò là quá trình cung cấp năng lượng chính cho hầu hết các cây cối và thực vật.

-H8: Những sinh vật có khả năng quang hợp là: Sinh vật có lục lạp chứa diệp lục (bào quan quang hợp).

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung khái niệm và phương trình tổng quát quá trình quang hợp ở cây xanh

II. Quá trình quang hợp

-Quang hợp là quá trình thu nhận và chuyển hóa năng lượng ánh sang, tổng hợp nên các chất hữu cơ từ các chất vô cơ như nước, khí carbon dioxide, diễn ra ở tế bào có chất diệp lục, đồng thời thải ra khí oxygen.

- PTQH:

NưỚc + Carbon dioxide

Ánh sáng

• Chất hữu cơ + oxygen

Diệp lục

Hoạt động 2.3: Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong quang hợp

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nhắc lại sự trao đổi chất và năng lượng ở bài 17 sau đó giao nhiệm vụ cho HS yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu quan sát hình 18.3 và thực hiện theo hoạt động 3 để trả lời câu hỏi H9,H10

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS hoạt động nhóm đại diện đưa ra đáp án có thể:

H9:

• Năng lượng từ ánh sáng mặt trời đến lục lạp chuyển hoá thành năng lượng hoá học tích luỹ trong chất hữu cơ ở lá cây.
• Vật chất từ môi trương bên ngoài như nước và carbon dioxide được vạn chuyển đến lục lạp biến đổi hoá học tạo ra chất hữu cơ và oxygen

H10:

As mặt trời

Cacbon dioxit + Nước Chất hữu cơ +Oxigen

(Các chất vô cơ) (Quang năng) ( Hóa năng )

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong quá trình quang hợp ở cây xanh

III. Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong quang hợp

-Trong quá trình quang hợp,một phần năng lượng ánh sáng chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong các chất hữu cơ ở lá cây.

-Trao đổi chấtvà chuyển hóa năng lượng trong quang hợp có mối quan hệ chặt chẽ , hai quá trình luôn diễn ra đồng thời gắn liền với nhau.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân phần “Con đã học được trong giờ học” trên phiếu học tập KWL và tóm tắt nội dung bài học dưới dạng sơ đồ tư duy vào vở ghi.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhấn mạnh nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy trên bảng.

Sơ đồ tư duy bài học sáng tạo ở mỗi học sinh (không bắt buộc chuẩn)

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Yêu cầu mỗi HS có thể thực hành trồng hoa tại nhà và quay lại video thực hiện.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

Các nhóm HS thực hiện theo nhóm làm ra sản phẩm.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

Sản phẩm của các nhóm

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

Giao cho học sinh thực hiện ngoài giờ học trên lớp và nộp sản phẩm vào tuần sau.

Cột A

Cột B

Kết quả

1.Gân lá

a.giữ lá trên canh, thân cây.

2.Lục lạp

b. trao đổi khí và thoát hơi nước

3.Khí khổng

c.Thu nhận ánh sáng

4.Cuống lá

d.Vận chuyển nước và chất hữu cơ

Bộ phận

Đặc điểm

Vai trò trong quang hợp

Phiến lá

Dạng bản dẹt, hướng nằm vuông góc với thân cây.

Thu nhận được nhiều ánh sáng.

Gân lá

Co. mạch dẫn, cứng cáp, nằm ở trong cấu trúc lá.

Vận chuyển nước đến lục lạp và vận chuyển chất hữu cơ từ lục lạp về cuống lá, từ đó vận chuyển đến các bộ phận khác của cây.

Lục lạp

Nằm ở lớp giữa của lá, chứa diệp lục.

Thu nhận ánh sáng dùng cho tổng hợp chất hữu cơ cho lá cây.

Khí khổng

Phân bố trên bề mặt lá, có khả năng đóng, mở.

Trao đổi khí và thoát hơi nước.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Chiếu hình ảnh cây hoa giấy

-Yêu cầu Hs hoàn thành câu hỏi

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động cá nhân theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên học sinh trình bày đáp án, những HS trình bày sau không trùng nội dung với HS trình bày trước. GV liệt kê đáp án của HS trên bảng

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học Để trả lời câu hỏi trên đầy đủ và chính xác nhất chúng ta vào bài học hôm nay.

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập theo các nhóm, tìm hiểu thông tin về trong SGK trả lời câu hỏi trong PHT theo các nhóm

- GV phát cho mỗi nhóm HS PHT tìm hiểu về yếu tố ánh sáng, nước, cacrbon dioxide, nhiệt độ, yêu cầu HS hoạt động nhóm để hoàn thành PHT.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thảo luận theo các nhóm để tìm tiểu các yếu tố, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra phiếu học tập trong thời gian 4 phút ở mỗi trạm

Sau khi hoàn thành từng trạm thì Hs chuyển sang các góc tiếp theo để thảo luận và trả lời câu hỏi

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung các yếu tố ảnh hưởng quang hợp

I.Các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp

1. Ánh sáng

2. Nồng độ cacrbondioxied

3. Nước

4. Nhiệt độ

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.2: Ý nghĩa thực tiễn của việc trồng và bảo vệ cây xanh

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ các nhóm lên trình bày phần chuẩn bị của nhóm mình

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HStrình bày phần chuẩn bị của các nhóm

N1: Tác hại cháy rừng và chặt phá rừng đầu nguồn

N2: vai trò cây xanh và ý nghĩa trồng cây xanh

N3: Các biện pháp bảo vệ cây xanh

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung ý nghĩa về việc trồng và bảo vệ cây xanh sau đó liên hệ thực tế học sinh.

II. Ý nghĩa thực tiễn của việc trồng và bảo vệ cây xanh

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân tóm tắt nội dung bài học dưới dạng sơ đồ tư duy vào vở ghi.

GV yêu cầu Hs trả lời câu hỏi dưới dạng trò chơi

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

Gv yêu lớp tham gia trò chơi

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhấn mạnh nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy trên bảng.

Đặc điểm

Cây ưa sáng

Cây ưa bóng

Ví dụ

Nhu cầu ánh sáng

Đặc điểm lá

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV thông báo luật chơi:

+ Lớp chia thành 4 đội chơi; mỗi đội được phát 11 thẻ, tương ứng với 11 vị trí cần điền từ.

+ Sau hiệu lệnh bắt đầu, các đội sẽ quan sát lên màn hình theo dõi đoạn bài tập và lựa chọn thẻ phù hợp với mỗi vị trí rồi dán vào bảng phụ.

+ Đội nào xong sẽ treo bảng phụ lên bảng (điểm cộng lần lượt từ 4,3,2,1 cho thứ tự các đội hoàn thành).

+ Mỗi đáp án đúng sẽ được 2 điểm.

+ Đội nhiều điểm nhất là đội chiến thắng.

- GV phát bảng phụ, thẻ cho các nhóm và yêu cầu học sinh thực hiện nhiệm vụ.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động theo nhóm theo yêu cầu của GV, hoàn thành nhiệm vụ.

- Giáo viên: Theo dõi và hỗ trợ các nhóm khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV chiếu đáp án cho các nhóm theo dõi.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá kết quả thực hiện của nhóm bạn (chấm chéo).

- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả chung cuộc.

->Giáo viên nêu vấn đề cần tìm hiểu trong bài học: Chúng ta đã biết, quang hợp là một quá trình rất quan trọng của cây xanh, nhờ quá trình quang hợp, cây chế tạo được tinh bột và giải phóng khí oxygen ra ngoài môi trường. Để kiểm chứng điều đó, chúng ta sẽ tìm hiểu vào nội dung bài học hôm nay.

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

(1) nước; (2) carbon dioxide; (3) glucose; (4) Oxygen; (5) ánh sáng; (6) diệp lục; (7) thực vật; (8) năng lượng; (9) quang năng; (10) hóa năng; (11) hữu cơ.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Thực hành thí nghiệm phát hiện tinh bột trong lá cây.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, nghiên cứu thông tin SGK cho biết: Nêu thiết bị, dụng cụ, mẫu vật, hóa chất để tiến hành thí nghiệm?

- GV chiếu video thí nghiệm chứng minh tinh bột được tạo thành trong quang hợp.

- GV yêu cầu các nhóm kiểm tra lại thiết bị, dụng cụ, mẫu vật và hóa chất của nhóm mình.

- GV yêu cầu các nhóm làm thí nghiệm và hoàn thành nội dung số 1 trong bảng thu hoạch nhóm

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu thông tin SGK để trả lời.

- HS theo dõi video, ghi nhớ các bước tiến hành; vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ của nhóm.

Bước 1: Lấy một chậu trồng cây khoai lang, để vào chỗ tối hai ngày. Dùng băng giấy đen bịt kín một phần ở cả hai mặt của chiếc lá. Đem chậu cây đó ra đặt ở ngoài sáng khoảng 4 - 6 giờ.

Bước 2: Ngắt chiếc lá đã bịt băng giấy đen. Gỡ bỏ băng giấy đen trên bề mặt lá. Cho lá đó vào ống nghiệm đựng ethanol 70%. Đặt ống nghiệm đó vào cốc đựng nước lớn, để lên kiềng rồi đun cách thủy bằng bếp đèn cồn cho đến khi lá mất màu xanh (chất diệp lục ở lá bị tẩy hết).

Bước 3: Tắt đèn cồn, dùng kẹp gắp lá ra khỏi ống nghiệm đựng ethanol 70%, nhúng lá vào cốc nước ấm để rửa sạch cồn.

Bước 4: Đặt lá vào trong cốc đựng dung dịch iodine loãng và quan sát hiện tượng xảy ra.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung số 1 trong bảng thu hoạch nhóm.

- Thiết bị, dụng cụ, hóa chất của thí nghiệm:

+ Thiết bị, dụng cụ: Cốc thủy tinh, ống nghiệm, đĩa Petri, đèn cồn, nước ấm (khoảng 40⁰⁾, giá thí nghiệm (hoặc kiềng sắt, lưới ami-ăng).

+ Mẫu vật (chuẩn bị ở nhà): cây khoai lang (Đã để trong bóng tối 2 ngày, dùng băng keo bịt kín 1 phần lá ở cả 2 mặt để ra chỗ nắng hoặc để dưới đèn điện từ 4 đến 6 giờ).

+ Hóa chất: Cồn 90⁰; dung dịch iodine.

- Hiện tượng / kết quả:

Phần lá bị bịt kín bởi băng giấy đen không có màu xanh tím khi nhúng lá vào dung dịch iodine; các phần lá không bị bịt băng giấy đen thì có màu xanh tím.

- Trả lời câu hỏi:

+ Mục đích của việc sử dụng băng giấy đen bịt kín một phần lá ở cả hai mặt là để phần lá bị kín không nhận được ánh sáng như vậy diệp lục sẽ không hấp thụ được ánh sáng.

+ Cho chiếc lá đã bỏ băng giấy đen vào cốc có cồn 90⁰ đun sôi cách thủy có tác dụng phá hủy cấu trúc và tính chất của diệp lục.

+ Tinh bột được tạo thành ở phần lá không bị bịt băng giấy đen vì khi nhúng lá thí nghiệm vào dung dịch iodine thì phần đó có màu xanh tím.

- Kết luận:

1. Tinh bột là sản phẩm của quang hợp.

2. Ánh sáng là điều kiện thiết yếu của quá trình quang hợp.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.2: Thực hành thí nghiệm chứng minh khí carbon dioxide cần cho quang hợp.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK cho biết: Nêu thiết bị, dụng cụ và mẫu vật để tiến hành thí nghiệm.

- GV chiếu video thí nghiệm chứng minh khí carbon dioxide cần cho quang hợp.

- GV yêu cầu các nhóm , thảo luận và hoàn thành nội dung số 2 trong bảng thu hoạch nhóm.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu thông tin SGK để trả lời.

- HS theo dõi video, ghi nhớ các bước tiến hành; vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ của nhóm.

Bước 1. Đặt hai chậu cây khoai lang (hoặc khoai tây hoặc vạn niên thanh) vào chỗ tối trong 3 - 4 ngày.

Bước 2. Lấy hai tấm kính, đổ nước lên toàn bộ bề mặt tấm kính. Sau đó, đặt mỗi chậu cây lên một tấm kính ướt, dùng hai chuông thủy tinh (hoặc hộp nhựa trong suốt) úp vào mỗi chậu cây.

Bước 3. Trong 1 chuông đặt thêm 1 cốc nước vôi trong. Đặt cả 2 thí nghiệm ra chỗ ánh sáng.

Bước 4. Sau 4 - 6 giờ, ngắt lá của mỗi cây để thử tinh bột bằng dung dịch iodine (như thí nghiệm phát hiện tinh bột trong lá cây).

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung số 2 trong bảng thu hoạch nhóm.

- Thiết bị, dụng cụ, hóa chất của thí nghiệm:

+ Thiết bị, dụng cụ: chuông thủy tinh, 2 tấm kính, Cốc thủy tinh, cốc nước vôi trong.

+ Mẫu vật: hai chậu cây khoai lang (hoặc khoai tây hoặc vạn niên thanh)

- Trả lời câu hỏi:

+ Để làm TN thực hiện theo 4 bước (SGK).

+ Trong thí nghiệm chứng minh khí carbon dioxide cần cho quang hợp khác nhau về điều kiện tiến hành thí nghiệm là cốc nước vôi trong.

Giải thích: Nước vôi trong có khả năng hấp thụ khí carbon dioxide trong không khí

- Kết luận: Carbon dioxide là nguyên liệu của quá trình quang hợp, không có khí carbon dioxide thì cây không thể quang hợp.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

+ GV yêu cầu HS nhắc lại nội dung đã làm trong bài thực hành.

+ GV yêu cầu các nhóm hoàn thiện và nộp bài thu hoạch nhóm.

+ GV yêu cầu các nhóm vệ sinh và sắp xếp lại đồ dùng của nhóm.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

+ GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

+ Các nhóm nộp lại bản thu hoạch của nhóm.

+ Các nhóm báo cáo về phần vệ sinh và sắp xếp đồ dùng.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhận xét phần thực hành của các nhóm.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Yêu cầu mỗi nhóm HS tự làm và quay lại video thí nghiệm chứng minh khí carbon dioxide cần cho quang hợp.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

Các nhóm HS thực hiện theo nhóm làm ra sản phẩm.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

Sản phẩm của các nhóm

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

Giao cho học sinh thực hiện ngoài giờ học trên lớp và nộp sản phẩm vào tiết sau.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đứng lên nối tiếp nhau và đi vòng quanh lớp trong vòng 1 phút.

- GV lần lượt nêu câu hỏi và yêu cầu HS suy nghĩ, vận dụng kiến thức đã học lớp 6 trả lời

+Tại sao khi chạy con người lại cần nhiều Glucose và oxi đồng thời giải phóng nhiều cacbon dioxit, nước và nhiệt?

+ Các hoạt động sống của tế bào cần năng lượng hay không? Năng lượng đó được lấy từ đâu?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động cá nhân theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV mời các HS trả lời câu hỏi

- HS trả lời

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học : Vậy hô hấp tế bào là gì? Nó diễn ra như thế nào? Vai trò của nó ra sao chúng ta cùng tìm hiểu trong bài hôm nay

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

- Khi chạy trong thời gian dài cơ thể chúng ta sẽ tiêu hao rất nhiều năng lượng, vậy nên con người cần nhiều Glucose và oxi đồng thời giải phóng nhiều cacbon dioxit, nước và nhiệt

- Các hoạt động này đều cần năng lượng và năng lượng này được lấy từ quá trình hô hấp tế bào

Qúa trình tổng hợp chất hữu cơ

Phân giải chất hữu cơ

Nguyên liệu: carbon dioxide, nước, ATP (năng lượng)

Sản phẩm: Oxygen, glucose

Nguyên liệu: oxygen, glucose

Sản phẩm: Carbon dioxide, nước, ATP (năng lượng)

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu hô hấp tế bào

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập cặp đôi, tìm hiểu thông tin hô hấp tế bào trong SGK, quan sát hình 21.2 để hoàn thành PHT số 1

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT số 1

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra PHT số 1.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày một câu hỏi trong PHT, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về hô hấp tế bào: Khái niệm, vai trò của hô hấp tế bào

I. Hô hấp tế bào

- Khái niệm: Hô hấp tế bào là quá trình phân giải chất hữu cơ tạo thành nước và carbon dioxide, đồng thời giải phóng ra năng lượng

- Phương trình hô hấp tế bào:

Glucose + Oxygen

Carbon dioxide + Nước + Năng lượng (ATP)

- Vai trò: Quá trình hô hấp có vai trò cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể. Nếu hô hấp tế bào bị dừng lại sẽ dẫn đến cơ thể thiếu năng lượng cho các hoạt động sống.

