HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

? Bằng kiến thức thực tế em hãy cho biết sinh vật khác với vật vô sinh ở những điểm nào?

GV Cho HS quan sát tranh hình 1 SGK, tìm hiểu về các cấp tổ chức của thế giới sống..

?Em hãy nêu tên các cấp tổ chức của thế giới sống từ thấp đến cao? Trong đó cấp nào là cơ bản, cấp nào là trung gian?

HS tham khảo SGK, quan sát hình và trả lời.

?Bằng kiến thức đã học em hãy giải thích khái niệm tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan ...

?Trong các cấp tổ chức cơ bản, thì cấp nào là cơ bản nhất? tại sao?

(Vì tế bào chứa đầy đủ các dấu hiệu đặc trưng của sự sống như trao đổi chất, sinh trưởng, sinh sản).

? vậy học thuyết tế bào cho biết điều gì?

-Thuyết tế bào: Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ 1 hay nhiều tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra bằng cách phân chia tế bào.

GV :Sự đa dạng các cấp tổ chức sống 🡪 sự đa dạng sinh học

GV chuyển mục: Tuy thế giới sống rất đa dạng bao gồm các tổ chức sống khác nhau song vẫn mang đặc điểm chung🡪

Lhệ :?Đa dạng sinh học là gì? Làm thế nào để bảo vệ sự đa dạng sinh học ?

GV : Khai thác hợp lí ,sử dụng tiết kiệm năng lượng như than đá ,dầu mỏ…nhằm bảo vệ môi trường

? Nguyên tắc thứ bậc là gì?

? Thế nào là đặc điểm nổi trội? Cho ví dụ?

?Đặc điểm nổi trội do đâu mà có?

? Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho cơ thể sống là gì?

GV Giải thích thêm

- Nguyên tắc thứ bậc: nguyên tử → phân tử → đại phân tử.

- Tính nổi trội: từng tế bào thần kinh không có được đặc điểm của hệ thần kinh.

GV giảng giải: Cơ thể sống được hình thành và tiến hoá do sự tương tác của vật chất theo quy luật lý hoá và được chọn lọc tự nhiên sàng lọc qua hàng triệu năm tiến hoá.

4. Củng cố: (4ph)

- Cho HS đọc lại phần kết luận trong SGK.

- Sử dụng câu hỏi 1, 2 trong SGK để củng cố kiến thức cho HS.

5. Hướng dẫn học ở nhà: (1ph)

- Học bài và trả lời các câu hỏi trong SGK.

- Xem trước phần còn lại của bài 1

Tiết 2:

1-Ổn định tổ chức lớp:(1ph)

2-Kiểm tra bài cũ: (4 ph)

a) Nêu các cấp tổ chức sống cơ bản trong sinh giới?

b)Trình bày đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống cơ bản?

Đáp án:

a)Các cấp tổ chức sống cơ bản của tổ chức sống bao gồm: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái.

Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc

b) Đặc điểm Hệ thống mở tự điều chỉnh

chung: Thế giới sống liên tục tiến hoá

3-Giảng bài mới:(35ph) GV nêu vấn đề:

GV: Cơ thể sống muốn tồn tại sinh trưởng, phát triển…thì phải như thế nào?

GV: Nếu trao đổi chất không cân đối thì cơ thể sống làm như thế nào để giữ cân bằng? (uống rượu nhiều…).

?Vậy hệ thống mở là gì?

?Sinh vật với môi trường có mối quan hệ như thế nào?

Trao đổi nhóm trả lời:

-Động vật lấy thức ăn , nước uống từ môi trường và thải chất cặn bã ra môi trường.

-Môi trường biến đổi( Thiếu nước ...) 🡪 Sinh vật bị giảm sức sống dẫn đến tử vong.

-Sinh vật phát triển làm số lượng tăng 🡺 môi trường bị phá huỷ.

? Tại sao ăn uống không hợp lí sẽ dẫn đến phát sinh bệnh?

? Cơ quan nào trong cơ thể người giữ vai trò chủ đạo trong điều hoà cân bằng nội môi?

? Nếu trong các cấp tổ chức sống không tự điều chỉnh được cân bằng nội môi thì điều gì sẽ xảy ra ?

HS thảo luận nhóm nêu ví dụ minh hoạ:

+Trẻ em ăn nhiều thịt và không bổ sung rau quả dẫn đến béo phì.

+Trẻ em thiếu ăn dẫn đến suy dinh dưỡng.

+Hệ nội tiết, hệ thần kinh điều hoà cân bằng cơ thể.

HS trao đổi nhóm, vận dụng kiến thức thực tế trả lời:

+Cơ thể không tự điều chỉnh sẽ bị bệnh.

+Luôn chú ý tới chế độ dinh dưỡnghợp lí và các điều kiện sống phù hợp.

? Vì sao sự sống tiếp diễn liên tục từ thế hệ này sang thế hệ khác?

? Tại sao tất cả sinh vật đều cấu tạo từ tế bào?

? Vì sao cây xương rồng khi sống trên sa mạc có nhiều gai nhọn?

? Do đâu sinh vật thích nghi với môi trường?

Trên cơ sở những câu hỏi gợi ý của giáo viên thì HS vận dụng sự hiểu biết của bản thân và trao đổi với bạn bè để trả lời các câu hỏi.

- Từ 1 nguồn gốc chung bằng con đường phân ly tính trạng dưới tác dụng của chọn lọc tự nhiên trải qua thời gian dài tạo nên sinh giới ngày nay.

GV GD môi trường:: Môi trường và các sinh vật có mối quan hệ thống nhất ,giúp cho các tổ chức sống tồn tại và tự điều chỉnh .

? Làm thế nào để bảo vệ môi trường? (Chống lại các hành vi gây biến đổi ô nhiễm môi trường)

I/ CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG (10ph)

- Thế giới sinh vật được chia thành các cấp tổ chức cơ bản theo nguyên tắc thứ bậc: Tế bào, cơ thể, quần thể, loài, quần xã và hệ sinh thái- sinh quyển.

- Cấp tổ chức cơ bản nhất là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật.

-Cấp tổ chức trung gian: phân tử, đại phân tử, bào quan, mô, cơ quan, hệ cơ quan.

II/ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC CẤP TỔ CHỨC SỐNG:

1.Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc: (25ph)

- Nguyên tắc thứ bậc: Là tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp trên.

- Đặc điểm nổi trội: Là đặc điểm của một cấp tổ chức nào đó được hình thành do sự tương tác của các bộ phận cấu tạ o nên chúng. Đặc điểm này không thể có ở cấp tổ chức nhỏ hơn.

- Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới sống là: Trao đổi chất và năng lượng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản và cảm ứng, khả năng tự điều chỉnh cân bằng nội môi, tiến hoá thích nghi với môi trường sống.

Tiết 2:

2.Hệ thống mở và tự điều chỉnh:(20ph)

- Hệ thống mở: Sinh vật ở mọi cấp tổ chức đều không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường

Sinh vật không chỉ chịu sự tác động của môi trường mà còn góp phần làm biến đổi môi

trường.

- Khả năng tự điều chỉnh : Mọi cấp tổ chức sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh đảm bảo duy trì và điều hòa sự cân bằng động trong hệ thống giúp tổ chức sống có thể tồn tại và phát triển.

3.Thế giới sống liên tục tiến hoá:(15ph)

- Sự sống tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông tin trên ADN từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác.Do đó

các sinh vật trên trái đất có chung nguồn gốc.

- Sinh vật luôn có những cơ chế phát sinh các biến dị, di truyền và chọn lọc tự nhiên không ngừng tác động để giữ lại các dạng sống thích nghi . Dù có chung nguồn gốc nhưng các sinh vật luôn tiến hóa theo nhiều hướng khác nhau tạo nên một thế giới sống đa dạng và phong phú.

- Sinh vật không ngừng tiến hoá.

CÁC CẤP TỔ CHỨC SỐNG (1)

ĐẶC ĐIỂM (2)

KẾT QUẢ (3)

1. Tế bào

2. Cơ thể.

3. Quần thể.

4. Quần xã.

5. Hệ sinh thái.

6. Sinh quyển.

a) Cấp tổ chức cao nhất và lớn nhất của hệ sống gồm tất cả các hệ sinh thái trong khí quỷên, thuỷ quyển, địa quyển.

b) Cấp tổ chức sống gồm sinh vật và môi trường sống của chúng, tạo nên một thể thống nhất.

c) Cấp tổ chức sống gồm nhiều quần thể thuộc các loài khác nhau cùng chung sống trong một vùng địa lí nhất định.

d) Đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống.

e) Cấp tổ chức sống riêng lẻ, độc lập, có cấu tạo từ cơ quan và các hệ cơ quan.

g) Cấp tổ chức sống gồm nhiều cá thể thuộc cùng một loài, tập hợp sống chung với nhau trong một vùng địa lí nhất định.

1…

2…

3…

4…

5…

6…

Các giới sinh vật

Đặc điểm

Đại diện nhóm sinh vật

Khởi sinh

Nguyên sinh

Nấm

Thực vật

Động vật

Các giới sinh vật

Đặc điểm

Đại diện nhóm sinh vật

Khởi sinh

- Nhân sơ, đơn bào bé nhỏ, kích thước 1-5 micromet

Vi khuẩn

Nguyên sinh

- Cơ thể đơn bào hoặc đa bào, có sắc tố quang hợp, quang tự dưỡng

Tảo, nấm nhầy, ĐV nguyên sinh

Nấm

- Nhân thực, đơn bào hoặc đa bào dạng sợi. Thành tế bào chứa kitin.

-Sinh sản hữu tinh, vô tính (nhờ bào tử).

- Sống dị dưỡng:Hoại sinh, kí sinh,cộng sinh.

Nấm men, nấm sợi, nấm đảm

Thực vật

- Cơ thể đa bào phức tạp, thành tế bào là xenlulozo, sống tự dưỡng quang hợp,

- Sống cố định, cảm ứng chậm.

Rêu, quyết, hạt trần, hạt kín.

Động vật

- Cơ thể đa bào phức tạp, sống dị dưỡng, di chuyển, phản ứng nhanh với môi trường.

Thân lỗ, ruột khoang, giun dẹp, giun tròn, giun đốt, thân mềm, chân khớp, da gai và động vật có dây sống

KHỞI SINH

NGUYÊN SINH

NẤM

THỰC VẬT

ĐỘNG VẬT

KHỞI SINH

NGUYÊN SINH

NẤM

THỰC VẬT

ĐỘNG VẬT

Vk lam, Vk mêtan

Tảo lục đơn bào, tảo xoắn, nấm nhầy, trùng roi, trùng đế giày

Nấm men, nấm đảm, nấm sợi

Rêu, dương xỉ, thông, xoài, cam, chanh, cốc, me

Sứa, thủy tức, san hô, bò, lợn, hổ, sư tử

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV viết sơ đồ lên bảng và cho ví dụ

Giới – Ngành - Lớp - Bộ - Họ - Chi – Loài

? Giới là gì? Cho ví dụ.

HS quan sát sơ đồ và dựa vào kiến thức sinh học lớp dưới trả lời câu hỏi:

GV treo sơ đồ hệ thống phân loại 5 giới Hình 2 / SGK/ trang 10

?Cho biết sinh giới được phân thành mấy giới? là những giới nào?

HS quan sát tranh và đọc thông tin trong SGK trả lời

GV treo tranh đại diện 5 giới và phát PHT

GV : Phát phiếu học tập cho HS thảo luận nhóm : 4 HS/nhóm.

HS : Thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập.

GV : Gọi HS trình bày kết quả thảo luận của nhóm, GV nhận xét, đánh giá và bổ sung cho hoàn chỉnh.

GV: Sau khi cho HS thảo luận nhóm, GV gọi HS trả lời, trên cơ sở đó GV hỏi thêm những câu hỏi gợi mở để HS hiểu và ghi nhận.

?Đặc điểm của giới Khởi sinh?

?Giới Nguyên sinh gồm những đại diện nào?

? Đặc điểm cấu tạo chung, hình thức sống của giới Nguyên sinh?

GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

?Giới Nấm gồm những đại diện nào?

? Giới Thực vật gồm những đại diện nào?

? Đặc điểm cấu tạo chung, hình thức sống của giới Thực vật?

?Giới Động vật gồm những đại diện nào?

Liên hệ :

Sự đa dạng sinh học thể hiện qua sự đa dạng sinh vật qua các giới sinh vật

? Giới khởi sinh và giới nguyên sinh có vai trò gì ?

(Góp thành hoàn thành chu trình tuần hoàn vật chất, tránh ô nhiễm môi trường )

? Nêu vai trò của giới thực vật ,giới động vật ?

HS liên hệ thực tế trả lời:

+Làm lương thực thực phẩm.

+Góp phần cấu tạo môi trường.

+Sử dụng vào nhiều mục đích

khác

Liên hệ vai trò của giới thực vật: Điều hoà khí hậu ,ngăn chặn lũ lụt ,xói mòn sạt lỡ.....

GV : Cho HS quan sát và vẽ sơ đồ phát sinh giới thực vật ,động vật

Ña daïng SV theå hieän ôû nhöõng ñieåm naøo ?

Tình hình ña daïng SV hieän nay ra sao ? NN ña daïng SV giaûm suùt. Caùch khaéc phuïc nguyeân nhaân ñoù.

- Ña daïng loaøi.

- Ña daïng quaàn xaõ & ña daïng heä sinh thaùi.

HS döïa vaøo SGK traû lôøi.

- Ñeå baûo toàn söï ña daïng SV caàn phaûi: Khai thaùc song song vôùi nuoâi troàng, baûo toàn nhöõng loaøi quí hieám, choáng oâ nhieãm mt,……

I/GIỚI VÀ HỆ THỐNG PHÂN LOẠI 5 GIỚI:((10ph)

1- Khái niệm:

-Giới trong sinh học là đơn vị phân loại lớn nhất bao gồm các ngành sinh vật có chung đặc điểm nhất định.

-Thế giới sinh vật được phân loại thành các đơn vị theo trình tự nhỏ dần là:

Giới – Ngành - Lớp - Bộ - Họ - Chi – Loài

2- Hệ thống phân loại 5 giới:

- Giới Khởi sinh (Monera) → Tế bào nhân sơ.

- Giới Nguyên sinh (Protista)

- Giới Nấm (Fungi) Tế bào

- Giới Thực vật (Plantae) nhân thực

- Giới Động vật (Animalia)

II/ĐẶC ĐIỂM CHÍNH CỦA MỖI GIỚI: (25ph)

Đáp án phiếu học tập

1. Giới Khởi sinh: (Monera)

Gồm các vi khuẩn là những sinh vật nhân sơ, sống tự dưỡng, dị dưỡng (kí sinh, cộng sinh hoặc hoại sinh).

2. Giới Nguyên sinh: (Protista)

Là những sinh vật nhân thực gồm:

- Tảo: cơ thể đơn bào hoặc đa bào, có sắc tố quang hợp, quang tự dưỡng ở nước.

- Nấm nhầy: tồn tại 2 pha đơn bào và hợp bào, sống dị dưỡng hoại sinh.

- Động vật nguyên sinh: đơn bào, sống dị dưỡng (trùng đế giày) hay tự dưỡng (trùng roi)

3. Giới Nấm: ( Fungi )

- Gồm những sinh vật nhân thực, đơn bào hoặc đa bào dạng sợi. Thành tế bào chứa kitin.

- Sinh sản hữu tinh, vô tính (nhờ bào tử).

- Sống dị dưỡng: Hoại sinh, kí sinh, cộng sinh.

4. Giới Thực vật: ( Plantae )

- Cơ thể đa bào phức tạp, thành tế bào là xenlulozo, sống tự dưỡng quang hợp,

- Sống cố định, cảm ứng chậm.

- Phân thành các ngành: rêu, quyết, hạt trần, hạt kín.

*Vai trò:

- Thực vật là thức ăn cho động vật, cung cấp lương thực, thực phẩm, gỗ, dược liệu cho con người.

- Điều hòa khí hậu, hạn chế xói mòn, lũ lụt, hạn hán, giữ nguồn nước ngầm, vai trò quan trọng trong hệ sinh thái.

5. Giới Động vật: ( Animalia )

- Cơ thể đa bào phức tạp, sống dị dưỡng, di chuyển, phản ứng nhanh với mt.

- Vai trò: Góp phần cân bằng hệ sinh thái; Cung cấp ngliệu và thức ăn cho con người

III/ Đa dạng sinh học

Đa dạng sinh học rõ nhất là đa dạng loài . Đa dạng loài là mức độ phong phú về số lượng ,thành phần loài, quần xã và HS thái.

Đa dạng loài: Có khoảng 30 tr loài sinh vật( khoảng 1,8 tr loài được mô tả). Ngày nay độ đa dạng càng giảm sút vì: Khai thác quá mức tài nguyên sinh vật, ô nhiễm môi trường…

Giới

Đặc điểm cấu tạo

Đặc điểm dinh dưỡng

Đại diện

Giôùi khôûi sinh

- SV nhaân sô, cơ thể đơn bào

- Kích thöôùc nhoû 1 - 5µm

- Dị dưỡng: Soáng hoaïi sinh, kí sinh

- Tự dưỡng

- vi khuaån

-VSV coå (soáng ôû 0^oC- 100^oC, ñoä muoái 25%

Giôùi nguyeân sinh

- SV nhaân thöïc

- Ñôn baøo hay ña baøo, coù loaøi coù dieäp luïc

- Dò döôõng: hoaïi sinh

- Töï döôõngï

- Taûo ñôn baøo, ña baøo

- Naám nhaày

- ÑVNS

Giôùi naám

- SV nhaân thöïc

- Ñôn baøo hay ña baøo

- Daïng sôïi, thaønh teá baøo chöùa kitin

- Khoâng coù luïc laïp, loâng, roi

- Dò döôõng: hoaïi sinh, kí sinh hoaëc coäng sinh

- Naám men, naám sôïi

- Ñòa y ( naám + taûo)

Giôùi thöïc vaät

- SV nhaân thöïc

- Ña baøo, thaønh TB caáu taïo baèng xeluloâzô

- Soáng coá ñònh, coù khaû naêng caûm öùng chaäm

Töï döôõng: quang hôïp

- Reâu

- Quyeát, haït traàn, haït kín

Giôùi ñoäng vaät

- SV nhaân thöïc

- ña baøo

- Di chuyeån, phaûn öùng nhanh

Dò döôõng

Ruoät khoang, giun deïp, giun troøn, giun ñoát, thaân meàm, chaân khôùp, ÑVCXS

KHỞI SINH

NGUYÊN SINH

NẤM

THỰC VẬT

ĐỘNG VẬT

Nguyên tố đại lượng

Nguyên tố vi lượng

Tỉ lệ

Đại diện

Vai trò

Nguyên tố đại lượng

Nguyên tố vi lượng

Tỉ lệ

>0,01% khối lượng chất khô

< 0,01% khối lượng chất khô

Đại diện

C, H, O, N, Ca, S, Mg....