Hoạt động 2.2: Mối quan hệ hai chiều giữa tổng hợp và phân giải chất hữu cơ ở tế bào

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ cho HS hoạt động nhóm 4 nghiên cứu thông tin SGK mục II và xem lại kiến thức đã học ở bài quang hợp để hoàn thành PHT số 2

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT số 2

- GV yêu cầu HS rút ra được PT dạng chữ của quá trình hô hấp tế bào? PT thể hiện hai chiều tổng hợp và phân giải chất hữu cơ

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động nhóm 4, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra PHT số 2.

- Viết PT của hô hấp tế bào, PT thể hiện hai chiều tổng hợp và phân giải chất hữu cơ

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung phương trình dạng chữ của hô hấp tế bào, nêu được mối quan hệ giữa tổng hợp và phân giải chất hữu cơ ở tế bào

II. Mối quan hệ giữa tổng hợp và phân giải chất hữu cơ ở tế bào

- Mối quan hệ giữa tổng hợp và phân giải chất hữu cơ ở tế bào:

+ Phương trình:

Carbon dioxide + Nước + NL

Phân giải

Glucose + Oxygen

Tổng hợp

+ KL: quá trình tổng hợp tạo ra nguyên liệu (chất hữu cơ, oxygen) cho quá trình phân giải, quá trình phân giải tạo ra năng lượng cho quá trình tổng hợp. Do đó quá trình tổng hợp và phân giải chất hữu cơ có biểu hiện trái ngược nhau nhưng phụ thuộc lẫn nhau

Hoạt động 2.3: thí nghiệm về hô hấp tế bào cần oxigen ở hạt nảy mầm

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng đẫn các nhóm làm thí nghiệm với các dụng cụ đã được yêu cầu chuẩn bị trước ở nhà

Thông qua thí nghiệm yêu cầu học sinh trả lời được câu hỏi:

H7. Vì sao lại sử dụng hạt nảy mầm?

H8. Thí nghiệm đã chứng minh được điều gì? Tại sao em kết luận như vậy?

- GV yêu cầu các nhóm trình bày kết quả thí nghiệm vào bản báo cáo kết quả

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động nhóm 4, thực hiện thí nghiệm ,thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động bản báo cáo kết quả đã chuẩn bị từ trước

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày kết quả thí nghiệm, các nhóm khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt kết quả thí nghiệm

+ .Hạt nảy mầm là hạt đang diễn ra quá trình hô hấp nhanh và mạnh mẽ nhất, ở hạt đang nảy mầm chưa phát triển lá nên vẫn chưa xảy ra quá trình quang hợp

+ Thí nghiệm đã chứng minh quá trình hô hấp tế bào ở thực vật có sử dụng oxygen và thải khí carbon dioxide.

- Bình A (hạt sống): Khi đưa cây nến đang cháy vào nến bị dập tắt. Do bình A hạt mầm diễn ra quá trình hô hấp tế bào, hạt mầm lấy oxygen (chất duy trì sự cháy) từ môi trường và thải khí carbon dioxide.

- Bình B (hạt chết): Khi đưa cây nến đang cháy vào nến vẫn  duy trì sự cháy. Do bình B hạt mầm đã chết nên không diễn ra quá trình hô hấp tế bào

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân: nêu nội dung chính đã học của bài

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi và bài tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

HS trả lời câu hỏi và bài tập

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV hệ thống lại kiến thức trọng tâm đã học trên bảng

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu câu hỏi yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học để trả lời

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- Câu trả lời của HS

- HS khác nhận xét

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Nhận xét và rút ra câu trả lời chính xác

Nhóm nông sản

Biện pháp bảo quản

Lí do chọn biện pháp

Rau xanh

Củ, quả

Hạt

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

Chiếu nội dung và yêu cầu cá nhân HS xác định:Hô hấp tế bào ở hạt đậu cung cấp năng lượng cho hạt đậu nảy mầm. Theo em, những yếu tố nào đã ảnh hưởng đến hô hấp tế bào ở hạt đậu trong những tình huống sau:

- Hạt đậu được ngâm nước, để ở nhiệt độ phòng thì nảy mầm tốt.

- Hạt đậu khô, để ở nhiệt độ phòng thì không nảy mầm.

- Hạt đậu ngâm nước và hạt đậu khô để ở nhiệt độ 10°C thì đều không nảy mầm.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Cá nhân HS hoạt động theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên:Theo dõi và bổ sung khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên học sinh đại diện trình bày đáp án. HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV tổng hợp kết quả của HS.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Giáo viên nhận xét, đánh giá hoạt động của HS.

- GV: Hô hấp là điều kiện cần thiết cho cơ thể sống. Vậy những yếu tố chủ yếu nào đã ảnh hưởng đến hô hấp tế bào? Làm cách nào để bảo quản rau, củ, quả, … được lâu? Để trả lời câu hỏi trên đầy đủ và chính xác nhất chúng ta vào bài học hôm nay.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu một số yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp tế bào

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập cặp đôi, quan sát hình 22.1, nêu các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng  đến hô hấp tế bào?

? Vì sao muốn cho hạt giống nảy mầm, trước tiên người ta thường ngâm hạt vào nước?

? Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết tỉ lệ oxygen trong không khí là bao nhiêu phần trăm. Nếu ảnh hưởng của hàm lượng oxygen trong không khí đến hô hấp tế bào?

? Giải thích vì sao hàm lượng carbon dioxide cao thì tốc độ hô hấp giảm?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung.

I.Mộtsốyếutốchủyếuảnhhưởngđếnhôhấptếbào

Các yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp tế bào gồm:

- Nhiệt độ.

- Độ ẩm và nước.

- Hàm lượng khí O₂ và khí CO₂.

Hoạt động 2.2: Vận dụng hô hấp tế bào trong thực tiễn

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ nhóm bàn cho HS, yêu cầu HS quan sát hình 22.2, nêu các biện pháp bảo quản lương thực, thực phẩm theo PHT:

? Vì sao có thể bảo quản lương thực, thực phẩm ở hàm lượng khí carbon dioxide cao và hàm lượng khí oxygen thấp?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động nhóm, thống nhất đáp án.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi HS đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung.

II.Vận dụng hô hấp tế bào trong thực tiễn

Một số biện pháp để bảo quản lương thực, thực phẩm:

- Bảo quản lạnh: Đông lạnh, bảo quản trong tủ lạnh.

- Bảo quản khô: Sấy khô, phơi khô.

- Bảo quản trong điều kiện nồng độ carbon dioxide cao: Đóng hộp, chai, lọ.

- Bảo quản trong điều kiện nồng độ oxygen thấp: hút chân không.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân hoàn thành các câu hỏi sau:

? Vì sao khi bị sốt cao, nhịp thở lại tăng lên?

? Vì sao cây bị ngập úng lâu ngày sẽ chết?

? Nêu các biện pháp bảo quản lương thực, thực phẩm đang được áp dụng ở gia đình và địa phương em?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV cho HS chốt lại nội dung.

1. Khi sốt cao, nhiệt độ cơ thể tăng lên nên cường độ hô hấp tế bào cũng tăng lên, dó đó cơ thể cần thêm nồng độ khí O₂ để tham gia vào quá trình hô hấp tế bào.

2. Khi cây bị ngập úng, lượng nước trong đất tăng lên, đồng thời lượng khí O₂ cần cung cấp cho sự hô hấp tế bào rễ cây giảm xuống, dẫn đến rễ cây không thực hiện được hô hấp tế bào và làm cây bị chết.

3. Địa phương em có các biện pháp bảo quản thực phẩm như:

- Đối với thịt, cá: bảo quản lạnh, đóng hộp và bảo quản khô…

- Đối với rau, củ, quả: muối chua, bảo quản lạnh…

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân hoàn thành các câu hỏi sau:

Câu 1:  Vì sao có thể giữ được các loại thực phẩm (thịt, cá, các loại hạt...) lâu ngày trong túi hút chân không?

Câu 2: Vì sao ta không nên để rau quả trong ngăn đá của tủ lạnh? Muốn bảo quản rau, củ, quả tươi lâu ta phải làm như thế nào?

Câu 3: Muốn bảo quản lạc (đậu phộng) ta phải làm thế nào?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV cho HS chốt lại nội dung.

Câu 1:  Khi hút chân không, lượng O₂ trong túi đựng gần như bằng 0, quá trình hô hấp tế bào của các loài vi sinh vật phân hủy thịt, cá bị ức chế.

Câu 2: Nếu để vào ngăn đá, nước sẽ đóng băng, khi nước đóng băng làm tế bào to ra sẽ phá vỡ các bào quan, làm hỏng tế bào và làm cho rau quả chóng bị hỏng.

Muốn bảo quản rau, củ, quả tươi lâu ta có thể bảo quản lạnh ở ngăn mát, muối chua, hút chân không…

Câu 3: Muốn bảo quản lạc (đậu phộng) ta có thể bỏ vào túi rồi hút chân không hoặc rang lên và đặt ở nơi thoáng mát hoặc trong ngăn mát tủ lạnh …

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nhớ lại kiến thức bài 21/SGK trả lời:

+ Hô hấp tế bào là gì? Viết phương trình của hô hấp tế bào?

+ Cơ thể đảm bảo quá trình hô hấp đó bằng cách nào và do cơ quan nào thực hiện?

GV hướng dẫn hs thực hiện động tác hít vào thở ra ( hít sâu 3 giây sau đó thở ra nhẹ nhàng).

- HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nhớ lại kiến thức đã học ở bài 21/SGK

- HS liên hệ động tác vươn thở trong môn TD

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

Hướng dẫn HS thực hiện đúng động tác

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV mời các HS trả lời câu hỏi

- HS trả lời

- HS thực hiện động tác hít vào và thở ra

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học : Hoạt động hít thở hs vừa thực hiện cũng như sự thở diễn ra hằng ngày gọi là sự trao đổi khí ở người.Vậy trao đổi khí là gì?Trao đổi khí diễn ra như thế nào ở cả động vật và thực vật? Chúng ta cùng tìm hiểu vào nội dung bài học hôm nay: “Trao đổi khí ở sinh vật”.

->Giáo viên nêu nội dung bài học:

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập nhóm bốn: xem hình động về cử động hô hấp của con người, nghiên cứu thông tin trong SGK quan sát hình 23.1 để hoàn thành PHT số 1

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT số 1

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra PHT số 1

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày một câu hỏi trong PHT, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

- HS nêu câu trả lời của nhóm

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về trao đổi khí ở sinh vật: Khái niệm, ví dụ, cơ chế

I. Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật

- Khái niệm: Trao đổi khí là sự trao đổi các chất ở thể khí giữa cơ thể với môi trường

- Ví dụ:

+ ĐV, TV, con người hô hấp hấp thụ O₂ và thải CO₂

+ TV quang hợp hấp thụ CO­­₂ và thải O₂

- Quá trình trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường được thực hiện theo cơ chế khuếch tán.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.2, 23.3, video trả lời câu hỏi H8, H9, H10, H11, H12, H13.

- GV yêu cầu học sinh làm việc nhóm cặp đôi, nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.4, trả lời câu hỏi H14, H15, H16.

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT bảng 23.1

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS hoạt động cá nhân, thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung trả lời câu hỏi và hoàn thành PHT

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS trả lời câu hỏi, các HS khác, nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về cấu tạo và chức năng của khí khổng, trao đổi khí ở thực vật

GV bổ sung: Ngoài ra còn có các bì khổng (lỗ vỏ) ở thân cây và rễ cây tham gia TĐK

II. Trao đổi khí ở thực vật

Xảy ra chủ yếu ở khí khổng của lá cây

1. Cấu tạo và chức năng của khí khổng

- Cấu tạo:

+ Mỗi khí khổng gồm hai tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng, thành ngoài mỏng, thành trong dày.

+ Các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp, không bào, nhân

- Chức năng: trao đổi khí và thực hiện quá trình thoát hơi nước cho cây.

2. Quá trình trao đổi khí qua khí khổng của lá cây

- Quá trình trao đổi khí diễn ra ở lá cây:

+ Trong quang hợp, khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra ngoài môi trường ( khi có ánh sáng)

+ Trong hô hấp, khí oxygen đi vào và carbon dioxide đi ra khỏi lá qua khí khổng ( trong tối)

Tiêu chí

Thực vật

Động vật

Cơ quan trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường

Khí khổng, lỗ vỏ

Phổi, da, mang, hệ thống ống khí

Đường đi của khí

Không có

Có

Cơ chế trao đổi khí

Khuếch tán

Khuếch tán

Chất khí trao đổi giữa cơ thể với môi trường

- Hô hấp: O₂ đi vào, CO₂ đi ra

- Quang hợp: CO₂ đi vào, O₂ đi ra

O₂ đi vào, CO₂ đi ra

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, nhóm đôi nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.5, trả lời câu hỏi H17, H18, H19, H20, H21.

- GV yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, nhóm cặp đôi, nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.6, video, trả lời câu hỏi H22, H23, H24, H25, H26.

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT bảng 23.1

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS hoạt động cá nhân, thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung trả lời câu hỏi và hoàn thành PHT

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS trả lời câu hỏi, các HS khác, nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về hệ hô hấp ở động vật, quá trình TĐK ở động vật.

II. Trao đổi khí ở động vật

1. Hệ hô hấp ở động vật

+ Phổi: mèo, chim bồ câu…

+ Mang: cá, tôm…

+ Da: Ếch, giun, sán lông…

+ Hệ thống ống khí: châu chấu, kiến…

2. Quá trình trao đổi khí ở động vật

+ Ở người, khi hít vào, không khí đi qua đường dẫn khí vào phổi đến tận các phế nang (tại đây xảy ra sự trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu), O₂ từ máu đến các tế bào.

+ Khí CO₂ từ tế bào vào máu chuyển tới các phế nang và được thải ra ngoài môi trưởng qua động tác thở ra.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân: nêu nội dung chính đã học của bài

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi và bài tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

HS trả lời câu hỏi và bài tập

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV hệ thống lại kiến thức trọng tâm đã học trên bảng

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu câu hỏi yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học để trả lời

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- Câu trả lời của HS

- HS khác nhận xét

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Nhận xét và rút ra câu trả lời chính xác

Hoạt động của GV – HS

Dự kiến sản phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi, quan sát Hình 24.1 - Mô hình cấu trúc của phân tử nước, dựa vào kiến thức đã học ở bài 4 phần II (SGK tr.29) và hoàn thành phiếu học tập trong 2 phút: 

?1. Hãy cho biết thành phần hóa học và cấu trúc của phân tử nước.

?2. Lắp ráp mô hình phân tử nước.

- GV mời đại diện nhóm lên trình bày trên mô hình lắp ráp được

- GV yêu cầu HS quan sát mẫu nước trong cốc thủy tinh hoặc cốc nhựa trong và dự đoán tính chất của nước.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm, thực hiện các thí nghiệm xác định tính chất của nước

+ TN 1: Hòa tan muối ăn và đường trong nước.

+ TN 2: Hòa tan dầu ăn trong nước.

+ TN 3: Nước tác dụng với vôi sống.

+ TN 4: Nhiệt độ đông đặc của nước.

+ TN 5: Khối lượng riêng của nước.

- HS quan sát hiện tượng và rút ra kết luận ở mỗi TN.

- Đại diện nhóm báo cáo kết quả.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK, quan sát hình ảnh, thực hiện các thí nghiệm và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

I. Nước đối với cơ thể sinh vật

1. Thành phần hóa học, cấu trúc, tính chất của nước

- Mô hình phân tử nước

- Thành phần hóa học và cấu trúc của phân tử nước: Nước được hợp thành từ các phân tử có hai nguyên tử H, một nguyên tử O và có dạng gấp khúc, có công thức hóa học là H₂O.

- Tính chất của nước:

+ Nước là chất lỏng, không màu, không mùi, không vị, sôi ở 100°C, đông đặc ở 0°C (nước đá).

+ Nước có thể hòa tan được nhiều chất như muối ăn, đường,…nhưng không hòa tan được dầu mỡ.

+ Nước có thể tác dụng với nhiều chất hóa học để tạo thành các hợp chất khác.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giới thiệu kiến thức: Sự sống trên Trái đất liên quan và phụ thuộc vào nước. Nước là nhân tố quan trọng đối với các cơ thể sống. Sinh vật cần một lượng nước rất lớn trong suốt đời sống.

GV có thể tổ chức hoạt động theo tiến trình: - GV chiếu video vai trò của nước và các hình ảnh yêu cầu HS theo dõi và ghi lại vai trò của nước đối với đời sống sinh vật.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm và tóm tắt các vai trò của nước bằng sơ đồ tư duy trên giấy A0. Thời gian thực hiện 5 phút.

- GV hỏi: Khi bị mất nước do sốt hay tiêu chảy cơ thể bị mất nhiều nước ta cần làm gì? - GV lưu ý HS: Nước là một loại thức uống không thể thiếu được đối với cơ thể chúng ta. Nước chiếm 70% trọng lượng cơ thể và nó phân phối khắp nơi: trong máu, các cơ bắp, trong xương tủy, phổi… Chúng ta có thể nhịn ăn vài tuần, thậm chí vài tháng nhưng không thể chịu khát được vài ngày.

Mỗi loài sinh vật khác nhau sẽ có nhu cầu nước khác nhau.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK, theo dõi video, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về vai trò của nước đối với đời sống sinh vật, chuyển sang nội dung mới.

2. Vai trò của nước đối với cơ thể sinh vật

Vai trò của nước:

- Nước là thành phần chủ yếu tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể sinh vật.

- Nước là dung môi hoà tan nhiều chất dinh dường cho cơ thể, góp phần vận chuyển các chất dinh dưỡng trong cơ thể.

- Nước là nguyên liệu và môi trường của nhiều quá trình sống trong cơ thể như quá trình quang hợp ở thực vật, tiêu hoá ở động vật...

- Nước còn góp phần điều hoà nhiệt độ cơ thể.

- Khi sinh vật bị thiếu nước, các quá trình sống trong cơ thể bị rối loạn, thậm chí có thể chết.

- Khi bị mất nước, cần bổ sung nước như uống dung dịch Oserol, ăn thức ăn lỏng hoặc bổ sung nước qua đường tĩnh mạch (truyền nước).

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS nghiên cứu thông tin và quan sát hình 24.3. Sơ đồ vai trò các chất dinh dưỡng trong SGK, liên hệ kiến thức đã học và kiến thức từ thực tế kể tên được các nhóm chất dinh dưỡng và nêu được vai trò của các chất dinh dưỡng đối với sinh vật.

(1) Chất dinh dưỡng có vai trò gì đối với sinh vật vật?

(2) Lấy ví dụ cụ thể cho từng nhóm chất dinh dưỡng

(3) Khi thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng gây ra hậu quả gì cho sinh vật?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV giới thiệu một số loại phân bón phổ biến mà người trồng dùng để bổ sung chất dinh dưỡng cho cây, ví dụ: phân đạm chứa nitrogen, phần lần chứa phosphorus, phân kali chứa potassium, phản N - P – K chứa nitrogen, phosphorus, potassium.

- GV liên hệ thực tế hoạt động trồng trọt xen canh, gối vụ: Nhu cầu chất dinh dưỡng khác nhau ở các loài thực vật, do đó người ta thường trồng thay đổi các loài cây trên cùng một diện tích ở các mùa vụ khác nhau trong một năm để tránh suy kiệt một số chất dinh dưỡng trong đất.

- GV mở rộng kiến thức: chiếu ảnh tháp dinh dưỡng và giới thiệu chế độ ăn cân đối:  Trẻ em từ 12 đến 14 tuổi nên ăn 2 phần trái cây, 5 đến 6 phần rau củ, 3.5 phần sữa, 5 đến 6 phần bánh mì, cơm, ngũ cốc và 2.5 phần cá, thịt. Chế độ ăn cần  đảm bảo đầy đủ 4 nhóm: bột đường, đạm, chất béo và các vitamin khoáng chất.

Các em nên uống nhiều nước lọc để đảm bảo sức khỏe và giải khát tốt nhất. Đặc biệt, là những ngày nóng nực hay khi hoạt động ra nhiều mồ hôi. Hạn chế những loại nước ngọt, nước trái cây, nước và sữa pha hương liệu, nước uống thể thao, trà, tăng lực và cà phê.

Từ đó đưa lời khuyên đối với các HS không nên nhịn ăn để giảm cân giữ dáng.

II. Vai trò của các chất dinh dưỡng đối với cơ thể sinh vật

- Chất dinh dưỡng là những chất hay hợp chất hóa học được cơ thể sinh vật hấp thụ từ môi trường ngoài.

+ Nhóm chất cung cấp năng lượng: cacbohidrat, protein, lipit.

+ Nhóm chất không cung cấp năng lượng: nước, chất khoáng, vitamin.

- Chất dinh dưỡng có vai trò cấu tạo nên tế bào và cơ thể, cung cấp năng lượng, tham gia điều hòa hoạt động sống ...

+ Khi cây thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng sẽ có các dấu hiệu bất thường như là đối màu, quả dị dạng...

+ Khi thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng ở người sẽ gây ra các bệnh: thừa cân béo phì, còi xương suy dinh dưỡng, thiếu máu, bướu cổ, thị lực kém,…

Chất dinh dưỡng

Vai trò chính đối với cơ thể

Thức ăn chứa nhiều chất dinh dưỡng

Một số biểu hiện của cơ thể khi bị thiếu hoặc thừa dinh dưỡng

Protein

- Cấu tạo tế bào và cơ thể

- Giúp các quá trình trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng diễn ra thuận lợi

Các loại thịt, cá, các loại đậu….

- Thiếu:cơ thể gầy còm, chậm lớn, khả năng đề kháng kém

- Thủa: tăng cân bất thường, táo bón...

Carbohydrate

Nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu

Cơm, bánh mì, khoai lang, khoai tây, ngô

-Thiếu: mệt mỗi, khi năng tập trung giảm

- Thừa: béo phì.

Lipid

- Dự trữ năng lượng, chống mất nhiệt

- Là dung môi hòa tan một số vitamin

Dầu thực vật, mở động vật, trứng, quả ba, hạt hướng dương.

- Thiếu: Khả năng chịu lạnh kém, thiếu một số vitamin do cơ thể không hấp thụ được.....

- Thừa: béo phì, xơ vữa | mạch máu, gan nhiễm mo....

Vitamin và muối khoáng

- Tham gia cấu tạo nên enzyme, xương răng.

- Tham gia các hoạt động trao đổi chất của cơ thể

Rau, củ, quả, trứng, sữa,…

- Thiếu: cơ thể gầy còm, chậm lớn,…

- Thiếu hoặc thừa đều gây rối loạn cho các quá trình sống.

Ví dụ: Thiếu vitamin D gầy còi xương

Trường:……………

Giáo viên:………………..

Tổ:………………

Gian Van Hen-mon kết luận chất dinh dưỡng để cây lớn lên là nước. Theo các em kết luận của ông có đúng không?

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

NV1.

GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung ở mục I và các hình 25.2, 25.3, 25.4 và cho biết quá trình trao đổi nước và khoáng ở thực vật gồm những giai đoạn nào?

NV2.

- GV chiếu hình 25.2. Yêu cầu HS quan sát và nêu con đường hấp thụ và vận chuyển nước từ đất vào trong rễ cây?

.

- Sự hấp thụ nước và khoáng của thực vật thuỷ sinh (thực vật sống dưới nước) có gì khác với thực vật sống trên cạn?

NV3:

Quan sát hình 25.3 và cho biết nước, chất khoáng và chất hữu cơ được vận chuyển trong thân như thế nào? Nêu những điểm khác nhau của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây?

NV4

- Lượng nước do rễ hấp thụ có được cây sử dụng hết không?

- Quan sát, phân tích hình 25.4 và cho biết cấu tạo và hoạt động của tế bào khí khổng như thế nào để phù hợp với hoạt động thoát hơi nước?

- Việc thoát hơi nước có ý nghĩa như thế nào đối với cây?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát, phân tích các hình, 2 bạn cùng bàn thảo luận và giải quyết các vấn đề đặt ra.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- GV gọi đại diện HS trình bày kết quả thảo luận của các nhiệm vụ.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức cốt lõi của hoạt động.

I. Trao đổi nước và chất dinh dưỡng

1. Hấp thụ nước và chất khoáng ở thực vật

- Thực vật trên cạn hấp thụ nước và khoáng từ đất qua tế bào lông hút ở rễ.

Con đường hấp thụ:

Nước và chất khoáng hoà tan → Lông hút → vỏ rễ → mạch gỗ của rễ.

- Thực vật thuỷ sinh hấp thụ nước và khoáng qua bề mặt tế bào biểu bì của cây.

2. Vận chuyển nước, chất khoáng và các chất hữu cơ

Nước, chất khoáng và chất hữu cơ được vận chuyển trong thân nhờ mạch gỗ và mạch rây

*Phân biệt dòng mạch gỗ và dòng mạch rây

3. Thoát hơi nước ở thực vật

- Phần lớn nước do rễ hút vào cây được thoát ra ngoài qua khí khổng ở lá

- Hoạt động đóng mở của khí khổng

+ Khi tế bào khí khổng no nước thì lỗ khí khổng mở → thoát hơi nước nhiều

+ Khi tế bào khí khổng ít nước thì lỗ khí đóng → thoát hơi nước ít

- Ý nghĩa thoát hơi nước

+ Là động lực trên của dòng mạch gỗ giúp đẩy nước và khoáng dưới rễ đi lên

+ Giúp lá cây không bị đốt nóng dưới ánh nắng mặt trời, làm mát môi trường xung quanh

+ Khi thoát hơi nước khí khổng mở giúp khí CO₂ đi vào cung cấp nguyên liệu cho cây quang hợp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chia lớp thành các nhóm từ 4 – 6 HS, bầu nhóm trưởng và thư kí (có thể dùng thẻ bài để phân nhóm ngẫu nhiên tạo hứng thú bất ngờ cho HS)

- NV1: Thực hiện thí nghiệm thoát hơi nước ở thân

+ GV yêu cầu HS chuẩn bị: hai cốc thuỷ tinh (cốc thuỷ tinh uống nước), nước sạch, hai lọ phẩm màu (xanh mêtylen và nước fucshin kiềm (có thể thay bằng nước sting)), hai cây cần tây.

+ GV hướng dẫn HS tiến hành thí nghiệm như SGK

+ Yêu cầu HS thực hiện đúng các bước, quan sát, nhận xét và báo cáo kết quả thí nghiệm

- NV 2: Thực hiện thí nghiệm chứng minh thoát hơi nước

+ GV yêu cầu mỗi nhóm HS chuẩn bị:

2 túi nilong to trong suốt, 2 chậu cây nhỏ cùng loài

2 bình tam giác có nước, dầu ăn, kéo, 2 cây nhỏ tươi còn nguyên thân lá rễ cùng loài, cùng kích cỡ

+ GV chuẩn bị cân thăng bằng và các quả cân

+ GV yêu cầu các nhóm HS tiến hành thí nghiệm chứng minh thoát hơi nước như thí nghiệm 1 và 2 (SGK)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS lắng nghe GV phân nhóm, bầu nhóm trưởng, thư kí

- Chuẩn bị các dụng cụ, mẫu vật, hoá chất theo yêu cầu của từng thí nghiệm

- Tiến hành thí nghiệm và quan sát, nhận xét, báo cáo kết quả thí nghiệm trước giờ báo cáo kết quả thí nghiệm (có thể chuẩn bị trước 1 buổi)

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

Các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm theo mẫu:

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV yêu cầu các nhóm nhận xét, đánh giá lẫn nhau

- GV nhận xét kết quả thực hiện nhiệm vụ của các nhóm, kết luận chung.

II. Thí nghiệm vận chuyển nước ở thân cây, thoát hơi nước ở lá cây

1. Thí nghiệm vận chuyển nước ở thân cây

- Mục đích: chứng minh nước và các chất được vận chuyển trong thân

- Chuẩn bị:

+ Mỗi nhóm 2 cốc thuỷ tinh, nước sạch, dao nhỏ hoặc kéo sắc

+ 2 lọ phẩm màu (xanh mêtylen và fucshin hoặc nước sting)

+ 2 cành cây cần tây

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Cắt ngang thân cây cần tây bỏ vào cốc dd xanhmetylen thì có màu xanh, cốc đựng fucshin thì có màu đỏ.

Vì: trong thân có dòng mạch gỗ vận chuyển nước từ dưới đi lên, các phẩm màu được hút lên theo dòng mạch gỗ

- Kết luận: nước và các chất được vận chuyển trong thân

2. Thí nghiệm chứng minh thoát hơi nước ở lá cây

Thí nghiệm 1:

- Mục đích: chứng minh cây có sự thoát hơi nước

- Chuẩn bị:

+ Mỗi nhóm 2 túi nilong to trong suốt

+ 2 chậu cây nhỏ cùng loài, cùng kích cỡ

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Cây bị cắt bỏ lá sau hơn 1 giờ trong túi nilong ko có hơi nước

Cây có lá sau hơn 1 giờ trong túi nilong có hơi nước

Vì: cắt bỏ lá, quá trình thoát hơi nước ko diễn ra được

- Kết luận: có sự thoát hơi nước ở lá

Thí nghiệm 2:

- Mục đích: chứng minh cây có sự thoát hơi nước

- Chuẩn bị:

+ Mỗi nhóm 2 bình tam giác có nước, dầu ăn, kéo, 2 cây nhỏ nguyên thân, lá, rễ, cùng loài, cùng kích cỡ.

+ GV chuẩn bị cân thăng bằng và các quả cân

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Sau một thời gian cân bị lệch về phía chậu B vì ở bình A diễn ra thoát hơi nước làm lượng nước trong bình tam giác bị cạn dần

- Kết luận: có sự thoát hơi nước ở lá

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS nghiên cứu nội dung mục III và thảo luận nhóm đôi để trả lời các câu hỏi:

- Ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm ảnh hưởng như thế nào đến trao đổi nước và khoáng của cây?

- Tại sao phải thường xuyên xới xáo gốc cây trồng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS vừa lắng nghe hướng dẫn, nghiên cứu sách, thảo luận và hoàn thành yêu cầu đặt ra

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

HS trình bày kết quả nghiên cứu, thảo luận

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức bài học.

III. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và dinh dưỡng ở thực vật

1. Ánh sáng

Ảnh hưởng đến quang hợp, quang hợp mạnh cây hút nhiều nước và khoáng

2. Nhiệt độ

Nhiệt độ cao →thoát hơi nước nhiều → rễ tăng hút nước và khoáng

3. Độ ẩm không khí, độ ẩm đất

Độ ẩm đất cao rễ sinh trưởng tốt, lông hút nhiều → tăng hút nước và khoáng

4. Độ thoáng khí

Đất tơi xốp, thoáng khí, nồng độ oxygen cao → rễ tăng hô hấp → tăng hút nước và khoáng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS nghiên cứu nội dung mục III và thảo luận nhóm đôi để trả lời các câu hỏi:

- Thế nào là cân bằng nước của cây trồng?