Fe, Cu, Mn, Co,Zn.....

Vai trò

- Cấu tạo nên các đại phân tử hữu cơ

- Cấu tạo nên enzim,điều tiết quá trình trao đổi chất trong tế bào

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV treo tranh bảng 1 SGV/ Tr24

và nêu câu hỏi:

? Tại sao các tế bào khác nhau lại được cấu tạo chung từ một số nguyên tố nhất định?

? Tại sao 4 nguyên tố C, H, O, N là những nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào?

? Vì sao cacbon là nguyên tố hoá học quan trọng?

GV giảng giải:

GV dẫn dắt: Các nguyên tố hoá học trong cơ thể chiếm tỉ lệ khác nhau nên các nhà khoa học chia thành 2 nhóm là: Đa lượng và vi lượng .

?Thế nào là nguyên tố đa lượng? Vai trò của các nguyên tố đa lượng?

HS đọc thông tin trong SGK, thảo luận nhanh và trả lời

-Các tế bào tuy khác nhau nhưng đều có chung nguồn gốc.

-4 nguyên tố chiếm tỉ lệ lớn.

-Cacbon có cấu hình điện tử vòng ngoài với 4 điện tử 🡪 cùng một lúc tạo nên 4 liên kết cộng hoá trị.

? Thế nào là các nguyên tố vi lượng? Vai trò của các nguyên tố vi lượng?

Liên hệ Nếu hàm lượng nguyên tố hoá học nào đó tăng cao quá mức gây ra ô nhiễm môi trường ảnh hưởng xấu đến cơ thể con người và sinh vật

*Liên hệ thực tế về vai trò quan trọng của nguyên tố hoá học đặc biệt là nguyên tố vi lượng:

?Thiếu Iôt ở người, thiếu Mo, Cu ở cây xảy ra hiện tượng gì?

?Vậy để cơ thể phát triển bình thường cần sử dụng các nguyên tố vi lượng như thế nào?

?Các nguyên tố vi lượng có vai trò như thế nào đối với sự sống ?

GV treo tranh hình 3.1 và 3.2 / SGK/ trang 16,17

_ _

+ +

O

H

H

? Nước có cấu trúc như thế nào?

? Cấu trúc của nước giúp cho nước có đặc tính gì?

? Em thử hình dung nếu vài ngày không uống nước thì cơ thể sẽ như thế nào?

? Vậy nước có vai trò như thế nào đối với tế bào và cơ thể?

( Sẽ bị khát khô họng, tế bào thiêú nước lâu và dẫn đến chết)

?Điều gì xảy ra khi ta đưa các tế bào sống vào trong ngăn đá tủ lạnh? Giải thích.

(Các tế bào sống sẽ chết do nhiệt độ trong ngăn đá thấp làm nước trong tế bào đông cứng lại.)

Liên hệ :vì vậy cần phải bảo vệ nguồn nước ,chống ô nhiễm ,sử dụng tiết kiệm tài nguyên nước.

.Liên hệ :

? Đối với con người khi bị sốt cao hay bị tiêu chảy lâu ngày thường cho uống dung dịch oêzon nhằm mục đích gì? Vì sao?

? Vì sao khi tìm kiếm sự sống trên các hành tinh khác trong vũ trụ, trước hết các nhà khoa học lại tìm xem ở đó có nước không?

I/ CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC: (15ph)

-Các nguyên tố hoá học cấu tạo nên thế giới sống và không sống.

-Các nguyên tố C, H, O, N chiếm 96,3% khối lượng cơ thể sống.

-Cacbon là nguyên tố hoá học đặc biệt quan trọng tạo nên sự đa dạng của các phân tử hữu cơ.

-Các nguyên tố hoá học nhất định tương tác với nhau theo quy luật lí hoá hình thành nên sự sống và dẫn tới đặc tính sinh học nôỉ trội chỉ có ở thế giới sống.

1-Nguyên tố đa lượng:

-Khái niệm: Là những nguyên tố có lượng chứa lớn

( >0,01%) trong khối lượng khô của cơ thể.

Ví dụ: C, H, O, N, S, K, P…

-Vai trò: Tham gia cấu tạo nên các đại phân tử hữu cơ như: Prôtêin, cacbohyđrat, lipit và axit nuclêic

2-Nguyên tố vi lượng:

- Khái niệm: Là những nguyên tố có lượng chứa rất nhỏ ( 0,01%) trong khối lượng khô của tế bào.

Ví dụ: - F, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn, Co, B, Cr…

-Vai trò: Tham gia vào các quá trình sống

cơ bản của tế bào.Là thành phần cơ bản của enzim, vitamin

II/ NƯỚC VÀ VAI TRÒ CỦA NƯỚC TRONG TẾ BÀO: (20 ph)

1-Cấu trúc và đặc tính lí hoá của nước:

a) Cấu trúc :

- 1 nguyên tử O kết hợp với 2 nguyên tử H bằng liên kết cộng hoá trị.

- Phân tử nước có 2 đầu tích điện trái dấu do đôi điện tử trong liên kết bị kéo lệch về phía O.

b) Đặc tính:

Phân tử nước có tính phân cực:

+ Phân tử nước này hút phân tử nước kia.

+ Phân tử nước hút các phân tử phân cực khác.

2- Vai trò của nước đối với cơ thể:

- Là thành phần cấu tạo nên tế bào và là dung môi hoà tan nhiều chất cần thiết.

- Nước là môi trường của các phản ứng sinh hoá.

- Tham gia vào quá trình chuyển hoá vật chất để duy trì sự sống

- Tham gia điều hoà, giữ ổn định nhiệt của tế bào, cơ thể và môi trường…

Đường đơn (Mônôsaccarit)

Đường đôi ( Đisaccarit)

Đường đa ( Polisaccarit)

Ví dụ

Cấu trúc

Đường đơn (Mônôsaccarit)

Đường đôi ( Đisaccarit)

Đường đa( Polisaccarit)

Ví dụ

- Glucôzơ (Đường nho).

- Fructôzơ (Đường quả).- Galactôzơ.

- Sacarôzơ ( Đường mía).

- Lactôzơ ( Đường sữa).

- Mantôzơ (Đường mạch nha).

- Xenlulozơ, tinh bột, kitin, glicôgen.

Cấu trúc

Có 1 phân tử đường.

Có 2 phân tử đường liên kết với nhau.

- Có nhiều phân tử đường liên kết với nhau.

- Các đơn phân glucôzơ liên kết với nhau bằng liên kết glicôzit Vi sợi xenlulôzơ ( tiếp tục liên kết với nhau bằng liên kết Hiđrô) thành TBTV.

Loại lipit

Mỡ

Phôtpholipit

Steroit

Sắc tố và vitamin

Cấu tạo

Chức năng

Loại lipit

Mỡ

Phôtpholipit

Steroit

Sắc tố và vitamin

Cấu tạo

Gồm 1 phân tử glixerol liên kết với 3 axit béo

+Axit béo no: mỡ ĐV

+Axit béo không no: dầu thực vât,mỡ cá

Gồm 1 phân tử glixerol liên kết với 2 phân tử axit béo và nhóm phôtphat.

Chứa các nguyên tử liên kết vòng

Vitamin: là các phân tử hữ cơ nhỏ.

Sắc tố :carotenoit

Chức năng

Dự trữ năng lượng cho tế bào và cơ thể

Cấu tạo màng tế bào .

Cấu tạo màng tế bào và một số hoocmon

Tham gia một sô hoạt động sống của cơ thể.

Bậc cấu trúc

Đặc điểm

Bậc 1

Bậc 2

Bậc 3

Bậc 4

Bậc cấu trúc

Đặc điểm

Bậc 1

- Các axit amin liên kết với nhau tạo thành chuỗi polipeptit nhờ liên kết peptit.

- Chính là trình tự sắp xếp đặc thù của các loại axit amin trong chuỗi polipeptit.

Bậc 2

Chuỗi polipeptit co xoắn hoặc gấp nếp nhờ liên kết hiđrô giữa các axit amin gần nhau.

Bậc 3

Cấu trúc bậc 2 tiếp tục co xoắn tạo nên cấu trúc không gian 3 chiều. Cấu trúc này phụ thuộc vào nhóm R trong chuỗi polipeptit.

Bậc 4

Prôtêin có 2 hay nhiều chuỗi liên kết với nhau tạo nên cấu trúc bậc 4.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV giới thiệu các loại đường bằng cách cho HS nếm thử . GV treo tranh 1 số hoa quả chín.

?Cho biết độ ngọt của các loại đường?

Để tìm hiểu cấu trúc các loại đường GV phát phiếu học tập

HS: Thảo luận, xem SGK để trả lời.

GV: Cho HS xem cấu trúc hóa học của đường, nhận xét và bổ sung cho HS ghi nhận.

Tranh vẽ cấu trúc hoá học của đường:

CH₂ OH

CH₂ OH

CH₂ OH

2

1

Liên kết glucozit

GV: Các phân tử đường glucose liên kết với nhau bằng liên kết glucozit tạo cellulose.

? Cacbohydrat giữ các chức năng gì trong tế bào?

GV: Phát phiếu học tập cho HS thảo luận nhóm.

HS: Thảo luận và ghi nhận kết quả, cử đại diện nhóm trình bày. Sau đó GV nhận xét, đánh giá, bổ sung.

*Liên hệ: Vì sao khi bị đói lả người ta thường cho uống nước đường thay vì ăn các loại thức ăn khác?

Liên hệ : Nguồn cacbonhiđrat đầu tiên trong hệ sinh thái có nguồn gốc từ đâu?

( sản phẩm của quang hợp ,vì vậy phải bảo vệ và trồng cây )

Giíi thiÖu sö dông nguån n¨ng l­îng tõ hîp chÊt Cacbonhi®rat thay thÕ nguån n¨ng l­îng kh¸c.

Tranh vẽ cấu trúc hoá học của lipid

Tìm hiểu các loại lipit qua phiếu học tập

GV: Quan sát hình 4.2 em nhận xét về thành phần hoá học và cấu trúc của phân tử mỡ?

?Sự khác nhau giữa dầu thực vật và mỡ động vật?

(Dầu thực vật thì không đông đặc, trong khi mỡ động vật thì lại đông đặc lại nếu để nguội hoặc lạnh.)

? Sự khác nhau giữa lipid đơn giản và lipid phức tạp?

?Lipid giữ các chức năng gì trong tế bào và cơ thể?

GV: Em hãy nêu thành phần cấu tạo của phân tử protein.

Tranh hình 5.1 SGK

GV: Quan sát hình 5.1 và đọc SGK em hãy nêu các bậc cấu trúc của protein.

GV treo tranh các bậc cấu trúc của prôtêin và phát phiếu học tập

HS quan sát tranh , sơ đồ SGK H5.1 và đọc thông tin trong SGK trang 23,24 và về nhà hoàn thành phiếu học tập .

GV: Giảng cho HS hiểu về việc hình thành nên các bậc cấu trúc khác nhau của protein.

HS: Quan sát hình và ghi nhận.

? Vì sao prô có tính đa dạng và đặc thù ?

? Sự đa dạng của prôtêin có ý nghĩa gì đối với con người và trong tiến hoá ?

GV liên hệ :

-Sự đa dạng trong cấu trúc của prôtêin --> sự đa dạng của sinh giới .

-Da dạng sinh vật đảm bảo cho cuộc sống của con người : các nguồn thực phẩm từ thực vật và động vật cung cấp đa dạng các loại protêin cần thiết

? Làm thế nào để sự đa dạng của sinh vật ?

Bảo vệ động ,thực vật--> bảo vệ

nguồn gen –đa dạng sinh học

? Em hãy nêu các chức năng chính của protein và cho ví dụ.

(Hãy tìm thêm các ví dụ ngoài SGK).

? Có các yếu tố nào ảnh hưởng đến cấu trúc của protein, ảnh hưởng như thế nào?

? Thế nào là hiện tượng biến tính?

? Nguyên nhân nào gây nên hiện tượng biến tính?

Liên hệ: -Tại sao 1 số vi sinh vật sống ở suối nước nóng có nhiệt độ 1000^o C mà prôtêin của chúng không bị biến tính?

(Prôtêin phải có cấu trúc đặc biệt chịu được nhiệt độ cao.)

-Tại sao khi đun nóng nước gạch cua ( canh cua ) thì prôtêin của cua lại đóng thành từng mảng?

HS:

( Do prôtêin gắn kết lại với nhau)

LH: CÇn ph¶i th­êng xuyªn cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chÊt cho c¬ thÓ ®Ó ®¶m b¶o ®Çy ®ñ n¨ng l­îng cho c¸c ho¹t ®éng sèng. Kh«ng ¨n d­ thõa c¸c chÊt => cã thÓ g©y bÖnh l·ng phÝ n¨ng l­îng

I/CACBOHIĐRAT ( ĐƯỜNG ): (10ph)

1-Cấu trúc hoá học:

a. Đường đơn: (monosaccarid)

- Gồm các loại đường có từ 3-7 nguyên tử C.

- Đường 5C (Ribose, Deoxyribose), đường 6C (Glucose, Fructose, Galactose).

b. Đường đôi: (Disaccarid)

- Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết glucozit.

- Mantose (đường mạch nha) gồm 2 phân tử Glucose, Saccarose (đường mía) gồm 1 phân tử Glucose và 1 phân tử Fructose, Lactose (đường sữa) gồm 1 phân tử glucose và 1 phân tử galactose.

c. Đường đa: (polysaccarid)

- Gồm nhiều phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết glucozit.

- Glycogen, tinh bột, cellulose, kitin…

2) Chức năng của Cacbohydrat

- Là nguồn cung cấp năng lượng cho tế bào.

- Tham gia cấu tạo nên tế bào và các bộ phận của cơ thể…

II/ LIPIT: (10ph)

1-Đặt điểm chung :

-Có đặt tính kị nước.

- Không được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.

- Thành phần hoá học đa dạng.

2-Các loại Lipit:

a. Lipid đơn giản: (mỡ, dầu, sáp)

- Gồm 1 phân tử glycerol và 3 axit béo

b. Phospholipid:

- Gồm 1 phân tử glycerol liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm phosphat (alcol phức).

c. Steroid

- Là Cholesterol, hormone giới tính ostrogen, testosterol.

d. Sắc tố và vitamin

- Carotenoid, vitamin A, D, E, K…

3- Chức năng Lipit:

- Cấu trúc nên hệ thống màng sinh học.

- Nguồn năng lượng dự trữ.

- Tham gia nhiều chức năng sinh học khác.

I/ CẤU TRÚC CỦA PRÔTÊIN: (15ph)

1- Đặc điểm chung:

- Prôtêin là đại phân tử có cấu trúc đa phân .

-Đơn phân của prôtêin là các axitamin ( hơn 20 loại axit amin ).

-Prôtêin đa dạng và đặc thù do số lượng, thành phần và trật tự sắp xếp các axit amin.

2- Cấu trúc các bậc của prôtêin ( HS về nhà soạn )

a) Cấu trúc bậc 1

- Các axit amin liên kết với nhau tạo nên 1 chuỗi axit amin là chuỗi polypeptid.

- Chuỗi polypeptid có dạng mạch thẳng.

b) Cấu trúc bậc 2

- Chuỗi polypeptid co xoắn lại (xoắn α) hoặc gấp nếp (β).

c) Cấu trúc bậc 3 và bậc 4

- Cấu trúc bậc 3: Chuỗi polypeptid cấu trúc bậc 2 tiếp tục co xoắn tạo không gian 3 chiều đặc trưng được gọi là cấu trúc bậc 3.

- Cấu trúc bậc 4: Các chuỗi polypeptid liên kết với nhau theo 1 cách nào đó tạo cấu trúc bậc 4.

3. Chức năng và các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của protein

a) Chức năng của protein

- Protein cấu trúc: Tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể. (nhân, màng sinh học, bào quan…)

- Protein dự trữ: Dự trữ các axit amin.

- Protein vận chuyển: Vận chuyển các chất.

- Protein bảo vệ: Bảo vệ cơ thể.

- Protein thụ thể: Thu nhận thông tin.

- Protein enzim: Xúc tác cho các phản ứng.

- Protein hoocmon: Tham gia trao đổi chất

b) Các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của protein

Nhiệt độ cao, độ pH…phá huỷ cấu trúc không gian 3 chiều của protein làm cho chúng mất chức năng (biến tính).

Loại ARN

Tiêu

chí phân biệt

mARN

tARN

rARN

Cấu trúc

Chức năng

Loại ARN

Tiêu

chí so sáng

mARN

tARN

rARN

Cấu trúc

Cấu tạo từ một chuỗi pôlinuclêôtit dưới dạng mạch thẳng.

Có cấu trúc với 3 thùy, trong đó có 1 thùy mang bộ ba đối mã.