- Khi nào cần tưới nước cho cây? Cần tưới với lượng nước và cách tưới như thế nào để cây sinh trưởng phát triển tốt?

- Quan sát hình 25.10 nêu nguyên tắc bón phân hợp lí cho cây trồng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS vừa lắng nghe câu hỏi, nghiên cứu nội dung và thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

Gọi từng cá nhân HS trình bày kết quả tìm hiểu

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức bài học.

IV. Vận dụng hiểu biết trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

1. Tưới nước hợp lí cho cây trồng

- Cân bằng nước trong cây là sự cân bằng giữa hấp thụ, sử dụng và thoát hơi nước của cây.

- Lượng nước cần cho cây căn cứ vào:

+ Loài cây, thời điểm sinh trưởng, nhu cầu của cây

+ Loại đất và điều kiện môi trường

- Nguyên tắc: tưới khi cây cần, lượng vừa đủ và đúng cách

2. Bón phân hợp lí cho cây trồng

- Bón phân cân đối

- Đúng lúc, đúng liều lượng

- Đúng thời tiết, mùa vụ

- Đúng loại phân

- Đúng đối tượng

- Đúng cách

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Dựa vào sự hiểu biết của bản thân HS và trả lời câu hỏi:

Kể tên các loại thức ăn của các loài động vật sau chó, thỏ, trâu, muỗi…..các loài động vật trên thu nhận nước và chất dinh dưỡng như thế nào?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ được giao

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi HS để trả lời,HS khác nhận xét và bộ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

- Nhu cầu dinh dưỡng của mỗi cơ thể có giống nhau hay không? Chế độ dinh dưỡng như thế nào là hợp lí? Chúng ta hôm nay tìm hiểu bài 26: trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng ở sinh vật.

Tên bệnh

Biện pháp phòng tránh

Trẻ em bị suy dinh dưỡng

Ăn đủ, cân đổi các chất và đa đạng các loại thức ăn

Trẻ em bị thừa cân béo phì

Chế độ ăn uống hợp lí, tăng cường tập TDTT

Trẻ em bị tiêu chảy do ăn uống

Vệ sinh trong ăn uống: ăn chín, uống sôi, rửa tay trước khi ăn…

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Tiết 1. Hoạt động 2.1: Quá trình trao đổi nước ở động vật.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập nhóm, tìm hiểu thông tin về nhu cầu nước của cơ thể động vật và người trong SGK trả lời câu hỏi

- HS nhận nhiệm vụ GV giao

Câu 1: Động vật có nhu cầu nước như thế nào?

Câu 2: Từ thông tin bảng 26.1, nhận xét về nhu cầu nước ở một số động vật. Tại sao nhu cầu nước lại khác nhau giữa các động vật và ở các nhiệt độ khác nhau?

Câu 3: Điều gì xảy ra nếu mỗi ngày chỉ cung cấp cho bò lấy sữa lượng nước như nhu cầu nước của bò lấy thịt?

Câu 4: Quan sát hình 26.1, em hãy mô tả con đường trao đổi nước ở người?

Câu 5: Nêu các biện pháp đảm bảo đủ nước cho cơ thể mỗi ngày?

Câu 6: Trong trường hợp nào phải truyền nước cho cơ thể?

- HS đọc nội dung trong SGK, sau đó thảo luận và thực hiện nhiệm vụ trong 10 phút

Vận dụng:

Câu 7: Ở người, ra mồ hôi có ý nghĩa gì với cơ thể?

Câu 8: Vì sao ta cần uống nhiều nước hơn khi trời nắng hoặc khi vận động mạnh?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động theo nhóm theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên: Theo dõi và hỗ trợ HS khi cần.

- HS trả lời 2 câu hỏi vận dụng

- HS tìm hiểu thêm Thằn lằn và lạc đà sống trên cát ở vùng sa mạc có thể chịu đựng được khô hạn. Vì sao?

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung quá trình trao đổi nước ở động vật.

I. Quá trình trao đổi nước ở động vật

1. Nhu cầu nước của cơ thể động vật

- Nhu cầu nước của mỗi loài động vật khác nhau phụ thuộc vào loài, thức ăn, độ tuổi, điều kiện môi trường sống, cường độ hoạt động…

2. Con đường trao đổi nước ở động vật và người

- Động vật lấy nước từ thức ăn và uống nước để sử dụng trong trao đổi chất và các hoạt động sống và thải nước ra khỏi cơ thể thông qua hơi thở, đổ mồ hôi, bài tiết nước tiểu và qua phân.

Tiết 2. Hoạt động 2.2: Dinh dưỡng ở động vật

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ theo kỹ thuật mảnh ghép

- GV phát phiếu học tập số 2. Thời gian thực hiện trong 10 phút

- HS nghiên cứu thông tin trong SGK mục II.3và trả lời các câu hỏi:

Câu 1: Thức ăn đã tiêu hóa (chất dinh dưỡng) đi đến các bộ phận khác nhau của cơ thể theo con đường nào?

Câu 2: Quan sát hình 26.4 và trả lời câu hỏi:

Mô tả con đường vận chuyển các chất thông qua hệ tuần hoàn ở cơ thể người?

Câu 3: Thỏ ăn cỏ xanh non và hoa màu nhưng đôi khi cũng ăn luôn cả phân của nó thải ra trong đêm. Tại sao?

- HS nhận nhiệm vụ

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động theo nhóm theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên: Theo dõi và hỗ trợ HS khi cần.

* HS tìm hiểu thêm: Thỏ ăn cỏ xanh non và hoa màu nhưng đôi khi cũng ăn luôn cả phân của nó thải ra trong đêm. Tại sao?

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một nhóm, HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung dinh dưỡng ở động vật

II. Dinh dưỡng ở động vật

1. Nhu cầu dinh dưỡng

- Nhu cầu dinh dưỡng là lượng thức ăn mà động vật cần thu nhận hàng ngày để xây dựng cơ thể và duy trì sự sống.

- Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào mỗi loài, lứa tuổi, giai đoạn phát triển cơ thể và cường độ hoạt động của cơ thể.

2. Con đường thu nhận, tiêu hoá thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã

- Quá trình dinh dưỡng ở động vật gồm 4 giai đoạn: thu nhận, tiêu hóa, hấp thụ, thải bã.

3. Con đường vận chuyển các chất ở động vật

- Động vật đơn bào: vận chuyển các chất qua thành cơ thể.

- Động vật có cấu trúc cơ thể phức tạp: có hệ vận chuyển các chất là hệ tuần hoàn.

- Ở người, con đường vận chuyển các chất được qua 2 vòng tuần hoàn: vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ.

Tiết 3+4. Hoạt động 2.3: Vận dụng trao đổi chất và

chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK mục III, hình 26.5 trả lời các câu hỏi

Câu 1.Chế độ dinh dưỡng của một người phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Câu 2.Thế nào là chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng? Vì sao cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng?

Câu 3.Vì sao cần phải phối hợp nhiều loại thức ăn? Kể tên các loại thực phẩm chứa nhiều chất đạm, chất béo và vitamin ?

Câu 4: Nêu một số bệnh do chế độ dinh dưỡng, vệ sinh ăn uống chưa hợp lí ở địa phương em và biện pháp phòng, tránh theo gợi ý bảng 26.2

Câu 5:Vì sao rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp thì có thể phòng và tránh một số bệnh do dinh dưỡng không hợp lí?

Câu 6: Thế nào là thực phẩm sạch và an toàn? Làm thế nào để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm?

- Thời gian thực hiện trong 5 phút.

- HS nhận nhiệm vụ

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động cá nhân theo yêu cầu của GV.

- Giáo viên: Theo dõi và hỗ trợ HS khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS, HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

III. Vận dụng trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng

- Chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng là đảm bảo cân bằng giữa ba nguồn ( carbohyđrate, protein và lipid), vitamin và chất khoáng trong chế độ ăn

- Cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng để giúp cung cấp đủ các chất, năng lượng theo nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể

- Chế độ dinh dưỡng của một người phụ thuộc vào mức độ hoạt động, giới tính và độ tuổi

2. Phòng, tránh một số bệnh do dinh dưỡng và vệ sinh không hợp lí

- Bệnh thường gặp và nguyên nhân

+ Thiếu dinh dưỡng có thể dẫn đến còi xương, suy dinh dưỡng.

+ Thừa dinh dưỡng có thể dẫn đến béo phì, các bệnh tim mạch, tiểu đường, huyết áp

+ Tiêu chảy…do không vệ sinh trong ăn uống, ăn các đồ ăn ôi , thiu…

- Biện pháp phòng tránh:

+ Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng: Ăn đủ, cân đối các chất và đa dạng các loại thức ăn

+ Tham gia các hoạt động TDTT

+ Thực hiện vệ sinh ăn uống: rửa tay sạch trước khi ăn, ăn chín uống sôi;

+ Tuyên truyền giáo dục vệ sinh an toàn thực phẩm, sử dụng nước sạch

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV trình chiếu câu hỏi, HS trả lời

Câu 1: Nhiệt độ ảnh hưởng đến nhu cầu nước của động vật như thế nào?

1. Nhiệt độ càng cao, nhu cầu nước càng nhiều.
2. Nhu cầu nước ở các loài động vật trong cùng một nhiệt độ là như nhau.
3. Nhiệt độ thấp, nhu cầu nước cao.
4. Nhu cầu nước là như nhau ở mọi nhiệt độ đối với động vật cùng loài.

Câu 2: Thức ăn từ ngoài đi vào trong cơ thể thông qua

A. miệng.

B. thực quản.

C. dạ dày.

D. ruột non

Câu 3: Cơ thể bị thiếu tinh bột sẽ có những ảnh hưởng ra sao?

1. Khô mắt
2. Dễ gảy xương
3. Không cấu tạo nên tế bào
4. Thiếu năng lượng

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên HS trả lời và giải thích.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhấn mạnh nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy trên bảng.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS báo cáo kết quả làm việc ở nhà câu hỏi.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để giải quyết vấn đề GV đặt ra.

- HS thực hiện nhiệm vụ

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- Gọi đại diện HS báo cáo kết quả của HS.

- HS khác nhận xét, bổ sung

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Giao cho học sinh thực hiện ngoài giờ học trên lớp và nộp sản phẩm vào tiết sau.

• GV giáo dục ý thức bảo vệ sức khoẻ bản thân, thực hiện chế độ ăn hợp lí.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Yêu cầu HS quan sát H 27.1a,b sau đó trả lời câu hỏi: Theo em đây là biểu hiện đặc trưng nào của vật sống?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình 27.1a, b.

- Cá nhân suy nghĩ trả lời câu hỏi.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV mời các HS trả lời câu hỏi

- HS trả lời

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học : Khi tay chạm vào lá của cây trinh nữ thì lá của cây cụp lại đây là hiện tượng cảm ứng ở sinh vật. Để hiểu rõ hơn về khái niệm cảm ứng ở sinh vật, vai trò của cảm ứng đối với sinh vật, cũng như nắm được một số ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn, chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập các nhóm: Yêu cầu HS quan sát H 27.1b, nghiên cứu ví dụ SGK/129 sau đó trả lời câu hỏi.

 - GV mở rộng kiến thức:

+ Khi bị đụng nhẹ, cây xấu hổ lập tức khép những cánh lá lại. Ở cuối cuống lá có một mô tế bào mỏng gọi là bọng lá, bên trong chứa đầy nước. Khi đụng tay vào, lá bị chấn động, nước trong tế bào bọng lá lập tức dồn lên hai bên phía trên. Phần dưới bọng lá xẹp xuống như quả bóng xì hơi, còn phía trên lại như quả bóng bơm căng. Điều đó làm cuống lá sụp xuống, khép lại. Khi một lá khép lại, nó sẽ đưa tín hiệu kích thích lan rộng đến các lá khác, khiến chúng cũng lần lượt khép lại. Nhưng chỉ ít phút sau, bộ phận dưới bọng lá lại dần đầy nước, lá lại xoè ra nguyên dạng như cũ.

- GV yêu cầu HS trả lời: Hãy cho biết hiện tượng cảm ứng là gì?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS thảo luận nhóm, thống nhất đáp án.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày một câu hỏi, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

- HS nêu câu trả lời của nhóm

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về khái niệm cảm ứng ở sinh vật.

1. Tìm hiểu khái niệm cảm ứng ở sinh vật

* Cảm ứng ở sinh vật là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể. Cảm ứng là một đặc trưng cơ bản của cơ thể sống, giúp sinh vật tồn tại và phát triển.

+ Ngoài các nhân tố bên ngoài, còn có các tác nhân bên trong có thể gây ra phản ứng đối với cơ thể sinh vật: yếu tố tâm lí, thần kinh, tuổi, giới tính.

Hình

Hình thức cảm ứng

Vai trò

27.2 a

27.2b

27.3a

27.3b

Hình

Hình thức cảm ứng

Vai trò

27.2 a

Hướng sáng

Giúp lá thu nhận được ánh sáng mặt trời

27.2b

Hướng tiếp xúc

Giúp thân cây phát triển, giúp lá thu nhận được ánh sáng mặt trời

27.3a

Hướng nhiệt

Giúp cơ thể giữ ấm

27.3b

Hướng nhiệt

Giúp điều hòa thân nhiệt

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 27.2, 27.3, trả lời câu hỏi

- GV phát cho mỗi nhóm HS một tờ PHT 1.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS hoạt động cá nhân, thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung trả lời câu hỏi và hoàn thành PHT

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS trả lời câu hỏi, các HS khác, nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về vai trò của cảm ứng đối với sinh vật

GV bổ sung: mục em có biết SGK/130.

2. Tìm hiểu vai trò của cảm ứng đối với sinh vật

- Nhờ có đặc tính cảm ứng, sinh vật mới tồn tại, phát triển thích nghi với sự thay đổi của môi trường trong một giới hạn nhất định.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình bày vấn đề, học sinh làm việc cá nhân, nhóm cặp đôi nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 27.4 ,27.5; thảo luận, trình bày và giải thích thí nghiệm, trả lời câu hỏi:

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS hoạt động cá nhân, thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung trả lời câu hỏi

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS trả lời câu hỏi, các HS khác, nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về các thí nghiệm chứng minh tính cảm ứng của thực vật

1.Tìm hiểu các thí nghiệm chứng minh tính cảm ứng của thực vật

Cảm ứng ở thực vật là khả năng tiếp nhận và phản ứng lại các kích thích từ môi trường thông qua vận động của các cơ quan. Các hình thức của cảm ứng ở thực vật bao gồm tính hướng sáng, tính hướng nước, tính hướng tiếp xúc, tính hướng hóa, hướng đất,…

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giới thiệu kiến thức: Con người đã vận dụng hiện tượng cảm ứng của thực vật (hướng sáng, hướng nước,…) vào thực tiễn giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

 1.Liệt kê một số ví dụ ứng dụng cảm ứng trong trồng trọt. Giải thích cơ sở của việc ứng dụng đó.

- GV mở rộng kiến thức:

+ Hướng đất: làm cho đất tơi xốp, thoáng khí, đủ ẩm để rễ cây sinh trưởng ăn sâu.

+ Hướng nước: nơi nào tưới nước thì rễ phân bố đến đó nên nếu muốn rễ lan rộng, ta tưới nước tại các rãnh, nếu muốn rễ đâm sâu, ta phun trực tiếp vào cây để nước thấm sâu vào lòng đất.

+ Hướng hoá: nguồn phân bón sẽ là tác nhân kích thích để lá và rễ cây vươn tới. Ta có thể bón phân theo tán lá hoặc nơi có nhiều rễ phụ và lông hút, bón gốc làm phát triển bộ rễ theo chiều sâu… Khi bón phân, chúng ta còn cần chú ý đến đặc điểm của bộ rễ : bón phân nông cho cây có rễ chùm, bón phân sâu cho cây có rễ cọc.

+ Hướng sáng: nhu cầu ánh sáng của mỗi loại cây là khác nhau. Do đó, ta có thể trồng xen canh cây ưa sáng và cây ưa bóng. Khi trồng nhớ chú ý đến mật độ để đáp ứng đủ nhu cầu ánh sáng của từng cá thể. Ngoài ra, ta có thể chiếu sáng sát mặt đất cho cây và cành thấp phát triển, tạo ra nhiều quả.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi và trả lời câu hỏi: 

2.Hãy tìm hiểu và mô tả hiện tượng bắt mồi ở cây gọng vó. Đây có phải là hiện tượng cảm ứng ở thực vật không?

 - GV kết luận: Dựa vào khả năng cảm ứng của thực vật, người ta tác động làm thay đổi môi trường sống nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS

- HS hoạt động cá nhân, thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung trả lời câu hỏi

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS trả lời câu hỏi, các HS khác, nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung về ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn.

2. Tìm hiểu ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn

1. Một số ví dụ ứng dụng cảm ứng trong trồng trọt:

+ Ứng dụng tính hướng sáng của thực vật để tạo hình cây bon sai, trồng xen canh các cây ưa sáng và ưa bóng để tận dụng triệt để nguồn ánh sáng.

+ Ứng dụng tính hướng nước để trồng cây thủy sinh, cây gần bờ ao, mương nước.

+ Ứng dụng tính hướng tiếp xúc để làm giàn cho các cây leo như: bầu, bí, mướp.

2. Hiện tượng bắt mồi của cây gọng vó là hiện tượng cảm ứng ở thực vật, kết hợp của tính hướng tiếp xúc và tính hướng hoá.

 + Hướng tiếp xúc: Các lông tuyến của cây gọng vó phản ứng đối với sự tiếp xúc với con mồi bằng sự uốn cong và bài tiết ra enzim prôtêaza. Đầu tận cùng của lông là nơi tiếp nhận kích thích. Sau đó, kích thích lan truyền theo tế bào chất xuống các tế bào phía dưới. Tốc độ lan truyền kích thích từ khi tiếp xúc đến khi xuất hiện phản ứng trả lời là khoảng 20 mm/giây.

+ Hướng hoá: Sự uốn cong để phản ứng đối với kích thích hoá học còn mạnh hơn kích thích cơ học. Đầu lông tuyến có chức năng tiếp nhận kích thích hoá học. Sau khi tiếp nhận kích thích hoá học, lông tuyến gập lại để giữ con mồi, đồng thời tiết ra dịch tiêu hoá con mồi. Các tế bào thụ thể của lông tuyến nhạy cảm cao nhất đối với các hợp chất chứa nitơ.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân: trả lời câu hỏi và bài tập

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS trả lời câu hỏi và bài tập

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

Đặc điểm

Hiện tượng xòe lá, khép lá ở cây me vào buổi sáng, buổi tối

Hiện tượng cụp lá ở cây trinh nữ

khi có va chạm

Tác nhân kích thích

Ánh sáng và nhiệt độ

Va chạm

Tính chất và biểu hiện

Biểu hiện chậm hơn, có tính chu kì

Biểu hiện nhanh hơn, không có tính chu kì

Ý nghĩa

Giúp lá xòe vào buổi sáng để quang hợp và khép vào buổi tối để giảm sự thoát hơi nước.

Giúp lá không bị tổn thương.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu câu hỏi yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học để trả lời

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- Câu trả lời của HS

- HS khác nhận xét

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

* Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Giáo viên yêu cầu HS quan sát hình 28.1 và trả lời câu hỏi:

? Hoạt động của Mèo và chuột có gọi là cảm ứng không? Vì sao?

* Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ:

Hoạt động của Mèo và Chuột không được gọi là cảm ứng, đây là tập tính bắt Chuột của Mèo. Việc Mèo kiếm thức ăn khi đói mang tính bẩm sinh. Việc rình, vồ mồi, cách săn mồi do Mèo học được;

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

* Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên học sinh trình bày đáp án. GV liệt kê đáp án của HS trên bảng

* Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

-> Giáo viên dẫn dắt vào bài học: Mèo đuổi Chuột là 1 tập tính ở động vật. Vậy tập tính ở động vật là gì? Tập tính có vai trò như thế nào đối với động vật? Tập tính của động vật có ứng dụng gì trong thực tiễn? Để nắm rõ hơn về những vấn đề này, chúng ta cùng đi tìm hiểu trong bài học hôm nay – Bài 28: Tập tính ở động vật

-> Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu khái niệm và vai trò của tạp tính ở động vật

* Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv hướng dẫn HS đọc thông tin mục I SGK trang 133 và trả lời câu hỏi:

? Tập tính là gì?

? Cho ví dụ tập tính ở động vật mà em biết?

- GV mở rộng kiến thức:

+ Các phản ứng tập tính đều mang tính chất thích nghi, nghĩa là làm cho cơ thể sinh vật tiếp tục tồn tại, các phản ứng này giúp con vật tránh xa các mối nguy hiểm hoặc giảm tối đa những sự đe dọa trước mắt nhờ sử dụng một loạt các phản ứng điều hòa.

+ Một số tập tính ở động vật: Tập tính kiếm ăn, tập tính sinh sản, tập tính bảo vệ lãnh thổ, tập tính di cư, tập tính xã hội, tập tính vị tha.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

? Nêu vai trò của tập tính đối với động vật?

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi, đọc thông tin SGK trang 134 và trả lời câu hỏi:

? Em hãy phân biệt tập tính bẩm sinh và tập tính học được của động vật theo bảng mẫu sau:

- GV yêu cầu HS quan sát hình 28.2 và trả lời câu hỏi:

a. Nêu ý nghĩa của mỗi tập tính đối với động vật, con người ở hình a, b, c, d?

b. Cho biết tập tính nào là bẩm sinh, tập tính nào là học được?

qq _.’ '.w

- GV hướng dẫn HS đọc mục em có biết SGK trang 134 để biết được tập tính bảo vệ lãnh thổ của một số loài động vật.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi:

? Cho biết những tập tính có trong Bảng 28.1 là tập tính bẩm sinh hay tập tính học được? Nêu ý nghĩa của tập tính đó đối với động vật?

Hình 28.1: Tập tính ở một số động vật

- GV cho HS quan sát hình ảnh một số tập tính của một số loài động vật ở địa phương và một số loài động vật khác. Sau đó, ghi chép thông tin về tập tính của động vật quan sát được theo mẫu bảng 28.2.

* Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK, quan sát hình ảnh, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

* Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung

* Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu khái niệm và vai trò của tập tính ở động vật:

- Tập tính là một chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích của môi trường. Tập tính của động vật rất đa dạng và phong phú.

- Ví dụ tập tính ở một số động vật mà em biết:

+ Chim làm tổ.

+ Nhện giăng tơ.

+ Thú con bú sữa mẹ.

+ Trùng đế giày di chuyển để tránh kích thích bất lợi.

+ Kiến sống thành từng đàn.

+ Ong bắp cày cái con khi lớn lên đều lặp lại trình tự đẻ trứng vào rệp vừng như Ong bắp cày mẹ.

+ Chim Cánh cụt ở Bắc cực sống thành đàn để sưởi ấm lẫn nhau, chống lại giá rét.

+ Ong thợ khi có kẻ thù đến phá tổ nó lăn xả vào chiến đầu và hi sinh mạng sống của nình để bảo vệ tổ.

- Vai trò của tập tính ở động vật:

+ Có vai trò quan trọng vì liên quan mật thiết đến sự tồn tại và phát triển nòi giống.

+ Các tập tính đảm bảo cho động vật thích nghi với môi trường.

- Phân biệt tập tính bẩm sinh và tập tính học được: (Đính kèm bảng phía dưới hoạt động).

- Ý nghĩa của mỗi tập tính đối với động vật, con người ở hình a, b, c, d:

+ Hình a: Nhện giăng tơ để bắt mồi bằng mạng nhện.

+ Hình b: Khỉ dùng đá đập hạt cứng để ăn.

+ Hình c: Chim làm tổ để đẻ trứng, ấp trứng, chăm sóc Chim non mới chào đời.

+ Hình d: Người đi đường dừng lại khi đèn đỏ để nhường đường cho các phương tiện khác được phép đi.

- Kết quả bảng 28.1 là tập tính bẩm sinh hay tập tính học được: (Đính kèm bên dưới hoạt động)

Tập tính bẩm sinh

Tập tính học được

Tập tính bẩm sinh ngay từ khi sinh ra đã có

Tập tính học được hình thành trong quá trình sống của cá thể, do học tập, rèn luyện mà có

Mang tính bản năng.

Không mang tính bản năng

Được di truyền từ bố mẹ, được quyết định bởi nhân tố di truyền

Không bị chi phối bởi nhân tố di truyền

Không thay đổi, không chịu ảnh hưởng của điều kiện và hoàn cảnh sống

Dễ thay đổi và chịu ảnh hưởng của điều kiện và hoàn cảnh sống

Các tác động và hoạt động cơ thể xảy ra liên tục theo một trình tự nhất định tương ứng với kích thích

Các hoạt động xảy ra có thể khác nhau tùy theo điều kiện tập luyện và biểu hiện thay đổi trước cùng một kích thích

Có cả ở động vật bậ thấp và động vật bậc cao

Ở những hóm động vật bậc cao

Ví dụ: Nhện giăng tơ, thú con bú sữa mẹ, ...

Ví dụ: Động vật chạy trốn khi bị đổi bắt, Khỉ trèo lên ghế lấy thức ăn trên cao hoặc dùng đá đập hạt cứng để ăn.

Tiêu chí so sánh

Tập tính bẩm sinh

Tập tính học được

Ý nghĩa

Chim, cá di cư

x

Thay đổi nơi sống theo mùa, tránh được các điều kiện bất lợi của môi trường sống, tìm đến nơi có điều kiện sống tốt hơn.

Ong, Kiến sống thành đàn

x

Đem lại lợi ích trong việc tìm mồi, tìm nơi ở và chống lại kẻ thù hiệu quả hơn

Chó tiết nước bọt khi ngửi thức ăn

x

Mùi vị trong thức ăn khiến chó bị đau rát, chúng tiết ra nhiều nước bọt bể đẩy mùi vị đi khỏi miệng.

Mèo rình bắt Chuột

x

x

Kiếm mồi, đuổi bắt, thách thức

Chim ấp trứng

x

Giúp cho phôi bên trong phát triển, nếu phôi bên trong trứng đã được thụ tinh thì sau một thời gian ấp phôi sẻ phát triển và nở thành con non.

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu ứng dụng hiểu biết về tập tính vào thực tiễn

* Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS đọc mục II SGK trang 134 và trả lời câu hỏi:

? Nêu một số ứng dụng hiểu biết về tập tính của động vật vào thực tiễn?

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi và trả lời câu hỏi:

? Nêu cơ sở của việc ghi âm tiếng mèo để đuổi chuột?

? Vì sao người ta có thể dùng biện pháp bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại?

? Vì sao người dân miền biển thường câu Mực vào ban đêm?

? Người ta dạy Chó nghiệp vụ dựa trên cơ sở khoa học nào?

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu thêm những tập tính của động vật được ứng dụng trong dự báo thời tiết:

+ Động vật Lưỡng cư (Ếch, Nhái) phát ra tiếng kêu ộp ộp lâu hơn và to hơn so với bình thường khi thời tiết xấu xuất hiện. Khi âm lượng của chúng tăng lên, một cơn giông bão có thể đang ập đến.

+ Tùy vào mức độ cao hay thấp của chim đang bay, con người có thể đánh giá thời tiết tốt hay xấu trong tương lai gần. Nếu chim bay cao, thời tiết sẽ quang đãng, ngược lại khi chúng bay gần mặt đất thì thời tiết sẽ xấu đi.

- GV chốt lại nội dung bài học.

* Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK, quan sát hình ảnh, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

* Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

* Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ:

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

2. Tìm hiểu ứng dụng hiểu biết về tập tính vào thực tiễn

- Một số ứng dụng hiểu biết về tập tính của động vật vào thực tiễn:

+ Dạy chó đi săn, bắt kẻ gian, phát hiện ma túy.

+ Làm bù nhìn ở ruộng nương để đuổi chim phá hại mùa màng.

+ Sử dụng các loài thiên địch để tiêu diệt các nhóm sâu hại cây trồng.

+ Dùng bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại.

+ Gõ mõ để trâu, bò về chuồng đúng giờ.

+ Vỗ tay gọi cá đến.

+ Huấn luyện động vật phục vụ trong chăn nuôi (huấn luyện chó chăn cừu)

+ Trong chăn nuôi gà, bố trí trong mỗi chuồng muôi 2 gà trống và nhiều gà mái. Dùng tiếng gọi bập bập khi cho gà ăn.

+ Dạy hổ, voi, khỉ làm xiếc, dạy cá heo heo lao qua vòng trên mặt nước (giải trí).

+ Dạy chó, chim ưng săn mồi (săn bắn).

+ Dùng đèn để thu hút một số loài hải sản.

+ Xây dựng một số thói quyen tốt ở người: Ngủ sớm và thức dậy đúng giờ, đọc sách, tập thể dục buổi sáng, chấp hành luật an toàn giao thông, ...

- Cơ sở của việc ghi âm tiếng mèo để đuổi chuột: Chuột sở hại khi nghe thấy âm thanh đặc trưng của mèo.

- Người ta có thể dùng biện pháp bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại vì côn trùng có tính hướng sáng, người ta dùng bẫy đèn để thu hút côn trùng.

- Người dân miền biển thường câu Mực vào ban đêm vì mực bị thu hút bởi nguồn sáng do ngư dân tạo ra. Chiếu ánh sáng xuống mặt nước, ánh đèn sẽ thu hút động vật phù du, con mồi nhỏ, các loài cá nhỏ, theo đó mực cũng sẽ bị thu hút đến tìm thức ăn.

- Người ta dạy Chó nghiệp vụ dựa trên cơ sở khoa học phát triển các phản xạ có điều kiện bẩm sinh và mới được hình thành, các thói quen phục tùng. Kết luận chung là sự vâng lời.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

* Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ cho HS:

Câu 1: Ghép các ứng dụng hiểu biết về tập tính của vật nuôi vào thực tiễn (ở cột A) với lợi ích đối với con người (ở cột B) cho phù hợp:

Câu 2: Con người đã vận dụng những hiểu biết về tập tính của động vật vào thực tiễn để có những ứng dụng trong đời sống. hãy cho biết con người đã ứng dụng các tập tính trong bảng vào đời sống như thế nào?

* Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ.

* Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

* Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, chuẩn kiến thức.

Câu 1:

1 – b, 2 – c, 3 – d, 4 – a

Câu 2:

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

* Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ cho HS:

? Đọc sách là một thói quen tốt, đây là tập tính học được ở người. Em hãy vận dụng kiến thức về cảm ứng ở sinh vật, xây dựng các bước để hình thành thói quen này cho bản thân?

? Khi nuôi gà, vịt người nông dân chỉ cần dùng tiếng gọi quen thuộc là gà, vịt từ xa đã chạy về ăn. Tập tính này của vật nuôi có lợi cho sinh vật và cả người người chăn nuôi. Em hãy nêu cách thức hình thành tập tính trên cho vật nuôi ?

* Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ.

* Báo cáo kết quả và thảo luận

- Sản phẩm của các nhóm

* Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, chuẩn kiến thức.

- Để hình thành thói quen đọc sách, cần lặp đi lặp lại các bước sau:

+ Bước 1: Chọn sách mình yêu thích.

+ Bước 2: Chọn thời gian đọc phù hợp.

+ Bước 3: Đọc hằng ngày vào thời gian đã chọn.

+ Bước 4: Tự đánh giá thói quen đọc sách của cá nhân.

- Để hình thành tập tính nghe hiệu lệnh về ăn, người chăn nuôi nên làm như sau:

+ Gọi vật nuôi vào những thời điểm nhất định (mỗi lần gọi bằng tiếng gọi giống nhau), khi vật nuôi đến thì cho ăn.