Có cấu trúc mạch đơn nhưng nhiều vùng các nuclêôtit liên kết bổ sung với nhau tạo vùng xoắn kép cục bộ.

Chức năng

Truyền đạt thông tin di truyền

Vận chuyển các axit amin tới ribôxôm để tổng hợp prôtêin

Là thành phần cấu tạo nên ribôxôm.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV treo tranh vẽ sơ đồ AND và ARN cho HS quan sát vấn đáp

? Nêu những đặc điểm chung của axit nuclêôtit

Tranh Hình 6.1 SGK và mô hình DNA

? Quan sát tranh và mô hình hãy trình bày cấu tạo phân tử DNA?

5

4

3

1

2

CH2

P

ĐƯỜNG

BAZƠ NITRIC

2

3

HS thảo luận với bạn kế bên và kết hợp SGK để trả lời cấu trúc của DNA.

?Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

? Quan sát tranh và mô hình hãy trình bày cấu trúc phân tử DNA?

.

? Tại sao chỉ có 4 loại Nu nhưng các sinh vật khác nhau lại có những đặc điểm và kích thước khác nhau?

GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

? Cấu trúc không gian của DNA? Sự khác nhau giữa DNA ở tế bào nhân sơ và nhân thực?

+ Đường kính vòng xoắn là 20A⁰ và chiều dài mỗi vòng xoắn là 34A⁰ và gồm 10 cặp nucleotide.

+ Ở các tế bào nhân sơ, phân tử DNA thường có dạng vòng, còn sinh vật nhân thực có dạng mạch thẳng.

?Chức năng mang, bảo quản, truyền đạt thông tin di truyền của phân tử DNA thể hiện ở điểm nào?

HS: Thảo luận, kết hợp SGK để trả lời chức năng của DNA.

GV: Nhận xét, đánh giá, bổ sung.

Liên hệ :

Sự đa dạng của ADN chính là đa dạng di truyền (vốn gen ) của sinh giới .

Sự đặc thù trong cấu trúc của ADN tạo cho mỗi loài sinh vật có nét đặc trưng ,phân biệt với loài khác đóng góp sự đa dạng cho giới sinh vật

--> vì vậy có thể dựa vào chỉ số ADN để xác định người thân hoặc tội phạm

GV cho HS quan sát hình

GV: ARN có cấu trúc như thế nào?

?Có bao nhiêu loại ARN?

?Có 3 loại ARN chính: mARN, tARN, rARN.

?Phân loại dựa vào tiêu chí nào?

GV phát PHT: Yêu cầu HS quan sát tranh .thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập

?Hãy nêu cấu trúc và chức năng của từng loại RNA?

HS: Thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi. Sau đó GV nhận xét và bổ sung.

GV: Ở 1 số loại virut thông tin di truyền không lưu giữ trên DNA mà trên RNA.

* Đặc điểm chung của Axit nucleic : (3ph)

- Axit nucleic là những đa phân tử nằm chủ yếu trong nhân tế bào, còn có ở ti thể, lạp thể…

- Là axit hữu cơ chứa các nguyên tố C, H, O, N, P.

- Axit nucleic được tạo thành từ các đơn phân là các nucleotit.

- Có 2 loại axit nucleic: ADN (axit deoxyribonucleic) và ARN (axit ribonucleic)

I/ AXIT ĐÔXI RIBÔNUCLÊIC: (17ph)

1.Nuclêôtit –Đơn phân của ADN

- ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân.

- Cấu tạo một đơn phân( Nuclêôtit ) gồm 3 thành phần:

+ Đường pentôzơ ( 5 cacbon )

+Nhóm photphat.

+ Gốc bazơ nitơ ( có 4 loại: A, T, G, X )

- Các nucleotit liên kết nhau bằng liên kết photpho dieste (liên kết hoá trị) giữa đường (ở C3) của nucleotit này với H3PO4 của nucleotit tiếp theo tạo thành chuỗi poli nucleotit

2.Cấu trúc không gian của ADN

-Theo Watson-Crick (1953) ADN 2 chuỗi poliNu song song và ngược chiều nhau , các NU đứng đối diện trên 2 mạch đơn liên kết nhau theo nguyên tắc bổ sung (NTBS) bằng liên kết hidro

-Nguyên tắc bổ sung: ( A liên kết với T bằng 2 H, G liên kết với X bằng 3 H )

LƯU Ý:

-Tế bào nhân sơ ADN có cấu trúc mạch vòng.

-Tế bào nhân thực ADN có cấu trúc mạch thẳng.

3-Chức năng của ADN:

-Mang, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền.

+Thông tin di truyền lưu giữ trong ADN dưới dạng số lượng và trình tự các nuclêôtit.

+Trình tự các nuclêôtit trên ADN làm nhiệm vụ mã hoá cho trình tự các axit amin trong chuỗi pôlipeptit.

+Prôtêin quy định các đặc điểm của cơ thể sinh vật.

+Thông tin trên ADN được truyền từ tế bào này sang tế bào khác nhờ sự nhân đôi ADN trong quá trình phân bào.

Tóm lại:

ADN => ARN => Prrôtêin => Tính trạng.

II/ AXIT RIBÔNUCLÊIC: (15ph)

1-Đặc điểm chung:

-Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.

-Đơn phân là ribônuclêôtit, có 4 loại ribônuclêôtit: A, U, G, X.

-Phân tử ARN có 1 mạch pôliribônuclêôtit.

2-Cấu trúc và chức năng mỗi loại:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Theo NTBS

% A +%G = ?

Loại nuclêôtit không bổ sung với A là gì?

Theo NTBS A +G = ?

Số vòng xoắn =?

Số liên kết hidro?

Khối lượng gen ?

Gen Mạch bổ sung

A T G X A T X G

Mạch gốc

T A X G T A G X

Sao mã

mARN

A U G X A U X G

GV dùng bảng phụ ghi sẵn bài tập và treo lên bảng .

GV gọi học sinh lên bảng và vận dụng công thức để giải

GV gọi HS lên bảng để giải và sữa chữa ,bổ sung

1nm = ? A⁰.

II/BÀI TÂP: ( 28phút)

1/Một đoạn ADN có 2400nuclêôtit,trong đó có 900A.

a.Xác định chiều dài của đoạn ADN bằng nm.

b.Số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN là bao nhiêu?

c.Xác định số lkết hiđrô trong đoạn ADN đó?

2/ Một gen có 1800nu và có A = 360 .

a.Tính số nuclêôtit lọai G của gen .

b.Tính chiều dài của gen bằng micrômet

3/ Một gen có chiều dài 0,51 micrômet và có G = 900 nuclêôtit .

a.Tính số nuclêôtit mỗi loại của gen.

b.Tính số liên kết hiđrô của gen .

c.Tính số vòng xoắn của gen .

d.Tính khối lượng của gen.

4/ Một đoạn ADN có 2400 nuclêôtit ,có hiệu của A với loại nuclêôtit khác là 30% số nuclêôtit của gen .

a.Xác định số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN.

b. Xác định số liên kết hiđrô trong đoạn ADN đó.

5/ Gen B có 3000 nuclêôtit ,có A+ T = 60% số nuclêôtit của gen .

a.Xác định chiều dài của gen B.

b.Số nuclêôtit từng loại của gen B là bao nhiêu?

6/ Chiều dài của đoạn ADN là 510nm .Mạch 1 của nó có 400A, 500T và 400G.

a.Số nuclêôtit của đoạn ADN ?

b.Số nuclêôtit từng loại trên mạch 2 của đoạn ADN là bao nhiêu?

c.Đoạn mARN vừa được tổng hợp trên mạch 2 của đoạn ADN có số nuclêôtit

từng loại là bao nhiêu ?

7/ Một phân tử ARN có số riboNu từng loại như sau. U = 150, G = 360, X = 165, A = 75.

a.Tìm tỷ lệ % từng loại riboNu của ARN?

b.Số liên kết hoá trị Đ – P của ARN ?

c.Số lượng và tỷ lệ % từng loại Nu của gen đã tổng hợp nên ARN đó?

I/ CÔNG THỨC: ( 10 phút)

1.ADN :

-Mỗi chu kỳ xoắn của ADN có 10 cặp nuclêôtit 🡪 kích thước của 1nuclêôtit

là 3,4A^o.

-Theo NTBS: Aliên kết với T,G liên kết với X 🡪 A =T ; G =X

🡪 N = 2A + 2G

🡪 N/2 = A + G.

-% của 2 loại nuclêôtit không bổ sung:

% A + % G = 50 %.

-Chiều dài của phân tử ADN hay gen :

L = N/2 x 3,4 A^o.

-Khối lượng của ADN = 300 x N

-Số liên kết hiđrô của ADN H =2A + 3G

-Số vòng xoắn C = N x 20

2. ARN

-Số ribônu của phân tử ARN :

rN = rA + rU + rG + rX =

rA = T gốc ; rU = A gốc ; rG = X gốc ; rX = Ggốc

A = T = rA + rU G = X = rR + rX

% A = %T =

%G = % X =

L_ADN = L_ARN = rN . 3,4A⁰ = . 3,4 A⁰

M_ARN = rN . 300đvc = . 300 đvc

HT _ARN = rN – 1 + rN = 2 .rN -1

II/BÀI TÂP: ( 28 phút)

1/

a.Chiều dài của đoạn ADN.

(2400 : 2 )x 0,34 = 4080A⁰ = 408nm.

b.Số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN là :

G =X = (2400 : 2) – 900 = 300 nuclêôtit

G =X = (2400 : 2) – 900 = 300 nuclêôtit

c .Số liên kết hiđrô trong đoạn ADN :

(900 x 2 ) + (300 x 3) = 2700.

2/

a. A = T = 360 ; G = X = 540

b. L = 0,306

3/

a. N = 3000

A +T = N/2 = 3000/ 2 = 1500.

🡪 A = 600.

b.H = 2.600 + 3.900 = 3900

c.Số vòng xoắn = 3000/ 20 = 150 vòng.

d.Khối lượng gen = 3000x 300= 900000(đvc)

4/

a.% A +%G = 50%

% A - %G = 30%

🡪 A = 40% = 40% x 2400

= 960 nuclêôtit

G =10% = 10% x2400

= 240 nuclêôtit

b.H = 2.960 + 3.240 = 2640 lk

5/

a.Chiều dài gen = 3000/2 x 3,4 = 5100A^o = 0,51μm

b.A + T = 60%

🡪 A =30% vì A=T.

🡪 A = 30% x 3000 = 900 nuclêôtit

G = 20% x 3000 = 600nu

6/

a.Số nuclêôtit của đoạn ADN

( 5100 : 0,34 ) x 2 = 3000nuclêôtit

b.Số nuclêôtit từng loại trên mạch 2 của đoạn ADN là :

T= 400 ; A = 500 ; X = 400 và G = 200.

c.Đoạn mARN vừa được tổng hợp trên mạch 2 của đoạn ADN có số ribônuclêôtit

rA = 400 (ribônu)

rU = 500 (ribônu)

rG = 400 (ribônu)

rX = 200 (ribônu

7/ rN = 750

a.U = 10% ; G = 24%

X = 11% ; A = 5%

b. HT = 2999

c.A = T = 15% = 225

G = X = 35% = 525

Thành phần cấu trúc

Cấu tạo

Chức năng

Thành phần cấu trúc

Cấu tạo

Chức năng

Thành tế bào

- Chứa peptiđôglican.

- Dựa vào cấu trúc và thành phần hoá học của thành tế bào, vi khuẩn được chia làm 2 loại: Gram dương (Gr⁺) và Gram âm (Gr^-).

Quy định hình dạng và bảo vệ TB

Tế bào chất

Là vùng nằm giữa màng sinh chất và vùng nhân, gồm có 2 thành phần chính là bào tương, các riboxom và một số cấu trúc khác.

là nơi diễn ra các phản ứng sinh hoá : tổng hợp hay phân giải các chất.

Vùng nhân

Chỉ chứa 1 phân tử ADN dạng vòng duy nhất.

+ Lưu trữ và truyền đạt thông tin di truyền.

+ Điều khiển các hoạt động sống

Màng sinh chất

- Được cấu tạo từ photpholipit và protein.

Trao đổi chất và bảo vệ TB

Lông và roi

- Lông: giúp VK bám chặt trên bề mặt TB vật chủ

- Roi: Chức năng di chuyển

Điểm so sánh

ADN

ARN

Số mạch, số đơn phân

2 mạch dài, có hàng chục nghìn đến hàng triệu Nu.

1 mạch ngắn, có hàng chục đến hàng nghìn Nu.

Thành phần của một đơn phân

-Axit photphoric

-Đường đêôxiribôzơ.

-Bazơ nitric: A, T, G, X.

-Axit photphoric

-Đường ribôzơ

-Bazơ nitric: A, U, G, X.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV chiếu hình tranh tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

?Thế giới sống được cấu tạo từ những loại tế bào gì?

?Tế bào gồm những thành phần nào?

HS vận dụng kiến thức đã học ở lớp dưới để trả lời:

+2 loại tế bào.

+Gồm 3 phần: Màng, tế bào chất và nhân.

? Tế bào nhân sơ có đặc điểm gì về cấu tạo?

HS quan sát tranh H7.1,7.2 và đọc thông tin trong SGK trang 31 trả lời🡪

? Kích thước nhỏ đem lại ưu thế gì cho các tế bào nhân sơ?

GV có thể làm thí nghiệm để chứng minh kích thước nhỏ đem lại ưu thế cho tế bào nhân sơ

GV thông báo:

+Vi khuẩn 30 phút phân chia 1 lần.

+Tế bào người nuôi cấy ngoài môi trường: 24 giờ phân chia.

Liên hệ: khả năng phân chia nhanh của tế bào nhân sơ được con người sử dụng như thế nào?

HS trả lời:

+Sự phân chia nhanh khi nhiễm loại vi khuẩn độc thì nguy hiểm cho sinh vật.

+Con người lợi dụng để cấy gen phục vụ sản xuất ra chất cần thiết như: vacxin, kháng sinh.

GV bổ sung : kích thước nhỏ bé của tế bào nhân sơ có thể vận chuyển các chất từ nơi này đến nơi khác trong tế bào nhanh, ít tiêu tốn năng lượng, tiết kiệm.

GV chiếu hình tế bào nhân sơ

?Kể tên những thành phần cấu tạo tế bào nhân sơ? Thành phần nào chung cho mọi tế bào ?

?Thành tế bào có cấu tạo như thế nào?

HS nghiên cứu thông tin SGK trang 33 và hình 7.2 trả lời🡪

? Tại sao cùng là vi khuẩn nhưng phải sử dụng những loại thuốc kháng sinh khác nhau?

GV giảng giải: Thành phâầnhoá học của màng nhầy là pôly sacchairit có it lipoprôtêin nên có liên quan đến tính kháng nguyên của vi khuẩn gây bệnh. Mặt khác khi môi trường nghèo chất inh dưỡng màng nhầy có thể cung cấp một phần chất sống cho tế bào và màng nhầy teo. Còn khi môi trường dư thừa cacbon thì màng nhầy dày và tạo khuẩn lạc.

Có những vi khuẩn chỉ hình thành màng nhầy trong mhững điều kiện nhất định như: vi khuẩn gây bệnh nhiệt thán, bệnh viêm màng phổi.

? Cấu tao và chức năng màng sinh chất?

?Lông và roi có chức năng gì?

?Tế bào chất của tế bào nhân sơ có đặc điểm gì?

?Tại sao gọi là vùng nhân ở tế bào nhân sơ?

?Vùng nhân có đặc điểm gì?

?Tại sao gọi tế bào nhân sơ?

?Vai trò vùng nhân đối với tế bàovi khuẩn?

Liên hệ: Tại sao dùng biện pháp muối mặn thịt cá và các loại đồ ăn khác chúng ta lại có thể bảo quản được lâu?

I KHÁI QUÁT TẾ BÀO

1.Định nghĩa:

Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sống.

2.Các thành phần cấu trúc cơ bản của tế bào:

+ Màng sinh chất

+ Tế bào chất

+ Vùng nhân

3. Phân loại:

+ Tế bào nhân sơ

+ Tế bào nhân thực

II/ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TẾ BÀO NHÂN SƠ: (10ph)

-Chưa có nhân hoàn chỉnh.

-Tế bào chất không có hệ thống nội màng, không có các bào quan có màng lọc.

-Kích thước nhỏ ( 1/10 kích thước tế bào nhân thực )

Tế bào nhân sơ có kích thước nhỏ có lợi sau:

+Tỉ lệ S / V lớn thì tốc độ trao đổi chất với môi trường diễn ra nhanh, ít tiêu tốn năng lượng

+Tế bào sinh trưởng nhanh.

+Khả năng phân chia nhanh, số lượng tế bào tăng nhanh.

III/ CẤU TẠO TẾ BÀO NHÂN SƠ: (25ph)

Tế bào nhân sơ gồm: Màng sinh chất, tế bào chất và vùng nhân, ngoài ra còn có thành tế bào, vỏ nhầy, lông và roi.

1-Thành tế bào, màng sinh chất, lông và roi:

a)Thành tế bào:

-Thành phần hoá học cấu tạo nên thành tế bào là peptiđôglican ( cấu tạo từ các chuỗi cacbohiđrat liên kết với nhau bằng các đoạn pôlipeptit ngắn ).

-Vai trò: Quy định hình dạng của tế bào.

-Vi khuẩn được chia làm 2 loại:

+Vi khuẩn Gram dương màu tím thành dày.

+Vi khuẩn Gram âm màu đỏ thành mỏng.

Một số tế bào nhân sơ ngoài thành tế bào còn có một lớp vỏ nhầy, hạn chế được khả năng thực bào của bạch cầu.

b)Màng sinh chất:

-Cấu tạo từ photpholipit 2 lớp và prôtêin.

-Chức năng : trao đổi chất và bảo vệ tế bào.

c)Lông và roi:

-Roi ( Tiên mao ): Cấu tạo là prôtêin có tính kháng nguyên, giúp vi khuẩn di chuyển.