+ Vào những ngày sau, cũng gọi và cho ăn vào thời điểm đó và chi cho ăn khi gọi.

+ Sau nhiều ngày được cho ăn khi được gọi (bằng một âm thanh quen thuộc), vật nuôi sẻ có tập tính nghe tiếng gọi là chạy về ăn.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Chiếu hình ảnh sự biến đổi của cây hoa hướng dương qua các giai đoạn.

- Chiếu video sự lớn lên của cây hoa hướng dương.

- GV phát phiếu học tập KWL và yêu cầu học sinh thực hiện cá nhân theo yêu cầu viết trên phiếu trong 2 phút.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS hoạt động cá nhân theo yêu cầu của GV. Hoàn thành phiếu học tập.

- Giáo viên: Theo dõi và bổ sung khi cần.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên học sinh trình bày đáp án, mỗi HS trình bày 1 nội dung trong phiếu, những HS trình bày sau không trùng nội dung với HS trình bày trước. GV liệt kê đáp án của HS trên bảng

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá:

- Giáo viên nhận xét, đánh giá:

->Giáo viên gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học Nếu một các thể sinh vật sinh ra không lớn lên, không có sự thay đổi gì thì chuyện gì sẽ xảy ra? Để trả lời câu hỏi này và của các em một cách đầy đủ và chính xác nhất chúng ta vào bài học hôm nay.

->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu khái niệm sinh trưởng, phát triển và mối quan hệ giữa sinh trưởng, phát triển ở sinh vật.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học tập cá nhân, tìm hiểu thông tin về sinh trưởng, phát triển và mối quan hệ giữa sinh trưởng, phát triển ở sinh vật.

- GV phát cho mỗi HS 1 phiếu học tập. Yêu cầu HS hoạt động nhóm nghiên cứu SGK sau đó thảo luận và trả lời câu hỏi vào phiếu học tập.

- GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân hoàn thành bảng 29.1 SGK sau khi hoạt động cá nhân xong. GV nêu câu hỏi suy luận: Vậy mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển ở sinh vật là gì? Ví dụ minh họa?

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thảo luận cặp đôi, thống nhất đáp án và ghi chép nội dung hoạt động ra phiếu học tập bước 1.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung.

- GV lưu ý với HS: Các giai đoạn sinh trưởng và phát triển không phải giống nhau ở mọi loài, những giai đoạn sinh trưởng, phát triển là đặc trưng cho loài. GV có thể lấy các ví dụ về vòng đời của con châu chấu, vòng đời của con người để HS so sánh.

I. Khái niệm sinh trưởng, phát triển và mối quan hệ giữa sinh trưởng, phát triển ở sinh vật.

- Sinh trưởng ở sinh vật là quá trình tăng về kích thước, khối lượng của cơ thể do tăng số lượng và kích thước của tế bào, làm cơ thể lớn lên.

Ví dụ: Sự tăng chiều cao và đường kính thân cây.

- Phát triển ở sinh vật là quá trình biến đổi tạo nên các tế bào, mô, cơ quan và hình thành chức năng mới ở các giai đoạn.

Ví dụ: sự ra lá, ra rễ, nảy chồi, ra hoa, kết trái; trứng nở ra gà con, gà đẻ trứng...

- Sinh trưởng và phát triển có liên quan mật thiết với nhau, nối tiếp, xen kẽ nhau. Sinh trưởng là cơ sở cho phát triển. Phát triển làm thay đổi và thúc đẩy sinh trưởng.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện hoạt động nhóm trả lời phiếu học tập số 2. Sau đó rút ra từng kết luận cho từng phần.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

- GV nhận xét và chốt nội dung.

- GV hỏi câu hỏi mở rộng: Hãy kể một số biện pháp điều khiển sinh trưởng và phát triển ở động vật và thực vật mà em biết?

- GV mở rộng kiến thức:

Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong

+ Trồng trọt: sử dụng chất kích thích giúp cây quất ra hoa và tạo quả nhanh hơn, chất kích thích sinh trưởng khi bón cho cây làm cho tế bào dài ra nhanh hơn cây lớn nhanh, chất ức chế được sử dụng trong bảo quản nông sản...

+ Chăn nuôi như: Cho vật nuôi ăn uống đầy đủ. Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, vệ sinh cho vật nuôi đảm bảo ấm vào mùa đông, mát vào mùa hè. Sử dụng chất kích thích tăng trưởng đúng thời điểm và liều lượng.

+ Phòng trừ sinh vật gây hại: Dựa vào hiểu biết về các giai đoạn trong quá trình sinh trưởng và phát triển của muỗi và bướm để phòng trừ sinh vật gây hại như:

*Diệt muỗi ở giai đoạn trứng là hiệu quả nhất vì có thể diệt được số lượng nhiều nhất: Giữ môi trường sống sạch sẽ, khô thoáng. Không sử dụng các dụng cụ chứa nước đọng. Sử dụng các thiết bị bắt muỗi hiện đại và phun thuốc diệt muỗi.

*Diệt sâu bướm: dùng đèn bẫy, dùng thuốc trừ sâu để sâu không phát triển thành bướm.

II. Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

-Sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố như đặc điểm của loài, nhiệt độ, ánh sáng, nước, dinh dưỡng....Các nhân tố này có tác động tổng hợp lên sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

1. Ảnh hưởng của chất dinh dưỡng:

- Cơ thể thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng sẽ ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng và phát triển của sinh vật qua các giai đoạn.

- Ở động vật, nếu thiếu các chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein, động vật sẽ chậm lớn, gầy yếu, sức đề kháng kém.

- Ở thực vật, nếu thiếu các nguyên tố khoáng, đặc biệt là nitrogen, quá trình sinh trưởng sẽ bị ức chế, thậm chí có thể bị chết.

2. Ảnh hưởng của nước

- Nước cần cho các sinh vật sinh trưởng và phát triển. Thiếu nước, các loài sinh vật sinh trưởng và phát triển chậm hoặc bị chết.

3. Ảnh hưởng của nhiệt độ

- Mỗi loài sinh vật sinh trưởng và phát triển tốt trong điều kiện nhiệt độ môi trường thích hợp. Nhiêt độ quá cao hoặc quá thấp có thể làm chậm quá trình sinh trưởng và phát triển của sinh vật hoặc làm chết sinh vật.

4. Ảnh hưởng của ánh sáng

- Ánh sáng ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng và phát triển của thực vật thông qua quá trình quang hợp và gián tiếp ảnh hưởng đến chu kì thời gian, từ đó tác động đến thời gian ra hoa và phát sinh hình thái của thực vật.

- Vai trò của ánh sáng đối với động vật: ánh sáng gián tiếp ảnh hưởng đến sự hấp thụ calcium để hình thành xương, từ đó tác dộng đến sự sinh trưởng của cơ thể. Ánh sáng mặt trời làm tăng nhiệt độ môi trường, từ đó gián tiếp ảnh hưởng tới sinh trưởng và phát triển của sinh vật do sự thay đổi thân nhiệt của chúng.

Dấu hiệu phân biệt

Đúng hay Sai

Hiện tượng người trưởng thành tăng chế độ ăn và béo lên, tăng kích thước bụng là sinh trưởng

Đúng/Sai

Cá trắm trong ao thiếu chăm sóc nên chỉ dài ra mà to chậm là sinh trưởng

Đúng/Sai

Hạt đậu nảy mầm thành cây non gọi là sinh trưởng

Đúng/Sai

Cây ngô ra hoa gọi là phát triển

Đúng/Sai

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thực hiện cá nhân phần “Con đã học được trong giờ học” trên phiếu học tập KWL.

GV trình chiếu một số câu hỏi yêu cầu HS nghiên cứu trả lời.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhấn mạnh nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy trên bảng.

Đối tượng thực vật

Hormone kích thích

Hormone ức chế

Lợi ích

Cây lấy sợi, lấy gỗ

x

Kích thích cây mọc dài, tăng năng suất lấy sợi và lấy gỗ

Cây quất cảnh

x

Kích thích cây ra hoa và đậu quả

Hành, tỏi, khoai tây

x

Ngăn không cho củ nảy mầm

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi vận dụng.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

Các nhóm HS thực hiện theo yêu cầu của GV.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV yêu cầu 3 HS lên trả lời, các HS khác nhận xét.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhận xét, rút kinh nghiệm giờ học. Giao bài tập về nhà, yêu cầu HS chuẩn bị nội dung bài học tiếp theo: thực hiện thí nghiệm trồng 5 hạt đậu xanh đã nảy mầm (bài 30.Sinh trưởng và phát triển ở thực vật)

Sinh trưởng

Bản chất

Hình thức biểu hiện

Phát triển

Bản chất

Hình thức biểu hiện

Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Giao nhiệm vụ: Chiếu hình ảnh 30.1 đo chiều cao và đếm số lá của cây ngô ở hai giai đoạn khác nhau:

Nêu mục đích hoạt động đo chiều cao và đếm số lá ngô của các bạn trong hình?

Thực hiện nhiệm vụ

Cá nhân học sinh đưa ra ý kiến.

Báo cáo kết quả và thảo luận

• Giáo viên mời 1 số học sinh nêu ý kiến.
• Giáo viên nhận xét, chuẩn hóa câu trả lời của học sinh.

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

Giáo viên gieo vấn đề, để trả lời câu hỏi trên đầy đủ và chính xác chúng ta vào bài học ngày hôm nay.

Giáo viên nêu mục tiêu bài học.

Lần đo/ cây

Cây 1

Cây 2

Cây 3

Cây 4

Cây 5

Lần 1

Lần 2

Lần 3

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Giao nhiệm vụ:

- GV cho học sinh nêu thí nghiệm chứng minh cây sinh trưởng.

Nêu kết quả bảng đo chiều cao của cây.

Trả lời câu hỏi: So sánh chiều cao của cây qua các lần đo và nhận xét sự sinh trưởng của các cây?

Thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh trình bày thí nghiệm, nêu kết quả theo mẫu báo cáo bài 20.

Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh khi cần thiết.

Báo cáo thảo luận :

• Đại diện nhóm học sinh báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ, các học sinh khác nhận xét, bổ sung.
• GV kết luận về nội dung kiến thức mà các nhóm đã đưa ra.

Đánh giá kết quả

Các nhóm học sinh đánh giá chéo lẫn nhau.

GV nhận xét chốt nội dung.

- Cây tăng chiều cao đáng kể qua các lần đo.

- Cây mầm ra lá, tăng số lá, lá từ kích thước nhỏ thành to. Cây cao lên và to ra ➝ Có sự sinh trưởng và phát triển diễn ra ở cây.

Phiếu học tập số 1

Câu 1: Quan sát hình 30.2 và chỉ vị trí của các mô phân sinh?

- Mô phân sinh đỉnh chồi: nằm ở đỉnh ngọn, đỉnh chổi, đỉnh cành,…

- Mô phân sinh đỉnh rễ: nằm ở chóp rễ.

- Mô phân sinh bên: phân bố theo hình trụ và hướng ra phần ngoài của thân, cành,…

Câu 2: Nêu vai trò của các mô phân sinh đối với sự sinh trưởng của cây.

Mô phân sinh là nhóm các tế bào chưa phân hoá có khả năng phân chia tế bào mới và làm cho cây sinh trưởng. Trong đó:

- Vai trò mô phân sinh đỉnh chồi, đỉnh rễ: giúp hình thành nên quá trình sinh trưởng sơ cấp của cây, làm gia tăng chiều dài của thân và rễ.

- Vai trò mô phân sinh bên: có chức năng tạo ra sự sinh trưởng thứ cấp nhằm tăng độ dày (đường kính) của thân, cành,…

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Giao nhiệm vụ:

• Giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận:

+ GV phát PHT số 1

Chia nhóm trả lời câu hỏi.

Câu 1: Quan sát hình 30.2 và chỉ vị trí của các mô phân sinh?

Câu 2: Nêu vai trò của các mô phân sinh đối với sự sinh trưởng của cây.

Thảo luận thống nhất ý kiến chung cho cả nhóm.

Thực hiện nhiệm vụ: Học sinh tham gia thảo luận nhóm thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn.

GV quan sát, hỗ trợ các nhóm khi cần thiết.

Thảo luận, báo cáo kết quả:

• Các nhóm trưng bày kết quả thảo luận.
• Giáo viên mời đại diện 1 nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Đại diện nhóm báo cáo.

• Nhóm khác nhận xét, bổ sung phần trình bày của nhóm bạn.

Đánh giá kết quả:

• GV kết luận về nội dung kiến thức mà các nhóm đã đưa ra.

Mô phân sinh là nhóm các tế bào thực vật chưa phân hóa, có khả năng phân chia tạo tế bào mới, làm cho cây sinh trưởng. Cây Hai lá mầm có các loại mô phân sinh như mô phân sinh đỉnh, mô phân sinh bên.

Tên cây

Mổ tả sự sinh trưởng

Mô tả sự phát triển

Cây cam

- Lá cây tăng kích thước

- Rễ cây tăng kích thước.

- Cây cao lên và to ra.

Hạt nảy mầm, cây mầm ra lá, cây mọc cành, cây ra hoa…

?

?

?

Tên cây

Mô tả sự sinh trưởng

Mô tả sự phát triển

Cây cam

- Cây tăng số lá, lá nhỏ thành lá to

- Rễ dài ra và tăng các rễ con

- Cây cao lên và to ra

Hạt nảy mầm, cây mầm ra rễ, cây mọc cành, cây ra hoa,…

Cây đậu xanh

- Cây cao lên và thân to ra

- Cây tăng số lá, lá nhỏ thành lá to

- Rễ dài ra, có nhiều rễ con

- Hạt nảy mầm, cây mầm ra rễ, cây ra hoa, cây kết quả,…

Cây rau muống

- Cây dài ra, thân to ra

- Cây tăng số lá, lá nhỏ thành lá to

- Rễ dài ra, có nhiều rễ con

- Cây ra rễ, ra lá, ra hoa,…

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV tổ chức cho học sinh nghiên cứu nội dung học theo kĩ thuật đọc tích cực, chia sẻ trong nhóm đôi.

+ Tài liệu đọc: SGK trang 142.

+ Nhiệm vụ: đọc thông tin trong tài liệu và trả lời các câu hỏi sau:

Trình bày các giai đoạn sinh trưởng và phát triển tương ứng từ (1) đến (7)?

+ Tiến hành đọc tích cực: Cá nhân học sinh đọc tài liệu, thực hiện nhiệm vụ trong 3 phút.

+ Chia sẻ kết quả đọc: chia sẻ theo nhóm cặp đôi kết quả tìm hiểu được trong 3 phút. Thảo luận thống nhất câu trả lời.

GV cho cá nhân làm bài tập trang 142.

Quan sát sự sinh trưởng và phát triển của một số loài cây có ở địa phương em hoặc xem tranh, video về sự sinh trưởng và phát triển của cây.

Mô tả sự sinh trưởng, phát triển của cây quan sát được theo mẫu gợi ý bảng 30.2

Hạt 🡪 hạt nảy mầm 🡪 cây mầm 🡪 cây con 🡪 cây trưởng thành 🡪 cây ra hoa 🡪 cây tạo quả và hình thành hạt.

Thực hiện nhiệm vụ: Cá nhân học sinh nghiên cứu tài liệu thực hiện nhiệm vụ, chia sẻ ý kiến thống nhất kết quả.

GV quan sát, hỗ trợ các nhóm khi cần thiết.

Thảo luận, báo cáo kết quả:

- Đại diện học sinh báo cáo.

- Học sinh khác nhận xét, bổ sung phần trình bày của bạn.

- GV kết luận về nội dung kiến thức mà các nhóm đã đưa ra.

Đánh giá kết quả:

• GV kết luận về nội dung kiến thức mà các nhóm đã đưa ra.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

• GV tổ chức cho học sinh các nhóm đọc thông tin SGK trang 143 và thảo luận phiếu học tập số 2.

Câu 1. Nêu các ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng và phát triển của thực vật để tăng năng suất cây trồng?

Câu 2. Nêu một số ví dụ về điều khiển yếu tố môi trường để kích thích sự sinh trưởng và phát triển ở thực vật.

Ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng và phát triển của thực vật:

- Đưa ra các biện pháp kĩ thuật chăm sóc phù hợp.

- Xác định thời điểm thu hoạch.

- Điều khiển yếu tố môi trường.

- Trồng cây đúng mùa vụ.

- Sử dụng chất kích thích nhằm tăng năng suất cây trồng.

Thực hiện nhiệm vụ:

Học sinh nghiên cứu thông tin, thực hiện nhiệm vụ.

GV quan sát, hỗ trợ các nhóm khi cần thiết.

Thảo luận, báo cáo kết quả:

• Giáo viên gọi đại diện các nhóm báo cáo kết quả.
• Đại diện các nhóm báo cáo kết quả. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
• Giáo viên nhận xét.

Đánh giá kết quả

GV nhận xét, đánh giá kết quả của các nhóm.

Kết luận về nội dung kiến thức mà các nhóm đã đưa ra.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, hoàn thành nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy.

HS nhận nhiệm vụ.

Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh vẽ sơ đồ tư duy bài học.

Báo cáo kết quả và thảo luận:

• GV gọi 2,3 học sinh trình bày kết quả bài của mình.

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV nhấn mạnh nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy trên bảng.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Chuyển giao nhiệm vụ học tập:

• Giáo viên tổ chức cho HS trả lời câu hỏi số 1 và 2.
• HS nhận nhiệm vụ.

Thực hiện nhiệm vụ học tập

• Cá nhân học sinh vận dụng kiến thức đã học giải quyết các vấn đề giáo viên đặt ra.
• Cá nhân học sinh độc lập thực hiện nhiệm vụ.

Báo cáo kết quả và thảo luận:

• Gọi đại diện một số HS báo cáo kết quả.
• Các học sinh khác nhận xét, bổ sung.

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Giao cho học sinh tìm hiểu thêm về một số cây trồng ở địa phương và thời vụ gieo trồng nộp kết quả vào tiết sau.

NHÓM : …………. PHIẾU HỌC TẬP

+ Nhóm chẵn: Quan sát hình 31.1 và 31.2:

a) Mô tả vòng đời của các sinh vật trong hình.

b) Nhận xét về hình thái cơ thể của con non giống hay khác so với cơ thể mẹ sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng ở mỗi loài động vật đó.

+ Nhóm lẻ: Quan sát hình 31.1 và 31.2, trình bày giai đoạn phôi và hậu phôi của các sinh vật trong hình.

HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU (5’)

a.Mục tiêu:

- Giúp học sinh hứng thú hơn trước khi vào bài.

- Xác đinh được nội dung trọng tâm của bài học

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ cá nhân quan sát hình 31.1. cho biết dấu hiệu nhận biết sự sinh trưởng và phát triển ở chó.

c.Sản phẩm: câu trả lời của học sinh qua hình vẽ và kiến thức của bản thân.

d.Tổ chức thực hiện.

Chuyển giao nhiệm vụ học tập:

GV yêu cầu Hs Quan sát hình 31.1, cho biết dấu hiệu nhận biết sự sinh trưởng và phát triển ở chó.

Thực hiện nhiệm vụ học tập:

- HS quan sát hình kết hợp với kiến thức thực tế ==> đưa ra các phương án trả lời cho các câu hỏi

Báo cáo kết quả và thảo luận

HS đưa ra các phương án trả lời:

- Dấu hiệu nhận biết sự sinh trưởng của con chó: tăng chiều cao, tăng kích thước và khối lượng cơ thể.

- Dấu hiệu nhận biết sự phát triển của con chó: chó mang thai và sinh con, chó phát triển tuyến sữa,…

- HS khác lắng nghe, nhận xét hoặc đưa ra phương án khác nếu có

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập:

- GV nhận xét các phương án mà HS đưa ra.

- GV nối vào bài: Qua hình ảnh các em thấy con non tang dần kích thước, khối lượng người ta gọi đó là giai đoạn gì? Sau khi đạt kích thước, khối lượng thì sinh sản ra con non người ta gọi đó là giai đoạn gì? è Như vậy để nhận biết được các giai đoạn của động vật và ứng dụng của chúng trong thực tiễn như thế nào cô cùng các em sẽ tìm hiểu trong bài học này. BÀI 31: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

Tổ chức thực hiện

Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật.

a.Mục tiêu:

- Quan sát hình ảnh và mô tả được vòng đời của các sinh vật trong hình 31.1; 31.2.

-Trình bày được các giai đoạn phôi và hậu phôi của các sinh vật trong hình.

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ nhóm theo kĩ thuật mảnh ghép quan sát hình 31.1; 31.2.

Trình bày được các giai đoạn phôi và hậu phôi của các sinh vật trong hình chó.

c.Sản phẩm: câu trả lời của học sinh qua phiếu học tập.

d.Tổ chức thực hiện.

Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung SGK, hình 31.2 🡪 31.2 thảo luận nhóm theo kĩ thuật mảnh ghép.

- Gv: Nêu yêu vầu của kĩ thuật mảnh ghép gồm 2 vòng: vòng 1: vòng chuyên gia, vòn 2: vòng mảnh ghép.

* Vòng 1: Thành lập các nhóm, mỗi nhóm 4 học sinh, đánh số các thành viên trong nhóm.

+ Nhóm chẵn: Quan sát hình 31.1 và 31.2:

a) Mô tả vòng đời của các sinh vật trong hình.

b) Nhận xét về hình thái cơ thể của con non giống hay khác so với cơ thể mẹ sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng ở mỗi loài động vật đó.

+ Nhóm lẻ: Quan sát hình 31.1 và 31.2, trình bày giai đoạn phôi và hậu phôi của các sinh vật trong hình.

- GV chiếu câu hỏi. Thời gian thảo luận vòng 1 là 5 phút.

* Vòng 1: Thành lập các nhóm mới các em có cùng số ở các nhóm chẵn lẻ lập thành nhóm mới chia sẻ kết quả vừa thảo luận trpng vòng 5 phút, cử đại diện báo cáo.

- GV: Để hoàn thành câu trả lời Gv yêu cầu HS quan sát hình ảnh 31.1 🡪 31.2 trang 144, 145 sách giáo khoa, đồng thời nghiên cứu thông tin sách giáo khoa thảo luận nhóm hoàn thành.

Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận và thống nhất kết quả nhóm, cử đại diện báo cáo .

Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi đại diện 1, 2 nhóm báo cáo, các nhóm khác theo dõi nhận xét.

- HS trả lời các câu hỏi:

1. a) Mô tả vòng đời của một số sinh vật:

- Vòng đời của chó: Hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hóa tạo thành các mô, cơ quan rồi tạo thành con non trong tử cung của con chó mẹ → Con non được sinh ra → Con non sinh trưởng, phát triển về thể chất (tăng cân nặng,…) → Con trưởng thành có khả năng sin sản → Con trưởng thành thụ thai và sinh ra con non.

- Vòng đời của gà: Hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hóa tạo thành các mô, cơ quan rồi tạo thành con non trong trứng → Gà con chui ra khỏi trứng → Gà con sinh trưởng phát triển về thể chất → Gà trưởng thành có khả năng sinh sản → Gà mái thụ thai và đẻ trứng.

- Vòng đời của ếch : Hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hóa tạo thành các mô, cơ quan rồi tạo thành con non trong trứng → Phát triển thành nòng nọc → Từ nòng nọc chưa chân thành nòng nọc có chân → Ếch con (có đuôi) → Ếch trưởng thành (mất đuôi) → Ếch cái thụ thai và đẻ trứng.

- Vòng đời của muỗi: Hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hóa tạo thành các mô, cơ quan rồi tạo thành con non trong trứng → Ấu trùng sống trong nước → Phát triển thành hình thái mới là bọ gây sống trong nước → Phát triển thành con muỗi trưởng thành sống trên cạn → Muỗi cái đẻ trứng.

b) Nhận xét về hình thái cơ thể của con non so với cơ thể mẹ:

- Ở chó và gà thì hình thái cơ thể của con non giống với con mẹ sau khi sinh ra.

- Ở ếch và muỗi thì hình thái cơ thể của con non khác hoàn toàn với con mẹ sau khi nở ra từ trứng.

2. - Ở động vật sinh con (con chó):

+ Ở giai đoạn phôi, hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hoá thành các mô và cơ quan. Giai đoạn phôi diễn ra trong cơ thể mẹ.

+ Ở giai đoạn hậu phôi, con non sinh ra, sinh trưởng và phát triển để tạo thành con trưởng thành. Con non thường có đặc điểm hình thành giống con trưởng thành.

- Ở động vật đẻ trứng (gà, ếch, muỗi,…):

+ Giai đoạn phôi diễn ra trong trứng đã thụ tinh.

+ Ở giai đoạn hậu phôi, con non sinh ra từ trứng có đặc điểm hình thái giống (như ở gà) hoặc khác (như ở ếch, muỗi) với con trưởng thành.

- HS khác nhận xét, bổ sung

- Nhóm học sinh trình bày kết quả bảng của nhóm mình.

Các nhóm HS khác lắng nghe, nhận xét hoặc có thể trình bày kết quả của nhóm mình nếu khác.

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét câu trả lời của học sinh và chốt kiến thức

- HS lắng nghe và tự tổng hợp kiến thức vào vở.

* Gv mở rộng:

- Giai đoạn sinh trưởng và phát triển của vịt, chim giống gà không?

- Giai đoạn sinh trưởng và phát triển cóc giống ếch không?

- GV: chuyển ý: Các em vừa tìm hiểu về các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật. Vậy để hiểu rõ bản chất của các giai đoạn đó như thế nào ==> chuyển mục II. Thực hành quan sát các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật.

1. Các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật.

- Ở động vật sinh con (con chó):

+ Ở giai đoạn phôi, hợp tử phát triển thành phôi, các tế bào phôi phân hoá thành các mô và cơ quan. Giai đoạn phôi diễn ra trong cơ thể mẹ.

+ Ở giai đoạn hậu phôi, con non sinh ra, sinh trưởng và phát triển để tạo thành con trưởng thành. Con non thường có đặc điểm hình thành giống con trưởng thành.

- Ở động vật đẻ trứng (gà, ếch, muỗi,…):

+ Giai đoạn phôi diễn ra trong trứng đã thụ tinh.

+ Ở giai đoạn hậu phôi, con non sinh ra từ trứng có đặc điểm hình thái giống (như ở gà) hoặc khác (như ở ếch, muỗi) với con trưởng thành.

Hoạt động 2.2: Thực hành quan sát các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật.

a.Mục tiêu:

- Quan sát hình ảnh, vi deo trình bày được các giai đoạn sinh trưởng, phát triển và mô tả được sinh trưởng và phát triển

- Hoàn thiện bài thực hành.

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ nhóm 2 quan sát hình ảnh, vi deo trình bày được các giai đoạn sinh trưởng, phát triển và mô tả được sinh trưởng và phát triển

c.Sản phẩm: sơ đồ vòng đời phát triển của động vật.

d.Tổ chức thực hiện.

Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS quan sát vieo hoạt động nhóm 2 để hoàn thành câu hỏi.

Thí nghiệm Quan sát các giai đoạn sinh trưởng

1. Quan sát sinh trưởng và phát triển của động vật ở giai đoạn phôi và hậu phôi hoàn thành phiếu quan sát.

2. Vẽ sơ đồ vòng đời phát triển của động vật quan sát được

3. Hoàn thành phiếu quan sát

Phiếu quan sát vòng đời của ếch:

- Gv: chiếu vi deo: vòng đời của ếch

Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận và thống nhất kết quả nhóm, cử đại diện báo cáo .

Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi đại diện 1, 2 nhóm báo cáo, các nhóm khác theo dõi nhận xét.

- HS trả lời các câu hỏi:

- HS khác nhận xét, bổ sung

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét câu trả lời của học sinh và chốt kiến thức

- HS lắng nghe và tự tổng hợp kiến thức vào vở.

* Gv mở rộng:

- Về nhà các em xem video về giai đoạn sinh trưởng và phát triển của châu chấu và mô tả lại các giai đoạn chia sẻ kết quả vào tiết học sau.

- GV: chuyển ý: Các em vừa tìm hiểu về các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật. Vậy để hiểu rõ bản chất của các giai đoạn đó ứng dụng vào thực tiễn như thế nào ==> chuyển mục III. Một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong thực tiễn.

II. Thực hành quan sát các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật.

Phiếu quan sát vòng đời của ếch:

Hoạt động 2.3: Một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong thực tiễn.

b.Mục tiêu:

- Vận dụng được những kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở động vật giải thích một số hiện tượng thực tiễn (tiêu diệt muỗi ở giai đoạn ấu trùng, phòng trừ sâu bệnh, tăng năng suất chăn nuôi.)

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ nhóm bàn nghiên cứu nội dung SGK để hoàn thành câu hỏi.

- Con người vận dụng hiểu biết về sinh trưởng, phát triển của động vật để tăng năng suất vật nuôi như thế nào? Cho ví dụ.

c.Sản phẩm: câu trả lời của học sinh.

d.Tổ chức thực hiện.

Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung SGK hoạt động nhóm bàn để hoàn thành câu hỏi.

- Con người vận dụng hiểu biết về sinh trưởng, phát triển của động vật để tăng năng suất vật nuôi như thế nào? Cho ví dụ.

Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận và thống nhất kết quả nhóm, cử đại diện báo cáo .

Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi đại diện 1, 2 nhóm báo cáo, các nhóm khác theo dõi nhận xét.

- HS trả lời các câu hỏi:

- HS khác nhận xét, bổ sung

Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét câu trả lời của học sinh và chốt kiến thức

- HS lắng nghe và tự tổng hợp kiến thức vào vở.

* Gv mở rộng:

- Yêu cầu học sinh đọc mục em có biết.

III.Một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong thực tiễn.

- Con người vận dụng hiểu biết về sinh trưởng, phát triển của động vật để tăng năng suất vật nuôi:

 + Điều hòa sinh trưởng và phát triển ở vật nuôi bằng cách sử dụng các loại vitamin, khoáng chất kích thích sự trao đổi chất, thúc đẩy sinh trưởng, phát triển của vật nuôi.

 + Điều khiển yếu tố môi trường (nhiệt độ, ánh sáng,…) để làm thay đổi tốc độ sinh trưởng và phát triển của vật nuôi.

 + Dựa vào hiểu biết về chu kì sinh trưởng và phát triển của các loài sâu để tìm ra biện pháp tiêu diệt sâu bọ gây hại cây trồng.

- Ví dụ:

+ Bổ sung thức ăn tăng trọng hợp lí cho vật nuôi để vật nuôi có được trọng lượng tối đa và rút ngắn thời gian sinh trưởng.

+ Thực hiện các biện pháp giữ ấm chuồng trại cho trâu bò vào mùa đông để đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của trâu bò.

 + Điều hoà ánh sáng bằng cách bật bóng đèn điện cho gà để tăng năng suất gà đẻ trứng hoặc cho gà nghe nhạc để tăng năng suất gà đẻ trứng.

+ Dựa vào vòng đời của rầy nâu hại lúa, con người đã dự đoán được ngày rầy nâu đẻ trứng để đưa ra thời điểm phun thuốc phòng trừ rầy nâu hiệu quả và triệt để.

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

a.Mục tiêu: Kiểm tra đánh giá mức độ hiểu bài của Hs.

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ nhóm 2 nghiên cứu nội dung SGK để hoàn thành câu hỏi.

1. Muốn tiêu diệt muỗi thì nên tiêu diệt ở giai đoạn nào là hiệu quả nhất? Vì sao?
2. Nêu một số ví dụ về điều khiển yếu tố môi trường nhằm đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi?

c.Sản phẩm: câu trả lời của học sinh.

d.Tổ chức thực hiện.