-Lông: Giúp vi khuẩn bám chặt trên bề mặt tế bào người.

2-Tế bào chất:

a)Vị trí:Tế bào chất nằm giữa màng sinh chất và vùng nhân.

b)Thành phần: Gồm 2 thành phần:

-Bào tương : dạng keo bán lỏng.

+Không có hệ thống nội màng.

+Các bào quan không có màng bọc.

+Một số vi khuẩn không có hạt dự trữ.

-Ribôxôm: Cấu tạo từ prôtêin + rARN.

+Không có màng.

+Kích thước nhỏ.

+Tổng hợp prôtêin.

3-Vùng nhân:

-Không có màng bao bọc.

-Chỉ chứa một phân tử ADN dạng vòng.

-Một số vi khuẩn có thêm ADN dạng vòng nhỏ khác là plasmit và không quan trọng.

Tiêu chí

Lưới nội chất hạt

Lưới nội chất trơn

Cấu

trúc

Chức năng

Tiêu chí

Lưới nội chất hạt

Lưới nội chất trơn

Cấu

trúc

- Là hệ thống xoang dẹp nối với màng nhân ở 1 đầu và lưới nội chất hạt ở đầu kia.

- Trên mặt ngoài của xoang có đính nhiều hạt ribôxôm.

- Là hệ thống xoang hình ống, nối tiếp lưới nội chất hạt.

- Bề mặt có nhiều enzim, không có hạt ribôxôm bám ở bên ngoài.

Chức năng

Tổng hợp prôtêin cho tế bào và prôtêin xuất bào

Tổng hợp lipit, chuyển hoá đường, phân huỷ chất độc đối với cơ thể.

Nội dung

Lục lạp

Không bào

Lizoxom

Nhóm sinh vật

Cấu tạo

Chức năng

Nội dung

Lục lạp

Không bào

Lizoxom

Nhóm sinh vật

Chỉ có ở thực vật

Thực vật và một số ĐV nguyên sinh

Chỉ có ở động vật

Cấu tạo

- hình bầu dục.

- ngoài có 2 màng trơn.

-trong là chất nền. (strôma).và các hạt grana gồm nhiều túi dẹt (tilacôit chứa nhiều diệp lục và các enzim quang hợp.) xếp chồng lên nhau, các grana nối với nhau bằng hệ thống màng.

-Chứa ADN và riboxom

- phía ngoài có 1 lớp màng bao bọc,bên trong là dịch bào chứa các chất hữu cơ và ion khoáng tạo áp suất thẩm thấu của tế bào.

Là bào quan dạng túi có màng bao bọc.Chứa nhiều enzim thủy phân.

Chức năng

Là nơi thực hiện chức năng quang hợp

-Có khả năng nhân đôi độc lập.

+Dự trữ chất dinh dưỡng.

+Chứa sắc tố thu hút côn trùng.

+Chứa chất độc để tự vệ,chất thải.

Chức năng:phân hủy các tế bào già,tế bào bị tổn thương

Cấu tạo

Chức năng

1) Gồm 1 lớp kép phôtpholipit quay đầu ghét nước vào nhau.

2) Có các phân tử prôtêin xen kẽ (xuyên màng)

3) prôtêin ở bề mặt(bám màng).

4) Các tế bào động vật có colestêron

5) prôtêin liên kết với lipit tạo lipôprôtêin hay liên kết với cacbohyđrat tạo glicôprôtêin

a) Trao đổi chất với môi trường một cách có chọn lọc( bán thấm).

b) thu nhận thông tin cho tế bào.

c) "dấu chuẩn"giữ chức năng nhận biết nhau và các tế bào "lạ"

d) Làm tăng sự ổn định của màng sinh chất.

e) vận chuyển các chất qua màng

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

? Tế bào nhân thực có đặc điểm gì?

HS quan sát tranh hình và nghiên cứu SGK trang 36 trả lời🡪

? Tại sao gọi là tế bào nhân thực?

🡪 Vì vật chất di truyền được bao bọc bởi màng được gọi là nhân.

GV treo tranh hoặc dùng đèn chiếu cấu trúc nhân.

? Nhân tế bào có cấu tạo thế nào?

HS nghiên cứu thông tin trang 37 SGK và tranh trả lời🡪

GV nêu thí nghiệm:

Một nhà khoa học đã tiến hành phá huỷ nhân tế bào trứng ếch thuộc loài A. Sau đó lấy nhân của tế bào sinh dưỡng của loài B cấy vào. Sau nhiều lần thí nghiệm ông đã nhận được các con ếch con từ các tế bào đã được chuyển nhân.

? Em hãy cho biết các con ếch con này có đặc điểm của loài nào?

? Thí nghiệm này có thể chứng minh đặc điểm gì về nhân tế bào?

HS: các con ếch con này có đặc điểm của loài B.

Chứng minh được chức năng của nhân tế bào.

🡪

?Vậy nhân tế bào có chức năng gì?

GV chiếu hình riboxom

? Cấu trúc và chức năng riboxom?

GV treo tranh hình lưới nội chất và phát PHT

HS hoạt động nhóm, nghiên cứu thông tin trong SGK trang 37 và quan sát hình và hoàn thành PHT🡪

GV treo tranh hình bộ máy gôngi.

?Xác định phức hệ gôngi trên hình vẽ?

?Trình bày cấu trúc và chức năng của bộ máy gôngi?

Dựa hình 8.2 hày cho biết những bộ phận nào của tế bào tham gia vào việc vận chuyển một phân tử prôtêin ra khỏi tế bào?

(+Prôtêin được tổng hợp từ lưới nội chất có hạt.

+Prôtêin được tái tiết mang tới bộ máy gôngi.

+Prôtêin tiếp tục được tái tiết mang tới màng sinh chất để tiết ra ngoài.)

GV mở rộng: Hình 8.2 cho thấy mối liên hệ giữa các màng trong tế bào và sự liên hệ mật thiết này là điểm khác biệt so với tế bào nhân sơ vì tế bào nhân sơ không có hệ thống nội màng.

GV chiếu hình cấu trúc ti thể

?Mô tả cấu trúc của ti thể?

HS hoạt động nhóm, nghiên cứu thông tin và Hình 9.1 SGK Tr40

?Ti thể có chức năng gì?

HS đọc thông tin trong SGK hình 9.2 Tr 41 trả lời🡪

I/ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TẾ BÀO NHÂN THỰC: (5ph)

-Kích thước lớn.

-Cấu trúc phức tạp:

+Có nhân tế bào, có màng nhân.

+Có hệ thống màng của tế bào chất thành các xoang riêng biệt.

+ Các bào quan đều có màng bao bọc.

II/ CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO NHÂN THỰC

1- Nhân tế bào (10 ph)

a)Cấu trúc:

-Phía ngoài là màng nhân bao bọc

( màng kép ) dày 6 – 9 μm. Trên màng cócác lỗ nhân.

-Bên trong là dịch nhân chứa chất nhiễm sắc

( ADN liên kết với prôtêin ) và nhân con.

b)Chức năng:

-Nhân là thành phần quan trọng nhất của tế bào.

-Nơi chứa đựng thông tin di truyền.

-Điều khiển mọi hoạt động của tế bào thông qua điều khiển sự tổng hợp prôtêin.

2-Ribôxôm: (5ph)

a)Cấu trúc:

-Ribôxôm không có màng bọc.

-Thành phần gồm một số loại ARN và prôtêin.

b)Chức năng: Chuyên tổng hợp prôtêin của tế bào.

3- Lưới nội chất: (5ph)

a) Cấu trúc: Là 1 hệ thống ống và xoang dẹp thông với nhau gồm lưới nội chất trơn và có hạt.

b) Chức năng:

- Chức năng của lưới nội chất hạt (mặt ngoài có hạt ribosome) là nơi tổng hợp protein.

- Chức năng của lưới nội chất trơn là tham gia vào quá trình tổng hợp lipid, chuyển hoá đường và phân huỷ chất độc hại đối với tế bào, cơ thể.

4-Bộ máy Golgi (5 ph)

a)Cấu trúc:

Là một chồng túi màng dẹp xếp cạnh nhau, nhưng tách biệt nhau.

b)Chức năng:

-Lắp ráp, đóng gói và phân phối các sản phẩm ( protein, lipit…)

-Ở tế bào thực vật, bộ máy gôngi là nơi tổng hợp nên các phân tử pôlisaccarit cấu trúc nên thành tế bào.

5- Ti thể: ( 5ph)

a)Cấu trúc:

-Phía ngoài ti thể là lớp màng kép bao bọc.

+Màng ngoài trơn không gấp khúc.

+Màng trong: Gấp nếp tạo thành các mào ăn sâu vào chất nền, trên bề mặt các mào có các enzim hô hấp.

-Bên trong các chất nền chứa ADN và ribôxôm.

b)Chức năng:

-Cung cấp năng lượng chủ yếu của tế bào dưới dạng các phân tử ATP

Dấu hiệu so sánh

Tế bào nhân sơ

Tế bào nhân thực

Cấu trúc của nhân

Ribôxôm

Các bào quan khác

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV treo tranh lục lạp yêu cầu:

?Chỉ lên tranh và mô tả các thành phần lục lạp và chức năng?

Liên hệ:

? Tại sao cây có màu xanh?

? Tại sao mặt trên lá có màu xanh sẫm hơn mặt dưới?

?Trong sản xuất làm thế nào để lá cây nhận được nhiều ánh sáng?

HS:

+Lá có màu xanh do diệp lục.

+Diệp lục hình thành ngoài ánh sáng nên mặt trên được chiếu nhiều ánh sáng có nhiều diệp lục được hình thành.

HS vận dụng kiến thức trả lời:

+Trồng cây với mật độ thích hợp.

+Dựa vào cây ưa bóng, ưa sáng để trồng với mật độ thích hợp và mùa vụ thích hợp.

Liên hệ :Nhờ có diệp lục cây xanh quang hợp tổng hợp chất hữu cơ cung cấp cho mọi hoạt động sống của sinh giới--> cần phải trồng và bảo vệ rừng

GV treo tranh tế bào thực vật:

?Cấu trúc và chức năng không bào?

HS quan sát hình 8.1(b) tranh động vật nguyên sinh và đọc thông tin SGK Tr 42 trả lời:

+Cấu trúc màng.

+Chức năng đa dạng ở động vật và thực vật.

HS quan sát tranh H8.1(a) và đọc thông tin SGK Tr.42 trả lời🡪

HS:

+Tế bào bạch cầu.

+Vì liên quan đến chức năng thực bào của bạch cầu.

HS: ...Các enzim thuỷ phân tràn ra tế bào chất ảnh hưởng tới tế bào.

GV treo tranh tế bào động vật:

? Cấu trúc và chức năng lizôxôm?

? Tế bào cơ, tế bào hồng cầu, tế bào thần kinh loại tế bào nào có nhiều lizôxôm nhất ? vì sao?

GV Mở rộng:

? Điều gì sẽ xảy ra nếu lizôxôm bị vỡ ra?

HS đọc thông tin SGK Tr44,45 và quan sát H8.2 trả lời🡪

? Điều gì sẽ xảy ra nếu tế bào không có khung xương

HS nghiên cứu thông tin SGK trang 43, 44 trả lời:

+Hệ thống ống, sợi

+ Các chức năng.

+Hình dạng méo mó.

+Các bào quan sẽ dồn vào 1 chỗ hay hỗn loạn trong tế bào

GV treo tranh hình 10.2 SGK Tr 44, 45.

?Màng sinh chất được cấu tạo từ những thành phần nào?

? Tại sao màng sinh chất được gọi là khảm động?

? Nếu màng tế bào không có cấu trúc khảm động thì sẽ thế nào?

? Tại sao màng tế bào nhân chuẩn và tế bào nhân sơ có cấu tạo tương tự nhau mặc dù tế bào nhân sơ có cấu tạo rất đơn giản?

? Dựa vào cấu trúc em hãy dự đoán chức năng của màng?

Phân biệt thành tế bào thực vật, nấm, vi khuẩn?

? Chất nền ngoại bào nằm ở đâu?

? Cấu trúc và chức năng của chất nền ngoại bào?

6- Lục lạp ( 5ph)

a-Cấu trúc: Lục lạp là bào quan chỉ có ở thực vật.

-Phía ngoài có 2 lớp màng bao bọc.

-Bên trong gồm 2 thành phần:

+Chất nền không màu có chứa ADN và ribôxôm.

+Hệ thống túi dẹt gọi là tilacôit.

b-Chức năng:

-Lục lạp chứa chất diệp lục có khả năng chuyển đổi năng lượng ánh sáng thành năng lượng hoá học.

-Là nơi thực hiện chức năng quang hợp của tế bào.

7- Một số bào quan khác (10ph)

1-Không bào:

a) Cấu trúc:

-Phía ngoài có một lớp màng bao bọc.

-Trong là dich bào áng tạo áp suất thẩm thấu.

b) Chức năng: Tuỳ thuộc loại tế bào và tuỳ loài.

-Dự trữ chất dinh dưỡng, chứa chất phế thải.

-Giúp tế bào hút nước.

-Chứa sắc tố thu hút côn trùng.

-Ở động vật nguyên sinh có không bào tiêu hoá và không bào co bóp phát triển.

2-Lizôxôm:

a) Cấu trúc:

-Dạng túi nhỏ có 1 lớp màng bao bọc.

-Chứa enzim thuỷ phân.

b)Chức năng:

-Tham gia phân huỷ các tế bào già, các tế bào bị tổn thương không còn khả năng phục hồi.

Góp phần tiêu hoá nội bào.

III/ MÀNG SINH CHẤT:( 15 ph)

1- Cấu trúc màng sinh chất:

-Màng sinh chất có cấu trúc khảm động dày 9 nm.

-Gồm 2 thành phần chính: Phôtpholipit và prôtêin.

+Phôtpholipit: luôn quay 2 đuôi kị nước vào nhau, và 2 đầu ưa nước ra ngoài.

+ Phân tử phôtpholipit của 2 lớp màng liên kết vơi nhau bằng liên kết nên dễ dàng di chuyển.

+Pro gồm 2 loại prôtêin xuyên màng và bám màng : vận chuyển các chất ra vào tế bào, tiếp nhận thông tin từ bên ngoài.

-Các phân tử colesterôn xen kẽ trong lớp phôtpholipit.

-Các chất lipô prôtêin và glicoprotêin như:giác quan, kênh, dấu chuẩn nhận biết đặc trưng cho từng loại tế bào.

2-Chức năng:

-Trao đổi chất với môi trường có tính chọn lọc nên màng có tinhd bán thấm.

-Thu nhận các thông tin lí hoá từ bên ngoài

( nhờ các thụ thể ) và đưa ra đáp ứng kịp thời.

-Nhờ màng sinh chất các tế bào của cùng 1 cơ thể có thể nhận biết nhau và nhận biết các tế bào lạ (nhờ glicô prôtêin )..

IV/ CÁC CẤU TRÚC NGOÀI MÀNG SINH CHẤT:( 5ph)

1-Thành tế bào:

-Tế bào thực vật cấu tạo bằng xenlulôzơ.

Tế bào nấm là kitin.

Tế bào vi khuẩn là peptiđôglican.

-Chức năng: Quy định hình dạng tế baò và bảo vệ tế bào.

2-Chất nền ngoại bào:

-Vị trí: Nằm ngoài màng sinh chất của tế bào người và động vật.

-Chức năng: Giúp các tế bào liên kết với nhau tạo nên các mô nhất định và giúp tế bào thu nhận thông tin.

Cấu trúc

Tế bào nhân sơ

Tế bào nhân thực

Vật chất di truyền

Các bào quan có màng

Các bào quan không màng

Màng sinh chất

MT ưu trương

MT đẳng trương

MT nhược trương

Nồng độ chất tan so với TB

Sự di chuyên của nước

Kết quả khi đặt TB vào MT

MT ưu trương

MT đẳng trương

MT nhược trương

Nồng độ chất tan so với TB

Cao hơn

Bằng

Thấp hơn

Sự di chuyên của nước

Từ TB ra MT

Ra = Vào

Từ MT vào TB

Kết quả khi đặt TB vào MT

TB co lại

TB bình thường

TB trương lên,

có thẻ bị vỡ

Thụ động

Chủ động

Thụ động

Chủ động

- Vận chuyển theo nguyên lý khuếch tán, cùng chiều gradient nồng độ.

- Không tiêu tốn năng lượng.

- Các chất được vận chuyển qua màng phospholipid, kênh protein.

- Thường các chất có kích thước nhỏ hơn lỗ màng.

- Vận chuyển các chất ngược chiều gradient nồng độ.

- Tiêu tốn năng lượng (ATP).

- Các chất chủ yếu được vận chuyển qua kênh protein, bơm đặc chủng.

- Thường các chất có kích thước lớn hơn lỗ màng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

Nội dung

Hoạt động 1: Tim hiểu về cơ chế vận chuyển thụ động.

GV củng cố 1 số khái niệm về chất tan, dung môi, dung dịch, khuếch tán…các chất vận chuyển qua màng thường phải được hoà tan trong nước.

-GV nhắc HS nhớ lại cấu tạo phù hợp với chức năng của MSC.

- GV cho HS quan sát hình 11.1 – SGK hỏi: Có mấy cách vận chuyển các chất qua màng?

HS: Có 2 cách vận chuyển chủ yếu là vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động.

GV: Thế nào là vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động? Chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu các cơ chế vận chuyển này.

- Giới thiệu 1 số hiện tượng:

+ Mở nắp lọ nước hoa.

+ Nhỏ vài giọt mực vào cốc nước.

→ Quan sát hiện tượng giải thích tại sao nước lại chuyển màu?

GV: Nguyên lý của cơ chế vận chuyển thụ động là gì?

HS: Vận chuyển theo nguyên lý khuếch tán, tức là đi từ nơi có nồng độ chất tan cao đến nơi có nồng độ chất tan thấp.

-Chất tan: Khuếch tán từ nơi có nồng độ cao sang nơi có nồng độ thấp.

-Nước: Thẩm thấu từ nơi thế nước cao sang nơi có thế nước thấp.

Từ đây GV có thể cho HS giải thích thí nghiệm ở phần Khởi động, GV nhận xét, bổ sung, kết luận.

GV: HS quan sát tranh và trả lời: Các chất vận chuyển qua những thành phần nào của tế bào và có đặc điểm gì?

HS: Vận chuyển qua lớp phospholipids và kênh protein,…

GV: Vì sao những chất hoà tan trong lipid lại dễ dàng đi qua màng tế bào?

HS: Vì màng tế bào là một lớp kép phospholipids, là một loại lipid nên các chất hòa tan trong lipid sẽ qua màng được dễ dàng.

GV: Điều kiện để các chất vận chuyển qua lớp phospholipid và qua kênh là gì?

HS: HS thảo luận và trả lời:

- Chênh lệch nồng độ các chất.

+ Nước: thế nước → cao thấp.

+ Qua kênh protein đặc biệt.

+ Chất hoà tan đi từ C_cao → C_thấp

- Protein vận chuyển có cấu trúc phù hợp với chất vận chuyển.

- Không tiêu tốn năng lượng.

GV: Như vậy vận chuyển các chất theo cơ chế thụ động là như thế nào?

HS: Là sự vận chuyển các chất qua màng cùng chiều nồng độ, không tiêu tốn năng lượng và theo nguyên lý khuếch tán.

GV: Tại sao khi da ếch khô thì ếch sẽ chết?

HS: Vì khi đó các tế bào da teo lại do mất nước, khí oxy không khuếch tán được qua da → ếch chết do thiếu khí oxy.

GV: Thế nào là môi trường ưu trương, đẳng trương, nhược trương?

HS: Thảo luận với bạn kế bên và trả lời.

GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

*Liên hệ thực tiễn: HS tự liên hệ kiến thức thực tiễn trong đời sống: muối dưa, làm mứt, mắm tôm, làm mắm,… và giải thích sơ lược cơ chế (chẳng hạn : vì sao sau khi muối cá, cá sẽ bị teo lại và mặn hơn?...). Sử dụng các mẫu vật các em đã chuẩn bị sẵn.

GV cho HS giải thích các hiện tượng sau:

1. Khi muối dưa cải, rau bị quắt lại và mặn hơn.
2. Ngâm quả mơ chua vào đường, sau 1 thời gian quả mơ có vị chua ngọt, nước cũng có vị ngọt chua.

3. Ngâm rau sống bằng nước muối pha loãng để sát khuẩn và tiêu diệt trứng giun sán.

GV: TB thực vật, hồng cầu trong môi trường đẳng trương, ưu trương, nhược trương sẽ thế nào?

HS trả lời, GV góp ý, bổ sung.

GV yêu cầu hs điền nội dung PHT 1

GV góp ý, điều chỉnh, bổ sung.

I. Vận chuyển thụ động

1) Khái niệm

Là sự vận chuyển các chất qua màng cùng chiều nồng độ, không tiêu tốn năng lượng và theo nguyên lý khuếch tán.

2) Đặc điểm chất vận chuyển

- Qua lớp phospholipid:

+ Nước

+ Chất hoà tan

* Kích thước nhỏ hơn lổ màng.

* Không phân cực (CO₂, O₂).

- Qua kênh protein:

+ Các chất phân cực.

+ Có kích thước lớn: H⁺, protein, glucose.

3) Nguyên lý vận chuyển

Theo nguyên lý khuếch tán: là đi từ nơi có nồng độ chất tan cao đến nơi có nồng độ chất tan thấp.

-Chất tan: Khuếch tán từ nơi có nồng độ cao sang nơi có nồng độ thấp.

-Nước: Thẩm thấu từ nơi thế nước cao sang nơi có thế nước thấp.

4) Điều kiện vận chuyển

- Chênh lệch nồng độ các chất.

- Protein vận chuyển có cấu trúc phù hợp với chất vận chuyển.

- Không tiêu tốn năng lượng.

5) Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán qua màng

- Nhiệt độ môi trường.

- Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng:

+ Môi trường đẳng trương.

+ Môi trường ưu trương.

+ Môi trường nhược trương.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

Nội dung

Hoạt động 2: Tìm hiểu về cơ chế vận chuyển chủ động.

GV: Ở quản cầu thận:

Nước tiểu

[urê] = 65 lần

[glucozơ] = 0,9g/l

Máu

[urê] = 1 lần

[glucozơ] = 1,2g/l

GV: Em hiểu như thế nào là vận chuyển chủ động? Đặc điểm của hình thức vận chuyển này như thế nào?

HS: Là vận chuyển các chất ngược chiều gradient nồng độ và cần phải có sự tham gia của năng lượng ATP.

GV: Điều kiện vận chuyển chủ động là gì?

HS: Thảo luận và trả lời:

- Chất tan đi từ C thấp → C cao (a.a , Ca⁺, Na⁺, K⁺).

- Cần kênh protein màng, bơm đặc chủng.

- Tiêu tốn năng lượng.

GV: Đặc điểm của các chất được vận chuyển?

HS: Chất mà tế bào cần, chất độc hại, chất có kích thước lớn hơn lổ màng.

GV: Vậy thế nào là vận chuyển chủ động?

HS: Là phương thức vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ cao và cần có sự tham gia của năng lượng ATP.

GV có thể đưa hình động hoặc tĩnh về bơm Na/K vấn đáp HS về hoạt động của bơm.

HS trả lời

Gv góp ý, bổ sung (như trang 48/SGK)

GV: Trong hai kiểu vận chuyển trên, kiểu nào là chủ yếu? Vì sao?

HS: Vận chuyển chủ động, vì màng TB có tính bán thấm, chỉ vận chuyển các chất qua màng một cách có chọn lọ, do đó màng chỉ đưa vào những chất cần cho tế bào và loại bỏ các chất độc đối với tế bào dù sự vận chuyển đó ngược chiều nồng độ.

GV phát phiếu học tập 2 và cho HS thảo luận nhóm: So sánh giữa vận chuyển thụ động với vận chuyển chủ động

HS: Thảo luận và ghi nhận kết quả.

GV: Quan sát HS thảo luân và gọi đại diện nhóm trình bày kết quả.

GV nhận xét, chỉnh sửa, bổ sung

* Liên hệ giáo dục môi trường:

- Bón phân cho cây trồng đúng cách, không dư thừa gây ảnh hưởng xấu cho cây xanh, cho môi trường đất, nước và không khí.

- Bảo vệ môi trường đất, nước, không khí và các sinh vật sống trong đó.

-Không nên ăn quá nhiều một loại thức ăn (HS giải thích, GV góp ý bổ sung)

II. Vận chuyển chủ động

1) Nguyên lý và điều kiện

- Chất tan đi từ Cthấp → Ccao (a.a , Ca⁺, Na⁺, K⁺).

- Cần kênh protein màng, bơm đặc chủng.

- Tiêu tốn năng lượng.

2) Đặc điểm các chất vận chuyển

Chất mà tế bào cần, chất độc hại, chất có kích thước lớn hơn lổ màng.

3) Khái niệm

Là phương thức vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ cao (ngược chiều gradient nồng độ) và cần có sự tham gia của năng lượng ATP.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

Nội dung

Hoạt động III: Tìm hiểu hoạt động xuất bào và nhập bào

- GV cho HS quan sát tranh trùng biến hình bắt và tiêu hóa mồi.

Yêu cầu:

- Thế nào là nhập bào và xuất bào?

- Có mấy loại nhập bào?

- Phân biệt ẩm bào và thực bào?

- Cơ chế thực hiện ẩm bào và thực bào?

- Sự xuất bào và nhập bào thực hiện được nhờ vào điều gì?

- Thảo luận nhóm trả lời.

- Đại diện HS trình bày, lớp nhận xét.

-HS nghiên cứu thông tin SGK trả lời. GV nhận xét, góp ý, bổ sung.

Liên hệ

Em hãy lấy VD về hiện tượng xuất bào, nhập bào?

III. Nhập bào và xuất bào

1. Nhập bào:

Là phương thức TB đưa các chất vào bên trong TB bằng cách biến dạng màng sinh chất

- Gồm hai kiểu

+ Thực bào: là qt bao và đưa TB vi khuẩn , các mảnh vỡ TB, chất có kích thước lớn vào bên trong TB.

+ Ẩm bào: là qt bao và đưa các chất lỏng vào bên trong TB.

2. Xuất bào:là quá trình chuyển các chất ra khỏi TB theo cách ngược lại với nhập bào.

- Các chất xuất bào: Protein,đại phân tử

VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG

VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG

- Vận chuyển theo nguyên lý khuếch tán, cùng chiều gradient nồng độ.

- Không tiêu tốn năng lượng.

- Các chất được vận chuyển qua màng phospholipid, kênh protein.

- Thường các chất có kích thước nhỏ hơn lỗ màng

- Vận chuyển các chất ngược chiều gradient nồng độ.

- Tiêu tốn năng lượng (ATP).

- Các chất chủ yếu được vận chuyển qua kênh protein, bơm đặc chủng.

- Thường các chất có kích thước lớn hơn lỗ màng

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

GV Chia lơpớ thành nhiều nhóm.

GV giao dụng cụ và yêu cầu bảo quản HS : các nhóm nhận dụng cụ.

Phân công thư ký ghi chép. GV yêu cầu:

? Trình bày cách tiến hành thí nghiệm co nguyên sinh.

Đại diện các nhóm trình bày rõ các bước tiến hành tiến hành thí nghiệm như SGK

? Tiến hành thí nghiệm trên tế bào biểu bì lá cây thài lài?

? Quan sát và vẽ được tế bào bình thường và tế bào khí khổng trước khi nhỏ dung dịch?

?Quan sát và vẽ các tế bào sau khi nhỏ dung dịch muối với nồng độ khác nhau?

Các nhóm thực hiện yêu cầu của GV:+Quan sát tế bào

+Vẽ hình.

GV bao quát lớp giúp đỡ, động viên các nhóm yếu về thao tác tách lớp tế bào biểu bì và cách quan sát trên kính hiển vi .

GV kiểm tra kết quả trên kính hiển vi của mỗi nhóm.

GV nhận xét và nêu câu câu hỏi?

?Khí khổng lúc này đóng hoặc mở?

?Tế bào có gì khác so với tế bào bình thường?

? Thay đổi nồng độ dung dịch muối thì tốc độ co nguyên sinh sẽ như thế nào?

Các nhóm thảo luận để trả lời các câu hỏi trên cơ sở kết quả của nhóm:+Tế bào nhìn rõ.

+Khí khổng lúc này đóng.

+Dung dịch nước muối ưu trương hơn nên đã hút nước của tế bào, làm cho màng tế bào tách khỏi thành tế bào và co dần lại đó là hiện tượng co nguyên sinh.

+Nếu nồng độ dung dịch muối đậm hơn thì tốc độ co nguyên sinh diễn ra rất nhanh và ngược lại.

Các nhóm thực hiện theo hướng dẫn của GV.

Quan sát rồi vẽ hình.

Các nhóm thảo luận dựa trên hình ảnh quan sát được để trả lời:

+Màng tế bào giãn dần ra đến khi thành tế bào trở về trạng thái ban đầu.

+Lỗ khí mở

GV hướng dẫn HS cách quan sát hiện tượng phản co nguyên sinh.

+Sử dụng tiêu bản co nguyên sinh ở tế bào trong thí nghiệm trước.

+Nhỏ 1 giọt nước cất vào rìa của lá kính.

+Quan sát dưới kính hiển vi.

GV nêu câu hỏi:

?Tế bào lúc này có gì khác so với tế bào khi co nguyên sinh?

?Lỗ khí đóng hay mở?Tại sao?

?Nếu lấy tế bào ở cành củi khô lâu ngày để làm thí nghiệm thì có hiện tượng co nguyên sinh không?

Sau khi HS trả lời GV đính chính và bổ sung:

+Lỗ khí đóng mở được là do thành tế bào ở 2 phía của tế bào lỗ khí khác nhau, phía trong dày hơn phía ngoài, nên khi trương nước thành tế bào phía ngoài giãn nhiều hơn phía trong🡪 điều này thể hiện cấu tạo phù hợp chức năng của tế bào lỗ khí.

+Tế bào cành củi khô chỉ có hiện tượng trương nước chứ không có hiện tượng co nguyên sinh. Vì đây là đặc tính của tế bào sống.

BS:

? Môi trường bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng đến hoạt động vận chuyển các chất như thế nào? Chúng ta sẽ làm gì để khắc phục và bảo vệ hiện tượng này?

I/ QUAN SÁT HIỆN TƯỢNG CO Ở TẾ

BÀO BIỂU BÌ LÁ CÂY:

1-Cách tiến hành:

a)Bước 1: Tách lớp mỏng lá thài lài tía.

b)Bước 2: Lên tiêu bản:

+Mặt trên lá.

+Mặt dưới lá.

c)Bước 3: Nhỏ dung dịch muối loãng vào rìa lá kính phía kia đặt tờ giấy thấm để hút nước sang.

2- Quan sát và vẽ hình

II/THÍ NGHIỆM PHẢN CO NGUYÊN SINH VÀ VIỆC ĐIỀU KHIỂN SỰ ĐÓNG MỞ KHÍ KHỔNG:

Sau khi quan sát hiện tượng co nguyên sinh ở các tế bào biểu bì, nhỏ một giọt nước cất vào rìa của lá kính.

🡪 quan sát và vẽ hình tế bào quan sát được.

Các bước thí nghiệm

Dự đoán kết quả

Hiện tượng

Giải thích

Ghi chi tiết

Mô tả hoặc vẽ

KIỂM TRA MỘT TIẾT HKI

NĂM HỌC 2018 - 2019

MÔN SINH HOC 10

Thời gian làm bài : 45 Phút

BƯỚC 1/ MỤC TIÊU:

1-Kiến thức:

-Kiểm tra các kiến thức đã học trong chương I, II cho HS khối 10 toàn trường

-Qua kiểm tra đánh giá kết quả tiếp thu kiến thức và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống và sinh hoạt.

-Qua kiểm tra rút kinh nghiệm cho việc dạy và học.

2-Kỹ năng:

-Rèn kỹ năng trả lời câu hỏi và bài tập dưới hình thức tự luận và trắc nghiệm.

-Kỹ năng tính toán.

3-Thái độ:

-Động cơ thái độ kiểm tra: nghiêm túc, chống gian lận trong kiểm tra ==> thực hiện cuộc vận động ” Hai không ”.-Tính cẩn thận, chính xác.

4. Định hướng phát triển năng lực:

- Rèn luyện và phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tự học hình thành kiến thức.

BƯỚC 2 /XÁC ĐỊNH HÌNH THỨC KIỂM TRA: Tự luận và trắc nghiệm

BƯỚC 3 /THIẾT LẬP MA TRẬN:

Câu 1: Sắc tố diệp lục có chứa trong bào quan nào?

A. Lục lạp

B. Ti thể

C. Bộ máy Gôngi

D. Trung thể

Câu 2: Trong cơ thể người, tế bào nào có nhiều ti thể nhất?

A. Tế bào xương

B. Tế bào cơ tim.

C. Tế bào da.

D. Tế bào thần kinh.

Câu 3: Một đoạn phân tử ADN có khối lượng 720000 đv C và có A = 500 số nu loại G của đoạn ADN đó là

A. 800

B. 600

C. 480

D. 700

Câu 4: Cấu trúc màng kép, màng trong tạo nên mào chứa chuỗi chuyền điển tử là đặc điểm của bào quan nào

A. Lưới nội chất hạt

B. Ti thể

C. Bộ máy Gôngi

D. Lục lạp

Câu 5: Những bào quan nào sau đây có một lớp màng màng bao bọc?

A. Lục lạp và lizôxôm

B. Trung thể và ribôxôm

C. Ti thể và lưới nội chất

D. Không bào và bộ máy Gôngi

Câu 6: Cấu trúc nào sau đây có ở cả tế bào thực vật và tế bào động vật?

A. Thành tế bào

B. Bộ máy Gôngi

C. Trung thể

D. Lục lạp

Câu 7: Hai thành phần chính cấu tạo nên nhiễm sắc thể là

A. ADN và prôtêin

B. Photpho lipit và prôtêin

C. Cacbonhiđrac và lipit

D. ADN và lipit

Câu 8: Vì sao tế bào vi khuẩn có tốc độ sinh trưởng và sinh sản nhanh?

A. Chưa có nhân hoàn chỉnh.

B. Có tỉ lệ S/V nhỏ.

C. Dễ xâm nhập vào tế bào vật chủ.

D. Có kích thước nhỏ và cấu tạo đơn giản.

Câu 9: Gai glicôprôtêin có chức năng chủ yếu là

A. Chuyển hoá đường

B. Giải độc tố

C. Nhận biết tế bào lạ

D. Tổng hợp Prôtêin

Câu 10: Ba zơnitơ trên mỗi mạch polinuclêôtit của ADN liên kết với nhau bằng liên kết gì?

A. Ion

B. Cộng hoá trị

C. Hiđrô

D. Peptit

Câu 11: Màng sinh chất được cấu tạo từ hai thành phần chính nào?

A. phôtpholipit và cacbohiđrat.

B. phôtpholipit và prôtêin.

C. cacbohiđrat và lipit.

D. cacbohiđrat và prôtêin.

Câu 12: Thành phần cấu tạo cơ bản của tế bào nhân sơ là?

A. Thành tế bào, màng sinh chất, vùng nhân.

B. Tế bào chất, thành tế bào, nhân.

C. Màng sinh chất, tế bào chất, vùng nhân.

D. Thành tế bào, màng sinh chất, nhân.

Câu 13: Chức năng chính của thành tế bào vi khuẩn là?