- Gv: yêu cầu Hs hoạt động nhóm 2 để trả lời câu hỏi:

1.Muốn tiêu diệt muỗi thì nên tiêu diệt ở giai đoạn nào là hiệu quả nhất? Vì sao?

2.Nêu một số ví dụ về điều khiển yếu tố môi trường nhằm đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi?

- Hs: hoạt động nhóm 2 suy nghĩ trả lời câu hỏi:

- Hs chia sẻ kết quả, Hs khác nhận xét bổ sung

- Gv: nhận xét, đánh giá và chốt kiến thức.

1.Muốn tiêu diệt muỗi thì nên tiêu diệt ở giai đoạn: bọ gậy. Vì đây là giai đoạn phát triển dễ tác động nhất. Vào giai đoạn này, chúng thường sống tập trung dưới nước (ao tù, chum vại,…), thời gian tồn tại lâu dài nên dễ thực hiện các biện pháp tiêu diệt.

2.Ví dụ về điều khiển yếu tố môi trường nhằm đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi:

- Bổ sung vitamin D vào khẩu phần ăn để kích thích sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi.

- Điều hoà ánh sáng bằng cách bật bóng đèn điện cho gà để tăng năng suất gà đẻ trứng. hoặc là cho gà nghe nhạc để tăng năng suất gà đẻ trứng

- Che bạt ở chuồng gia súc giúp tránh rét cho trâu, bò,…giúp đảm bảo sự sinh trưởng trong những ngày giá rét.

HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG

a.Mục tiêu: Vận dụng được hiểu biết về virus để giải thích một số hiện tượng trong thực tiễn.

b.Nội dung:

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ nhóm 2 nghiên cứu nội dung SGK để hoàn thành câu hỏi.

1.Vì sao cần giữ vệ sinh trong chăn nuôi và tiêm phòng cho gia súc gia cầm?

2.Nêu quan điểm của em về việc sử dụng chất kích thích nhằm tăng sinh trưởng và phát triển ở vật nuôi.

c.Sản phẩm: câu trả lời của học sinh.

d.Tổ chức thực hiện.

- Gv nêu câu hỏi:

1.Vì sao cần giữ vệ sinh trong chăn nuôi và tiêm phòng cho gia súc gia cầm?

2.Nêu quan điểm của em về việc sử dụng chất kích thích nhằm tăng sinh trưởng và phát triển ở vật nuôi.

- Hs: suy nghĩ trả lời.

1. Cần giữ vệ sinh trong chăn nuôi và tiêm phòng cho gia súc gia cầm vì: Giữ vệ sinh trong chăn nuôi và tiêm phòng cho gia súc gia cầm tạo điều kiện cho vật nuôi có một môi trường sống sạch sẽ, giúp vật nuôi tránh được các loại mầm bệnh gây hại. Từ đó, giúp vật nuôi sinh trưởng, phát triển tốt; có sức đề kháng tốt để phòng bệnh nhằm nâng cao năng suất chăn nuôi.
2. Quan điểm của cá nhân về việc sử dụng chất kích thích nhằm tăng sinh trưởng và phát triển ở vật nuôi: Việc sử dụng chất kích thích nhằm tăng sinh trưởng và phát triển ở vật nuôi là một ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng phát triển của động vật để làm tăng năng suất. Tuy nhiên, khi sử dụng phải nắm vững quy trình và liều lượng sử dụng cũng như loại nào không được phép sử dụng để tránh làm ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

- Gv: nhận xét, đánh giá.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

? Cho biết các sinh vật duy trì nòi giống bằng cách nào?

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS nêu ý kiến.

- Các sinh vật duy trì nòi giống bằng cách: sinh sản (đẻ con, đẻ trứng,…).

- Ví dụ: con mèo đẻ con, con gà đẻ trứng,…

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS trình bày đáp án. GV liệt kê các đáp án của HS trên bảng.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS nhận xét, bổ sung, đánh giá

GV nhận xét, đánh giá:

GV gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học. “Sinh vật duy trì nòi giống bằng cách sinh sản, có những cách sinh sản nào của sinh vật. Để trả lời các câu hỏi trên đầy đủ và chính xác nhất chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay”

GV nêu mục tiêu bài học.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 1:Tìm hiểu khái niệm sinh sản

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS quan sát H32.1 kết hợp nghiên cứu SGK cho biết kết quả và ý nghĩa của quá trình sinh sản. Từ đó nêu khái niệm sinh sản.

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS quan sát H32.1 nêu kết quả và ý nghĩa của quá trình sinh sản, từ đó nêu khái niệm sinh sản.

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS trình bày đáp án. GV liệt kê các đáp án của HS trên bảng.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS nhận xét, bổ sung, đánh giá

GV nhận xét, đánh giá.

1. Khái niệm sinh sản

• Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới bảo đảm sự phát triển kế tục của loài.

Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm sinh sản vô tính

1. Sinh sản vô tính ở thực vật

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

• GV chiếu 2 sơ đồ:

1. Bố + mẹ -> em bé
2. Trùng đế giày -> cá thể trùng đế giày mới

Yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

? Sơ đồ nào có sự kết hợp của yếu tố đực và cái sơ đồ nào không có sự kết hợp của yếu tố đực và cái. Sự kết hợp của yếu tố đực và cái được gọi là hình thức sinh sản gì? Nếu không có sự kết hợp của yếu tố đực và cái được gọi là hình thức sinh sản gì?

• Ở sinh vật có những hình thức sinh sản nào?
• GV yêu cầu HS quan sát H32.1 cho biết:

? Cây rau má và trùng đế giày có hình thức sinh sản gì.

? Vì sao cơ thể con sinh ra giống nhau và giống mẹ.

• Nêu khái niệm sinh sản vô tính.
• GV chiếu cho HS 1 số hình ảnh sinh sản vô tính ở sinh vật. Yêu cầu HS cho biết:

? Sinh sản vô tính có ở nhóm sinh vật nào.

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

• Sơ đồ 1 có sự kết hợp của yếu tố đực và cái -> sinh sản hữu tính
• Sơ đồ 2 không có sự kết hợp của yếu tố đực và cái -> sinh sản vô tính
• Có 2 hình thức sinh sản:

+ Sinh sản vô tính

+ Sinh sản hữu tính

• Cây rau má và trùng biến hình có hình thức sinh sản vô tính
• Do cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống mẹ.

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS trình bày đáp án.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS nhận xét, bổ sung, đánh giá

GV nhận xét, đánh giá.

• 2 hình thức: sinh sản vô tính, sinh sản hữu tính

1. Khái niệm sinh sản vô tính

• Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp của yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống mẹ.
• Sinh sản vô tính có ở các nhóm sinh vật như: vi khuẩn, nguyên sinh vật, một số loài nấm, một số loài thực vật và động vật.

Họat động 3: Tìm hiểu sinh sản vô tính ở thực vật và động vật

1. Tìm hiểu sinh sản vô tính ở thực vật.

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu hình ảnh sinh sản bằng bào tử của cây dương xỉ và sinh sản sinh dưỡng của cây gừng. Yêu cầu HS quan sát hình ảnh kết hợp nghiên cứu SGK, nêu hình thức sinh sản của dương xỉ và gừng.

Từ đó trả lời câu hỏi:

? Ở thực vật có các hình thức sinh sản vô tính nào.

- GV cho các loài thực vật: cây rêu, địa tiền (thuộc họ rêu), cây dương xỉ, bèo tổ ong, rau bợ (thuộc họ quyết), khoai lang, khoai tây, trầu không, rau má, gừng, cây thuốc bỏng, cỏ gấu, cỏ tranh, lục bình, cây hoa đá… Yêu cầu HS cá nhân nghiên cứu sau đó thảo luận nhóm 2 bạn/nhóm sắp xếp các loài thực vật trên thành 2 nhóm sinh sản bằng bào tử và sinh sản sinh dưỡng.

GV yêu cầu các nhóm dựa vào kết quả bài tập trên kết hợp quan sát H32.2 trả lời câu hỏi:

? Phân biệt các hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật.

? Lấy ví dụ về các hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật.

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS cá nhân quan sát hình ảnh kết hợp nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm trả lời câu hỏi:

- Sinh sản ở cây dương xỉ: sinh sản vô tính bằng bào tử.

- Sinh sản ở cây gừng: sinh sản vô tính bằng cơ quan sinh dưỡng (sinh sản sinh dưỡng)

- Sinh sản sinh dưỡng là sự hình thành cây con được hình thành từ cơ quan sinh dưỡng (lá, thân, rễ)

- Sinh sản bằng bào tử: cây rêu, địa tiền (thuộc họ rêu)

cây dương xỉ, bèo tổ ong, rau bợ (thuộc họ quyết)…

Sinh sản sinh dưỡng: khoai lang, khoai tây, trầu không, rau má, gừng, cây thuốc bỏng, cỏ gấu, cỏ tranh, lục bình, cây hoa đá…

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi đại diện một số nhóm trình bày đáp án.

Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS nhận xét, bổ sung, đánh giá

GV nhận xét, đánh giá.

GV yêu cầu HS về nhà thực hiện: Quan sát vết cắt đoạn thân cây hoa hồng (hoặc hoa mười giờ,…) đã được cắm trong cát ẩm sau ba tuần và mô tả những gì quan sát được. Đoạn thân cây hoa hồng này có thể phát triền thành cây mới được không? Vì sao?

Hướng dẫn:

- Sau một thời gian đoạn thân cây hoa hồng này nảy chồi, mọc rễ ở các mấu thân.

- Đoạn thân này có thể phát triển thành cây mới vì đã có đủ rễ và chồi.

1. Tìm hiểu sinh sản vô tính ở động vật

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS quan sát H 32.3 trả lời câu hỏi:

? Kể tên các hình thức sinh sản vô tính ở động vật.

- GV yêu cầu HS cá nhân nghiên cứu SGK kết hợp quan sát hình ảnh 32.3, thảo luận nhóm (2 bàn/nhóm) trong 5 phút hoàn thành bảng 32.1

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS quan sát H 32.3 kể tên các hình thức sinh sản vô tính ở động vật: Nảy chồi, trinh sản, phân mảnh

HS cá nhân nghiên cứu SGK thảo luận nhóm hoàn thành bảng 32.1

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi đại diện từng nhóm báo cáo kết quả.

Các nhóm khác lắng nghe.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

Các nhóm nhận xét, bổ sung

GV nhận xét, đánh giá, kết luận.

GV yêu cầu HS về nhà tìm hiểu ong thợ và ong chúa được sinh ra như thế nào và vì sao chúng khác nhau về hình thái, vai trò của đàn ong.

Hướng dẫn: - Ong chúa và ong thợ đều được sinh ra từ trứng đã thụ tinh. Tuy nhiên, ong chúa được chăm sóc trong mũ chúa ngay từ bé và được cho ăn hoàn toàn bằng sữa ong chúa. Còn ấu trùng ong thợ được nuôi trong các tổ thường và chỉ được cho ăn sữa ong chúa trong 3 ngày đầu tiên rồi được nuôi bằng mật ong và phấn hoa cho tới khi trưởng thành.

- Về vai trò:

 + Ong chúa là một con ong cái phát triển hoàn chỉnh. Ong chúa có nhiệm vụ đẻ trứng để tăng quân đồng thời đảm bảo sự tồn tại của đàn ong. Đồng thời, con ong chúa còn có nhiệm vụ duy trì trật tự xã hội của đàn ong

 + Ong thợ đảm nhận tất cả các công việc nặng nhọc nhất trong đàn ong như xây tổ, chăm sóc ấu trùng, ong non và ong chúa, tìm kiếm thức ăn, phòng chống kẻ thù,…

- Trong tổ ong có sự khác nhau về hình thái và vai trò của các loại ong chúa, ong thợ và ong đực vì để đảm bảo trật tự xã hội trong một tổ ong.

1. Sinh sản vô tính ở thực vật

• Gồm:

+ Sinh sản bằng bào tử

+ Sinh sản sinh dưỡng

1. Sinh sản vô tính ở động vật

• Các hình thức:

+ Nảy chồi: Từ cơ thể mẹ nảy ra một cái chồi. Chồi này phát triển thành cá thể mới.

+ Phân mảnh: Trứng không thụ tinh mà phát triển thành cá thể mới.

+ Trinh sản: Cá thể mới được sinh ra từ một mảnh của cơ thể mẹ.

Họat động 4: Tìm hiểu vai trò và ứng dụng của sinh sản vô tính trong thực tiễn

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi:

? Lấy ví dụ cho thấy sinh sản vô tính có vai trò quan trọng trong việc duy trì các đặc điểm của sinh vật.

? Nêu các biện pháp nhân giống vô tính ở thực vật. Mỗi biện pháp lấy ví dụ 1 – 2 loài cây.

? Lấy ví dụ về ứng dụng sinh sản vô tính của sinh vật ở địa phương em

? Kể tên một số loại rau, củ, quả mà gia đình em thường sử dụng được sản xuất bằng hình thức sinh sản sinh dưỡng

? Quan sát hình 32.4, giải thích vì sao giâm cành, chiết cành, nuôi cấy mô là những biện pháp nhân nhanh giống cây trồng.

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi:

- Bằng cách sinh sản vô tính, một sinh vật tạo ra một bản sao di truyền giống hệt hoặc giống hệt nhau. Từ đó duy trì được các đặc điểm của sinh vật. Ví dụ : nuôi cấy mô cây phong lan, sâm ngọc linh,

- Các biện pháp và ví dụ:

+ Nuôi cấy mô: Cây gừng, cây nghệ

+ Giâm cành, chiết cành: cây cam, bưởi, táo, mía…

- Ứng dụng sinh sản vô tính của sinh vật ở địa phương em: Trồng bưởi, cam nhờ phương pháp chiết cành; giâm cành mía; nuôi cấy mô phong lan;…

- Một số loại rau, củ, quả được sản xuất bằng hình thức sinh sản sinh dưỡng như khoai tây, gừng, tỏi, hành tây,…

- Vì về bản chất thì những cơ thể mới được sinh ra và phát triển từ những phần vốn dĩ đã có sự sống từ cây mẹ. Chỉ cần thêm một số yếu tố môi trường thì việc phát triển sẽ nhanh hơn các loại nhân giống khác.

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên HS trả lời câu hỏi

HS khác lắng nghe

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- HS nhận xét, bổ sung

- GV đánh giá, kết luận.

- GV yêu cầu HS đọc phần tìm hiểu thêm và em có biết SGK

III. Vai trò và ứng dụng sinh sản vô tính trong thực tiễn.

• Vai trò: Duy trì các đặc điểm của sinh vật
• Các phương pháp nhân giống vô tính:

+ Nuôi cấy mô

+ Giâm cành, chiết cành

• Góp phần làm tăng hiệu quả kinh tế nông, lâm nghiệp.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV tổ chức trò chơi “Ai nhanh hơn?”, yêu cầu HS tham gia trả lời

Câu 1: Có mấy hình thức sinh sản ở sinh vật?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Câu 2: Các hình thức sinh sản của sinh vật là:

1. Sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính
2. Sinh sản vô tính và sinh sản phân mảnh
3. Sinh sản vô tính và sinh sản sinh dưỡng.

Câu 3: Sinh sản vô tính có đặc điểm gì?

1. Cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền của mẹ nên giống nhau và giống mẹ.
2. Không có sự kết hợp giữa yếu tố đực và yếu tố cái.
3. Có sự kết hợp giữa yếu tố đực và yếu tố cái
4. Cả A và C đều đúng.

Câu 4: Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật là:

1. Nảy chồi và phân nhánh
2. Sinh sản bằng bào tử và sinh sản sinh dưỡng
3. Trinh sản và phân nhánh

Câu 5: Các hình thức sinh sản vô tính ở động vật là?

1. Nảy chồi, phân mảnh và trinh sản
2. Nảy chồi, sinh sản bằng bào tử và trinh sản
3. Nảy chồi, phân mảnh và sinh sản bằng bào tử
4. Nảy chồi, sinh sản bằng bào tử và sinh sản sinh dưỡng.