A. Giúp vi khuẩn di chuyển.

B. Giữ hình dạng tế bào ổn định.

C. Duy trì áp suất thẩm thấu.

D. Truyền đạt thông tin di truyền.

Câu 14: Một đoạn phân tử ADN dài 5100 A⁰ có tổng số nuclêôtit là

A. 2000

B. 1200

C. 3000

D. 1000

Câu 15: Chức năng tổng hợp lipit ,chuyển hoá đường và phân giải các chất độc hại cho cơ thể,là chức năng của bào quan nào trong tế bào nhân thực

A. Ti thể

B. Lưới nội chất trơn

C. Lưới nội chất hạt

D. Lục lạp

Câu 16: Ở tế bào thực vật, bào quan có chức năng quang hợp là

A. Ti thể.

B. Ribosome.

C. Lizosome.

D. Lục lạp.

TT

Lớp

Sĩ số

Số lượng HS đạt

TB5.0

Ghi chú- HS vắng

8-10

6,5-7,5

5-6

2-4,5

1-1,5

SL

Tỉ lệ

1

C3

2

C4

3

C5

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu về năng lưọng trong tế bào.

GV: Em hãy nhắc lại định luật bảo toàn vật chất và năng lượng?

( Năng lương không bao giờ mất đi mà chỉ chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác)

GV: Nhận xét và treo tranh, giảng:

Tranh bắn cung

Cung giương → bắn cung

(thế năng) (động năng)

THẾ NĂNG⮀ ĐỘNG NĂNG

GV: Em hiểu thế nào là năng lượng?

GV: Trạng thái tồn tại của năng lượng?

HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời GV: Vậy: Động năng, thế năng là gì? Qua hình cho biết 2 dạng năng lượng này chuyển đổi thế nào?

? Vậy thế nào là chuyển hóa năng lượng?

HS: Thảo luận và trả lời.

GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

GV: Có các dạng năng lượng nào trong tế bào?

- HS: Thảo luận nhóm trả lời: có 3 dạng chính là hóa năng, nhiệt năng và điện năng.

GV: Cho HS thảo luận nhóm:

Tranh hình 13.1 – SGK

- Hãy nêu cấu tạo phân tử ATP?

-Thế nào là liên kết cao năng?

-Quan sát phim mô tả cơ chế hoạt động của ATP?

-Hãy nêu chức năng của ATP trong tế bào?

Gợi ý ?TB sử dụng ATP vào mục đích gì? Ví dụ?

? Lao động trí óc có cần năng lượng không? → Giáo dục chế độ dinh dưỡng phù hợp từng đối tượng lao động.

HS: Thảo luận nhóm, ghi nhận và đại diện nhóm trình bày kết quả:

.GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chuyển hoá vật chất

GV: Giảng kiến thức về tiêu hóa thức ăn và chuyển hóa thức ăn thành năng lượng. Protein được chuyển hoá như thế nào trong cơ thể và năng lượng sinh ra dùng vào việc gì?

GV:Nêu ví dụ khác

Chất vô cơ:

AS

H₂O + CO₂ 🡪 C₆H₁₂O₆ + O₂(1)

Dl

CHC p tạp 🡪 CHC đgiản (2)

Tiêu hoá ở cơ thể dị dưỡng

(1) và (2) là các quá trình chuyển hoá vật chất.

GV: Thế nào là chuyển hoá vật chất? Bản chất của chuyển hoá vật chất?

HS Nghiên cứu SGK và trả lời GV nhận xét, bổ sung.

?Thế nào là quá trình đồng hoá và dị hoá? Mối quan hệ giữa 2 quá trình trên.

HS: Thảo luận và trả lời.

GV: Nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

? Vậy vai trò của chuyển hóa vật chất là gì?

Liên hệ: Giải thích hiện tượng béo phì

🡪Giáo dục: ăn uống hợp lí, đa dạng thức ăn

I/ NĂNG LƯƠNG VÀ CÁC DẠNG NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO ( 20 phút)

1) Khái niệm năng lượng

- Năng lượng là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công.

- Trạng thái của năng lượng:

+ Động năng là dạng năng lượng sẵn sàng sinh ra công. (một trạng thái bộc lộ của năng lượng).

+ Thế năng là loại năng lượng dự trữ, có tiềm năng sinh công. (một trạng thái ẩn dấu của năng lượng).

-Chuyển hóa năng lượng là sự chuyển đổi qua lại giữa các dạng năng lượng ( chuyển hóa giữa 2 dạng năng lượng động năng và thế năng)

2) Các dạng năng lượng trong tế bào

- Hoá năng

- Nhiệt năng

- Điện năng

3) ATP - đồng tiền năng lượng của tế bào

a. Cấu tạo của ATP

- ATP gồm bazơnitơ adenin, đường ribose và 3 nhóm phosphat. Trong đó có 2 liên kết cao năng

(2 nhóm phosphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng ra năng lượng vì các nhóm PP đều mang điện tích âm nên đẩy nhau).

- Mỗi liên kết cao năng khi phá vỡ giải phóng 7,3 Kcal.

b.Cơ chế hoạt động:

ATP truyền năng lượng cho các hợp chất khác trở thành ADP và lại được gắn thêm nhóm phosphat để trở thành ATP.

ATP ⮀ ADP + P _i + năng lượng

c. Chức năng của ATP

- Tổng hợp nên các chất hóa học cần thiết cho tế bào.

- Vận chuyển các chất qua màng (vận chuyển tích cực).

- Sinh công cơ học.

II. CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT TRONG TẾ BÀO: ( 15 phút)

1) Khái niệm

- Chuyển hoá vật chất là tập hợp các phản ứng sinh hoá xảy ra bên trong tế bào.

- Chuyển hoá vật chất luôn kèm theo chuyển hoá năng lượng.

- Bản chất: đồng hoá, dị hoá.

2) Đồng hoá và dị hoá

- Đồng hoá: là quá trình tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp từ các chất đơn giản (đồng thời tích luỹ năng lượng - dạng hoá năng).

- Dị hoá: là quá trình phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành các chất đơn giản hơn (đồng thời giải phóng năng lượng).

3) Vai trò

- Giúp cho tế bào tổng hợp đặc trưng khác của sự sống: sinh trưởng – phát triển, sinh sản, cảm ứng.

- Chuyển hoá vật chất luôn kèm theo chuyển hoá Q.

Hoaït tính cuûa enzim

Hoaït tính cuûa enzim

Vaän toác phaûn öùng

Vaän toác phaûn öùng

PHT số 1. Tìm hiểu cơ chế tác động của enzim

Đáp án PHT số 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tổng quát về enzim.

GV: Em hãy giải thích tại sao cơ thể người có thể tiêu hoá được đường, tinh bột nhưng lại không tiêu hoá được cellulose?

HS: Thảo luận với nhau và trả lời: vì ở người không có enzim phân giải cellulose nên không thể tiêu hóa được.

GV ĐVĐ:

F_e

H₂O₂ 2H₂O + O₂.

300 năm

Catalaza

H₂O₂ 2H₂O + O₂.

1s

?Qua 2 ví dụ trên em có nhận xét gì?

? Enzim là gì?

GV: Vậy enzim là gì? Hãy kể 1 vài Enzim mà em biết?

GV: Bản chất của enzim là gì? Có cấu trúc như thế nào?

Tranh hình 14.1 - SGK

GV: Các chất thường được biến đổi qua 1 chuỗi nhiều phản ứng với sự tham gia của nhiều hệ enzim khác nhau.

Dựa vào hình trên các em hãy thảo luận nhóm:

- Cơ chế tác động của enzim với cơ chất như thế nào?

- Enzim xúc tác cho cả 2 chiều của phản ứng theo tỉ lệ tương đối của các chất tham gia phản ứng với sản phẩm được tạo thành không?

- Tính đặc thù của enzim là gì?

HS: Thảo luận nhóm, trao đổi, ghi nhận và trả lời.

GV: Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

?Hoạt tính của enzim là gì?

? Để đánh giá enzim hoạt tính mạnh hay yếu người ta dựa vào yếu tố nào

GV: phân HS thành 4 nhóm và yêu cầu

Dựa thông tin SGK

Nhóm 1: vẽ đồ thị biểu diễn nhiệt độ ảnh hưởng đến hoạt tính enzim

Nhóm 2: độ pH

Nhóm 3: nồng độ enzim

Nhóm 4: nồng độ cơ chất

GV gọi đại diện từng nhóm phát biểu

Các nhóm nhận xét nhau

Rút ra kết luận:

GV: Sơ đồ của GV để hoàn chỉnh KT

GV: Tại sao khi ở nhiệt độ cao thì enzim lại mất hoạt tính? Nếu nhiệt độ thấp thì như thế nào?

(Enzim có bản chất là protein nên ở t⁰ cao làm protein bị biến tính còn khi t⁰ thấp enzim ngừng hoạt động. Khi chưa tới t⁰ tối ưu thì khi t⁰ tăng thì hoạt tính của enzim tăng và ngược lại.)

GV: Giảng và cho ví dụ về các yếu tố khác ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim: độ pH, nồng độ cơ chất và enzim, các chất ức chế hoặc hoạt hóa enzim.

Ví dụ: - Enzim ptyalin trong nước bọt hoạt động ở pH≈ 6-8.

pepsin (dạ dày ) Hđ pH = 2

Pespsin ( tuyến tuỵ) Hđ pH = 8,5

?Kết luận gì về ảnh hưởng của độ pH đến hoạt động của enzim?

GV: Tại sao hoạt tính của enzim thường tỷ lệ thuận với nồng độ enzim và cơ chất?

GV:Cơ thể ( tế bào) điều chỉnh tốc độ phản ứng enzim bằng điều chỉnh ức chế, hoạt hoá enzim

?Chất ức chế, hoạt hoá enzim là gì?

Hoạt động 2: Tìm hiểu về vai trò của enzim trong quá trình chuyển hóa vật chất.

Tranh hình 14.2 - SGK

GV: Cho HS thảo luận nhóm với các yêu cầu sau:

- Hoạt động sống của tế bào sẽ như thế nào nếu không có các enzim?

- Tế bào điều chỉnh quá trình chuyển hoá vật chất bằng cách nào?

- Chất ức chế và hoạt hoá có tác động đến enzim như thế nào?

HS: Thảo luận và trả lời được:

- Phản ứng xảy ra chậm hoặc không xảy ra → hoạt động sống của tế bào không duy trì.

- Tế bào điều chỉnh hoạt tính của enzim. Chât ức chế làm enzim không liên kết với cơ chất.

- Chất hoạt hoá làm tăng hoạt tính của enzim.

GV: Điểu gì xảy ra khi 1 enzim nào đó được tổng hợp quá ít hoặc bất hoạt?

(. Nếu trong tế bào loại enzim nào đó không được tổng hợp hoặc bất hoạt thì cơ chất→tích tụ gây độc→ung thư...)

?Giải thích hiện tượng bị phân huỷ lá, thân, quả khi rời khỏi cơ thể.?

GV: Yêu cầu HS thực hiện lệnh mục 5 SGK.

GV: Giảng thêm cho HS hiểu và hỏi:

?Vậy để điều chỉnh tốc độ chuyển hoá vật chất bằng cách nào?

GV: Quan sát sơ đồ 14.2

?Ức chế ngược là gì?

Quan sát H 14.2

?Nếu chất G và F dư thừa thì trong tế bào nhiệt độ cơ chất nào tăng bất thường?

🡪Phản ứng enzim: 1 chuỗi phản ứng kế tiếp nhau. Sản phẩm của phản ứng trước là cơ chế của phản ứng sau

I/ ENZIM ( 20 phút)

1) Khái niệm

Enzim là chất xúc tác sinh học, có bản chất protein, xúc tác các phản ứng sinh hóa trong điều kiện bình thường của cơ thể sống.. Enzim làm tăng tốc độ của phản ứng mà không bị biến đổi sau phản ứng.

2) Cấu trúc của enzim

- Enzim có bản chất là protein hoặc protein kết hợp với chất khác không phải là protein.

- Trong phân tử enzim có trung tâm hoạt động tương thích với cấu hình không gian của cơ chất nhờ vậy cơ chất liên kết tạm thời với en zim và bị biến đổi tạo thành sản phẩm

3) Cơ chế tác động của enzim (HS khá giỏi)

- Cơ chất :

Trong phản ứng enzim chất liên kết với enzim gọi là cơ chất

- Cơ chế:

E liên kết C→E-C .

E t/ tác với Cơ chất 🡪 sản phẩm + giải phóng E.

Ví dụ:

Sucraza + Saccarôzơ → S-S→Glucoza + Fructoza + E Sucraza

- Do cấu trúc của trung tâm hoạt động của enzim mỗi loại enzim chỉ tác động lên 1 loại cơ chất nhất định → Tính đặc thù của enzim.

4) Các yểu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim

a. Nhiệt độ

Trong giới hạn nhiệt hoạt tính của enzim tỷ lệ thuận với nhiệt độ.

+ Nếu nhiệt độ cao quá: Enzim mất hoạt tính

+Nếu nhiệt độ quá thấp: Enzim tạm thời ngừng hoạt động

b. Độ pH

Mỗi enzim chỉ hoạt động trong 1 giới hạn pH xác định.

c. Nồng độ enzim và cơ chất

Hoạt tính của enzim thường tỷ lệ thuận với nồng độ enzim và cơ chất.

d. Chất ức chế hoặc hoạt hoá enzim

Một số hoá chất có thể làm tăng hoặc giảm hoạt tính của enzim.

II/ VAI TRÒ CỦA ENZIM TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT( 15 phút)

- Làm giảm năng lượng hoạt hóa của các chất tham gia phản ứng, do đó làm tăng tốc độ phản ứng

- Tế bào điều hòa hoạt động trao đổi chất thông qua điều khiển hoạt tính của các enzim bằng các chất hoạt hóa hay ức chế.

- Ức chế ngược là kiểu điều hoà mà trong đó sản phẩm của con đường chuyển hoá quay lại tác động như 1 chât ức chế làm bất hoạt enzim xúc tác cho phản ứng ở đầu con đường chuyển hoá.

Đường phân

Chu trình Crep

Chuỗi truyền electron hô hấp

Vị trí

Nguyên liệu

Sản phẩm

Số ATP

Tổng số ATP

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu hô hâp tế bào.

GV: Em hiểu thế nào là hô hấp ?

HS: Là quá trình phân giải chất hữu cơ và giải phóng năng lượng.

GV: Trên cơ sở đó GV liên hệ đến hô hấp tế bào.

+ Phương trình tổng quát:

C₆H₁₂O₆+6O₂=6CO₂+6O₂ + NL

+ Năng lượng giải phóng ra qua hô hấp chủ yếu để tái tổng hợp lại ATP.

?Thực chất quá trình hô hấp tế bào là gì?

GV: Gọi HS trả lời câu lệnh trang 64: Tại sao tế bào không sử dụng luôn năng lượng của các phân tử glucose thay vì phải đi vòng qua hoạt động sản xuất ATP của ti thể?

GV: Cho HS phân biệt hô hấp ngoài và hô hấp tế bào, hô hấp kị khí và lên men.

HS: Thảo luận nhóm và trả lời.

GV: Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

Hoạt động 2: Tìm hiểu các giai đoạn của hô hấp tế bào

HS quan sát tranh hình 16.1 SGK.

GV: Quá trình hô hấp gồm các giai đoạn nào và diễn ra ở đâu trong tế bào?

Gồm3 giai đoạn: đường phân (chất nguyên sinh), chu trình crep (chất nền ti thể), chuỗi truyền electron (màng trong ti thể).

HS nghiên cứu hình 16.1, 16.2, 16.3 SGK và hoàn thành phiếu học tập

Tranh hình 16.2 SGK

GV: Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm của giai đoạn đường phân?

HS: Xảy ra trong bào tương, nguyên liệu là glucose, ADP, NAD, P_i. Sản phẩm là 2 axit pyruvic, 2 NADH, 2 ATP.

Tranh hình 16.3 SGK

GV: Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm của giai đoạn chu trình Crep?

GV giải thích thêm,Giai đoạn trung gian

2 Axit piruvic 2 Axetyl CoA+ 2 CO₂,2 NADH

Axetyl CoA phân giải hoàn toàn

→ 2 ATP khử 6 NAD, 2 FAD

HS: Quan sát tranh và trả lời.

GV: Phần này tương đối khó nên GV dựa vào tranh vẽ giảng giải cho HS nắm bài rõ hơn.

GV: Trả lời câu lệnh trang 65 SGK. HS: Năng lượng nằm trong các phân tử NADP, FADH₂.

GV: Bổ sung cho hoàn chỉnh.

Tranh hình 16.1 SGK

GV: Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm của giai đoạn chuỗi truyền electron hô hấp?

HS: Nghiên cứu hình vẽ và trả lời.

HS KHÁ GIỎI GV: Tổng sản phẩm tạo ra từ 1 phân tử đường glucose qua hô hấp?

HS: 34 ATP (1NADH = 3 ATP, 1 FADH₂ = 2 ATP) được tạo ra trong quá trình hô hấp tế bào phân giải 1 phân tử glucose.

GV: Nếu ước lượng nhờ hoạt động của chuỗi truyền electron hô hấp. Từ 1 phân tử NADP tế bào thu được ~2.5 ATP và từ 1 phân tử FADH2 thu được ~ 1.5 ATP. Tính xem khi oxi hoá hoàn toàn 1 phân tử glucose tế bào thu được bao nhiêu ATP?

HS: Thảo luận nhóm và trả lời vào phiếu học tập.

I/ KHÁI NIỆM HÔ HẤP TẾ BÀO:(15ph)

1) Khái niệm

- Là quá trình phân giải nguyên liệu hữu cơ( chủ yếu là glucoo) thành các chất đơn giản ( CO₂, H₂O ) và giải phóng năng lượng cho các hoạt động sống .

- Phương trình tổng quát của quá trình phân giải hoàn toàn 1 phân tử glucose.

C₆H₁₂O₆ + 6O₂ = 6CO₂ + 6H₂O + NL

2) Đặc điểm

- Nguồn nguyên liệu là các chất hữu cơ (chủ yếu là glucose).

- Năng lượng được giải phóng ra từ từ để sử dụng cho hoạt động sống và tổng hợp ATP.

- Sản phẩm hô hấp cuối cùng là CO₂ và H₂O.

- Tốc độ của quá trình hô hấp phụ thuộc vào nhu cầu năng lượng của tế bào và được điều khiển thông qua hệ enzim hô hấp.

II/ CÁC GIAI ĐOẠN CHÍNH TRONG QUÁ TRÌNH HÔ HẤP TẾ BÀO(20ph)

1) Đường phân

- Xảy ra trong tế bào chất

- Nguyên liệu: đường glucose, ADP, NAD⁺, ATP

- Kết quả: Từ 1 phân tử glucose tạo ra 2 phân tử axit pyruvic (C₃H₄O₃) 2 phân tử NADH và 2 phân tử ATP (thực chất 4 ATP).

2) Chu trình Crep

- Xảy ra trong chất nền của ti thể.(TB nhân thực). Tế bào chất (TB nhân sơ)

- Nguyên liệu: axit pyruvic , ADP, NAD⁺, FAD

- Kết quả: tạo ra 8 NADH, 2 ATP, 2 FADH₂, 6 CO₂.( 2CO₂ từ a.piruvic và 4 CO₂ từ Axetyl – CoA)

3) Chuỗi truyền electron hô hấp

- Xảy ra ở màng trong ti thể (TB nhân thực). Màng sinh chất (TB nhân sơ)

- Nguyên liệu: 10 NADH, 2 FADH₂ , 6O₂,

- Kết quả: tạo ra 34 ATP (1NADH = 3 ATP, 1 FADH₂ = 2 ATP). 6H₂O

Đường phân

Chu trình Crep

Chuỗi truyền electron hô hấp

Vị trí

Bào tương

Chất nền ti thể

Màng trong ti thể

Nguyên liệu

1Glu, 2 ATP,2 NAD⁺, 2ADP, 2P_i

2 a.pyruvic, 6 NAD 2FAD, 2 ADP, 2P_i

10NADH, 2FADH₂, 6 O₂.

Sản phẩm

2 a.pyruvic, 2NADH,

2 ATP

8NADH, 2 FADH₂ 2 ATP, 6 CO₂

34 ATP, 6 H₂O

Số ATP

2 ATP

2 ATP

34 ATP

Tổng số ATP

38 ATP

Loại pha

Nội dung

Pha sáng

Pha tối

Nơi thực hiện

Nguyên liệu

Diễn biến

Sản phẩm

Tiêu chí SS

Pha sáng

Pha tối

Nơi xảy ra

Màng tilacoit

Chât nền (Stroma)

Nguyên liệu

H­₂O, AS, DL, NADP⁺, ADP, sắc tố

CO₂, ATP, NADPH, Ribulozo1,5dp

Điều kiện

AS trực tiếp

K cần ánh sáng trực tiếp

Sản phẩm

O₂, ATP và NADPH

Chất hữu cơ (glucozo)

Bản chất

Pha chuyển hóa năng lượng ánh sáng thành năng lượng hóa học chứa trong ATP và NADPH

Là pha cố định CO₂ để tổng hợp các hợp chất hữu cơ

Hoạt động của GV & HS

Nội Dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu về các pha của quang hợp.

GV: Người ta làm thí nghiệm chiếu ánh sáng nhấp nháy thì thấy năng suất thu hoạch của cây trồng tăng hơn so với chiếu sáng liên tục. Vì sao? 🡪

Tính chất 2 pha….

GV Ánh sáng không ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ qúa trình quang hợp mà chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến giai đoạn đầu của quang hợp.

GV: Tính chất 2 pha của quang hợp thể hiện như thế nào?

Tranh hình 17.1 – SGK

GV: Quang hợp gồm mấy pha, là các pha nào?

( Quang hợp có 2 pha: pha sáng và pha tối.)

GV: Em hãy nêu diễn biến pha sáng của quang hợp?

HS: Thảo luận và trả lời: Pha sáng chỉ diễn ra khi có ánh sáng. Năng lượng ánh sáng được biến đổi thành năng lượng trong các phân tử ATP, xảy ra ở màng thylakoid.

GV: O₂ giải phóng ra ở pha sáng có nguồn gốc từ đâu?

( Nguồn gốc từ phân tử nước.)

Tranh hình 17.2 – SGK

GV: Em hãy nêu diễn biến pha tối của quang hợp?

HS: Thảo luận, quan sát hĩnh vẽ và trả lời: Pha tối diễn ra cả khi có ánh sáng và trong bóng tối. Nhờ ATP và NADPH mà CO₂ được biến đổi thành cacbonhidrat, xảy ra ở chất nền stroma của lục lạp.

GV: Tại sao pha tối gọi là chu trình C₃ (chu trình Canvin)?

( Vì sản phẩm tạo thành đầu tiên là một hợp chất có 3C (APG).

GV: Cho HS thảo luận nhóm để hoàn thành phiếu học tập số 1. (3 phút)

HS: Thảo luận và ghi nhận kết quả vào phiếu học tập.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về quang hợp.

H: Vận dụng kiến thức đã học (6).

? Phát biểu thế nào là quang hợp? Sinh vật nào có khả năng quang hợp?

GV: Gọi HS lên bảng viết phương trình tổng quát của quang hợp. Trên cơ sở phương trình này mà GV giảng tiếp và liên hệ thực tế về giáo dục ý thức bảo vệ môi trường.

?Quang hợp ở cây xanh thực hiện được nhờ sắc tố nào?

? Sắc tố quang hợp có vai trò gì trong quá trình quang hợp?

( Hấp thụ năng lượng ánh sáng, truyền điện tử, bảo vệ diệp lục khỏi bị phân hủy dưới tác dụng của ánh sáng quá cao.)

Từ phương trình tổng quát của quang hợp em hãy nêu vai trò của quang hợp ?

I/ CÁC PHA CỦA QUÁ TRÌNH QUANG HỢP (20ph)

* Tính chất 2 pha trong quang hợp:

- Pha sáng: chỉ diễn ra khi có ánh sáng. Năng lượng ánh sáng được biến đổi thành năng lượng trong các phân tử ATP.

- Pha tối: diễn ra cả khi có ánh sáng và trong bóng tối. Nhờ ATP và NADPH mà CO₂ được biến đổi thành cacbonhidrat.

1) Pha sáng

- Diễn ra ở màng thylakoid (hạt grana trong lục lạp) cần ánh sáng.

- Năng lượng ánh sáng được các sắc tố quang hợp hấp thu qua chuỗi truyền electron quang hợp để tổng hợp ATP, NADPH đồng thời giải phóng O₂ (có nguồn gốc từ nước).

2) Pha tối

- Diễn ra tại chất nền của lục lạp (Strôma) và không cần ánh sáng.

- Sử dụng ATP và NADPH của pha sáng để khử CO₂ (cố định) thành cacbohyđrat.

- Cố định CO₂ qua chu trình Calvin (C₃). Chất nhận CO₂ đầu tiên là RiDP và sản phẩm tạo thành đầu tiên là APG (hợp chất có 3C).

II/ KHÁI NIỆM QUANG HỢP ( 10ph)

1) Khái niệm

Quang hợp là quá trình tổng hợp chất hữu cơ từ các chất vô cơ đơn giản nhờ năng lượng ánh sáng với sự tham gia của hệ sắc tố.

2) Phương trình tổng quát

CO₂ + H₂O (CH₂O) + O₂

as

3) Các sắc tố quang hợp

- 3 nhóm chính:

* Chlorophin (chất diệp lục): hấp phụ quang năng

^{= nhóm sắc tố phụ: bảo vệ diệp lục khỏi bị phân hủy khi cường độ ánh sáng quá cao.}

* Carotenoid

* Phicobilin

III/ VAI TRÒ CỦA QUANG HỢP (5ph)

- Cung cấp chất hữu cơ cho toàn bộ sinh giới

- Điều hoà O₂ và CO₂ trong khí quyển

PHA SÁNG

PHA TỐI

Điều kiện ánh sáng

Cần ánh sáng

Không cần ánh sáng

Nơi xảy ra

Thylakoid (hạt grana)

Chất nền (Strôma)

Nguyên liệu

H₂O, NADP⁺, ADP, P_i

CO₂ ATP, NADPH

Sản phẩm

ATP, NADPH, O₂

Glucose, ADP, NADP

HÔ HẤP

QUANG HỢP

PTTQ

C₆ H₁₂O₆ + 6O₂ → 6CO₂ + 6H₂O + Q (ATP+t⁰)

6CO₂ + 6H₂O ⎯→ C₆H₁₂O₆ + 6O₂↑

Nơi thực hiện

Tế bào chất và ti thể

Lục lạp

Năng lượng

Giải phóng

Tích luỹ

Sắc tố

Không có sắc tố tham gia

Có sự tham gia của sắc tố

Đặc điểm khác

Xảy ra ở mọi tế bào sống và suốt ngày đêm.

Xảy ra ở tế bào quang hợp (lục lạp) khi đủ ánh sáng.

TT

Lớp

Sĩ số

Số lượng HS đạt

TB5.0

Ghi chú- HS vắng

1-1,5

2-4,5

5-6

6,5-7,5

8-10

SL

Tỉ lệ

1

10C₃

2

10C₄

3

10C₅

SỞ GD & ĐT TỈNH QUẢNG NGÃI

TRƯỜNG THPT LÊ QUÝ ĐÔN

ĐỀ THI HK I - NĂM HỌC 2018 - 2019

MÔN SINH HOC – 10

Thời gian làm bài : 45 Phút

Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng ở cấp độ thấp

Vận dụng cao

CHƯƠNG I: THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TẾ BÀO

B/ Axit Nu

- Vận dụng kiến thức ADN, ARN để tính số rN,N: A, T, G, X; H, L, C

Tính rX theo rN

Tính A, T, G, X theo rA, rU, rG, rX

50% = 5đ

30% = 2,0đ­­

10% = 1 đ

CHƯƠNG III: CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO

Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

CHƯƠNG III:

CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG TẾ BÀO

- nêu được khái niệm vận chuyển chủ động và vận chuyển thụ động

-Cấu trúc và chức năng của enzim

-Cấu trúc và chức năng của ATP

- Phân biệt đựoc các giai đoạn của hô hấp tế bào

50% = 5đ

50% = 5 đ

20% = 2

10đ

50% = 5đ

20% = 2 đ

20% = 2đ

10%= 1đ

I.TRẮC NGHIỆM: 6 điểm ( gồm 24 câu, mỗi câu 0,25 đ)

Câu 1: Vùng cấu trúc không gian đặc biệt của enzim chuyên liên kết với cơ chất được gọi là

A. trung tâm phân tích

B. trung tâm điều khiển

C. trung tâm vận động

D. trung tâm hoạt động

Câu 2: Trong tế bào các a xít piruvic được ôxi hoá để tạo thành chất (A). Chất (A) sau đó đi vào chu trình Crep. Chất (A) là :

A. Glucôzơ

B. Axit axêtic

C. Axit lactic

D. Axêtyl-CoA

Câu 3: Cơ chất là

A. Chất tham gia cấu tạo enzim

B. Chất tạo ra do enzim liên kết với cơ chất

C. Chất tham gia phản ứng do enzim xúc tác

D. Sản phẩm tạo ra từ các phản ứng do enzim xúc tác

Câu 4: ATP là một hợp chất cao năng, năng lượng của ATP tích lũy chủ yếu ở

A. Chỉ 1 liên kết photphat ngoài cùng

B. 2 liên kết giữa 2 nhóm photphat ở ngoài cùng

C. 2 liên kết photphat gần phân tử đường

D. Cả 3 nhóm photphat

Câu 5: Giai đoạn nào của hô hấp tế bào tạo ra nhiều ATP nhất

A. Chu trình Crep

B. Đường phân

C. Giai đoạn trung gian

D. Chuỗi chuyền electron hô hấp

Câu 6: ATP được cấu tạo từ 3 thành phần là

A. Bazo nito adenin, đường deoxiribozo, 1 nhóm photphat

B. Bazo nito adenozin, đường deoxiribozo, 3 nhóm photphat

C. Bazo nito adenin, đường ribozo, 3 nhóm photphat

D. Bazo nito adenozin, đường ribozo, 2 nhóm photphat

Câu 7: Hoạt động nào sau đây là của enzim?

A. Cung cấp năng lượng cho cơ thể

B. Tham gia vào thành phần của các chất tổng hợp được.

C. Xúc tác các phản ứng trao đổi chất.

D. Điều hoà các hoạt động sống của cơ thế .

Câu 8:  Giai đoạn nào diễn ra ở màng trong ti thể?

A. Giai đoạn trung gian giữa đường phân và chu trình Crep

B. Chu trình Crep

C. Chuỗi chuyền electron hô hấp

D. Đường phân

Câu 9: ATP không được giải phóng ồ ạt mà từ từ qua các giai đoạn nhằm

A. Tránh lãng phí năng lượng

B. Thu được nhiều CO₂ hơn

C. Tránh đốt cháy tế bào

D. Thu được nhiều năng lượng hơn

Câu 10:  Nói về ATP, phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Được sinh ra trong quá trình chuyển hóa vật chất và sử dụng trong các hoạt động sống của tế bào

B. Là hợp chất chứa nhiều năng lượng nhất trong tế bào

C. Là một hợp chất cao năng

D. Là đồng tiền năng lượng của tế bào

Câu 11: Các phân tử nước được vận chuyển qua màng sinh gọi là

A. Vận chuyển chủ động

B. Thẩm thấu

C. Khuyếch tán

D. Nhập bào

Câu 12: Một gen có tổng số liên kết hidro là 3900. Tỉ lệ % của adenin (A) trong gen là 20%. Số nu trừng loại của gen là:

A. A = T = 1050; G = X = 450

B. A = T = 600; G = X = 900

C. A = T = 900; G = X = 600

D. A = T = 450; G = X = 1050

Câu 13: Có 5 FADH₂ qua chuỗi chuyền electron hô hấp trung bình tạo ra bao nhiêu ATP

A. 20

B. 25

C. 15

D. 10

Câu 14: Một phân tử ARN có số lượng từng loại rA = 210 ,rU = 100, rG = 240, rX = 300,ARN trên có có chiều dài bao nhiêu ăngstrong (A⁰)?

A. 3060A⁰

B. 4080A⁰

C. 5780A⁰

D. 2890A⁰

Câu 15: Quá trình vận chuyển các chất qua màng sinh chất không tiêu tốn năng lượng gọi là

A. Vận chuyển chủ động

B. Xuất bào

C. Vận chuyển thụ động

D. Nhập bào

Câu 16: Sản phẩm của sự phân giải chất hữu cơ trong hoạt động hô hấp là :

A. Nước, đường và năng lượng

B. Khí cacbônic, nước và năng lượng

C. Ôxi, nước và năng lượng

D. Nước, khí cacbônic và đường

Câu 17: Đặc điểm nào sau đây không phải của enzim?

A. Chỉ làm tăng tốc độ phản ứng mà không bị biến đổi sau phản ứng

B. Là hợp chất cao năng

C. Được tổng hợp trong các tế bào sống

D. Là chất xúc tác sinh học

Câu 18: Một gen có 1798 liên kết hoá trị giữa axit và đường. Gen trên có khối lượng :

A. 180000 đvC

B. 720000 đvC

C. 270000 đvC

D. 540000 đvC

Câu 19: Một gen nhân đôi 3 lần, số gen con tạo ra là

A. 8

B. 2

C. 6

D. 3

Câu 20: Trong tế bào nhân thực, quá trình đường phân xảy ra ở

A. trên màng của tế bào.

B. trong nhân của tế bào.

C. trong tế bào chất.

D. trong tất cả các bào quan khác nhau.

Câu 21: Năng lượng chủ yếu của tế bào tồn tại

A. dưới dạng điện năng

B. dưới dạng nhiệt

C. dưới dạng hoặc hóa năng hoặc điện năng

D. ở dạng tiềm ẩn trong các liên kết hóa học

Câu 22: Có 10 NADH qua chuỗi chuyền electron hô hấp trung bình tạo ra bao nhiêu ATP

A. 20

B. 30

C. 10

D. 40

Câu 23: Nói về hô hấp tế bào, điều nào sau đây không đúng?

A. Quá trình hô hấp tế bào chủ yếu diễn ra trong nhân tế bào

B. Đó là quá trình oxi hóa các chất hữu cơ thành CO₂ và H₂O và giải phóng năng lượng ATP

C. Hô hấp tế bào có bản chất là chuỗi các phản ứng oxi hóa khử

D. Đó là quá trình chuyển đổi năng lượng rất quan trọng của tế bào

Câu 24: Hoạt động nào sau đây không cần năng lượng cung cấp từ ATP?

A. Sự vận chuyển chủ động các chất qua màng sinh chất

B. Sự khuếch tán chất tan qua màng tế bào

C. Sự co cơ ở động vật

D. Sinh trưởng ở cây xanh

Yếu tố

Ảnh hưởng đến hoạt tính enzim

Nhiệt độ

Độ pH

Nồng độ cơ chất

Nồng độ enzim

Chất ức chế hoặc chất hoạt hóa

Yếu tố

Ảnh hưởng đến hoạt tính enzim

Nhiệt độ

Mỗi enzim có nhiệt độ tối ưu, tại đó enzim có hoạt tính tối đa

Độ pH

Mỗi enzim có độ pH thích hợp.

Nồng độ cơ chất

Với một lượng enzim xác định, nếu tăng nồng độ cơ chất, lúc đầu hoạt tính của enzim tăng, sau đó không tăng.

Nồng độ enzim

Với một lượng cơ chất xác định, càng tăng nồng độ enzim, tốc độ phản ứng càng tăng.

Chất ức chế hoặc chất hoạt hóa

Một số chất hóa học có thể làm giảm hoặc tăng hoạt tính của enzim.

Kỳ đầu

Kỳ giữa

Kỳ sau

Kỳ cuối

Nhiễm sắc thể

NST kép sau khi nhân đôi ở kỳ trung gian dần được co xoắn

NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo.

NST tách nhau và di chuyển trên thoi phân bào về 2 cực của tế bào.

NST dãn xoắn dần

Màng nhân, nhân con

Màng nhân, nhân con tiêu biến.

Màng nhân, nhân con xuất hiện

Thoi vô sắc

Thoi phân bào xuất hiện.

Thoi phân bào đính vào hai phía của NST tại tâm động

Thoi phân bào tiêu biến.

STT

NỘI DUNG

ĐÚNG

SAI

1

Nguyên phân và giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở tế bào sinh dưỡng

2

Ở giảm phân có 2 lần phân bào.

3

Kết quả của quá trình giảm phân là từ 1 tế bào mẹ có 2n NST kép tạo ra 4 tế bào con có bộ NST n đơn.

4

Ở quá trình nguyên phân và giảm phân sẽ tạo sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau ở các loài sinh sản hữu tính.

5

Ở kì giữa của quá trình nguyên phân và giảm phân

NST xếp 2 hàng trên mặt phẳng xích đạo thoi vô sắc

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Hoạt động1: Tìm hiểu về chu kì tế bào.

GV: Cho HS quan sát tranh hình SGK và hãy nêu khái niệm về chu kỳ tế bào?

HS: Chu kỳ tế bào là khoảng thời gian giữa 2 lần phân bào gồm kỳ trung gian và quá trình nguyên phân.

GV: Chu kỳ tế bào được chia thành các giai đoạn nào?

HS: Gồm 2 giai đoạn là kỳ trung gian và quá trình nguyên phân.

GV: Cho HS thảo luận nhóm theo yêu cầu mà GV đặt ra trong phiếu học tập.

HS: Thảo luận và hoàn thành phiếu học tập, cử đại diện nhóm lên trình bày kết quả thảo luận, các nhóm khác nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

GV: Nhận xét và giảng thêm cho HS hiểu rõ hơn. Thời gian chu kì tế bào khác nhau ở từng loại tế bào và loài:

- Tế bào phôi sớm: 20 phút / lần

-Tế bào ruột : 6 giờ/lần

- Tế bào gan : 6 tháng /lần

GV: Điều hoà chu kì tế bào có vai trò gì?

HS: Trên 1 cơ thể thời gian và tốc độ phân chia tế bào ở các bộ phận khác nhau là khác nhau đảm bảo sự sinh trưởng, phát triển bình thường của cơ thể.

GV: Điều gì sẽ xảy ra nếu điều hoà chu kì tế bào bị trục trặc?

HS: Nếu các cơ chế điều khiển sự phân bào bị hư hỏng trục trặc cơ thể có thể bị lâm bệnh.

Bổ sung GDMT :

Nguyên nhân gây ra hiện tượng các dây tơ vô sắc bị phá huỷ?

(Do các yếu tố vật lí ,hoá học trong môi trường )

Phải hạn chế các tác nhân nói trên như thế nào?

Hoạt động 2: Tìm hiểu về quá trình nguyên phân.

GV: Tranh hình 18.2 - SGK

Cho HS thảo luận nhóm: Em hãy nêu các giai đoạn trong nguyên phân và đặc điểm của mỗi giai đoạn.

HS: Thảo luận nhóm, ghi nhận kết quả và trình bày trước lớp. Các nhóm khác thì nhận xét và bổ sung lẫn nhau.

GV: Theo dõi, nhận xét và bổ sung cho hoàn chỉnh.

GV: NST sau khi nhân đôi không tách nhau ra mà dính nhau ở tâm động có lợi ích gì?

HS: Giúp phân chia đồng đếu vật chất di truyền.

GV: Tại sao NST phải co xoắn tới mức cực đại rồi mới phân chia các nhiễm sắc tử?

HS: Giúp cho các NST dễ dàng phân li về 2 cực của tế bào và tránh bị rối.

GV: Do đâu mà nguyên phân tạo 2 tế bào con có bộ NST giống hệt tế bào mẹ?

HS: Do các NST sau khi nhân đôi vẫn dính với nhau ở tâm động và tập trung một hàng ở mặt phẳng xích đạo → NST phân chia → tế bào con đều có 1 NST của tế bào mẹ.

GV: Sự phân chia tế bào chất diễn ra như thế nào? So sánh giữa tế bào động vật và tế bào thực vật?

HS: Thảo luận và trả lời:

- Phân chia tế bào chất diễn ra ở đầu kì cuối

- Tế bào chât phân chia dần, tách tế bào mẹ thành 2 tế bào con

- Ở động vật phần giữa tế bào thắt lại chia thành 2 tế bào.

- Ở thực vật hình thành vách ngăn phân chia tế bào thành 2 tế bào mới.

Hoạt động 3: Tìm hiểu ý nghĩa của nguyên phân.

GV: Nguyên phân có ý nghĩa như thế nào đối với sinh vật?

HS: Sinh vật nhân thực đơn bào, sinh vật sinh sản sinh dưỡng: nguyên phân là cơ chế sinh sản. Sinh vật nhân thực đa bào: nguyên phân giúp cơ thể sinh trưởng và phát triển.

GV: Nếu quá trình phân chia không bình thường gây nên những hậu quả gì?

HS: Dẫn đến bị bệnh, nhất là bệnh ung thư.

I. Chu kỳ tế bào (10ph)

1) Khái niệm

Chu kỳ tế bào là một trình tự nhất định các sự kiện mà tế bào trãi qua và được lặp đi lặp lại giữa các lần phân bào mang tính chất chu kỳ.Gồm kỳ trung gian và quá trình nguyên phân.

2) Đặc điểm của chu kì tế bào

II. Quá trình nguyên phân(20ph)

1) Phân chia nhân

- Kỳ đầu: các NST kép sau khi nhân đôi ở kỳ trung gian dần được co xoắn. Màng nhân dần tiêu biến, thoi phân bào xuất hiện.

- Kỳ giữa: các NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo. Thoi phân bào được đính ở 2 phía của NST tại tâm động.

- Kỳ sau: Các NST tách nhau và di chuyển trên thoi phân bào về 2 cực của tế bào.

\- Kỳ cuối: NST dãn xoắn dần và màng nhân xuất hiện.

2) Phân chia tế bào chất

- Phân chia tế bào chất diễn ra ở đầu kì cuối

- Tế bào chất phân chia dần, tách tế bào mẹ thành 2 tế bào con

- Ở động vật phần giữa tế bào thắt lại chia thành 2 tế bào.

- Ở thực vật hình thành vách ngăn phân chia tế bào thành 2 tế bào mới.

3) Kết quả: Từ 1 tế bào mẹ ban đầu (2n) sau 1 lần nguyên phân tạo ra 2 tế bào con có bộ NST giống nhau và giống tế bào mẹ

4) Khái niệm: Nguyên phân là hình thức phân chia tế bào ở sinh vật nhân thực trong đó vật chất di truyền được phân chia đồng đều cho các tế bào con.

III. Ý nghĩa của nguyên phân (5ph)

1) Ý nghĩa lý luận:

- Đối với cơ thể đơn bào: nguyên phân là cơ chế sinh sản.

- Sinh vật đa bào: nguyên phân giúp cơ thể sinh trưởng và phát triển, tái tạo mô cơ quan bị tổn thương

-NP là phương thức truyền đạt và ổn định bộ NST đặc trưng của loài từ tế bào này sang TB khác, từ thế hệ cơ thể này sang cơ thể khác ở loài sinh sản vô tính

2) Ý nghĩa thực tiễn

- Dựa trên cơ sở của nguyên phân để tiến hành giâm, chiết, ghép.

- Ứng dụng nuôi cấy mô đạt hiệu quả cao.

STT

NỘI DUNG

ĐÚNG

SAI

1

Nguyên phân và giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở tế bào sinh dưỡng

S

2

Ở giảm phân có 2 lần phân bào.

Đ

3

Kết quả của quá trình giảm phân là từ 1 tế bào mẹ có 2n NST kép tạo ra 4 tế bào con có bộ NST n đơn.

Đ

4

Ở quá trình nguyên phân và giảm phân sẽ tạo sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau ở các loài sinh sản hữu tính.

S

5

Ở kì giữa của quá trình nguyên phân và giảm phân NST xếp 2 hàng trên mặt phẳng xích đạo thoi vô sắc

S

Gæam phaân I

Gæam phaân II

Kì ñaàu

Kì giöõa

Kì sau

Kì cuoái

Gæam phaân I

Gæam phaân II

Kì ñaàu

-NST ñaõ ñöôïc nhaân ñoâi taïo thaønh NST keùp dính nhau ôû taâm ñoäng

-NST keùp baét ñoâi vôùi nhau theo töøng caëp töông ñoàng,NST keùp daàn co xoaén laïi

-NST keùp trong moãi caëp töông ñoàng daàn ñaåy nhau ra

-Thoi voâ saéc hình thaønh

-Trong qtrtình baét ñoâ, caùc NST keùp trong caëp NST keùp töông ñoàng coù theå trao ñoåi caùc ñoïan croâmatic goïi laø htöôïng trao ñoåi cheùo

-Maøng nhaân vaø nhaân con bieán maát

-Khoâng coù söï nhaân ñoâi cuûa NST

-Caùc NST co xoaén laïi

Kì giöõa

-Caùc NST keùp di chuyeån veà maët phaúng xích ñaïo cuûa TB thaønh 2 haøng

-Thoi voâ saéc töø caùc cöïc cuûa TB chæ ñính vaøo 1 phía cuûa moãi NST keùp

Caùc NST keùp taäp trung thaønh 1 haøng treân maët phaúng xñaïo cuûa TB

Kì sau

-Moâõi NST keùp trong caëp NST keùp töông ñoàng ñöôïc thoi voâ saéc keùo veà 1 cöïc cuûa TB

Caùc NS töû taùch nhau tieán veà 2 cöïc cuûa TB

Kì cuoái

-NST daàn daõn xoaén

-Maøng nhaân vaø nhaân con daàn xhieän

-Thoi voâ saéc tieâu bieán

-TBC phaân chia tạo neân 2 TB con coù slöôïng NST keùp giaûm ñi 1 nöõa

-Maøng nhaân vaø nhaân con xhieän

-TBC phaân chia:taïo thaønh 4 TB con coù soá löôïng NST giaûm ñi 1 nöõa

+ÔÛ ÑV:+Con ñöïc: taïo 4 TB con ⭢4 tinh truøng

+Con caùi: taïo 4 TB con ⭢1 TB tröùng vaø 3 theå cöïc

+ÔÛ TV: caùc TB con traõi qua 1 soá laàn phaân baøo ñeå taïo thaønh haït phaán hoaëc tuùi phoâi

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu giảm phân 1.

Tranh hình 19.1 - SGK

GV: Em hãy nêu đặc điểm các kỳ của giảm phân 1 và những điểm khác so với nguyên phân?

GV: Phát phiếu học tập cho HS thảo luận.

HS: Thảo luận và hoàn thành phiếu học tập.

GV: Cho các nhóm trình bày kết quả thảo luận, các nhóm khác nhận xét và bổ sung. Sau đó GV hướng dẫn từng kỳ trong quá trình giảm phân I và vẽ hình minh họa.

HS: Quan sát, ghi nhận và vẽ hình theo yêu cầu của GV.

GV: Kết thúc giảm phân I tạo được bao nhiêu tế bào và bộ NST của tế bào là như thế nào?

HS: Kết thúc giảm phân I tạo được 2 tế bào con có bộ NST giảm đi một nửa và ở dạng kép.

Hoạt động 2: Tìm hiểu giảm phân 2.

Tranh hình 19.1, 19.2 – SGK

GV: Cho HS trao đổi và trả lời câu hỏi lệnh trang 78 – SGK?

HS: Trao đổi và trả lời: Kỳ giữa của GP1 các NST kép không tách mà trượt về mỗi cực nên cuối GP1 tế bào chứa bộ NST đơn kép và kỳ trung gian GP2 các NST không nhân đôi và tách nhau thành NST đơn về mỗi tế bào.

GV: Quá trình giảm phân II diễn ra như thế nào?

HS: Đặc điểm của quá trình giảm phân II trải qua các kỳ giống như quá trình nguyên phân.

GV: Kết quả của quá trình này ra sao?

HS: Kết quả: Từ 1 tế bào có 2n NST qua phân chia giảm phân cho ra 4 tế bào có n NST.

GV: Giảng cho HS hiểu được quá trình tạo giao tử đực, cái trong quá trình giảm phân diễn ra như thế nào và có vai trò gì.

- 1TB sinh dục đực (2n) → GP → 4 tinh tử → 4 tinh trùng (n – thụ tinh).

- 1TB sinh dục cái (2n) → GP → 1 trứng (n – thụ tinh) + 3 thể định hướng (n – tiêu biến).

HS: Lắng nghe và ghi chép.

GV: Tại sao sau khi nhân đôi các NST lại dính nhau ở tâm động không tách nhau?

HS: Giúp phân chia đồng đều vật chất di truyền cho tế bào con.

GV: Tại sao các NST phải co xoắn cực đại rồi mới phân chia?

HS: Để cho NST dễ phân ly và không bị rối.

GV: Quá trình giảm phân có ý nghĩa gì cho sinh vật và cho sinh giới?

HS: Trao đổi và trả lời.

GV: Bổ sung cho hoàn chỉnh.

I. Giảm phân 1( 15ph)

1) Kỳ đầu 1

- Xảy ra tiếp hợp giữa các NST kép trong cặp tương đồng dẫn đến trao đổi đoạn NST.(trao đổi chéo)

- NST co xoắn lại, thoi vô sắc xuất hiện, màng nhân và nhân con tiêu biến.

2) Kỳ giữa 1

Các NST kép co xoắn cực đại, di chuyển và tập trung thành 2 hàng trên mặt phẳng xích đạo.

3) Kỳ sau 1

Mỗi NST kép tương đồng di chuyển theo thoi vô sắc về một cực tế bào.

4) Kỳ cuối 1

Khi về cực tế bào các NST kép dần dần giãn xoắn, màng nhân và nhân con xuất hiện, thoi vô sắc tiêu biến. Sau đó là quá trình phân chia tế bào chất tạo thành 2 tế bào con mang bộ NST đơn bội kép.

II. Giảm phân 2 (10ph)

1) Đặc điểm

- Các NST không nhân đôi mà phân chia gồm các kỳ tương tự như nguyên phân.

a) Kỳ đầu 2: Các NST kép co xoắn, thoi vô sắc xuất hiện, màng nhân và nhân con tiêu biến.

b) Kỳ giữa 2: Các NST tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo.

c) Ký sau 2: Các NST tách nhau ra và di chuyển về 2 cực tế bào trên thoi vô sắc.

d) Kỳ cuối 2: NST dãn xoắn, thoi vô sắc tiêu biến, màng nhân và nhân con xuất hiện.

TBC phân chia tạo thành 2 TB con có số lượng NST đơn giảm đi 1 nửa

🡪 Kết quả: Từ 1 tế bào mẹ ( 2n) qua 2 lần phân bào liên tiếp tạo 4 tế bào có bộ NST bằng 1 nửa TBM.

2)Sự tạo giao tử:

- Các cơ thể đực (động vật) 4 tế bào cho ra 4 tinh trùng và đều có khả năng thụ tinh.

- Các cơ thể cái (động vật) 4 tế bào cho ra 1 trứng có khả năng thụ tinh còn 3 thể cực không có khả năng thụ tinh (tiêu biến).

III. Ý nghĩa của giảm phân (7ph)

1) Về mặt lí luận

- Nhờ giảm phân, giao tử được tạo thành mang bộ NST đơn bội (n), thông qua thụ tinh mà bộ NST

( 2n) của loài được khôi phục

-Sự kết hợp 3 quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh mà bộ NST của loài sinh sản hữu tính được duy trì, ổn định qua các thế hệ cơ thể

2) Về mặt thực tiễn: Sử dụng lai hữu tính giúp tạo ra nhiều biến dị tổ hợpphục vụ trong công tác chọn giống.

IV.Khái niệm:(3ph)

Giảm phân là hình thức phân bào của tế bào sinh dục ở vùng chín. Giảm phân gồm 2 lần phân bào liên tiếp.

Nguyên phân

Giảm phân

Giảm phân 1

Giảm phân 2

Trung gian

-Các NST nhân đôi tạo ra NST kép dính nhau ở tâm động.

-Bộ NST 2n→ 2n kép

-Các NST nhân đôi tạo ra NST kép dính nhau ở tâm động.

-Bộ NST 2n→ 2n kép

-Các NST không nhân đôi dạng kép dính nhau ở tâm động.

-Bộ NST dạng n kép

Kỳ đầu

-Không xảy ra tiếp hợp giữa các NST kép trong cặp NST tương đồng.

-Tơ vô sắc đính 2 bên NST tại tâm động

-Xảy ra tiếp hợp dẫn đến trao đổi đoạn giữa các NST kép trong cặp tương đồng.

-Tơ vô sắc đính 1 bên NST tại tâm động

-Không xảy ra tiếp hợp giữa các NST kép trong cặp tương đồng.

-Tơ vô sắc đính 2 bên NST tại tâm động

Kỳ giữa

- Các NST kép dàn thành 1 hàng trên mặt phẳng xích đạo tế bào

- Các NST kép dàn 2 hàng (đối diện) trên mặt phẳng xích đạo TB

- Các NST kép dàn thành 1 hàng trên mặt phẳng xích đạo tế bào

Kỳ sau

-Các NST kép tách nhau thành dạng đơn tháo xoắn và duỗi dần ra